2. W numerze...
??????...
C hyba wypada nam się Biuletyn nr 01/2009 • Zmiany w TPN 11
wytłumaczyć z tak długiej • Kuźnice zapraszają 12
Komu w drogę… • Niezwykła kolekcja 13
nieobecności… A mo e po prostu
• Od 1 czerwca Giewont zamknięty 3 • Dziadek w dobrej formie 14
obiecać, e dzięki powiększonemu • Droga do Morskiego Oka w remoncie 3
zespołowi redakcyjnemu „Biuletyn” • Co w trawie piszczy 4 Wydawnictwa
będzie się ju ukazywać regularnie? • Niedźwiedzie na polanach 4 • Tatry – Dolomity 16
Przed Państwem nasze wirtualne • Tabory na widelcu 5 • Tatry – Karkonosze 17
• Legalne wspinanie 6 • A w najnowszych Tatrach... 18
pismo w nowej szacie graficznej –
• Z miłości do gór. Wolontariat 7
łatwiej je ogarnąć jednym rzutem oka
na komputerowy monitor. Zapraszamy Z ycia parku
i czekamy na Państwa opinie. • Chronić zgodnie z prawem 8
Redakcja • Tatrzańska przyroda pod kontrolą 9 fot. Andrzej Śliwiński
2
z miłości do gór
3. Komu w drogę…
Od 4 czerwca
Giewont
zamknięty
Przez tydzień kopuła
tego popularnego szczytu
będzie niedostępna
dla turystów.
fot. Bogusława Chlipała
Tyle przy dobrej
pogodzie mogą potrwać
Droga do Morskiego Oka
niezbędne prace
remontowe krzy a.
w remoncie
B
ędą one polegały na wzmoc-
nieniu jego podstawy oraz
oczyszczeniu całej konstrukcji i po-
Trwa remont osuwisk.
Najprawdopodobniej
D roga jest otwierana tylko w soboty i niedziele. W tygodniu do Mor-
skiego Oka mo na dotrzeć drogą gospodarczą przez Dolinę Roz-
toki i Dolinę Pięciu Stawów Polskich. Szlak jest długi i trudny. Pamiętajmy,
kryciu powłoką zabezpieczającą do 10 czerwca droga e w wy szych partiach Tatr nadal le y śnieg, wybór tej trasy wymaga do-
przed korozją (o remoncie szerzej świadczenia wysokogórskiego oraz posiadania sprzętu zimowego – raków
do Morskiego Oka będzie i czekana.
na str. 14).
(pk) całkowicie zamknięta. (bch)
3
z miłości do gór
4. Komu w drogę…
czołowate i zawilce gajowe. Po
upływie blisko półtora miesiąca
Niedźwiedzie na polanach
niewiele się zmieniło. Owszem,
Wiosenne, soczyste trawy, najwcześniej pojawiające się po zimie
rośliny yznych lasów mieszanych
regla dolnego, pojawiły się, zakwi- na śródleśnych reglowych polanach, są dla niedźwiedzi
tły i przekwitły wręcz podręczniko- tak smakowite, e często erujące na nich zwierzęta
wo, ale powy ej 1300 m n.p.m. nie zwracają uwagi na obecność wędrujących po szlakach ludzi.
nie ma zbyt wielu oznak wegetacji.
Mimo ciepłej aury, śnieg zalega
w zacienionych miejscach nawet
na wysokości niespełna 1100 m
T ego roku taka sytuacja miała miejsce w rejonie Wy niej Kiry Miętu-
siej, Przysłopu Miętusiego, Wielkiej Polany oraz Polany Strą yskiej.
Większość z tych wiosennych obserwacji dotyczyła dwóch niedźwiedzic
n.p.m., na przykład w Wąwozie prowadzących swoje potomstwo. Obie charakteryzujące się siwym roz-
Kraków. To rezultat tegorocznej – jaśnieniem końców sierści prowadziły po dwa niespełna dwuletnie nie-
fot. Zbigniew Ładygin
wyjątkowo śnie nej – zimy. W po- dźwiadki. Do momentu równoczesnego pojawienia się tych dwóch sa-
łowie maja na Czerwonych Wier- mic na Polanie Strą yskiej istniało wiele wątpliwości, czy aby obserwacje
chach mo na było się dopatrzyć nie dotyczą jednej i tej samej niedźwiedzicy.
jedynie pojedynczych rozetek pier- Widziano tak e dwie inne nie-
fot. Magdalena i Tomasz Zwijacz Kozica
wiosnki maleńkiej oraz siarko- dźwiedzice prowadzące dwa oraz
wo- ółtych kwiatów pierwiosnki trzy tegoroczne młode. Nie nale-
łyszczak. Równie w maju zakwit- y jednak wyciągać wniosków co
Co w trawie ły licznie świerki. W rezultacie, pod
wpływem silniejszych podmuchów
do liczby matek oraz młodych znaj-
dujących się wyłącznie po polskiej
piszczy wiatru, nad lasami unosiły się stronie Tatr, poniewa takich nie-
chmury ółtego pyłku. Ten rok dźwiedzi najpewniej nie ma. Ob-
W iosna zawitała w Tatry
w pierwszych dniach kwiet-
nia. Wzdłu Drogi pod Reglami za-
będzie równie udany dla jodeł,
o czym świadczą liczne szyszki na
ich wierzchołkach.
serwacje te jednak mogą świadczyć
o tym, e niedźwiedzie w całych
Tatrach jak na razie mają się dobrze.
kwitły między innymi ywce gru- Tomasz Skrzydłowski Sekcja Ochrony Fauny
4
z miłości do gór
5. Tabory na widelcu Komu w drogę…
??????...
Kilka tygodni temu media obiegła
wiadomość o likwidacji obozowisk
P rzypomnijmy, e do tej pory w polskich Ta-
trach działały trzy obozowiska. Znajdują się
tam drewniane podesty, na których wspinacze
Obozowisko w rejonie Morskiego Oka ma
być przeniesione z polany Szałasiska w inne
miejsce. Pod uwagę branych jest kilka lokalizaji,
taternickich w TPN. Informacja jest ustawiają namioty. Sprawa przyszłości taborów w tym pawilon na Włosienicy lub teren byłego
jest dyskutowana od kilkunastu lat. Termin likwi- parkingu. Do czasu zagospodarowania lokaliza-
prawdziwa tylko w odniesieniu dacji obozowiska na Rąbaniskach, przesuwany cji alternatywnej tabor będzie funkcjonował tam,
od 2001 r., wyznaczony został definitywnie na gdzie dotychczas. Sprawa ma być zamknięta do
do tzw. taboru na Rąbaniskach koniec czerwca tego roku. Zdaniem dyrekcji końca 2010 r. Wstępne ustalenia w tej kwestii
w Dolinie Suchej Wody TPN potrzeby bytowe taterników w rejonie zostały ju podjęte z przedstawicielami środo-
Hali Gąsienicowej mogą być zaspokojone wiska wspinaczkowego.
Gąsienicowej. w oparciu o ośrodek szkoleniowy „Betlejemka” W Tatrzańskim Parku Narodowym działa
z uwzględnieniem mo liwości adaptacji tego jeszcze jedno obozowisko – przeznaczone dla
obiektu. taterników jaskiniowych. Poło one jest na Pola-
nie Rogoźniczańskiej i nie przewiduje się jego
likwidacji.
fot. Bogusława Chlipała
Szymon Ziobrowski
5
z miłości do gór
6. Legalne wspinanie Komu w drogę…
??????...
Tatrzański Park Narodowy udostępnia taternikom wybrane obszary. Przypomnijmy
zatem podstawowe zasady obowiązujące osoby uprawiające tę dyscyplinę.
