1. 1
T.C.
KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ
BABAESKİ MESLEK YÜKSEK OKULU
DIŞ TİCARET 2. SINIF (İ.Ö)
HİSSE SENEDİ PİYASASI
Banka ve Kambiyo İşlemleri Dersi Dönem Ödevi
HAZIRLAYANLAR
Sunay ÇAKIR
Ferhat YALIN
Begench YANGİBAYEV
Danışman: Öğr. Gör. Fatma Oya AKTAŞ
KIRKLARELİ,2013
2. 2
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ …………………………………………………………………………………………. 3
1. Hisse Senedi Nedir ……………………………………………………………………........... 4
1.1.Hisse Senetlerinin Sahiplerine Sağladıkları Haklar Nelerdir ………………………….. 4
1.2.Hisse Senedinin Türleri Nelerdir …………………………………………………............ 4
1.2.1.Nama-Hamiline ………………………………………………………………………… 4
1.2.2.Adi-İmtiyazlı ……………………………………………………………………............ 4
1.2.3.Primli – primsiz hisse senedi ………………………………………………………..… 4
1.2.4.Bedelli – bedelsiz hisse senedi …………………………………………………………. 5
1.3.Hisse Senedinin Getirisi Nelerden Oluşur …………………………………………......... 5
1.4.Hisse senetlerinin ziyaı ve zamanaşımı …………………………………………………... 5
2.Hisse Senetleri Piyasası ………………………………………………………………………. 5
2.1.Ulusal Pazar ……………………………………………………………………………….. 6
2.2.İkinci Ulusal Pazar ……………………………………………………………………….. 7
2.3.Kurumsal Ürünler Pazarı ………………………………………………………………... 7
2.4.Gözaltı Pazarı ……………………………………………………………………………... 8
3.İMKB Hisse Senetleri Piyasası’nda Uygulanan İşlem Yöntemleri ……………………….. 8
3.1.Pazar İşlem Yöntemi ……………………………………………………………………… 8
3.2.Öncelik Kuralları …………………………………………………………………………. 8
3.3.Sürekli Müzayede Yöntemi ………………………………………………………………. 8
3.4.Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Yöntemi …………………………………………….. 9
3.5.Tek Fiyat Yöntemi ………………………………………………………………………… 9
4. Hisse Senetleri Piyasasında Genel İşlem Kuralları ………………………………………... 9
4.1. Borsa Kaydına Alınan Fiyatlar …………………………………………………………. 9
4.2. Bir Hisse Senedinde İşlemlerin Geçici Olarak Durdurulması ………………………… 9
4.3. İMKB'de Kredili Menkul Kıymet, Açığa Satış İşlemlerine
İlişkin Düzenlemeler ……………………………………………………………………… 10
4.4. Hisse Senetleri Piyasası İle İlgili Diğer Düzenlemeler …………………………………. 10
4.4.1. Borsa Dışı Küsurat (Lot Altı) İşlemler ……………………………………………….. 10
4.4.2. İMKB’De Sırası Kapatılan Şirket Hisse Senetlerinin Borsa Dışında
Alım/Satımına İlişkin Esaslar ……………………………………………………………. 10
4.4.2.1..İşlem Sırası Kapalı Hisse Senetleri Üzerinde Borsa Dışında
Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilen Alım/Satım İşlemlerinin
İMKB Borsa Dışı Toptan Satışlar Pazarında Tescil ve İlan Esasları ……………….. 10
4.5 Hisse Senetlerinin Gruplandırılması …………………………………………………….. 11
4.6. Halka Arz Sonrası Hisse Senetlerinde Fiyat İstikrarını Sağlayıcı İşlemler …………… 11
5.KAYNAKÇA …………………………………………………………………………………… 12
3. 3
ÖNSÖZ
Finansal kurumlar arasındaki etkileşimin artarak sürdüğü bir ortamda, dinamik ve
hızla büyüyen bir kurum olarak ülkemiz sermaye piyasasının gelişimini ileri boyuta
taşımayı hedefleyen Borsanın, dünya borsalarında yer alan ürün ve uygulamaları
piyasaya kazandırma çabaları devam etmektedir.
Dünya borsalarında likiditeyi artırmak ve gün içi fiyat oynaklığını azaltmak amacıyla
uygulanmakta olan “Piyasa Yapıcılık” ve “Tek Fiyat” işlem yöntemleri 2010 yılı
içerisinde İMKB Hisse Senetleri Piyasasında da uygulanmaya başlamıştır. Bu
çerçevede, piyasada işlem gören farklı nitelikteki menkul kıymetler, özellikleri
itibarıyla farklı yöntemlerle işlem görmektedirler.
