SẢN PHỤ KHOA

1. SINH LY HQC M~ VA THAI NHI
TS.BS. To Mai Xuan H6ng
Ml)C TIEU BAI GIANG
1. Ki QU(JC nhimg thay a6i sinh ly cac hr ca quan czia nguai phtj nir khi co thai.
2. Ki QU(JC nhimg thay a6i v~ btinh nhau.
3. Phan bi¢t QU(JC m9t thai ph(I mang thai binh thuang va bat thuang.
Khi mang thai, ca the nguc'ri ph1,1 nu co nhfrng thay dbi sinh ly lien quan tf!c tiep v&i nhu du
chuyen hoa cua thai nhi.Nhfrng sv thay d6i nay kh6ng chi don thuftn la tac d(ng cua m(t yeu
t6 don le mil la sv tuong tac sinh h6a h9c giua nguc'ri mt;, thai nhi vil nhau thai.
THAY DOI VE SINH LY 0 PHl) NU MANG THAI
H~ thfing tirn m~ch
Thay dbi tren h~ th6ng tim m(lch xuiit hi~n s&m nhiit vil nhibu nhiit nh~m dap mg nhu cftu oxy
vil dinh du5ng cho thai nhi.
Thay i/Ji vigiiii pha11 hpc ii tim
Khi mang thai, tim nguc'ri mt; bi diiy ra tru&c, t[lc tim n~m ngang vil mom tim bi d§y sang
duc'rng nach ben do tang kich thu&c tl:r cung lam thay dbi du true t(lng trong 6 b1,1ng, dfmg thc'ri
diiy ca hoilnh Jen cao.
Thay i/Ji vi chirc ming
Cung h.l'Q'ng tim (cardiac output): tang 30%-50%. 50% sv tang cung lm:mg nay xay ra vilo
tuftn thu 8 cua thai ey. Trong nira diu thai cy, sv gia tang the tich nhat bop (stroke volume)
thuc diiy cung lm:mg tim tang len, trong khi nira sau thai cy, the tich nhat bop trcr vb binh
thuc'rng nhu Jue khong mang thai vil cung luqng tim tang Jen do sv gia tang nhip tim cua mt;.
The tich nhcit bop thM tang la ket qua cua sv tang the tich tuiin hoiln mau mt; vil giam
khang Ive m(lch mau. The tich tuftn hoan b~t dftu gia tang tl:r tuin thu 6-8 va d(lt muc t6i da
(45% th~ tich tuk hoiln) vilo tuftn thu 32 thai cy.Khang Ive m(lch mau cua ph1,1 nu mang thai
giam do sv tac d(ng cua progesterone tren ca tron thilnh m(lch ph6i hc;rp v&i sv gia tang tbng
hc;rp cac chiit diin m(lch nhu prostaglandin, nitrite oxide va yeu t6 lgi ni~u nhi (atrial natriuretic
peptide) ciing nhu sv t(lo l~p thong thuong d(ng-tinh m(lch atuiin hoiln tl:r cung-nhau.
Cac thay doi tim mij'lch khac: xem bang Thang s6 tim mqch khi mang thai.
16

2. Bang 2.1: Thong s6 lim m;;ich khi mang thai
Thong so
Huyet ap tam thu
Huytt ap tam truang
Huytt ap !rung binh
Nhjptim
Thi tich nhat b6p
Cung lll'c;mg lim
MU>c dq !hay doi
Giam 4-6mmHg
Giam 8-15mmHg
Giam 6-10mmHg
Tang 12-1Bnh!p/phut
Tang 10-30%
Tang 33-45%
Sinh ly hqc m! vii thai nhi
Th<Yi diem xuat hi~n vii bien doi
Giam xuong thap nhat vao tuan 20-24 thai ky, sau
d6 tang d~n tr& l<;ii dtln gia trj huytt ap trU'CTC khi c6
thai h:ic thai du thang
Xuat hi$n d~u quy 2 thai ky, sau d6 6n djnh
Xuat hi$n d~u quy 2 thai ky, sau d6 bn d!nh
Xuat hi$n d<;it dinh ditm vao d~u quy 2, sau d6 6n
d!nh dtln khi thai du thang
(Nguon: Main OM, Main EK: Obstetrics and Gynecology: A Pocket Reference. Chicago, Year Book,
1984, p 18)
Trifu cJ11r11g cu 11ii11g
1/10 thai phl co bieu hi~n cua tang huy8t ap nlm choang vang, nhuc d~u nht_: vii ngit do thi~u
mau nao thoang qua Vi luu lm;mg mau qua h~ th6ng thong n6i C(lnh CQt s6ng khong d~y du do
tir cung to lam t~c nghen tinh m(lch chu du6i.
Triru clumg thlfc thi
Kham tim aphl nii mang thai co the ghi nh~n dugc T2 tacb doi, tinh m<)ch c6 n6i, am th6i
tam thu mtrC dQ nhir do Sf gia tang luu Jugng mau di qua van d<)ng m<)ch chu va d<)ng m!Ch
ph6i. M9t viii thai phl con nghe duqc ti8ng S2, ti~ng gallop va T3 vao giiia thai k)'. Luu yru
tam truang khong phai la m<)t diu hi~u thay d6i sinh ly binh thu6ng trong thai k)'.
Ctic xet 11ghif111 ch1ill iloti11
Nen thµc hi¢n kiem tra Sf thay d6i huy~t ap bing each do huy8t ap trong su6t thai ky.