W spinający się nie muszą ju posiadać ad-
nego dokumentu potwierdzającego umie-
jętności taternickie (np. karty taternika). Nie trze-
formację o „obiciu” po fakcie. Dane te są potrzeb-
ne do inwentaryzacji nowych dróg wspinaczko-
wych.
ba być członkiem Polskiego Związku Alpinizmu Dojście do dróg wspinaczkowych oraz po-
czy innych organizacji i stowarzyszeń górskich. wrót dozwolone są najkrótszą bezpieczną drogą
Warto jednak odbyć szkolenie taternickie. Dość od najbli szego szlaku turystycznego. Są to zazwy-
często w Tatry przyje d ają osoby wspinające się czaj stale wykorzystywane przez wpinaczy szlaki
do tej pory wyłącznie w skałach. Pamiętajmy, e komunikacyjne. Biwakowanie dopuszcza się tylko
fot. Maria Tokarz-Olszańska
charakter dróg tatrzańskich jest zupełnie inny ni w sytuacjach zagra enia ycia i zdrowia.
dróg skałkowych. Pamiętajmy, e podczas uprawiania taternic-
Obowiązkiem wynikającym z aktualnych twa nale y przestrzegać równie innych przepisów
przepisów jest wpis do Ksią ki Wyjść Taternickich. obowiązujących w TPN, jak np. zamknięcia po-
Dotyczy to tylko rejonów wspinaczkowych w Ta- szczególnych szlaków w okresie zimowym czy
trach Wysokich, czyli w Dolinie Gąsienicowej, te zakaz poruszania się od zmierzchu do świtu
Dolinie Pięciu Stawów Polskich i Dolinie Rybiego i inne określone w zarządzeniu dyrektora w spra-
Potoku. Ksią ki te są źródłem wielu ciekawych wie ruchu pieszego, rowerowego oraz uprawia-
informacji, tak e dla osób piszących prace nauko- nia narciarstwa na terenie TPN. Taterników do- www.tpn.pl, a tak e w miejscach, w których
we w TPN. tyczą tak e zasady określone w art. 15 Ustawy znajdują się Ksią ki Wyjść Taternickich. Są to
Ka de osadzenie bądź usunięcie stałych punk- o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. schroniska w Morskim Oku, w Dolinie Pięciu
tów asekuracyjnych wymaga zgłoszenia w TPN Przypomnijmy, e zasady obowiązujące ta- Stawów Polskich i na Hali Gąsienicowej. Nieba-
przed podjęciem projektu. Mo na je zło yć bez terników określa zarządzenie dyrektora TPN wem pojawi się równie w budynku górnej stacji
dokładnego określenia ilości i miejsc osadzenia, w sprawie uprawiania taternictwa powierzchnio- Kolei na Kasprowym Wierchu Ksią ka usunięta
a po realizacji projektu uzupełnić te informacje. wego na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowe- stamtąd w trakcie remontu.
W uzasadnionych przypadkach mo na zgłosić in- go. Jest ono dostępne na stronie internetowej Bogusława Chlipała
6
z miłości do gór
7. Z miłości do gór. Wolontariat Komu w drogę…
Rusza nowa edycja akcji Wolontariat dla Tatr.
To ju jej trzecia letnia odsłona. W tym roku zaczynamy
pierwszego czerwca, nieco wcześniej ni w latach ubiegłych.
W ostatnich tygodniach maja zaczęliśmy przyjmować pierwsze zgło-
szenia. Za pośrednictwem aplikacji dostępnej na naszej stronie in-
ternetowej wolontariusze mogą określić dogodny dla siebie termin. Po-
dobnie jak do tej pory, do głównych zadań wolontariuszy nale eć będą
patrole szlaków, monitoring i zarządzanie ruchem turystycznym, sprząta-
nie poboczy, czyszczenie przepustów, uzupełnianie tablic informacyjnych
fot. Tomasz Bomba
czy znakowanie.
Czekamy przede wszystkim na osoby mogące poświęcić co najmniej
tydzień na pracę w parku, ale zapraszamy równie i tych, którzy mogą przy-
jechać na krócej. Jak zwykle zapewniamy noclegi. Ochotnicy, którzy prze-
pracują co najmniej 5 dni, mogą przez kolejne dwa korzystać z noclegów
nieodpłatnie.
Akcją chcemy zainteresować nie tylko młodzie , ale tak e emerytów
fot. Tomasz Bomba
oraz osoby, które dysponują du ą ilością wolnego czasu. Pracy w parku
z pewnością nie zabraknie i ka da osoba o duszy społecznika znajdzie
zajęcie dostosowane do własnych mo liwości. Po szczegóły odsyłamy na
stronę www.tpn.pl (dział Turystyka, zakładka Wolontariat).
(sz,bch)
7
z miłości do gór
8. Chronić zgodnie z prawem Z ycia parku
Kończą się prace nad jednym z najwa niejszych Tatrzański Park Narodowy dokonywaniu uzgodnień. Końcem
przystąpił do opracowywania maja projekt planu został upublicz-
dokumentów planistycznych dotyczących strategii obecnego projektu planu ochrony niony. Mo na się z nim zapo-
12 sierpnia 2005 r. na polecenie znać na stronie internetowej par-
ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego,
Głównego Konserwatora Przyro- ku, a wnioski i uwagi składać do
zwanym planem ochrony. dy zgodnie z obowiązującym Roz- 15 czerwca.
porządzeniem Ministra Środowi- Pojęcie planu ochrony parku
ska z dnia 12 maja 2005 r. narodowego wprowadzono do
w sprawie sporządzania polskiego prawa niespełna dwa-
projektu planu ochrony dzieścia lat temu, w uchwalonej
w 1991 r. ustawie o ochronie
przyrody, jednak od tej pory Ta-
P lan ochrony parku narodowe-
go to podstawowy dokument
posiadający moc prawną, pozwa-
nadto w projekcie planu ochrony
nale y przedstawić istniejące i po-
tencjalne zagro enia zewnętrzne
dla parku narodowego, rezerwatu
przyrody i parku krajobrazowego,
dokonywania zmian w tym planie
trzańskiemu Parkowi Narodowe-
mu ze względu na ciągłe zmiany
i nowelizacje przepisów prawnych
lający dyrektorowi parku na wyko- i wewnętrzne parku oraz zapropo- oraz ochrony zasobów, tworów nie udało się zatwierdzić tego nie-
nywanie nało onych na niego obo- nować sposoby ich eliminacji lub i składników przyrody. zwykle wa nego dokumentu plani-
wiązków ustawowych w zakresie ograniczenia. Jednak najwa niejszą Po ponad trzech latach wytę- stycznego. Jak będzie tym razem?
ochrony przyrody i krajobrazu. kwestią dla strategii ochrony przy- onej pracy rozpoczął się ostatni Czy w dalszym ciągu w miejsce wie-
fot. Andrzej Śliwiński
Powy sze opracowanie planistycz- rody jest podział obszaru parku na etap przygotowań projektu planu loletniej strategii ochrony tatrzań-
ne sporządza się na okres 20 lat trzy strefy ochrony: ścisłą, czynną ochrony Tatrzańskiego Parku Na- skiej przyrody wcią trzeba będzie
i winno ono określać między inny- i krajobrazową, wobec których na- rodowego przed zło eniem go do posiłkować się tzw. zadaniami
mi podstawowe cele ochrony par- le y przedstawić kierunki oraz pro- zatwierdzenia przez ministra śro- ochronnymi zatwierdzanymi co-
ku oraz przyrodnicze i społeczne gram wraz z rodzajem i zakresem dowiska. Etap ten polega na kon- rocznie przez ministra środowiska?
uwarunkowania ich realizacji. Po- działań ochronnych. sultowaniu, uzyskiwaniu opinii oraz Łukasz Pęksa
8
z miłości do gór
9. Tatrzańska przyroda pod kontrolą Z ycia parku
??????...