4. 4
1. Hisse Senedi Nedir
Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan,
Belirli ortaklık sermayesine katılma payını temsil eden,
Yasal şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş
kıymetli evrağa hisse senedi denir.
1.1.Hisse Senetlerinin Sahiplerine Sağladıkları Haklar Nelerdir
Ortaklık hakkı,
Yönetime katılma (oy) hakkı (Şirket genel kurullarına katılıp, alınacak kararlar için oy
kullanma hakkı)
Kar payı alma hakkı,
Rüçhan hakkı(Yeni pay alma hakkı) (Şirket’in gerçekleştireceği sermaye artırımı nedeniyle
ihraç edeceği yeni payları öncelikli olarak alma hakkı),
Tasfiyeden pay alma hakkı,(Şirket’in tasfiye olması durumunda tasfiye sonucuna payı
oranında katılma hakkı)
Bilgi edinme hakkı,(Yönetim kurulunun düzenleyeceği faaliyet raporu, denetim kurulunun
düzenleyeceği denetim kurulu raporu, bilanço, gelir tablosu ve kar dağıtım tablosunu
inceleme hakkı, genel kurulda soru sorma hakkı, denetçilere şikayet etme hakkı v.b.)
Bedelsiz pay alma hakkı (Şirket’in içkaynaklardan (yeniden değerleme fonu, olağanüstü
yedek akçe v.b. ) yapacağı sermaye artırımlarında, sahip olduğu pay oranı çerçevesinde
katılma hakkı)
1.2.Hisse Senedinin Türleri Nelerdir
1.2.1.Nama-Hamiline
Hisse senetleri nama (isme yazılı) ya da hamiline yazılı olarak çıkarılabilir. Hamiline yazılı
hisse senetlerinde devir işlemi teslimle tamamlanmış olmaktadır. Nama yazılı hisse senetlerinin
devri ciro edilmiş senedin devralana teslimi ile olur. Nama yazılı hisse senetlerinin Borsa’da işlem
görebilmesi için, ihraçcı yönetim kurulu nama yazılı payların devrinin beyaz ciro yapılabilmesine
dair karar almalıdır.
1.2.2.Adi-İmtiyazlı
Hisse senetleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar
sağlarlar. Bu tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir. Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse
senetlerine göre kara katılmada, yönetim ve denetim kuruluna üye seçiminde, oy hakkında ve
benzeri konularda ana sözleşmeye dayanarak sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir.
Bir anonim ortaklıkta çeşitli imtiyazlara sahip hisse senetleri bulunuyorsa bu hisse senetleri
farklı grup isimleriyle adlandırılırlar (A grubu, B grubu, C grubu gibi) ve Borsa’da farklı sıralarda
işlem görürler.
1.2.3.Primli – primsiz hisse senedi
Üzerinde yazılı değer ile diğer bir deyiĢle nominal değerden ihraç edilen hisse senetlerine
primsiz, nominal değerlerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen hisse senetlerine primli hisse senedi
denir.
5. 5
1.2.4. Bedelli – bedelsiz hisse senedi
Nakit/bedelli sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine bedelli hisse senedi, iç
kaynaklardan sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine ise bedelsiz hisse senedi denir.
1.3.Hisse Senedinin Getirisi Nelerden Oluşur
Hisse senedi sahipleri temel olarak iki tür gelir elde ederler:
Kar payı (Temettü) geliri: Şirketlerin yıl sonunda elde ettikleri karın dağıtılmasından elde
edilen gelirdir. Hisse senedi Borsa'da işlem gören şirketler kar dağıtıp, dağıtmamak konusunda
serbesttir. Borsa şirketleri karını nakden veya temettünün sermayeye ilavesi suretiyle hisse senedi
ihraç ederek dağıtabilir. Hisse senetleri Borsa’da işlem görmeyen halka açık şirketler ise dağıtılabilir
karın yarısından az olmamak üzere belirlenecek birinci temettüyü nakden dağıtmak zorundadır.
Sermaye kazancı: Zaman içinde hisse senedinin değerinde meydana gelen artıştan elde
edilen gelirdir.