Huy8t ap trung binh d<)ng m<)ch cao nhit khi do thai phl atu th8 ngbi, thip hon khi do
thai phl atu th8 ngua vii thip nhit khi do thai phl atu th8 nim nghieng m9t ben. Khi nim
nghieng, huy8t ap acanh tay thip hem huy8t ap ac~ng chan IOmmHg.
Chlp phim ph6i, thai phl blnh thu6ng co bong tim hai to, thu6ng bi ch~n doan nh~m r~ng
tim to trong suy tim.
Do di~n tam db, thai ph1 binh thu6ng co lfIC tim !¢ch trai.
H~ho hftp
Thay d6i aMth6ng ho hip trong thai kY nh~m dap U:ng nhu cfiu cung dp oxy cho thai nhi vii
Sf thay d6i nay duqc di~U hoa b(Ji progesterone.
17

3. SAN KHOA
Thay dBi vJ giai pliif11 hrc
L6ng ngµc thai phl tang kich thu&c, ca hoanh bi d:iy len cao (cao han khoang 4cm vao cu6i
thai ky), khoiing gian suim, duimg kinh tm&c sau va chu vi vong ngµc ciing tang nhc;:.
Thay dBi vR c/11i·c niing
Khi c6 thai, nhu d u oxy tang 50mL/phut (tang khoang 20% so v&i binh thuemg khong c6
thai). Trong d6, nhu du oxy cho holt d(lng ca mcung va ph§n phl chiim 50%, cho holt
d(lng tim vii tMn chiem 30%, cho ho}t d(lng CO' ho hftp chiim 18% vii cho ho}t d(lng mo tuyin
vt'.1 chiim ph§n con lli.
Khi CO' hoimh bi diy len Cao lam giam 20% thi tfch t6n Juu Va dung tfch tfin Juu cht'.rc
nang, c(lng them giam 5% th€ tich cua ca hai ph6i. M~c du nhjp tho cua m€; khong thay d6i
nlmng do tang 5% hit vilo lam tang tlr 30%-40% th€ tich thuemg luu va tang 30%-40% thOng
khi trong I phut.
Sµ gia tang dang k€ v~ thong khi trong thai kY lam thay d6i can bing ki€m-toan.
Progesterone lam tang nh}y cam th! th€ h6a hQC trung tam (central chemoreceptor) v&i C02,
do d6 lam tang thong khi va lam giam PaC02• Va chinh sv giam PaC02 nay gay ra tinh trlng
ki~m ho hfrp trong thai ky, va khi :iy, th?n thvc hi~n vi~c bu trir ki€m h6a bing each tang bai
ti~t bicarbonate.
Triru c/11ing c<1 niing
M~c di1 khang lµc duemg ph6i giam khi mang thai nhung thai phl vfin than phi€n c6 sv kh6
th& do Sr dap t'.rng sinh ly v&i tinh tr}ng PaC02 thftp. Tang tiit dam nh&t c6 th€ gay ra ngh€;t
mui vii tang tiit dich mUi.
Triru cluing th1.1·c tld
Ngmi Sf gia tang duang kinh va chu vi l6ng ngvc, khong c6 d~u hi~u thµc th~ khac va Sl
Ihay d6i h¢ ho h:ip duqc ghi nh?n tren lam sang.
Xct 11g'1if 111 cftiin ilotin
Khl m{1u ll(lng mlch binh thuemg trong su6t thai ky bieu hi~n cho thfty tinh trlng ki~m ho hftp
et'111 bi1 v&i PaC02 27-32mmHg, Bicarbonate 18-31 mEq/L, pH mau d(lng mf,lch m~ 7,40-7,45.
ChIP phim phbi c6 th€ th:iy hinh anh tang mICh mau phbi ro r~t do Sl gia tang the tich
lu;n l10an lt'.1c c6 thai.
II ~ huy~t hQC
Trong thai ky, h~ th6ng huyit hQc gia tang kha nang v~n chuyen oxy cua me;: nhim cung cdp
d;y dL1oxy cho thai.
18

4. Sinh ly h9c mE;! va thai nhi
Thay i16i vJ giaiphau hf!c
Th€ tich huy€t tucmg b~t dclu gia tang kha s6m vi10 tuftn thai thtr 6, dlt tdi da vao tuftn thai 30-
34 r6i sau d6 6n djnh. 0 thai phv dcm thai, th~ tich huy€t tuong tang 50% va 6 thai plw da
thai, th~ tich huy~t tuong con tang cao hon.
Th€ tich h6ng du ding tang trong subt thai ky, tuy nhien mU:c d9 tang thftp hon th€ tich
huy6t tucmg, khoang 450mL. Cung dp s~t dfty du giup gia tang th€ tich h6ng du. Nim du
s~t athai phv binh thucmg la l.OOOmg s~t, trong d6 500mg duqc Slr dvng nh~m gia tang khbi
luqng t~ bao hbng du, 300mg cung cftp cho thai nhi vii 200mg bu trU: luqng s~t mftt.
Blch du thu&ng tang nh~ trong thai ky va tr& v€ ngang mt'.rc tnr6c mang thai trong giai
dOln h~u san. Khi vao chuy€n dI, bCh du thuang tang Cao do Sl,I' gia tang Ctla cac bCh cfiu
hlt, duqc nghi la lien k6t v6i cac chftt gibng stress (stress-associated demargination), hon la
dftu chi'.rng cua nhi~m trimg tlwc sv. Ti€u du c6 th~ giilm nh~ nhung duy tri trong gi6i hln
binh thu&ng nhu khi khong c6 thai.