W lutym 2006 r. Tatrzański Pak Narodo-
wy wprowadził zmiany w strukturze or-
ganizacyjnej, których celem było przede wszyst-
W tym roku dokonano ju drugiego
w historii TPN rocznego
pierwszy etap oceny florystycznej na wytypowa-
nych polanach, które ró niły się między sobą
sposobem zagospodarowania (polany wypasa-
kim usprawnienie prac związanych z monitorin- podsumowania prac o charakterze ne i nawo one poprzez koszarowanie; polany
giem prowadzonym na obszarze parku. Od tego monitoringu prowadzonych przez wypasane; polany koszone z usuwaniem bioma-
czasu starano się usystematyzować wiedzę na pracowników parku. Podobnie sy; polany koszone z pozostawieniem rozdrob-
temat dotychczas realizowanych przez pracow- nionej biomasy; polany bez zabiegów) w celu
ników parku tematów monitoringowych oraz jak pierwsze sprawozdanie, określenia skutków prowadzonych zabiegów
przygotować dalszy, kompleksowy program tak i tegoroczne opracowanie ochrony czynnej i biernej.
monitoringu, poświęcony najistotniejszym zagad- wyników dostarczyło ciekawych Ciekawych informacji dostarczył tak e
nieniom związanym z ochroną bezcennych wa- monitoring poświęcony faunie tatrzańskiej. Na
lorów przyrodniczych Tatr. Jeszcze w tym sa-
informacji na temat zjawisk obszarze parku w minionym roku zinwentary-
mym roku, cztery miesiące później, Rada Na- zachodzących w tatrzańskiej zowano 56 zimowych nor świstaka, które zgod-
ukowa pozytywnie zaopiniowała przygotowany przyrodzie. nie z przyjętą metodyką świadczą o obecności
przez pracowników parku program monitorin-
gu przyrodniczego, w którym zaproponowano bakteriologicznym w potokach poni ej niektórych
między innymi, e większość prac będą wyko- schronisk górskich, pozwoliło na podjęcie natych-
nywać oni sami w ramach obowiązków słu bo- miastowych działań prewencyjnych, a kontynuacja
wych, a prace specjalistyczne zostaną zlecone in- rozpoczętego w 1970 r. monitoringu stanu wód
stytucjom naukowym posiadającym odpowied- w potokach i stawach tatrzańskich przyczyniła się
nie zaplecze badawcze. do racjonalnego wydawania przez park opinii
Pierwsze uzyskane w ten sposób w ostat- w sprawie pozwoleń wodnoprawnych, między
fot. Andrzej Śliwiński
nich dwóch latach wyniki dotyczące środowiska innymi dla dynamicznie rozwijającej się wokół
przyrodniczego Tatr, pomimo e mają jeszcze Tatrzańskiego Parku Narodowego infrastruktury
zbyt małą ilość prób, stanowią ju cenne źródło turystycznej w postaci nowych, sztucznie naśnie-
wiedzy na temat ewoluującego stanu przyrody. anych stoków narciarskich.
Część uzyskanych danych, takich jak choćby prze- W roku 2008 przy współpracy z Instytu-
kroczenie normy czystości wód pod względem tem Ochrony Przyrody PAN przeprowadzono
9
z miłości do gór
10. Tatrzańska przyroda pod kontrolą – cd. Z ycia parku
??????...
kolonii, oraz zarejestrowano sukces lęgowy u orła i dotyczyły w szczególności cyklicznych działań
przedniego a tak e stwierdzono jedną watahę inwentaryzacyjnych. Spośród tych tematów
wilków wyprowadzającą młode. w szczególności na uwagę zasługuje prowadzo-
Wręcz zaskakujących wyników dostarczył na od 1957 r. jesienna inwentaryzacja kozicy ta-
monitoring wartości aktywności dla cezu w wy- trzańskiej oraz liczenie ludzi na szlakach turystycz-
branych 12 próbkach gleby pochodzących z ob- nych oraz w innych popularnych miejscach udo-
szaru parku narodowego. Niektóre z uzyskanych stępnionych dla ruchu turystycznego. W pierw-
wartości przekraczały średnie normy przyjęte dla szym przypadku wyniki inwentaryzacji potwier-
Polski nawet dziesięciokrotnie! Jednak zdaniem dziły zaznaczającą się od kilku lat tendencję
eksperta wykonującego monitoring na zlecenie wzrostu liczebności populacji kozicy w całych
parku ska enie na tym poziomie nie ma nega- Tatrach, w tym równie po polskiej stronie gór.
tywnego wpływu na przebywających na tym te- Z kolei drugi przypadek był próbą uchwycenia
renie ludzi czy zwierzęta. Niemniej na temat wielkości i skali rozkładu ruchu turystycznego
kierunku i tempa zmian opisanego zjawiska względem udostępnionego dla ruchu turystycz-
będzie mo na mówić dopiero po wykonaniu co nego obszaru parku, gdzie dla przykładu maksy-
najmniej czterech corocznych cykli pomiaro- malna liczba ludzi przebywających jednocześnie
wych. nad brzegiem Morskiego Oka wyniosła w sierp-
Z ubiegłorocznego podsumowania tema- niu ubiegłego roku 780 osób.
tów monitoringowych wynika, e pracownicy Zawarte powy ej krótkie informacje zwią-
parku zrealizowali 10 z 18 tematów zawartych zane z realizacją działań monitoringowych pro-
w programie monitoringu przyrodniczego, jest wadzonych na obszarze parku narodowego to
to liczba o połowę większa ni w roku 2007. tylko niewielki wycinek informacji o stanie ta-
fot. Andrzej Śliwiński
Ponadto w sprawozdaniu z roku 2008 po raz trzańskiej przyrody, jakie udało się uzyskać w cią-
pierwszy ujęto dane pochodzące z pozostałych gu ostatnich dwóch lat. Większość z tych danych
prac o charakterze monitoringu prowadzonych nale y traktować jako materiał wyjściowy, który
na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowe- w przyszłości posłu y do właściwszej analizy
go przez jego pracowników, a nie zawartych wyników poszczególnych tematów.
w omawianym programie. Było ich łącznie 12 Łukasz Pęksa
10
z miłości do gór
11. Zmiany w TPN Z ycia parku
Tatrzański Park Narodowy
1955–1977–2004.
U ytkowanie przyrody i bo-
gactw naturalnych Tatr
przez człowieka ma ju wielowie-
swoje owce na wysokogórskich
halach, drwali wycinających lasy na
potrzeby papiernictwa i tartacznic-
prowadzone są zabiegi zmierzają-
ce do zmiany składu gatunkowego
i struktury lasów przekształconych
Długookresowe zmiany kową historię. Począwszy od gór- twa, na turystach licznie odwiedza- przez człowieka w wyniku rabun-
ników wydobywających kruszce jących ten teren kończąc. Niektó- kowej gospodarki.
w przyrodzie z wnętrza gór, poprzez hutników re z form u ytkowania Tatr zanikły Daty podane w tytule konfe-
i u ytkowaniu obszaru korzystających z tatrzańskiego samoistnie z przyczyn ekonomicz- rencji nie są przypadkowe, w tych
drewna przy wytopie pozyskanych nych (np. górnictwo i hutnictwo), latach wykonano zdjęcia lotnicze
Tatrzańskiego Parku z gór rud elaza, pasterzy pasących część była stopniowo eliminowana i satelitarne obszaru Tatrzańskiego
Narodowego – w związku z objęciem tego terenu Parku Narodowego. Przedstawiają
ochroną (np. pasterstwo), a pew- one przyrodę TPN taką, jaka była
to tytuł konferencji, ne formy zwiększyły swoje oddzia- w roku utworzenia parku, dwa-
która odbyła się ływanie (np. turystyka). Zmienił się dzieścia lat później i w przeddzień
zakres oddziaływania – z wiel- pięćdziesiątej rocznicy powstania.
w dniach 21–22 koobszarowego na liniowe i punk- Analiza tych zdjęć pozwala między
maja w TPN. towe – głównie wzdłu szlaków innymi na badanie zmian w krajo-
turystycznych, miejsc postojowych brazie (zanikanie polan i szałasów),
Do uczestnictwa i schronisk. na obszarach leśnych (zjawiska klę-
zaproszeni zostali W związku z utworzeniem skowe takie jak lawiny czy wiatro-
parku narodowego naturalne pro- łomy) oraz procesów geomorfolo-
przedstawiciele
cesy ograniczane do tej pory przez gicznych (spływy gruzowe). Jest to
ró nych gałęzi działalność człowieka przybrały tak e narzędzie do badania oddzia-
gwałtownie na sile. W wyniku suk- ływania turystyki na środowisko
nauki prowadzący
cesji wtórnej roślinność zaczęła przyrodnicze Tatr.
badania w Tatrach – odzyskiwać utracone wcześniej te- Podczas konferencji wystąpiło
reny, podnosi się górna granica lasu 12 referentów, zaprezentowano
botanicy, zoolodzy,
i kosodrzewiny, zarastają śródleśne kilkanaście posterów.
leśnicy i geografowie. polany. W strefie ochrony czynnej Marcin Guzik
11
z miłości do gór
12. Z ycia parku
w niej udział przedstawiciele Biblio-
teki Kórnickiej, Klubu im. Władysława
Zamoyskiego, Muzeum Tatrzańskie-
go i parku. Po symbolicznym otwar-
ciu Kuźnic i spacerze po odnowio-
nym zespole dworsko-parkowym
w towarzystwie dyrektora TPN po
południu będzie mo na posłuchać
plenerowego koncertu muzyki pol-
skiej i austro-węgierskiej pt. We dwo-
rze Homolacsów w gościnie w wyko-
naniu Tatrzańskiej Orkiestry Klima-
tycznej oraz obejrzeć historyczną in-
scenizację przypominającą licytację
dóbr zakopiańskich sprzed 120 lat
przygotowaną przez Teatr im. Stani-
sława Witkiewicza. Po zakończeniu
przez hrabiego Za- imprezy zapraszamy na regionalny
moyskiego. Na ten rok przypada zaofero- poczęstunek. A wszystko w scenerii
D awna siedziba Szkoły Domo-
wej Pracy Generałowej Za-
moyskiej, a wcześniej zarządu kuź-
równie 55-lecie powstania parku
narodowego w Tatrach. Tatrzański
Park Narodowy wraz z Klubem im.
wania – mówi Pa-
weł Skawiński, dyrektor parku.
