1. Grensoverschrijdende
gezondheidszorg:
Verordening en/vs Richtlijn?
Prof. dr. Herwig VERSCHUEREN
Universiteit Antwerpen
Herwig.Verschueren@ua.ac.be
1

2. Overzicht
• Juridisch kader
– Verordeningen 883/2004 (BV) en 987/2009 (TV)
• Specifieke bepalingen van toepassing op actieve en
gepensioneerde grensarbeiders en hun gezinsleden
• Geplande en niet geplande grensoverschrijdende zorg:
“verstrekkingen”
• Vragen bij interpretatie en toepassing
– Richtlijn 2011/24
• Patiëntenmobiliteitsrichtlijn: bepalingen inzake
terugbetaling van zorg
• Verhouding met de verordeningen
Herwig Verschueren
2
Aachen 7 oktober 2011

3. Verordeningen: definities
• Gezondheidszorg: “verstrekkingen”
– Zie definitie in art. 1(vbis) BV
• “…bedoeld zijn om de kosten van medische verzorging
en de met deze verzorging verbonden producten en
diensten te verstrekken, beschikbaar te stellen,
rechtstreeks te betalen of terug te betalen. Daartoe
behoren verstrekkingen bij langdurige zorg”
• Daartoe kunnen ook transport- en verblijfskosten
behoren
Herwig Verschueren
3
Aachen 7 oktober 2011

4. Verordeningen: definities
• Gezinslid: art. 1(i) BV
– Voor “verstrekkingen bij ziekte”: “…. eenieder die als
gezinslid wordt aangemerkt of erkend dan wel als
huisgenoot wordt aangemerkt krachtens de wetgeving van
de lidstaat waar de betrokkene woont”
– Maar: “ …indien krachtens deze wetgeving geen
onderscheid wordt gemaakt tussen gezinsleden en de
overige personen op wie deze wetgeving van toepassing is,
worden de echtgeno(o)t(e), de minderjarige kinderen en de
meerderjarige kinderen die recht op onderhoud hebben,
als gezinsleden beschouwd”.
Herwig Verschueren
4
Aachen 7 oktober 2011

5. Verordeningen: definities
• Woonplaats vs verblijfsplaats
• Zie definities in art. 1(j) en (k) BV en indicaties in art.
11 TV bij betwisting tussen de lidstaten
• Onderscheid is van cruciaal belang voor de
toepassing van de bepalingen inzake verstrekkingen
bij ziekte
• Blijft conflictstof bij toepassing in de praktijk
Herwig Verschueren
5
Aachen 7 oktober 2011

6. Wonen in een andere dan de bevoegde lidstaat
• Artikel 17 BV: verstrekkingen volgens pakket
woonland, ten laste van bevoegde LS
• formulier S1 (art. 24 TV)
• Artikel 18 BV: verblijf in bevoegde LS
– recht op verstrekkingen in bevoegde LS volgens pakket van
en voor rekening van deze LS
– Maar niet voor gezinsleden van grensarbeiders in de
landen vermeld in Bijlage III (onder meer NL, maar enkel
tot 30 april 2014)
Herwig Verschueren
6
Aachen 7 oktober 2011

7. Verblijf in andere dan bevoegde lidstaat
• Art. 19 BV: recht op medisch noodzakelijke
verstrekkingen (zie tevens art. 25 TV)
– Noodzakelijk: om te voorkomen dat de verzekerde vóór
het einde van zijn gepland verblijf naar de bevoegde
lidstaat moet terugkeren (art. 25, A, lid 3 TV)
– Europese ziekteverzekeringskaart af te leveren door
bevoegde LS
– Volgens pakket van LS van verblijf
– Vragen van terugbetaling in LS van verblijf volgens de daar
geldende tarieven
Herwig Verschueren
7
Aachen 7 oktober 2011

8. Verblijf in andere dan bevoegde lidstaat
• Art. 19 BV: recht op medisch noodzakelijke
verstrekkingen (zie tevens art. 25 TV)
– Vragen van terugbetaling in bevoegde lidstaat
• Volgens tarief van LS van verblijf
• Of na akkoord van verzekerde volgens tarief van
bevoegde LS
• Indien in LS van verblijf geen tenlasteneming voorziet
(bijv. “privé-zorg”) mag bevoegde lidstaat terugbetalen
volgens eigen tarieven zonder toestemming van de
verzekerde
– slaat “mag” op “terugbetalen” of op “zonder toestemming
van de verzekerde”??
Herwig Verschueren
8
Aachen 7 oktober 2011