1.4.Hisse senetlerinin ziyaı ve zamanaşımı
Hisse senedinin ziyaı, doğal bir afet (deprem vb.) veya bir insan fiiliyle (çalınma, yırtılma vb.)
elinde bulunduranın iradesi dışında senedin elinden çıkması, veya elinde bulunmakla beraber
yıpranma bozulma gibi nedenlerle artık kullanılamaz hale gelmesidir.
Zayi olduğu ispat edilen hisse senetleri için, mahkemeden iptal talebinde bulunulabilir. Hisse
senedi mahkeme tarafından iptal edildiğinde hak ile senedin arasındaki bağ kopar ve senedin verdiği
haklar senetsiz de talep edilebilir.
Hisse senedinin bir mülkiyet senedi olması ve vade taşmaması nedeni ile, zaman aşımı söz
konusu değildir. Ancak, tasfiye bakiyesinden pay alma hakkı tasfiye tarihinden itibaren 10 yıllık
zaman aşımına, kar payı hakkı ise 5 yıllık zaman aşımına tabidir.
2.Hisse Senetleri Piyasası
Şirketler halka açılmak ve İMKB’de işlem görmek suretiyle daha uzun vadeli ve daha uygun
maliyetli alternatif bir finansman kaynağı sağlamanın yanı sıra kurumsallaşma, yurt içi ve yurt
dışında tanınma, ortaklara likidite sağlama ve kredibilite gibi imkânlardan da yararlanmaktadırlar.
Şirketlerin sermaye piyasasının sunduğu imkânlardan yararlanmasını sağlamak amacıyla İMKB
bünyesinde farklı nitelikteki şirketlerin
menkul kıymetlerinin işlem görebileceği çeşitli pazarlar oluşturulmuştur. Bu çerçevede, kotasyon
koşullarını sağlayan şirketlerin hisse senetlerinin işlem görebileceği kot içi pazarların yanı sıra,
kotasyon koşullarını sağlayamayan küçük ve orta
ölçekli şirketlerin hisse senetlerine de işlem görme imkânı veren kot dışı pazarlar bulunmaktadır. Bu
itibarla, şirketlere ait hisse senetleri aşağıdaki şemada yer alan pazarların birinde işlem
görebilmektedir.
6. 6
2.1.Ulusal Pazar
İMKB’nin en büyük pazarı olan Ulusal Pazar’da, kotasyon kriterlerini sağlayan şirketlerin hisse
senetleri işlem görmektedir.
İMKB Kotasyon Yönetmeliği’nin 13’üncü maddesinde düzenlenen kotasyon kriterleri aşağıda
özetlenmektedir:
Ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetlerin kotasyon başvurusunun, başvuru tarihine kadar
ihraç edilmiş bu tür menkul kıymetlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılmış olması ve ortaklığın;
• İzahnamede yer alacak mali tablolar ile bağımsız denetim raporlarının Borsa’ya sunulmuş olması,
• Kuruluşundan itibaren en az 3 yıl geçmiş olması,
• Finansman yapısının sağlıklı olması,
• Ortaklığın aşağıda yer alan koşullardan aynı grup içerisinde yer alan koşulların tamamını sağlaması,
• Esas sözleşmede menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı veya senet sahibinin haklarını
kullanmasına engel olacak kayıtlar bulunmaması,
• Ortaklığın üretim ve faaliyetlerini etkileyecek önemli hukuki uyuşmazlıkların bulunmaması,
• Son 1 yıl içinde ortaklığın faaliyetlerine 3 aydan fazla ara vermemiş olması, tasfiye veya
konkordato istenmemiş olması,
• Menkul kıymetlerin, piyasadaki mevcut ve muhtemel tedavül hacmi bakımından Borsa yönetimince
önceden belirlenecek kriterlere uygun olması,
• Kuruluş ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile hisse senetlerinin hukuki durumunun tabi
oldukları mevzuata uygun olduğunun belgelenmesi, Hisse Senetleri Piyasası’nda, Ulusal Pazar
dışında, kotasyon kriterlerini sağlayamayan şirketler ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler’e (KOBİ)
7. 7
yönelik olarak İkinci Ulusal Pazar faaliyet göstermektedir. İkinci Ulusal Pazar’da, Ulusal Pazar’da
aranan kârlılık ve özsermaye gibi kotasyon kriterleri aranmamakta olup, bu pazarda işlem görme
şartları hafifletilmiştir.