Cac ytlu t6 dong mau ciing gia tang khi mang thai: Fibrinogen (y€u t6 I) tang 50%, y€u t6
VII, VIII, IX, X. Prothrombin (y€u tb II), y~u tb V va y~u tb XII gcln nhu khong thay dbi. Cac
y€u tb lrC ch6 dong mau nhu protein C ho(lt h6a vit protein S d6u giam.
Thay i16i vJ clul·c niing
Trong subt thai ky, cac t6 bito hbng du m¥ gia tang db cung cdp oxy cho phbi, chuyen ch6
oxy·cho thai vii thuc d~y trao dbi C02 tfr thai nhi cho tn!. Trong phbi nw, hemoglobin ai lrc
oxy tang, trong khi t<.Ji banh nhau, Sf chenh n6ng d(l C02 gifra thai vii mt; tang thuc dfry Sr v~n
chuy€n C02 ru thai qua m~.
Thai kY duqc xem nhu hi~n tuqng tang dong mau v6i nguy co cao thuyen t~c tinh nwch
trong subt giai doln mang thai vii h~u siln. Nguy ca thuyen t5c tinh rn<.Jch tang gftp doi trong
thai ky vii gftp 5,5 lcln trong giai doln h~u siln.
Trifll chrrng C<f niing va tll(fC tlti
Phu la hi~n tuqng sinh ly birth thu6ng trong thai k)', bi~u hi~n bfing sm1g tay, m~t, m5t ca
chan, ban chan.
Xet nghifm clzfm iloan
Huy6t db cho th~y tinh tr<.Jng thi6u mau sinh ly v6i giam nh~ n6ng d(l hemoglobin (12,5g/dL);
Gia tri blch d.u dao d(mg ru 5.000-12.000/L c6 th€ tang d~n 30.000/L trong giai doln clrny~n
dI vii h~u san.
Fibrinogen tang nh~ 300-600rng/dL aplw nfr mang thai, so v6i 200-400mg/dL aplw nfr
khong mang thai.
19

5. SAN KHOA
Hf th~n
Than gia tang holt d<)ng chirc nang trong thai ky nh~m duy tri can b~ng djch, di~n giai va
ki€m-toan theo sau ST gia tang hOlt d<)ng cua M hO h§.p va tim m<;1ch.
Thay dJi giaiplzfiu hrc
Than gia tang kich thu&c khoang lcm khi mang thai do ST tang thb tich mo ke vii Sf n& l&n
Ctla cac mICh mau than. Dan dili than, b€ than vii ni~u quan vi tlr cung to de ep vao ni~u quan
vii vi anh hu&ng ctia progesterone gay dan nhu d<)ng ca tran ni~u quan, giam truang )fc bang
quang.
Thay dJi v~ c/z1rc niing
ST gia tang tu&i mau than la nguyen nhiin chinh lam thay d6i holt d<)ng cht'rc nang than. TU
dftu tam ca nguy~t I, luu luqng tu&i mau than b~t dftu gia tang, d€n khi thai du thang, tang Jen
75% so v&i luc khong mang thai. Tuang (f, d<) l9c du than (glomerular filtration rate-GFR)
tang 50% lam gia tang Sl' biii tiSt cac san phim hoa tan vao h~ th6ng tiSt ni~u. Sv hi~n di~n
duimg trong nu&c ti€u ad<;1ng vet (trace) tren que nhUng thuemg la binh thuimg va khong ket
hqp v&i b~nh ly tiing duemg huySt. Amino acid va cac vitamin tan trong nu6c nhu vitamin
Bl2, folate cilng c6 th€ th§.y duqc khi mang thai binh thuemg. Nguqc lli, sv hi~n di~n cua
protein trong nu&c ti€u la d§.u chfuJg ctia b~nh IY.
Renin tang g§.p 10 l~n so v&i luc khong mang thai, d§n xu§.t cua rennin (angiotensinogen)
vii angiotensin ciing tang khoang 5 lftn. Cac phl mi mang thai binh thuimg khang lli v&i cac
yeu t6 gay tang huyst ap cua h~ th6ng renin-angiotensin-aldosterone, trong khi cac phl nu
tang huyst ap va tang huyet ap do thai kY thi khong th€ khang lli cac yeu t6 nay.
Tri~11 chifng CO' niing
Thai phv thuimg than phi€n di ti€u nhibu l~n (do Sl' de ep cua tt'r cung to !en bang quang).
20% thai phv c6 bi€u hi~n s6n ti€u va ti€u khong !f chu (dn phiin bi~t v&i va 6i). Tuy nhien,
tinh trlng fr nu&c ti€u trong thai kY Iii m<)t ySu t6 thuc d§.y viem than b€ than anhfrng thai ph1,1
c6 nhi~m khui n ni~u khong tri~u chfuJg.
Tri~11 clz1mg lhlfc thi
Day bang quang bi phu nb va sa vao thanh tru&c iim dIO la d§.u hi~u thvc th€ duqc ghi
nhan. Ngoai ra, khong c6 cac d§.u hi~u d~c hi~u nao khac v€ thay d6i than duqc quan sat trong
thai ky.
Xet nghi~m chiln doan
Xet nghi~m cht'rc nang than: creatinin vii BUN (blood urea-nitrogen) giam so voi ph1,1 nfr binh
thuimg khong mang thai.