9. Geplande zorg (art. 20 BV en art. 26 TV)
• Voorafgaande toestemming van bevoegd orgaan
vereist voor alle zorg (formulier S2)
• Verstrekkingen voor rekening bevoegd orgaan
volgens pakket en tarieven LS van behandeling
• Toestemming mag niet worden geweigerd indien:
– Zorg in pakket woonland
– Behandeling kan in woonland niet worden gegeven binnen
een termijn die medisch verantwoord is
Herwig Verschueren
9
Aachen 7 oktober 2011

10. Geplande zorg (art. 20 BV en art. 26 TV)
• Indien niet wonen in bevoegde LS
– Woonland moet nagaan of behandeling in eigen pakket
valt en er niet tijdig kan worden gegeven
– Uiteindelijke toestemming door bevoegde LS
• Mag geweigerd worden indien de behandeling kan
worden verleend in de bevoegd LS (binnen een
medisch verantwoorde termijn)
Herwig Verschueren
10
Aachen 7 oktober 2011

11. Geplande zorg (art. 20 BV en art. 26 TV)
• Indien niet wonen in bevoegde lidstaat
– Toestemming door woonland indien deze LS de kosten laat
vergoeden op basis van vaste bedragen (zie lijst Bijlage 3
TV, o.m. NL) en dit voor gezinsleden die niet wonen in
woonland van de verzekerde en gepensioneerden en hun
gezinsleden die niet wonen in de bevoegde LS
– Dringende levensreddende behandeling:
toestemming door orgaan woonstaat
Herwig Verschueren
11
Aachen 7 oktober 2011

12. Geplande zorg (art. 20 BV en art. 26 TV)
• Terugbetaling:
– Door LS van behandeling en volgens de daar geldende
tarieven
– Vragen van terugbetaling in bevoegde lidstaat
• Volgens tarief van LS van behandeling
• Of na akkoord van verzekerde volgens tarief van bevoegde LS
– Vanbraekel- supplement
– Eventueel aan de behandeling verbonden reis- en
verblijfskosten indien wetgeving bevoegde LS dit voorziet
Herwig Verschueren
12
Aachen 7 oktober 2011

13. Gepensioneerden en gezinsleden (art. 23-30 BV)
• Bepaling “bevoegde” LS op grond van art. 23 – 26
– Wat betekent “pensioen ontvangt”? Afstand mogelijk?
– Zie Van Delft
• Verblijf in ander dan woonland (art. 27 BV)
– Zie analoge toepassing van art. 19 BV (verblijf buiten
bevoegde LS): medisch noodzakelijk zorg
– Analoge toepassing art. 18 in situaties van verblijf in
bevoegde LS
• Alle verstrekkingen door en voor rekening van bevoegde lidstaat
• Maar enkel voor LS in Bijlage IV: B, D, NL
Herwig Verschueren
13
Aachen 7 oktober 2011

14. Gepensioneerden en gezinsleden (art. 23-30 BV)
• Geplande zorg (art. 27, lid 4): analoge toepassing art.
20 BV
• Kosten voor bevoegd orgaan
• Maar in sommige gevallen is orgaan van woonplaats
“bevoegd orgaan” (art. 27, lid 5):
– Indien onderlinge vergoeding gebeurt op basis van
vaste bedragen: zie lijst Bijlage 3 TV: onder meer
NL
Herwig Verschueren
14
Aachen 7 oktober 2011

15. Bijzondere regels voor gepensioneerde
grensarbeiders (art. 28)
• Recht op voorzetting van behandeling die begonnen
is op grondgebied van voormalig werkland
– Zie definitie “voortzetting van behandeling”
Herwig Verschueren
15
Aachen 7 oktober 2011

16. Bijzondere regels voor gepensioneerde
grensarbeiders (art. 28)
• Indien minstens 2 jaar in de laatste 5 jaar werkzaam
als grensarbeider
– Recht op verstrekkingen in het voormalig “grenswerkland”
indien dit land en bevoegde LS beide opgenomen zijn in
bijlage V: B en D wel; NL niet
• Volgens pakket van voormalig “grenswerkland”, ten
laste van “bevoegde” LS
• Vooral van belang indien voormalig “grenswerkland”
niet de voor de gepensioneerde “bevoegde lidstaat”
is: in dat geval geldt art. 27(2) BV reeds
Herwig Verschueren
16
Aachen 7 oktober 2011