2.2.İkinci Ulusal Pazar
İkinci Ulusal Pazar’ın amacı; Ulusal Pazar kotasyon kriterlerini sağlayamayan şirketler ile gelişme
ve büyüme potansiyeli taşıyan KOBİ hisse senetlerinin Hisse Senetleri Piyasası’nda işlem görmesine
olanak sağlayarak bu şirketlerin,
-Hisse senetlerinin fiyatlarının düzenli ve şeffaf bir piyasada, rekabet koşulları içinde oluşmasını
temin etmek,
-Hisse senetlerine likidite sağlamak ve böylece söz konusu şirketlere sermaye piyasasından kaynak
elde etme imkânı tanıyarak ucuz finansman ve büyüme olanağı yaratmaktır.
İkinci Ulusal Pazar’da işlem görmek için;
a) Başvurunun sermayeyi temsil eden menkul kıymetlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılmış
olması,
b) Ortaklığın halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değeri ile bu hisse senetlerinin ödenmiş veya
çıkarılmış sermayeye oranının sırasıyla en az, 5.500.000 TL ve %15 olması ya da 11.000.000 TL ve
%5 olması,
c) Hisse senetlerinin tedavülünü engelleyici bir husus bulunmaması kaydıyla, ortaklığın mali ve
hukuki durumu, faaliyetleri, hisse senetlerinin tedavül hacmi göz önüne alınarak yapılan
değerlendirme sonucunda ortaklık hisse senetlerinin İkinci Ulusal Pazar’da işlem görebilmesine
ilişkin olarak Borsa Yönetim Kurulu’nun olumlu karar vermesi,
d) Son 1 yıl içinde ortaklığın faaliyetlerine 3 aydan fazla ara vermemiş olması, tasfiye veya
konkordato istenmemiş olması gerekmektedir. Kot dışı pazarlarda işlem gören şirketlerin, kotasyon
şartlarını sağlamaları halinde kot içi pazarlara (Ulusal Pazar) alınması mümkündür.
2.3.Kurumsal Ürünler Pazarı
Kurumsal Ürünler Pazarı’nın amacı; menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım
ortaklıkları, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları hisse senetleri ve borsa yatırım fonları katılma
belgeleri ile varantların ayrı bölümler halinde özel bir pazar bünyesinde işlem görmelerini sağlayarak
söz konusu menkul kıymetlerin fiyatlarının düzenli ve şeffaf bir piyasada, rekabet koşulları içinde
oluşmasını temin etmek ve böylece Hisse Senetleri Piyasası bünyesindeki pazarların etkinliğini
arttırmaktır.
Kurumsal Ürünler Pazarı’nda işlem gören Aracı Kuruluş Varantları, Borsa Yatırım Fonları ile her
3 ayda bir yapılan değerlendirme sonucunda halka açık piyasa değerinin art arda iki kez 10 milyon
TL’nin altında kaldığı belirlenen Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları zorunlu olarak “Piyasa
Yapıcılı Sürekli Müzayede Yöntemi” ile işlem görür. Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Yöntemi ile
işlem görmesi zorunlu olan menkul kıymetlerde (Varantlar haricinde), atanmış bir piyasa yapıcı üye
olmaması ya da atanmış olan piyasa yapıcı üyenin faaliyetinin sona ermesi durumunda, ilgili menkul
kıymet “Tek Fiyat Yöntemi” ile işlem görür. İMKB 100 Endeksi’nde yer alanlar hariç olmak üzere,
Kurumsal Ürünler Pazarı’nda sürekli müzayede yöntemi ile işlem gören menkul kıymetler, talepte
bulunan bir üyenin piyasa yapıcısı olarak atanması halinde Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede
Yöntemi ile işlem görür. Piyasa yapıcının faaliyetinin sona ermesi durumunda, alternatif işlem
yöntemi olarak bu menkul kıymetlerde sürekli müzayede işlem yöntemi uygulanır.
8. 8
2.4.Gözaltı Pazarı
Gözaltı Pazarı’nın amacı; olağan dışı koşulların ortaya çıkması sonucunda, şirketlerin izleme ve
inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında,
yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte, hisse
senetlerinin İMKB bünyesinde işlem görebilmesini sağlamaktır. Gözaltı Pazarı’nda işlem gören
menkul kıymetler, SPK’nın 23 Temmuz 2010 tarih ve 21/657 sayılı kararı gereğince C grubunda yer
aldığından tek fiyat yöntemiyle işlem görmektedir.