Sieu am than va ch1,1p dai bbthan c6 can quang (intravenous pyelogram-IVP) c6 thb th§.y {r
nu&c than v&i ST dan dai b€ than.

6. Sinh ly hgc m~ va thai nhi
H~ tieu hoa
Du&i anh hu&ng cua ttr cung tang kich thu6·c vii cac m)i ti~t t6 trong thai ky, h~ tieu h6a c6
nhfrng thay d6i bi~u hi~n nhfrng tri~u chung kh6 chju cho thai phl tlr nh! d~n n~ng.
Thay i!Ji giaiphau h9c
TU cung to lam thay d6i tu th~ cua dl day vii rU<)t, nhung khong lam tang kich thu&c cua cac
C(J quan nay. Du&ng m~t trong gan khong thay d6i v@ kich thu6'c, tinh nwch ctra tang dm'mg
kinh do tang luu luqng mau luu thong.
Thay i/Ji vi ch1k niing
Du&i tac dlng cua progesterone, de ca tran diin ra, do v~y, giam truang Ive ca th~t thvc
quan, giam holt d<)ng dl day ru<)t vii giam co th~t mi m~t. Them vao d6, sv milt can biing gifra
ap suit thftp trong thvc quan va ap suit cao trong dl day, k€t hqp v&i sv giam truang Ive cu
th~t th1rc quan, c6 th@ gay ra hi~n tuqng trao nguqc dl day-thl·c quan khi mang thai. Giam co
th~t mi m~t kem theo sµ uc ch~ v~n chuy€n acid m~t qua trung gian estrogen lam gia tang t~n
suit soi mi m~t va lr m~t do soi duimg m~t.
Trifu chimg ell 11ii11g
Bi@u hi~n tri~u chfrng s&m nhftt vii ro rang nhftt khi c6 thai la nhfrng bi~u hi~n duong tieu h6a.
Bu6n non vii non 6i do thai k)', hay con g9i la nghen, thuong b~t d~u vao tufrn thai thu 4-8, c6
th~ keo dai d€n giiia tam ca nguy~t 2 cua thai kY (tufrn 14-18). Nguyen nhan cua non 6i clma
ro, nhung nh~n thfty c6 sv lien quan v&i progesterone, human chorionic gonadotrophin (hCG)
va sµ diin ca tran dl;I day.
Nhi@u phl nfr than phi@n v@ cam giac them an khi rnang thai, an g& (pica) la do Sf dap
mg cua thai phl v6'i m(t viii thuc an d~c bi~t vii tang ti€t nu&c b9t (do san xuiit qua muc nu&c
b9t).
Tri~u chirng trao nguqc dl;I day-thvc quan xuiit hi~n khi c6 Sf gia tang ap Ive 6 blng. Tao
bon ciing la than phi@n thuang thfty la h~u qua CUa Sf t~C nghen C(J hQC dl;li trang do quai ru(t
dan, giam nhu d(ng ru(t vii tang hilp thu nu&c khi c6 thai. Ngt:ra toan than c6 th@ g~p do u m$t
trong gan va gia tang acid rn$t.
Trifu chimg tht/C thi
Yung nu6u va !qi bi phu n@ trong su6t thai kY nen rftt de chay mau. Doi khi u hlt mu
(pyogenic granulomas) xuiit hi~n gay chay mau nhi@u nhung thuong lf 6n djnh trong vong 2
thang sau sanh.
Tri thuang do h~u qua cua tinh tr}ng tao b6n va tang ap Ive tinh lTIlCb vi ttr cung to vii
tang IUU luqng ffil;ICh mau.
21

7. SAN KHOA
Xet nghirm chOn ifoan
Phosphatase ki€m tang g§p doi do tang san xu§t t?i banh nhau. Cholesterol mau ciing tang
trong subt thai tj. Protein mau va albumin mau giam. Aspartate transamine, alanine
transaminase, bilirubine, amylase vii lipase gfrn nhu khong thay dbi.
H~ thing n(}i ti@t
Tinh tr?ng mang thai imh hu<'mg !en sr san xufrt n9i ti€t tb d€ di€u khi€n sv thich nghi cua co
th~.
Chli-c niing tuyin gillp
K.hi mang thai, tuy€n giap to ra nhung khong gay ra bu&u giap. Trong 3 thftng dfru thai ky,
hCG-c6 ho?t d9ng gibng nhu thyrotrophin, kich thich bili ti€t thyroxin (T4) trong mau my vii
lam gia tang T4 hJ do trong tufrn ho:'m. K.hi hCG giam, n6ng d9 T4 tf do tra v€ binh thu<'mg.
Vito dfiu thai ky, estrogen thuc dfry su tbng hgp thyroxin-binding globulin (TBG) trong gan,
lam gia tang T4 toan phfin vii T3 (triiodothyonin).
Chkc niing tuyin thir(fllg th~n
Estrogen thuc dfry sv tbng hgp cortisol-binding globulin trong gan lam tang cortisol trong mau
vii Sf gia tang nay xufrt hi~n tu dfru thai ky va keo dai cho t&i thai du thang. ACTH
(cotiicotrophin) cling tang cling v&i cortisol. Aldosteron tang nhy do tang tbng hgp thm;mg
th?n. Deoxycorticosterone tang do estrogen kich thich tdng hgp a th?n va
dehydroepiandrosterone giam vi gan tang hfip thu va chuy~n hoa thanh estrogen.