– Chcemy przypomnieć o ich zna-
zrewitalizowanego zespołu dwor-
sko-parkowego w Kuźnicach.
W sobotę 6 czerwca odbędzie
nickich zakładów metalowych, po Władysława Zamoyskiego i Towa- czeniu dla historii miasta. Dla zwie- się Bieg im. Władysława Zamoyskie-
gruntownym remoncie otrzymała rzystwem Gimnastycznym „Sokół” dzających przygotowaliśmy ciekawe go organizowany przez Towarzy-
nowe przeznaczenie. Od listopada zaplanował na czerwiec tego roku ekspozycje, które znalazły miejsce stwo Gimnastyczne „Sokół”. Za-
ubiegłego roku mieści się tu dyrekcja cykl imprez stanowiących symbolicz- w zabytkowych budynkach i ju do- wodnicy wystartują z Palenicy Biał-
Tatrzańskiego Parku Narodowego. ne otwarcie Kuźnic. stępne są dla szerokiej publiczności. czańskiej, by dobiec do mety w Kuź-
Fakt zakończenia trwającej dwa lata Zale y nam, eby Kuźnice za- Liczymy tak e na obecność podczas nicach, gdzie przewidziany jest ciąg
rewitalizacji zespołu dworsko-parko- częły funkcjonować w świadomości symbolicznego otwarcia Kuźnic. dalszy plenerowej imprezy.
wego w Kuźnicach zbiega się ze 120 mieszkańców Zakopanego i tury- W piątek 5 czerwca zapraszamy Ju dziś serdecznie zapraszamy.
rocznicą nabycia dóbr zakopiańskich stów jako miejsce, które ma wiele do na sesję popularnonaukową. Wezmą (pk)
12
z miłości do gór
13. Niezwykła kolekcja Z ycia parku
??????...
W zabytkowym budynku Wozowni mieszczącym się w zespole dworsko- niła się do lepszego poznania fauny tatrzańskiej,
a tym samym do wypracowania nowoczesnych
-parkowym w Kuźnicach czynna jest ju nowa stała ekspozycja. Prezentuje metod jej ochrony. Okazy preparowane przez
ona kolekcję kręgowców wybitnego XIX-wiecznego preparatora Antoniego Antoniego Kocyana wzbogacają kolekcje przy-
rodnicze w wielu muzeach Europy, głównie na
Kocyana. Wystawa powstała dzięki współpracy TPN i Muzeum Tatrzańskiego polskim i słowackim Podtatrzu.
w Zakopanem, a jej wykonanie dofinansował Narodowy Fundusz Ochrony Wystawę mo na zwiedzać bezpłatnie
od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00
Środowiska i Gospodarki Wodnej. do 15.00.
Paweł Szczepanek
K olekcja Antoniego Kocyana jest zbiorem
kręgowców powstałym w drugiej połowie
XIX w. Jej zakup w 1888 r. zapoczątkował dzia-
łalność Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.
Składa się na nią blisko 400 okazów fauny, zbie-
ranych przez autora po północnej stronie Tatr.
Część kolekcji, głównie ptaki, zgromadzono na
wystawie. Wśród eksponatów mo na zobaczyć
gatunki typowe dla Tatr, takie jak np. płochacz
halny, pomurnik, siwerniak, kozica czy świstak,
ale tak e te, które pojawiały się w Tatrach spora-
dycznie, jak nur czarnoszyi, ró ne gatunki czapli,
fot. Paweł Szczepanek
perkozy czy wyjątkowa rzadkość – sęp płowy.
Antoni Kocyan (1834–1916) od 1856 r.
pracował w zakładach metalowych w Kuźnicach,
później był leśniczym w Dolinie Kościelskiej.
W 1861 r. poznał tajniki preparowania okazów
zoologicznych. Jego spuścizna naukowa przyczy-
13
z miłości do gór
14. Dziadek w dobrej formie Z ycia parku
B adań podjął się nieodpłatnie
zespół naukowców z Akademii
Górniczo-Hutniczej w Krakowie we
Krzy na Giewoncie mo e stać kolejnych sto lat,
niezbędne są jedynie prace konserwacyjne. Tak najkrócej
rę i wykonano rejestrację spękań.
We wrześniu sprawdzono deforma-
cje krzy a. Równolegle z pomia-
współpracy z Zakładem Robót Gór- mo na podsumować wykonane w ubiegłym roku rami polowymi prowadzono prace
niczych i wysokościowych AMC. badawcze w laboratoriach uczelni.
Z raportu zaprezentowanego 12 ma-
kompleksowe pomiary, których wynikiem jest Zbadano między innymi odporność
ja podczas konferencji prasowej wy- Raport o stateczności krzy a na Giewoncie. konstrukcji na uderzenia piorunów,
nika, e obecny stan krzy a, jak i pod-
ło a jest generalnie dobry, niemniej
trzeba uszczelnić fundament i za-
bezpieczyć powłoką antykorozyjną
ponad stuletnią metalową konstrukcję.
Krzy ze względu na poło enie jest
nara ony na ekstremalne i zmien-
ne warunki atmosferyczne i wyma-
ga okresowych oględzin.
Jak podkreśla prof. Tadeusz Mi-
koś, kierownik zespołu naukowego,
ubiegłoroczne badania są pionier-
skie. Z dostępnych dokumentów wy-
nika, e po wzniesieniu krzy a nie
przeprowadzono pomiarów powy-
fot. Bogusława Chlipała
konawczych. Prace naukowe rozpo-
częły się w maju 2008 r., pobrano
wówczas próbki metali i skał. Następ-
nie w lipcu wywiercono w funda-
mencie pięć otworów badawczych,
w które wprowadzono mikrokame-
14
z miłości do gór
15. Dziadek w dobrej formie – cd. Z ycia parku
jakość u ytej stali oraz cementu w fun- konany w fabryce Józ. Góreckiego
damentach. w Krakowie”. Wymiary i masa krzy-
Z badań tych wynika, e krzy a jak na owe czasy były imponują-
jest skorodowany w niewielkim stop- ce – 15 m wysokości, 5,5 m rozpię-
niu, co nie stwarza zagro enia dla y- tości ramion i 1978 kg. Krzy na Gie-
wotności konstrukcji. Fundament wy- woncie, od dziesięcioleci symbol re-
konany został z rumoszu skalnego ligijny i patriotyczny Podhala, został
połączonego zaprawą betonową wpisany do rejestru zabytków w 2007
w sposób nierównomierny; spowo- roku.
dowało to znaczną penetrację wody W słowie wstępnym rektora
i postępującą destrukcję posadowie- AGH prof. Antoniego Tajdusia do
nia. Pomiary geodezyjne wykazały raportu czytamy: „Obecnie wieko-
odchylenie od pionu o 12 cm, a tak e wy krzy na Giewoncie przypomina
skręcenie w górnej części krzy a – wiekowego gazdę, dziś ju nieco ni -
mo e to być wynikiem oddziaływa- szego, trochę zgarbionego i skręco-
nia wiatrów na jego poziome ramię, nego, który wcią dumnie gazduje na
ale poniewa nie ma dokumentacji Podhalu. Wszyscy go znają i szanują
powykonawczej – trudno to stwier- jego powagę oraz stateczność. Na-
dzić z całą pewnością. Krzy jest na- dal spogląda na swoją starą plebanię,
ra ony na liczne uderzenia piorunów, ale pochylił się i skręcił w kierunku Kir.
w ciągu roku przyjmuje ich kilkaset – Razi go, gdy mu młode cepry wcho-
z badań jednak nie wynika, aby stano- dzą na plecy i zachowują się niegod-
fot. Zbigniew Ładygin
wiło to zagro enie dla konstrukcji. nie. Wie doskonale, e ju piąte po-
Tablica fundacyjna umieszczona kolenie Rodaków bacznie mu się przy-
na krzy u głosi: „Zbawicielowi Świa- gląda i wszyscy zazdroszczą Dziad-
ta na przełomie wieków 1900/1901 kowi dobrej kondycji i trzeźwego
– Parafia Zakopane ze swoim Pro- spojrzenia na rzeczywistość”.
boszczem postawiła ten krzy wy- Paulina Kołodziejska
15
z miłości do gór
16. Tatry – Dolomity Wydawnictwa
??????...