3.İMKB Hisse Senetleri Piyasası’nda Uygulanan İşlem Yöntemleri
İMKB Hisse Senetleri Piyasası’nda (HSP) işlem gören menkul kıymetlerin alım satımında,
—— Sürekli Müzayede (Çok Fiyat) yöntemi,
—— Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede yöntemi veya
—— Tek Fiyat yöntemi
uygulanır.
3.1.Pazar İşlem Yöntemi
Ulusal Pazar Sürekli Müzayede Sistemi-Çok Fiyat İkinci Ulusal Pazar Sürekli Müzayede Sistemi-
Çok Fiyat Kurumsal Ürünler Pazarı Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Sistemi-Çok Fiyat Gözaltı
Pazarı Tek Fiyat Yeni Ekonomi Pazarı Sürekli Müzayede Sistemi-Çok Fiyat Hisse Senetleri
Piyasası’nda işlemler birinci ve ikinci seans başlarında yapılan açılış seansında ve Tek Fiyat
bölümlerinde “tek fiyat” yöntemi ile belirlenirken, diğer sürelerde “Sürekli Müzayede Sistemi-Çok
Fiyat” ve “Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede-Çok Fiyat” yöntemleri kullanılır.
3.2.Öncelik Kuralları
Piyasaya iletilen bir emrin karşı bir emir tarafından karşılanması sırasında, bir takım işlem kuralları
uygulanmaktadır. Hisse senedi almak veya satmak isteyen yatırımcılar gerekli bilgileri içeren
emirlerini aracı kurumlar vasıtasıyla HSP Alım Satım Sistemi’ne (Sistem) iletirler. İşlemler HSP için
belirlenen öncelik kurallarına uygun şekilde Sistem tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. Bu
kurallar, “fiyat önceliği” ve “zaman önceliği” kurallarıdır. Emirlerin işlem görme sıralamasında ilk
önce fiyat, fiyatın aynı olması durumunda ise zaman önceliğine bakılmaktadır. Fiyat önceliği; daha
düşük fiyatlı satış emirlerinin, yüksek fiyatlı satış emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirlerinin,
düşük fiyatlı alım emirlerinden önce işlem görmesini sağlayan öncelik kuralıdır. Zaman önceliği;
girilen emirlerde fiyat eşitliği olması halinde, Sistem’e zaman açısından daha önce kaydedilen emrin
daha önce işlem görmesini sağlayan öncelik kuralıdır.
3.3.Sürekli Müzayede Yöntemi
Sistem’e gönderilen alış ve satış emirlerinin seans boyunca farklı fiyat seviyelerinde
eşleşebilmesi, dolayısıyla aynı seans içinde farklı işlem fiyatlarının oluşması nedeniyle bu yönteme
“Sürekli Müzayede - Çok Fiyat Yöntemi” denir. Bu yöntemde, emirler Sistem’e girildiği anda karşı
taraftaki (örneğin alış emri giriliyorsa satış tarafı) emirler Sistem tarafından kontrol edilerek girilen
emrin fiyatı karşı tarafta beklemekte olan emirlerin fiyatlarıyla kesişiyorsa hemen işlem
gerçekleştirilir.
9. 9
3.4.Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Yöntemi
Sürekli müzayede yöntemiyle işlem gören menkul kıymetlerde, atanmış bir HSP üyesi tarafından
bu amaçla tanımlanmış hesap veya hesaplar kullanılarak çift taraflı sürekli kotasyon (fiyat ve miktar)
verilmek suretiyle işlem gerçekleşebilecek fiyat aralığının belirlendiği ve likiditenin hedeflendiği
işlem yöntemidir. Bu yöntemde, işlemler esas itibarıyla sürekli müzayede yöntemiyle
gerçekleştirilmektedir. Ancak ilgili menkul kıymette İMKB tarafından piyasa yapıcı olarak atanmış
bir üye sürekli olarak hem alış hem de satış için kotasyon vererek menkul kıymete sürekli likidite
sağlamaktadır.
3.4.Tek Fiyat Yöntemi
Belirli bir zaman dilimi boyunca emirlerin herhangi bir eşleşme yapılmaksızın Alım-Satım
Sistemi’ne (Sistem) kabul edildiği ve bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini
sağlayan tek bir fiyat seviyesinin (açılış fiyatı veya tek fiyat) hesaplanarak, tüm işlemlerin bu fiyat
seviyesinden gerçekleştirildiği yönteme “tek fiyat yöntemi” adı verilmektedir. HSP’de birinci ve
ikinci seans başlarında yapılan “Açılış Seansı”nda ve “Tek Fiyat” bölümlerinde “tek fiyat” yöntemi
uygulanmaktadır.