H~ thing chuy~n hoa
C/111yin hoa carbohydrate
Tinh tr?ng mang thai c6 th~ gay ra dai thfto duimg, d~c trung b&i Sf giam dap t'rng mo v&i
insulin, cuimg insulin mau va tang duimg huy~t. £>€ khang insulin do ho?t d9ng ciia human
placental lactogen (hPL) lam tang khang Ive insulin amo ngo::ii bien. Progesterone va
estrogen ciing g6p phfrn lam tang khang Ive insulin ngo::ii bien. Tdng hgp va luu trfr glycogen
trong gan tang va qua trlnh gluconeogenesis bi UC ch~. Dan vi nhau-thai c6 chuc nang d~n luu
h~ng dinh glucose trong mau my. Glucose la ngubn nhien li~u chinh cho thai nhi va banh
nhau, do v?y Sr ph§n phbi glucose tlr mau my sang thai theo ca ch~ khu€ch tan thu?n !qi
(facilitated diffusion).
C/111yin hoa lipid
Dfiu thai ky, ma duqc dv trfr nhi€u acac mo trung tam. El~n cubi thai tj, su ly giai ma l?i
chi€m uu th@, c6 th~ duqc thuc dfry b&i tinh tr::ing h? du&ng huy€t doi amy. K.hi khong c6
glucose, sv gia tang acid beo (r do, triglyceride, cholesterol trong mau cung dp nang luqng
cho m~ nhu la m9t each dap t'rng tinh tn,mg d6i (accelerated starvation). Sau khi sanh, lipid
mau tr& v€ binh thu&ng nhu Jue khong mang thai, nhung se tang l::ii vao giai do?n cho con bu.
22

8. Sinh ly hqc m~ va thai nhi
Chuy€n Juia protid
Tieu thv protid tang khoi'mg lkg khi c6 thai so v6i luc khilng mang thai. Khi thai dt1 thang,
50% protid duqc su dvng cung cclp cho thai, nhau vii phftn con lli cung dp cho tlr cung, tuy~n
vu, hemoglobin mt; vii protein huy~t tuong.
Cac h~ thclng khac
Hf CO' XU'O'ng
Khi c6 thai, c(>t s6ng u5n ra tru6c (lumbar lordosis) d€ gifr tr9ng tam cua thai plw len chan vi
tlr cung to dfry ra phia tru6c. Sv thay d6i nay gay ra dau lung khi mang thai. Vi~c tang ap lIc
trong bvng do tu cung to ci'ing giiy ra sv thoat vj r6n vii thimh bmg tnr6c. Dftu thai ky, do anh
hu&ng ci:ia relaxin va progesterone lam diin day ch~ng. Kh6'p xuong mu cing dan tu tufin 28-
32 vii thai phv thu6ng than dau kh&p v~.
Calcium nguyen t6 khilng thay d6i trong su6t giai doln mang thai, nhung calcium toan
phftn trong mau 111! giam. Tang honnone tuy~n c~n giap gifr muc d(> calcium 6n dinh nha tang
hftp thu calcium tlr ru(>t va giam biti ti~t calcium tir th~n. Khong c6 Sf mftt d~m d(> xuong &
thai kY blnh thuang n~u cung dp dfty dt1 chAt dinh du6'ng.
Hfda
Nhfrng thay d6i ve h~ da & thai plw khi mang thai duqc cho la do anh lrn6ng cua n(>i ti~t t6
trong thai k)'. MQch mau mQng nhfn (vascular spider hay spider angioma) thuong xuftt hi~n 6
than tren, m~t va tay. Ban do hinh c9 (palmar eiythema) xay ra 6 50% thai ph1 do h~u qua c1'.ia
tang estrogen. RQn da (striae gravidarum) g~p 6 bvng du6i, vu vii dui tren 6 hon 111(>t nua phI
nu mang thai, thuang do sv keo cang cua da khi 111ang thai vii khong lien quan d~n vi~c tang
can, d6ng thai khong c6 trj li~u nao c6 th€ ap dvng d~ phong ngua tinh tr:;mg nay.
Thai phv ciing bi tang siic t6 da, d~c bi~t & vung r6n vii tfing sinh 1116n, do tang estrogen
vii honnone kich thich t6 bao s~c t6 (melanocyte-stimulating h01mone). Cac n6t ru6i tren da
cling tang kich thu6c vii s~m miiu, tlrnang tr6 vb binh thuang sau thai k)'. Tuy nhien, nen di€u
tri dt cac n6t ru6i tang nhanh kich thu&c d€ phong ngua nguy ca ac tinh. D6 1116 h6i vii tang
ti~t bii cling gia tang trong thai ky binh thuang, do v~y m(>t s6 thai phv than phi~n n6i nwn
nhieu Jue c6 thai.
Sv phat tri~n cua t6c v~n duy tri nhu khi khilng c6 thai, nhung vao luc cu6i thai k)', s6
luQ'11g t6c 6 "pha nghi ngoi" (resting phase) con m(>t nua cua 20% binh tlm6ng, va do v~y c6
hi~n tuqng rvng toe dang k€ sau khi mang thai 2-4 thang. Sv phat tri€n cua t6c tn'r v~ lli binh
thuang sau khi sanh tu 6-12 thang.
Co· quan sinh d11c
Dan finh mCh am h9 thuang duqc quan sat thfty do gia tang mjch 111au khi mang thai. Bi~u
mo iin:i do dfty hon vii ti6t nhi€u dich gay ra nhi~u khi hu & thai phv blnh thuo·ng. Bi~u 1116
tuy6n c6 trong c6 tlr cung cling bi 19 ra ngoai lam tang ti6t djch nhfty.