Z aczęło się od zdziwienia, e mogą być inne-
góry, poza Tatrami, o podobnej sile przy-
ciągania. Fizyczny kontakt z Dolomitami zaowo-
mitami. Annibale Salsa, prezydent Włoskiego
Klubu Alpinistycznego i wykładowca antropolo-
gii na uniwersytecie w Genui pisał o Dolomitach
cował internetową kwerendą. Okazało się, e w ogóle, zaś Franco De Battaglia, dziennikarz
w sercu tych gór, w niewielkim miasteczku Pin- z regionu Trentino skupił się na swoim domo-
zolo wydawane jest pismo podobne w charak- wym masywie Brenta.
terze do naszych „Tatr”. Zimowy numer „L’Eco delle Dolomiti”
„L’Eco delle Dolomiti” ukazuje się dwa razy z grudnia 2008 r. zamieścił artykuł o Zakopa-
do roku (numer letni i zimowy) w nakładzie nem i Tatrach oraz całostronicową informację
20 tys. egzemplarzy, jeden zeszyt liczy 120 do o naszym kwartalniku. Ponadto w zimowym
140 stron, kosztuje 8 euro. Redakcja składa się „Echu Dolomitów” znajdziemy tekst o modrze-
wiach z podtytułem Legenda i własności terapeu-
Miłośnicy gór z ró nych krajów prawie zawsze znajdują wspólny język. tyczne, reporta z Parku Narodowego Dolomiti
Bellunesi – Na szlakach pionierów i kozic, rady
W przypadku Polaków i Słowaków jest to niemal dosłownie wspólny język, ratowników górskich pt. Narty: nowy sprzęt,
ale to prawo działa tak e poza granicami swojskiej słowiańszczyzny. nowe zagro enia, opowieść o wspinaczce lodo-
wej jako pasji realizowanej w niezwykłej scenerii
Dobrym przykładem jest współpraca „Tatr” z włoskim pismem oraz wiele innych ciekawych materiałów.
„L’Eco delle Dolomiti”. Są plany dalszej współpracy. Zaprosiliśmy
przedstawicieli alpejskiej redakcji do odwiedze-
z sześciu osób, szefową jest Mariapia Ciaghi. Wymiana korespondencji mailowej po- nia Tatr. Chcielibyśmy, aby efektem tej wizyty
Wszystkie teksty drukowane są w trzech wer- szła gładko. Błędy ortograficzne i gramatyczne był tekst o naszych górach autorstwa dziennika-
sjach językowych – po włosku, niemiecku w naszych listach pisanych po włosku nie stano- rzy piszących na co dzień o Dolomitach. Włosi
i angielsku. Strona internetowa: www.ecodelle- wiły przeszkody we wzajemnym zrozumieniu. wiedzą ju , jak uczcić u siebie stulecie polskiego
dolomiti.net. Wydawcą jest Associazione Sub Współpraca zaczęła się od wymiany artykułów. TOPR-u. Pomysłów mamy multum, nie będzie-
Tegmine Fagi, stowarzyszenie wy szej u ytecz- W jesiennych „Tatrach” z ubiegłego roku (nr 26) my ich zdradzać, eby nie zapeszyć.
ności zajmujące się promocją i aktywizacją re- ukazały się dwa teksty dwóch włoskich autorów
gionu. wyjaśniające źródła i przejawy fascynacji Dolo- Marek Grocholski
16
z miłości do gór
17. Tatry – Karkonosze Wydawnictwa
miesięcznik formatu A5 w nakła- poni ej poziomu śniegu” – autor Łomniczki po trzech polskich ołnie-
Ró nice widać gołym
dzie 4500 egzemplarzy. Szefową tekstu cytuje na wstępie fragment rzy porwanych przez lawinę śnie -
okiem, ale są te redakcji jest Anna Noga-Grochola, komentarza z czeskiego filmu doku- ną w lutym 1946 r. organizował za-
wydawcą – Typoscript Studio mentalnego z połowy lat pięćdzie- kopiańczyk, słynny narciarz Jerzy
podobieństwa. Najwy sze Wydawniczo-Typograficzne An- siątych XX w. Miejscowość malut- Ustupski, wówczas dyrektor Uz-
pasmo Karpat – najwy sze drzeja Plocha, współwydawcą – ka, odcięta od świata lasami i góra- drowiska Karpacz. W akcji „uczest-
Związek Gmin Karkonoskich. mi. Dzieci w szkole niewiele. „Naj- niczyli te mieszkający wtedy jesz-
pasmo Sudetów. Przyroda Tyle oficjalnych informacji na więcej, a piętnaścioro, było w 1959. cze w Karpaczu Kurt Weidner, nie-
temat „Karkonoszy”. A tak poza pro- Miałem te rok, kiedy do szkoły miecki narciarz i bobsleista, oraz
o charakterze alpejskim,
tokołem... nasz sudecki bliźniak jest przychodziło siedmioro dzieci, ale znana Ustupskiemu tylko z imienia
surowy klimat, bogata ewenementem na rynku prasowym. za to a pięciu narodowości: dwóch Anna-Marii, narciarka alpejska, z któ-
Ludzie, którzy wydają i redagują Niemców, dwóch Czechów, Sło- rymi Ustupski i inni polscy narciarze
historia z udziałem wielu „Karkonosze”, robią to z wewnętrz- wak i Madziar. No i Polka, Małgo- znali się jeszcze ze wspólnych star-
narodów. Analogicznie nej potrzeby, z autentycznej pasji. To sia” – mówi Kareš. tów przed 1939 r.” – czytamy w „Kar-
są prawdziwi miłośnicy swojego Redakcja „Karkonoszy” nie prze- konoszach”.
do gór tak e i czasopisma regionu. Tematyka historyczna, kul- milcza niemieckiej przeszłości swo- (mag)
turalna, przyrodnicza społeczna – ich gór. W tekście Stulecie ratownic-
o takich właśnie tytułach –
wszystko koncentruje się wokół ty- twa górskiego w Kar-
„Tatry” i „Karkonosze” – tułowego pasma gór, ale zatacza konoszach, z cytowa-
dosyć szerokie kręgi, niemal na cały nego ju wcześniej nu-
ró nią się dosyć wyraźnie, Dolny Śląsk. W „Karkonoszach” meru, na równych pra-
ale są jednocześnie obecna jest tak e czeska strona gór, wach traktowana jest
podobnie jak w „Tatrach” strona sło- niemiecka Gebirgs-Un-
do siebie podobne. wacka. W numerze trzecim z ubieg- fal-Dienst (Górska Słu -
łego roku znajdziemy znakomity wy- ba Ratownicza), zało ona
P ismo „Karkonosze” ukazywało
się w latach 1976–1999.
Wznowione zostało z początkiem
wiad z Otto Karešem, który w 1951 r.
został nauczycielem w najwy ej po-
ło onej osadzie na terenie Czech.
w 1908 r. i działająca do
1945 r., jak i polski GOPR.