17. Gepensioneerden en gezinsleden (art. 23-30 BV)
• Premies of bijdragen: art. 30 BV en art. 30 TV
• Orgaan dat de kosten draagt mag premies of
bijdragen heffen en innen
• Premies kunnen hoger zijn dan het pensioen
zelf
Herwig Verschueren
17
Aachen 7 oktober 2011

18. Richtlijn 2011/24
• Rechten van patiënten bij
grensoverschrijdende zorg
• Omzetting rechtspraak Hof van Justitie vrij
verkeer van patiënten als dienstverkrijgers
• Luik over patiëntenrechten en samenwerking
tussen lidstaten
• Moet in nationaal recht omgezet worden
tegen 25 oktober 2013
Herwig Verschueren
18
Aachen 7 oktober 2011

19. Richtlijn 2011/24: werkingssfeer
• “gezondheidszorg”
– Zie definitie in art. 3, onder a)
– ongeacht wijze van financiering en organisatie: ook
“privé”-gezondheidszorg
– Geen langdurige zorg, orgaantransplantatie en
vaccinatieprogramma’s
• “verzekerden”:
– Art. 3, onder b)
– kruisverwijzing naar Verordening 883/2004
– Ook derdelandsonderdanen in DK en UK
Herwig Verschueren
19
Aachen 7 oktober 2011

20. Richtlijn 2011/24: definities
• “lidstaat van aansluiting”
– Art. 1, onder c): lidstaat die onder Ver. 883/2004 bevoegd
is om voorafgaande toestemming te verlenen (of voor
derdelandsonderdanen in DK en UK: lidstaat van
verzekering)
– Is niet steeds “bevoegde lidstaat” onder de Verordeningen
• Toestemming moet verleend worden door woonstaat voor
gepensioneerden en hun gezinsleden alsook voor gezinsleden die
niet wonen in de lidstaat waar de verzekerde woont, indien
woonstaat opgenomen is in bijlage 3 Ver. 987/2009 (onder meer
NL)
Herwig Verschueren
20
Aachen 7 oktober 2011

21. Richtlijn 2011/24: definities
• “Grensoverschrijdende zorg”
– Art. 1, onder e): zorg verleend of voorgeschreven
in een andere dan de lidstaat van aansluiting
• Ook “privé-zorg”, in tegenstelling tot de verordeningen
Herwig Verschueren
21
Aachen 7 oktober 2011

22. Richtlijn 2011/24: terugbetaling
• Terugbetaling achteraf door “lidstaat van
aansluiting” indien zorg in pakket “lidstaat van
aansluiting” en ten belope van het bedrag dat door
die lidstaat zou ten laste zijn genomen, maar nooit
meer dan de reële kost (art. 7, lid 1 en 4)
• Indien woonstaat “lidstaat van aansluiting” is en bij
tijdelijk verblijf in “bevoegde lidstaat” in de zin van
de verordeningen: toch zorg ten laste van deze
bevoegde lidstaat indien vermeld in Bijlage IV Ver.
883/2004 (B,D, NL) (art. 7, lid 2, a))
Herwig Verschueren
22
Aachen 7 oktober 2011

23. Richtlijn 2011/24: terugbetaling
• Mogelijke beperking om dwingende redenen
van algemeen belang, zoals eisen inzake
planning of de wens kosten in de hand te
houden (7, lid 9)
• Mogelijkheid om terugbetalingsmechanisme
van de verordening toe te passen (art. 9, lid 5)
Herwig Verschueren
23
Aachen 7 oktober 2011

24. Richtlijn 2011/24: voorafgaande toestemming
• Art. 8, lid 2: bepaalt voor welke zorg voorafgaande
toestemming kan worden gevraagd door “lidstaat
van aansluiting”
– Indien planning vereist: ziekenhuiszorg; bij
gespecialiseerde en kostenintensieve medische structuur
of apparatuur
– Risicovolle behandeling
– Bij ernstige en specifieke bezorgdheid over kwaliteit en
veiligheid van de zorg
– Gaat verder dan de rechtspraak van het Hof van Justitie!?
Herwig Verschueren
24
Aachen 7 oktober 2011