23

9. SAN KHOA
Tlr cung, v6i S! phi dli ca tlr cung, tang kfch thu6c tlr 70g (luc khong mang thai) dSn
1.1 OOg (khi thai d11 thang), va khoang trong long nr cung ciing tang dung tich tt'.r lOmL dSn 5
lit khi mang thai du thang.
Tuyin v1/
Tuy€n vu tang kich thu6c tlr 25%-50% so v6i binh thu<'mg tl.r tuiin thai thu 8. Num v1t to, s~m
mau, va tang nhly cam v6i dan tuySn Montgomery do tac d<)ng cua estrogen (phat tri€n fmg
dfo sfra), progesterone (phat tri€n nang sfra) va do tang luu lm;mg mau d6n de cung clip chit
dinh duang tIO sfra. Vao giai doln cubi thai ey, c6 th€ c6 S! bai ti6t sfra non (colostrum) a
n(1m vu. Sr tiSt sfra !l1y thu<)c vao holt d<)ng cua estrogen, progesterone, hPL, cortisol, va
insulin.
Mdt wl thi l11·c
Do S! <lily Jen cua giac ITIIC, k6t hQ']J v6i Sf tich 11 dich va giam ap suit n<)i nhlin, thai ph1
mang thai binh thu<'mg c6 th€ than phiSn nhin ma.Thay d6i vS thi lfc nay xuit hi~n trong 3
!hang diiu thai kY va thoai tri€n trong vong 6-8 tuiin diiu h~u san. Do v~y, cac chi dinh vs diSu
chinh th:1u kinh m~t khong duqc khuy€n cao trong thai ey.
THAY DOI SINH LY {J THAI NHI VA NHAU THAI
Nhau thai
Nhau thai la CO' quan chu ySu va duy nh:1t gifr vai tro trao d6i ho hip va chuy€n h6a, ciing nhu
tbng hQ']J va diSu hoa hormone. Nhau thai k€t nbi quan M gifra my va thai, giup cho thai nhi
sfing va phat tri€n den luc tru<'mg thanh va thich nghi VOi moi tru(mg ben ngoai C<J th~ my.
Trao d6i khi cua thai nhi qua nhau thong qua S! khuech tan dan gian. Thai nhi tieu th1 02
va bai tiet C02 ph1 thu<)c vao kha nang chuyen cha cua cac khi nay tl.r mao mlch cua my cho
thai Va vao S! k6t hQ']J gifra luu luqng mau cua tlr cung Va d<)ng m!Ch r6n.
70% glucose cua my v~n chuy€n qua nhau den thai theo ca che khu6ch tan thu~n !qi. Cac
chfit hoa tan khac v~n chuy€n tu my qua thai theo ca che chenh !~ch nbng d<), d9 ion h6a, kich
thu6c va tinh chit tan trong ma. Amino acid v~n chuy€n tich CfC qua nhau do nbng d<) athai
cao han amy. Acid beo !f do v~n chuy€n gi6i hln qua nhau vi nbng d(l athai thip han amy.
Nhau ciing san xuit ra estrogen, progesterone, hCG, hPL giup duy tri thai ey, chuy€n dI
sanh va tist sua.
Tuan hoan thai
Mau chua oxy (d<) bao hoa 80%) tlr banh nhau theo tinh mlch r6n dSn h~ thbng tinh mlch cira
Clta thai vit vao thuy gan trai. Tinh m!Ch rfin d§n ra 6ng tinh m!Ch. Nbanh khac nfii finh m!Ch
cira vao thuy gan phai. 50% mau r6n cung cip qua 6ng tinh mlch. Mau tl.r tinh mlch gan trai
tr(ln v6i mau trong tinh m!Ch chu du6i va di vS 16 biiu dJC. KSt qua mau tinh m!Ch r6n giitu
24

10. Sinh ly h<;>c mfi! va thai nhi
oxy vao th.it trai. Mau tinh nwch gan phai it oxy vao tinh nwch cht'.1 du6i qua van ba la vao
th.it phai. Mau tr tinh m::ich chu tren cling qua van 3 la vii vilo th.it phai. Mau tr d(lng 111lch
ph6i theo 6ng d(lng nwch vao d(lng m::ich chit (Hinh 2.1).
Luu luqng mau d(lng m::ich r6n chi~m khoang 40% cung lm;mg tim cita ca hai th.it phai vii
th.it trai cua thai nhi. vao nua sau thai ky' luu luqng nay tY l~ v6i Sf phat tri€n CLta thai
(khoang 300mL/phut) nh~m giup luu lugng mau d(lng nwch r6n 6n djnh vii binh tlrn(mg h6a
can tn;mg thai nhi. Chinh Sf tucrng quan nay cho phep do luu lugng mau thai nhi de danh gia
tinh tr::ing tang tru6'ng vii dapirng cita thai nhi trong blng m<;.