W tym e artykule cieka-
2004 r., w tym samym czasie co „To wieś Izerka. Le y 950 metrów wostka: pierwszą wypra-
nasze „Tatry”. Wychodzi jako dwu- nad poziomem morza i dwa metry wę ratunkową do Kotła
17
z miłości do gór
18. A w najnowszych Tatrach... Wydawnictwa
??????...
w Ośrodku Edukacji TPN. Pierwsza z nich wzywać policję i funkcjonariuszy stra y granicz-
przedstawiała Kie mark fotografowany przez nej. • Dobiegła końca akcja „Zero tolerancji”
Kazimierza Gajewskiego, druga zaś, autorstwa wobec narciarstwa poza terenami dopuszczo-
Piotra Drewniaka, pokazywała rozmaite spoj- nymi dla tego sportu. Oprócz wręczania man-
rzenia na wodę – jeden z najbardziej fascynują- datów najbardziej opornym, stosowano inną
cych tworów przyrody. • Od 5 lutego w TPN metodę: „zaproszenie” na pogadankę o tatrzań-
obowiązuje nowy regulamin uprawiania taternic- skiej przyrodzie. • Drugi sezon zimowy działała
twa. Zmiany są niewielkie – nadal obowiązuje odnowiona kolej linowa na Kasprowy Wierch
zakaz wspinania się w Tatrach Zachodnich. • o dwukrotnie większej przepustowości. Obser-
Z udziałem przedstawicieli trzech zaprzyjaźnio- wacja tego, co się w związku z tym działo na
nych parków narodowych – tatrzańskich, sło- Kasprowym, doprowadza do ciekawych wnio-
wackiego i polskiego, oraz amerykańskiego Roc- sków. • Intensywne opady śniegu, jakie nawie-
ky Mountain odbyła się w Zakopanem konferen- dziły Tatry u progu wiosny, spowodowały wy-
cja poświęcona odnawialnym źródłom energii. stępowanie lawin w miejscach, w których nigdy
• W najbli szym sezonie letnim taternicy wspi- wcześniej ich nie notowano. • 8 lutego minęła
nający się na Hali Gąsienicowej nie będą ju mogli setna rocznica śmierci Mieczysława Karłowicza,
korzystać z tamtejszego obozowiska namioto- jednego z najwybitniejszych polskich kompozy-
wego. Jego likwidacja była przesuwana od wie-
lu lat – teraz teren pola namiotowego zostanie
oddany przyrodzie. W kolejnych latach podob-
Rozmaitości 6–19 ny los czeka obozowisko nad Morskim Okiem.
• Nieco ponad 120 tys. biletów wejścio- • Stra Parku wielokrotnie podejmowała inter-
wych na teren TPN sprzedano w pierwszych wencje wobec turystów łamiących przepisy.
trzech miesiącach tego roku. Turystów było Obok poruszania się w terenie niedozwolonym,
jednak znacznie więcej, gdy a przez trzy tygo- częstym zjawiskiem jest wje d anie samochoda-
dnie kasy biletowe były zamknięte z powodu mi na drogi leśne i parkowanie na nich. Nieste-
IV stopnia zagro enia lawinowego. • Dwie wy- ty, zdarzały się niezwykle agresywne zachowa-
stawy fotograficzne mo na było oglądać nia pouczanych osób i trzeba było do interwencji
18
z miłości do gór
19. A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa
??????...
odbędzie konferencja ekonomiczna, której wa - na leczenie ratownika TOPR i alpinisty, miesz-
nym elementem będzie dyskusja nad zagro e- kańców Zakopanego, których dotknęły groź-
niem to samości społeczności lokalnych – mię- ne i wymagające kosztownego leczenia choro-
dzy innymi zamieszkujących ziemie górskie. • by. • Redakcja „Tatr” podjęła współpracę
Piąta edycja Spotkań z Filmem Górskim odby- z agencją fotograficzną Babel Images. Jej efektem
wać się w Zakopanem od 10 do 13 września. ma być cykl reporta y z rejonów górskich całe-
Bardzo rozrośnięte w zeszłym roku Spotkania go świata.
staną się bardziej kameralne. Sprzyjać temu
będzie nowa lokalizacja imprezy – obiekty TPN Z drugiej strony Tatr 20–21
przy ul. Chałubińskiego i w Kuźnicach. • Kolej- Ogromny zawód przyniósł tatrzańskim
ne, piąte ju wydanie bardzo znanej ksią ki i podtatrzańskim przedsiębiorcom miniony se-
torów, taternika, publicysty i fotografa. W tym W stronę Pysznej, ukazującej świat międzywo- zon zimowy. Turystów i narciarzy było o wiele
dniu przy kamieniu postawionym w miejscu, jennego narciarstwa wśród wielu czytelników mniej ni w latach ubiegłych i nie pomogły wła-
gdzie w 1909 r. przysypała go lawina, odbyła się wzbudziło niesmak i rozczarowanie. Po raz śnie oddane do u ytku nowe inwestycje narciar-
uroczystość zło enia kwiatów. W tym samym kolejny bowiem zapomniano o prawdziwej skie. Znaczącą klientelę stanowili Polacy i Czesi,
czasie w Zakopanem odbył się cykl imprez, autorce ksią ki – Wandzie Gentil-Tippenhau- teraz ich zabrakło. Słowacja dla większości z nich,
między innymi koncert utworów Karłowicza. • erowej. • W kwietniu rozpoczął się cykl imprez a szczególnie dla Polaków, za sprawą wysokie-
Prawdopodobnie w tym roku uda się zakończyć – wystaw i spotkań – mających uczcić 120 lat
prace nad długoterminową strategią wyznacza- istnienia Muzeum Tatrzańskiego. Obchody
jącą kierunki, w jakich ma zmierzać ochrona trwać będą do grudnia. • W zbiorach Muzeum
przyrody TPN i jego krajobrazu. Po zatwierdze- Tatrzańskiego znajduje się niezwykły eksponat.
niu plan będzie obowiązywał 20 lat. • W Za- To „siedlica” – specjalne siodło, na którym na
kopanem oraz w Tatrach nad Morskim Okiem przełomie XIX i XX w. kobiety i dzieci mogły
kręcono ujęcia do filmu Cisza, którego scenariusz wędrować na końskich grzbietach tatrzańskim
oparto na wydarzeniach z 2003 r., gdy w lawi- dolinami. To specjalne siodło wymyślił i lansował
nie pod Rysami zginęło ośmiu uczestników wy- Walery Eljasz-Radzikowski. • W Zakopanem
cieczki uczniów liceum z Tychów. • Na prze- przeprowadzono akcję charytatywną „Meta-
łomie maja i czerwca we włoskim Trydencie morfozy”, której celem było zebranie środków
19
z miłości do gór
20. A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa
??????...
go kursu euro stała się zbyt droga. Mo na o tym z Tatrami przed zaplanowaną na kilka lat
przeczytać w artykule Wielkie rozczarowanie. • podró ą po świecie.
28 kwietnia w rejonie Kie marskich labów na
terenie rezerwatu Mokriny wybuchł po ar, któ- Jaskinie 26–27
ry szybko objął kilkaset hektarów terenów le- Speleoklub Warszawski jest organizatorem
śnych o najwy szym stopniu ochrony. Gdy Międzynarodowego Konkursu Fotografii Jaskinio-
przekazywaliśmy ten numer „Tatr” do druku, wej im. Waldemara Burkackiego. Konkurs od-
akcja gaśnicza jeszcze trwała. • Coraz częściej bywa się nieregularnie co kilka lat; tegoroczna
okazuje się, e Lotnisko „Tatry” jest tak e dla jego edycja jest szóstą z kolei. Kwartalnik „Tatry”
Polaków. Szczególnie chętnie korzystają oni objął konkurs patronatem i ustanowił własną
z połączeń lotniczych Popradu z Londynem. Pa- nagrodę. Regulamin konkursu (w języku polskim
sa erów jest coraz więcej i niedługo lotnisko formacjach nienara onych na niebezpieczeń- i angielskim) mo na znaleźć na internetowej
zacznie pękać w szwach. • Wśród informacji stwo lawin. Nad Morskim Okiem „odkryto” stronie http://www.speleo.waw.pl/konkurs/. •
kronikarskich czytamy o rekordzie ciepła, który Bulę pod Bandziochem, na której wytyczono Jaskinia Wodna pod Pisaną jest znana wszystkim
padł w Popradzie na początku kwietnia. Termo- kilka trudnych dróg wspinaczkowych. Wspina- turystom, którzy przemierzają Dolinę Koście-
metry na lotnisku wskazywały 20,2 st. C – naj- no się te na Mnichowym Tarasie. Na Słowacji liską. Ich uwagę zwraca spora dziura w skale,
więcej od siedemdziesięciu lat. polscy taternicy wspinali się w rejonach trady- z której tryska woda. Za otworem kryje się kil-
cyjnych: na ścianach Młynarza, w Dolinie Mięgu-
Taternictwo 22–24 szowieckiej i Kie marskiej, a tak e na lodospa-
Fatalna pogoda minionej zimy spowodowa- dach Doliny Białej Wody.