25. Richtlijn 2011/24: voorafgaande toestemming
• Toestemming mag niet geweigerd worden indien
zorg niet kan worden verleend door “lidstaat van
aansluiting” binnen een medisch verantwoorde
termijn (art. 8, lid 5)
• Maar mag wel geweigerd worden voor de redenen
opgesomd in art. 8, lid 6
– Indien zorg binnen medisch verantwoorde termijn in land
van aansluiting kan worden verleend
– Veiligheidsrisico’s
– Die lijken breder te zijn dan wat het Hof van Justitie
toestaat!?
Herwig Verschueren
25
Aachen 7 oktober 2011

26. Richtlijn 2011/24: voorafgaande toestemming
• Verschillen met verordening:
– toestemming voor alle geplande zorg
– Mag niet geweigerd worden indien in pakket van
woonland en daar niet tijdig kan aangeboden worden
• maar de omstandigheden van art. 8, lid 6 Richtlijn gelden niet voor
de verordening
• evenmin algemene mogelijkheid tot beperking voorzien in art. 7,
lid 9 Richtlijn
Herwig Verschueren
26
Aachen 7 oktober 2011

27. Richtlijn 2011/24: voorafgaande toestemming
• Verschillen met verordening
– Toestemming mag geweigerd worden indien het om een
“privé-zorgverlener” gaat.
– Pakket: bij wonen in andere dan de “bevoegde lidstaat”,
beoordeling volgens pakket van woonstaat en niet van
“bevoegde lidstaat” of “lidstaat van aansluiting”
• Bijv. wonen in B en D is bevoegde lidstaat, geplande zorg in NL:
onder de verordening geldt pakket van B, onder de richtlijn het
pakket van D
Herwig Verschueren
27
Aachen 7 oktober 2011

28. Richtlijn 2011/24: niet-geplande zorg
• Is richtlijn ook van toepassing op niet-geplande zorg?
– Zie overweging 11 vs definitie van “grensoverschrijdende
zorg” in art. 1, onder e)
– Vergelijk met art. 19 Ver. 883/2004: “noodzakelijke zorg
bij tijdelijk verblijf in een andere lidstaat”
– Onder meer bij “privé-zorgverlener” (niet onder de
verordening)
– Ook zorg in woonland indien lidstaat van aansluiting een
andere lidstaat is?
– Bijv. wonen in D en werken in NL: recht op terugbetaling
volgens de richtlijn van zorg verkregen in D?
Herwig Verschueren
28
Aachen 7 oktober 2011

29. Richtlijn 2011/24: niet-geplande zorg
• Onder de richtlijn recht op terugbetaling
volgens tarieven “land van aansluiting”: kan
voordeliger zijn dan terugbetaling via de
verordening (tarief van land van behandeling)
• Zie Com. t. Spanje, C-211/08: geen
Vanbraekel-suplement bij niet geplande zorg
Herwig Verschueren
29
Aachen 7 oktober 2011

30. Richtlijn 2011/24: verder
• Artikelen 4 : “verplichtingen voor land van
behandeling”
– Kwaliteit van de zorg
– Informatie aan de patiënt
• Onder meer uitleggen wat het verschil is voor de
patiënt tussen de verordening en de richtlijn (zie
overweging 31)
– Transparante klachtenregeling
– Beroepsaansprakelijkheidsverzekering
– Bescherming privé-leven
– Non-discriminatieVerschueren 2011
Herwig
Aachen 7 oktober
30

31. Richtlijn 2011/24: verder
• Art. 5: verplichtingen “lidstaat van aansluiting”
– Kosten vergoeden
– Informatie verstrekken
– Medische vervolgbehandeling
• Contactpunten: art. 6
• Beroepsmogelijkheden: art. 9
• Samenwerking tussen lidstaten: art. 10-15
Herwig Verschueren
31
Aachen 7 oktober 2011

32. Besluit
• Uitermate complexe regels met uitzonderingen en
bijzondere gevallen
• Onduidelijkheden bij interpretatie
• Verschillen in interpretatie en toepassing tussen de
lidstaten
• Verhouding tussen verordening en richtlijn is
conflictueel
Herwig Verschueren
32
Aachen 7 oktober 2011

33. Hartelijk dank voor uw aandacht
PS: schiet niet op de pianospeler:
het is de muziek die niet deugt
Herwig Verschueren
33
Aachen 7 oktober 2011