Tinh m9ch chu tren
Mau tinh moch tro vii
nlia than tren ca th~
Tinh m0chr6n
llQng m0ch r6n
oay r6n
~~~a'Xl~'hat nhll
ph61 va CO' quan
cung cap
dlnh dll'Ong
tl¢ng m0ch phOi
Mao m0ch pl6i
KhOng trao dOi khl
Nhitrai
Mau den va do
C02thAp
.Hl-~-1--Tn,rc trang
Chtia phan su
Hinh 2.1 : Tuan hoan bao thai
Tiilu dl)ng m0ch diln
chi d116i
(Ngu6n hinh: Beckmann's Obstetrics and Gynecology ffh edition, published in collaboration with AGOG)
25

11. SAN KHOA
Hemoglobin va Sf oxy hOa
Hemoglobin thai, gi6ng nhu hemoglobin nguai l&n la m9t phi'.rc hqp cua hai dlng sao chep hai
chu6i peptide khac nhau. Tuy nhien, hemoglobin nguai l&n (HgbA) g6m hai chu6i a vii J3, con
hemoglobin thai nhi la m9t phuc hqp g6m cac c~p khac nhau cua chu6i peptide vii thay d6i
theo ti€n tri€n cua phoi thai vii thai nhi. Yao cu6i thai k)', hemoglobin thai (HgbF) la m9t
phuc hqp g6m hai chu6i a vii hai chuiii 13. Dibm sinh ly khac nhau can ban cua Hgb A vii
HgbF la ab§t kY ap su§t oxy nao, HgbF c6 ai h,rc v&i oxy vii d9 baa hoa oxy cao han HgbA.
Nguyen nhan chinh ct1a sv khac nhau sinh ly nay la do HgbA gln k€t cMt v&i 2,3-DHG
(diphosphoglycerate) han HgbF.
Hi~u ung Bohr di~u hoa kha nang g§n k@t oxy cua hemoglobin vii gifr vai tro quan tn;mg
trong vi~c trao d6i 0 2vii C02gifra tuftn hoan my vii thai nhi. Khi mau my vao banh nhau, hi~n
tugng ki~m ho h§p trong mau my lam tang cuang sv v~n chuybn C02ru tufin hoan thai nhi
vao tufin hoan my. Sv m§t C02 ru tufin hoan thai lam tang pH mau thai nhi vii lam thay d6i
duang cong phan ly oxy cua thai vs phia trai nha v~y tang ai Ive g§n kSt oxy. Ngugc lli, khi
tufin hoan my nh~n C02, pH mau giam vii lam thay d6i duang cong phan ly oxy cua my v~
phia trai, do v~y giam ai lvc g~n kSt oxy. M<)t khi can b~ng gradient thich hqp dugc tIO ra, se
c6 Sl' khu€ch tan thu~n lgi cua oxy tU tuftn hoan illy vao tuftn hoan thai nhi. Cho nen, ap Ive
oxy trong mau d<)ng mJ.Ch thai nhi chiSm 20-25mmHg vii thai nhi dugc cung dp dfiy du oxy.
Th~n
Hai th~n thai nhi b~t dftu holt d9ng vao 3 thang gifra thai ky, giup san xuilt nu&c tiSu d§ng
tnrcmg. Tyl~ san xu§t mr&c tiSu thay d6i theo kich thu&c thai, ru 400-1200mL/ngay. Nu&c
tibu thai la ngu6n san xu§t nu&c 6i chu y@u cua thai tU gifra tam ca nguy~t 2 cua thai k)'.
Gan
Gan thai nhi rilt ch~m tnr&ng thilnh. Kha nang t6ng hqp glycogen vii bilirubin lien hqp cua
gan thai nhi gia tang theo tu6i thai. Trang su6t giai doln mang thai, bilirubin dugc dao thai
qua banh nhau. Sv san xu§t cac y@u t6 dong mau cua gan ding chua hoan chinh vii gay anh
huang ten be sau sinh do thiSu vitamin K. Nen chi djnh chich vitamin K ngay sau sanh d€
phong ngtra chay mau atre SCY sinh.
Tuy~n giap
Sl· phat tribn tuySn giap thai nhi d9c l~p v&i my vii b~t dftu holt d<)ng chuc nang vao giai doln
cu6i cua 3 thang dftu thai ky, cho nen n6ng d9 T3, T4 vii TBG tang len theo tu6i thai. Banh
nhau khong v~n chuy~n thyroid stimulating hormone vii chi di~u hoa s6 luQ'Ilg T3, T4 qua
banh nhau. My cung dp honnone tuySn giap cho thai nhi cho t&i tufin thai 28-32.
Tuy~n sinh d1,1c
Tu tufin thai thi'.r 8, cac t€ bao mftm nguyen phat di tru tU l&p n9i mo cua rui noan hoang dSn
day gi&i tinh vii tli day tuy€n sinh dlc chua bi~t h6a. Sv bi~t h6a trong tinh hoan (d6i v&i phoi
26

12. Sinh ly hQC mfi! va thai nhi
thai Iii 46, XY) xufrt hi~n 6 tuan sau th1,1 thai, ph1,1 thu9c vilo sv hi~n di¢n cua khang nguyen H-
y vii nhi~m sic th~ Y. N€u khong c6 nhi€m sic th~ Y, bubng trnng phat tri€n tir tuy€n sinh
d1,1c chua bi¢t h6a bit dau vilo tuan thu 7. Sv phat tri€n cac C(J quan sinh d!C khac phl thu9c
vilo sv hi~n di~n cua hormone d~c bi~t vii khong ph1,1 thu9c vilo ST bi~t h6a tuy€n sinh d1c.
N€u tinh hoiln thai nhi xu~t hi~n, testosterone vii y€u t6 uc ch€ 6ng Muller (mullerian
inhibitory factor) gay uc ch€ sv phat trien ca quan sinh d1,1c ngoili o nfr. N€u khong c6 hai
hormone nay, C(J quan sinh d1,1c ngoili cua nfr phat trien voi Sf thoai trien cua 6ng Wolff.