ła zdecydowane zmniejszenie się ilości wybit-
nych osiągnięć wspinaczkowych. Kryzys w pogo- Narciarstwo 25
dzie – jak pisze Jakub Radziejowski, odbił się na Zima stulecia to krótkie wspomnienie na-
braku wielkich tatrzańskich dokonań. Tym nie- pisane przez Michała Kowalskiego z nar-
mniej dokonano szeregu interesujących przejść ciarskiego wypadu w Tatry Słowackie, w rejon
zarówno nad Morskim Okiem i na Hali Gąsie- Sławkowskiego Szczytu, z opisem zjazdu z Nosa
nicowej, jak i w Tatrach Słowackich. Siłą rzeczy Królewskim lebem (Král’ovský žl’ab) Doliny
wspinano się głównie na małych ścianach i na Staroleśnej. Dla autora było to po egnanie
20
z miłości do gór
21. A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa
??????...
kaset metrów korytarzy, w większości zalanych śmiertelne: zasypanie przez lawinę i tajemniczy nicy HZS interweniowali w wypadkach taternic-
wodą. Ostatnio udało się dokonać nurkowania zgon narciarza. Pierwszy z wypadków zdarzył się kich i pomagali wydostać się z opresji błądzącym.
w jednym z nich i odkryć nowe części jaskini. • w otoczeniu Hali Gąsienicowej, gdzie ogromna
Ukazał się najnowszy numer kwartalnika „Jaski- lawina spadająca zboczem Liliowego i Beskidu Przyroda 32–57
nie”, w którym sporo miejsca poświęcono spra- zagarnęła dwóch turystów. Jeden z nich sam O tym, jak kształtowała się pogoda w mie-
wom tatrzańskim. Warto dodać, e z „Jaskinia- wydostał się ze śniegu i zawiadomił TOPR, dru- siącach zimowych, od grudnia do lutego, w ar-
mi” stale współpracuje słowacki speleolog Peter giego nie udało się uratować. Drugi wypadek tykule Zima! pisze Anna Fiema. Pierwsza poło-
Holubek. zdarzył się na nartostradzie z Kasprowego Wier- wa grudnia charakteryzowała się temperatura-
chu do Kuźnic. Jeden ze zje d ających narciarzy mi powy ej zera, niewielkimi opadami i wiatra-
Wypadki górskie 28–31 zauwa ył nieprzytomnego człowieka le ącego mi fenowymi, które „zjadały” i tak niewielką
Miniona zima, choć na początku bezśnie - w zaspie obok trasy. Przyczyną zgonu było udu- pokrywę snie ną. „Prawdziwa” zima zaczęła się
na, zostanie zapamiętana jako zima obfitująca szenie śniegiem. Nie wiadomo jednak, w jaki około 19 grudnia, od tego czasu mróz tę ał,
w ogromne masy śniegu, lawiny i niemal zupeł- sposób do tego doszło. Ratownicy TOPR kilka- a śniegu systematycznie przybywało. Święta
ny brak słońca. Trudne warunki spowodowały krotnie pomagali turystom błądzącym we mgle i Nowy Rok zapisały się mrozem, który z więk-
ograniczenie ruchu turystycznego, narciarskiego i zadymce śnie nej na grani Tatr Zachodnich, szym lub mniejszym nasileniem trwał przez sty-
i taternickiego. Mo e właśnie dlatego w polskich a tak e grotołazom, którzy zabłądzili w Jaskini czeń. Śniegu jednak przybywało niewiele. Po
Tatrach zanotowano jedynie dwa wypadki Czarnej. W Tatrach Słowackich lawiny były niewielkim ociepleniu z początku lutego, druga
przyczyną śmierci trzech osób – wszyscy byli
Polakami. Pierwszy wypadek zdarzył się nad
Wy nim Rohackim Stawem, gdzie lawina
z Zielonego Wierchu zasypała narciarza. Drugi
miał miejsce w Dolinie Czarnej Rakuskiej, nieo-
podal schroniska „Szarotka”, gdzie zginęły dwie
osoby. Zaginionych poszukiwano kilka dni, a wy-
dobycie zwłok ze zwałów gigantycznej lawiny
okazało się bardzo trudne. Czwartą ofiarą tej
zimy był narciarz, który zginął na trasie zjazdo-
wej na tzw. Francuskiej Muldzie. Ponadto ratow-
21
z miłości do gór
22. A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa
??????...
utrzymać przy yciu i wypuścić na wolność.
O innego rodzaju obserwacjach pisze Łukasz
Pęksa. Chodzi o Monitoring przyrodniczy w TPN.
Przed trzema laty zostały wprowadzone zmia-
ny w strukturze organizacyjnej parku, co pozwo-
liło na usprawnienie zbierania danych i usystema-
tyzowanie zdobywanej wiedzy. Zdobywanie
wiedzy o parku to równie śledzenie zachowań
turystów. Wobec narastającej presji na środowi-
sko przyrodnicze Tatr niezwykle istotne jest
poznawanie tendencji tych zagro eń. Słu yć ma
dekada tego miesiąca znów przyniosła oziębie- masz Zwijacz Kozica i Filip Zięba twierdzą, e temu między innym monitoring frekwencji pro-
nie i intensywne opady śniegu. Pod koniec lute- pokrywa śniegowa sprzyja obserwacjom fauni- wadzony przy pomocy czujników i urządzeń
go na Kasprowym Wierchu było niemal 3 m stycznym, bowiem z tropów i śladów mo na elektronicznych. W TPN urządzenia takie zain-
śniegu, a w Zakopanem ponad pół metra. Choć wyczytać wiele ciekawych zdarzeń z ycia zwie- stalowano przed trzema laty, ale brak jest opra-
wszystkie procesy przyrodnicze w większym lub rząt i lepiej poznać ich zwyczaje. Z drugiej jed- cowania uzyskanych wyników. Dlatego artykuł
mniejszym stopniu zale ne są od przebiegu nak strony zbyt du o śniegu sprawia, e zwierzę- Wielki Brat liczy turystów napisany przez Juraja
pogody, to ycie roślin ma swój rytm. Piszą ta stają się mniej ruchliwe, muszą bowiem Švajdę opisuje doświadczenia ze Słowacji, z Do-
o tym w artykule ycie pod śniegiem i po śniegu oszczędzać z trudem zdobytą energię, aby star- liny Mięguszowieckiej. O tym, e warto zwra-
Tomasz Mączka i Tomasz Skrzydłowski. Minio- czyła na przetrwanie tego trudnego okresu. cać uwagę na ka dy przejaw ycia, świadczy
na zima przyniosła kolejne obserwacje fenolo- Mimo to mo na poczynić wiele interesujących artykuł Motyle najmniejsze, czyli małe i piękne
giczne, potwierdzające przystosowanie roślin do obserwacji. Obserwacji takich dokonała na przy- napisany przez Jarosława Wentę. Drobne owa-
zmiennych warunków. Na przykład niemal kład Bo ena Wajda i opisała je w artykule Urato- dy oglądane na fotografiach w du ym powięk-
w środku zimy, 8 lutego, mo na było obserwo- wane rodzeństwo. Chodzi o trzy malutkie wie- szeniu potrafią zachwycić pięknem, jak najwięk-
wać kwitnące goryczki wiosenne, które parę dni wiórki przypadkowo znalezione nieopodal leśni- sze dzieła sztuki. Olsza – drzewo o wielu imionach
później gruby śnieg przykrył na wiele tygodni. Co czówki. Matka prawdopodobnie zginęła w cza- to kolejny artykuł Tomasza Skrzydłowskiego
za du o, to niezdrowo to znów nawiązanie do sie burzy, gdy piorun uderzył w drzewo, w któ- i Beaty Słamy z cyklu o tatrzańskich drzewach.
intensywnych opadów śniegu. Przyrodnicy To- rym było gniazdo. Znalezione maluchy udało się Olsza rośnie nad potokami, w dolinach, w miej-
22
z miłości do gór
23. A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa
??????...
scach wilgotnych. W artykule mo na przeczytać drapie nik, któremu wybito zęby i obcięto pa-
zarówno o wierzeniach i zwyczajach związanych zury. Same ju się nie obronią swoją niedostęp-
z tym drzewem, jak i o jego ciekawych zwycza- nością, dzikością, zdane są na naszą łaskę i nie-
jach i roli jaką spełnia w przyrodzie. Temat łaskę. Dzisiaj zapada decyzja. Jutro rusza inwe-
śnie nej zimy powraca w artykule Przypadki stycja, pojutrze powstaje kolejny pomnik tech-
z ycia drzew. Okiść, napisanym przez Pawła nicznej potęgi homo sapiens”.