MIEN DJCH TRONG THAI KY
M~c du thai nhi ti€t ra cac khang nguyen khac nhau nhung nhiY M th6ng mi€n d!ch nguoi my
khong thay d6i trong th&i gian mang thai, giup thai nhi c6 khil ming s6ng s6t trong tU cung mil
khong bi dao thili. Nhau thai chinh la ca quan chinh giup cho Sf (f ghep nay thanh cong nho
Sf gifr thai khoi ti€p XUC t[l"C ti€p VOi h~ thf>ng mi€n djch CUa nguoi IUy, dfing thoi nhau thai
san xu~t estrogen, progesterone, hCG va hPL giup UC ch€ h~ th6ng mi€n djch cua l11y. Han
nfra, nhau thai ciing Iii m9t ca quan uc ch€ khang th€ va che dfru khang the do v?y lam thay
d6i dap mg mi~n dich.
H~ th6ng mi~n dich nguoi nw viin duy tri binh thu&ng v~ s6 luqng b;tch c~u, s6 luqng vii
chuc nang t€ bao B vii T, vii v~ nbng d9 immunoglobulin. Vi IgG la khang th~ duy nhAt c6 the
qua nhau, IgG cua nguoi IUy la phuc hqp g6m phdn Ion immunoglobulin cua thai trong ca giai
do;tn bao thai vii giai do;tn ddu sa sinh. Day la ca ch€ mi€n dich tl11,1 d9ng duqc truy@n cho
thai.
Sv t6ng hqp t€ bao lympho cua thai b~t dfiu s6m vao tufin thai thu 6. D€n 12 tufin, lgG,
IgM, IgD, lgE xdt hi~n vii tang nhanh v~ s6 luqng trong su6t thai k)'. D€n khi sanh, tre sa
sinh c6 duqc ca mi€n dich th1,1 dong tir mi:: va h¢ th6ng mi€n dich tru6ng thilnh giup ch6ng lli
cac b~nh ly nhi~m trung.
TAI LI~U THAM KHAO:
Beckmann's Obstetric and Gynecology 61
h edition. Chapter 5: Maternal - Fetal physiology, p.
43-54.
27

13. CHAMSOCTRUOCTHVTHAIVA
CHAMSOCTRUOCSANH
TS.BS. Nguyin Thi Tir Von
Ml)C TIEU BAI GIANG
1. Trinh bay tlzwc;1 nghla ciia viifc chiim s6c tnr&c th11 thai va tnr&c sanh.
2. C6 kha niing tu vdn va tlnrc hi?n cac chiim s6c tnr&c th11 thai.
3. Trinh bay tlzwc lfch kham thai.
4. Trinh bay t/u'(/C cac di~u cdn lam /rang cac /Jn kh6m thai.
5. C6 kha niing tu vdn va lnr&ng ddn thai ph11 each an ubng va xii' tri cac kh6 chiu
tlnrang gi,ip trong thai kj.
M1,1c dich cita cham soc tru&c tlw thai vii tru&c sanh:
Giam cac dj t?t, cac b~nh ly co thS phong ngua dugc &tre sa sinh.
Phat hi~n s&m cac bftt thu&ng 6 thai nhi d~ co th~ can thi~p, cai thi~n di! h?u hay h?u
qua len thai nhi.
Cham soc st'.rc khoe cho thai ph1,1 t6t han, di! phong ho~c phat hi~n s&m cac b~nh ly
ctta 1rn,.
Giam cac bi~n cht'.rng do thai, cac tai bi~n do sanh de anguai illy.
T?o cho cha m~ co Sr cht1 dl)ng trong vi~c mang thai, cham soc thai, chu~n bj sanh
illQt each t6t nhfrt
Chu~n bj cho hai vg ch6ng vii gia dlnh tam ly don nh?n thanh vien ill&i trong gia dlnh.
CHAM SOC TRlfOC THI) THAI
Khai ni~m
Co m9t s6 dj t?t, b~nh ly co thS ngan ngua dugc n~u can thi~p s&m agiai do?n tru&c khi
mang thai nlm dj t?t 6ng thfrn kinh, anh hu6ng cua nhi~m Rubella, viem gan sieu vi B, dai
thao dm'mg Ctta illy tren thai nhi .... Vai cac cht'.rng CU duqc tim ra tlr cac nghien CUU CUa nhi~u
nhit khoa hoc tren th~ gi&i, co m9t s6 cac b~nh ly &thai nhi co th~ phong ngt'ra trong giai dojn
tnr&c mang thai:
28
• Khi~m khuy~t 6ng th§n kinh (thai v6 s9 - anencephaly, gai s6ng che d6i - spina bifida,
thoat vj nao - encephalocele, thoat vj tity s6ng- meningocephalocele.. .) co thS phong
ngfra ho~c giam thi~u b~ng each b6 sung acid folic tru&c khi mang thai. Trang qua
trinh phat tri~n ph6i thai, h~ thfrn kinh cua thai nhi duqc hinh thitnh r~t sam, 6ng s6ng
ciia thai nhi duqc dong l?i trong khoang 28 ngity sau th1,1 thai (6 tufrn tu6i thai Icy). Do
do nhfrng tn,1c trjc xuftt hi~n trong giai do}n nity se d§n d~n h?u qua khi~m khuy~t 6ng