Skawińskiego. Okiść to śnieg zatrzymujący się na
gałęziach drzew – mo emy przeczytać, jak dają Inne góry 72–77
sobie one radę z nadmiernym cię arem. Przemysław A. Wójcik, autor reporta u
Pharilapcha Dzień Niepodległości, zabiera nas
TEMAT NUMERU: w egzotyczny świat Himalajów. Razem z nim
Cywilizacja atakuje 58–71 się nawet w te miejsca, które człowiek sam, zdobywamy górę o nazwie Pharilapcha, zupeł-
Cywilizacja atakuje. Atakuje sieć urządzeń z własnej woli postanowił przed cywilizacją chro- nie nową drogą. Przemysław A. Wójcik wraz
technicznych wymyślonych po to, by ułatwić nić. Nie inaczej jest w tatrzańskich parkach na- z dwoma towarzyszami stanął na wierzchołku
ludziom ycie. Oplata coraz ciaśniejszą siecią cały rodowych – zarówno słowackim, jak i polskim. dokładnie 11 listopada – w dniu, kiedy Polacy
nasz glob, wdziera się w miejsca zarezerwowa- Proces ten wymknął się spod kontroli. Nowe obchodzą Dzień Niepodległości – święto naro-
ne do niedawna dla dzikiej przyrody. Wdziera pomysły na zagospodarowanie „marnujących dowe ustanowione na pamiątkę odzyskania
się” terenów mno ą się jak grzyby po deszczu.
Nowe schroniska, nowe szlaki turystyczne,
nowe trasy narciarskie, nowe kolejki linowe.
Przed pomysłami i realizatorami tych pomysłów
nie ma obrony. Wejdą wszędzie i zawsze dopną
swego. O tym mówi artykuł Marka Grochol-
skiego i Tomasza Zwijacza Kozicy. Uzupełnia go
esej Wizja „Trzech Dolin” i tunelu pod Tatrami
Marka Kota i felieton Technokratyczne mity
Marka Grocholskiego. „Góry oplecione tech-
niczną infrastrukturą – pisze Grocholski – są jak
23
z miłości do gór
24. A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa
??????...
wolności (11 listopada 1918 r.) po blisko półto- chologicznej. Antonina Sebesta w artykule Wła-
rawiecznej niewoli. Wyczyn sportowy jest okazją ściwy program „wycieczek bez programu” pod-
do spojrzenia na kulturę tamtejszych mieszkań- kreśla, e wycieczki Chałubińskiego, w których
ców i przyrodę Parku Narodowego Sagarmatha. brał udział tłum przyjaciół i znajomych doktora
i liczne towarzystwo górali, były przemyślanym
Historia 78–105 działaniem budującym więzi między „panami”
Artykuł Konfederaci barscy na Podtatrzu z miasta i lokalną ludnością. Minęło 60 lat od
Wojciecha Wilczka cofa nas do drugiej połowy chwili ustanowienia nad przyrodą Tatr Słowac-
XVIII wieku, do czasów, gdy Polska stała na kich ochrony prawnej. Sześćdziesiąt lat TA-
wielkim zakręcie historii. Wiele wydarzeń tam- NAP-u Zbigniewa Ładygina to próba pokazania
tych czasów rozegrało się na Podtatrzu – Pod- najwa niejszych wydarzeń z historii starań o po-
halu i Spiszu. Świadkami są zamek w Czorszty- wołanie parku narodowego i jego dziejów. Tekst polskiego taternictwa. O ścianie tej pisze Jakub
nie i niewielka wieś Czerwienne na Podhalu, ale nie wyczerpuje tematu, ale przytacza wiele fak- Radziejowski w artykule Najwspanialsze drogi
i zamek w Lubowli oraz kościoły Podolińca. tów szerzej nieznanych polskiemu czytelnikowi. Tatr. Na Zachodzie bez zmian? Dziś na Giewon-
Wyprawy organizowane przez Tytusa Chałubiń- Maciej Mischke. Dla nas był wszystkim to wspo- cie, podobnie, jak w całych Tatrach Zachodnich
skiego w Tatry dostarczały nie tylko wra eń tu- mnienie Barbary Morawskiej-Nowak o jednym nie wolno się wspinać. Mimo to zew ściany jest
rystycznych, ale miały te znaczenie natury psy- z bohaterów taternictwa lat międzywojennych tak mocny, e wielu taterników świadomie łamie
i powojennych. Zmarł sześć lat temu. W mar-
cu skończyłby sto lat. W sercu gór, w schronisku
na Hali Gąsienicowej gospodarzył przez wiele lat
Ryszard Drągowski. Opowieść o tym, jak to
dawniej bywało, spisał dla „Tatr” Tomasz Ro-
wiński. Giewont jest najbardziej rozpoznawalną
górą Tatr Polskich – dzięki sylwetce mającej
przypominać śpiącego rycerza i krzy owi, który
na jego wierzchołku postawiono ponad sto lat
temu. Giewont to te wspaniała północna ścia-
na, której zdobywanie to znaczący fragment
24
z miłości do gór
25. A w najnowszych Tatrach... – cd. Wydawnictwa
??????...
ten zakaz. Taką sytuację komentuje Paweł Ska- rząt, ukrycia skarbów, azyl świętych i brama
wiński w artykule Pamiętajmy o ogrodach... Do między mrokiem wnętrza ziemi i słoneczną
historii najnowszej nale y opowieść Agnieszki krainą ycia. O Magii jaskini pisze Urszula Janic-
Szymaszek Ostatni lot „Pirata”. „Pirat” to typ szy- ka-Krzywda.
bowca, który u ywany był przez Aeroklub Pod-
halański w Nowym Targu. Z tamtejszego lotni- Malarstwo 112–113
ska startowano, aby na fenowej fali nad Tatrami Wojciech Gerson (1831–1901), jeden
bić rekordy wysokości. W listopadzie 1979 r. z najlepszych polskich malarzy XIX w., wiele
„Pirat” spadł z prawie siedmiu tysięcy metrów. uwagi poświęcał pejza owi, a szczególnie pejza-
Został... zestrzelony przez radziecką rakietę owi tatrzańskiemu. W swojej twórczości zre-
odpaloną z poligonu w Górach Lewockich. Pi- zygnował jednak z idealizowania krajobrazu Tatr,
lot prze ył cudem. pokazywał ich grozę, osypiska piargów, ostre Proza 114–115
turnie, rwące potoki, górskie jeziora. Jeden z jego Obrazki z Afganistanu to kolejny odcinek
Etnografia 106–111 wielu obrazów przedstawia stary zakopiański gawędy Juliana Klamerusa, opowiadającej o wy-
W tradycyjnym pojmowaniu świata jaskinia cmentarz – Pęksów Brzyzek. Właśnie Cmenta- jeździe zakopiańskich wspinaczy w Hindukusz
to kraina ciemności, demonów, złych mocy rzowi w górach Wojciecha Gersona poświęca latem 1976 r. Dla Klamerusa relacja z wypra-
i śmierci. Ale te miejsce schronienia ludzi i zwie- swój artykuł Anna Król. wy jest pretekstem do spojrzenia na swoich
towarzyszy i siebie samego z przymru eniem
oka i autoironią.
Lektury 116–118
Wśród wielu pozycji wydawniczych, ściślej
lub luźniej związanych z Tatrami, które ukazały
się w pierwszym kwartale bie ącego roku, za-
ledwie jedna poświęcona jest przyrodzie ta-
trzańskiej. Jest to ksią ka Na co gwi d ą? Czyli
wszystko o świstakach napisana przez Tomasza
Zwijacza Kozicę, pracownika TPN, i przez TPN
25
z miłości do gór