4. Hisse Senetleri Piyasasında Genel İşlem Kuralları
4.1. Borsa Kaydına Alınan Fiyatlar
Borsada alım satımı gerçekleştirilen işlemler; işlem miktarı bir lot veya bunun üstünde ise Borsa
tarafından kayda alınır. Sadece normal emirler arasındaki işlemler tescil edilirler, gerçekleşen özel
emir işlemlerinin fiyatları tescil edilmez. Diğer bir ifadeyle, Borsa tarafından hesaplanan ve
bültenlerde yayınlanan her hisse senedinin en düşük, en yüksek, kapanış ve ağırlıklı ortalama
fiyatlarında tescil edilen normal emirler sonucu gerçekleşmiş işlemler dikkate alınır. İşlem miktarına
ve hacmine ise özel emir işlemleri de dahil olmak üzere, tüm işlemler dahil edilir.
4.2. Bir Hisse Senedinde İşlemlerin Geçici Olarak Durdurulması
Borsa Başkanı, aşağıdaki durumlardan birinin varlığı halinde ilgili hisse senedinin seansını geçici
olarak durdurabilir:
1. Bir hisse senedinde ya da hisse senedini ihraç eden ortaklığa ait olarak alıcı ve satıcıların
kararlarını etkileyecek önemde bilgiler olduğunun öğrenilmesi ve Borsa Yönetiminin bu bilgilerden
borsa üyelerinin ve müşterilerinin haberdar edilmesini gerekli görmesi,
2. Bir hisse senedi için sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini önleyecek şekilde olağan dışı fiyat
ve/veya miktarda alım satım emirlerinin sistemlere kaydedilmesi,
3. Bir hisse senedine ait emirlerin Hisse Senetleri Piyasası Yönetmeliğinde düzenlenen Toptan Alış-
Satış İşlemleri kapsamına girmesi,
4. Bir seansın sağlıklı bir biçimde yürütülmesini engelleyen diğer unsurların ortaya çıkması.
Borsa Başkanı, işlemlerin yeniden başlamasına aynı seans süresi içinde izin vermiş ve yeterli süre
kalmışsa seans yeniden açılır. Borsa Başkanı bir hisse senedine ait işlemleri en fazla 5 işgünü için
durdurulabilir. 5 işgününü aşan süreler için Borsa Yönetim Kurulu karar verebilir. Bir hisse senedinin
Borsada işlem görmesinin geçici olarak durdurulması halinde, bu durum Borsa Bülteninde ve
Borsada gerekçesiyle birlikte duyurulur.
10. 10
4.3. İMKB'de Kredili Menkul Kıymet, Açığa Satış İşlemlerine İlişkin Düzenlemeler
Bir aracı kuruluş nezdinde, müşteri adına kredi hesabı açılması koşulu ile müşteri ve aracı kuruluş
arasında yapılacak sözleşme hükümleri çerçevesinde kredi kullanarak borçlanmak suretiyle menkul
kıymet alınmasına kredili menkul kıymet alımı denir. Açığa Satış ise sahip olunmayan menkul
kıymetlerin ödünç alınmak sureti ile satılmasıdır.
4.4. Hisse Senetleri Piyasası İle İlgili Diğer Düzenlemeler
4.4.1. Borsa Dışı Küsurat (Lot Altı) İşlemler
Borsa dışı küsurat işlemleri, yalnızca Borsa dışında, Borsa işlem birimi olan 1 lotun altında kalan
miktarlarda yapılan, lot altı alım-satım işlemleri olarak da anılan küsurat işlemleridir. Ancak, lot altı
alım-satımlarda, gerek üye gerekse müşterinin, tam bir lota tekabül eden tek kupürle yaptıkları alım-
satımlar lot altı işlemi olarak kabul edilir.
4.4.2 İMKB’De Sırası Kapatılan Şirket Hisse Senetlerinin Borsa Dışında Alım/Satımına İlişkin
Esaslar
4.4.2.1İşlem Sırası Kapalı Hisse Senetleri Üzerinde Borsa Dışında Yatırımcılar Tarafından
Gerçekleştirilen Alım/Satım İşlemlerinin İMKB Borsa Dışı Toptan Satışlar Pazarında Tescil ve
İlan Esasları
Yaşanan olağandışı gelişmeler neticesinde Borsada işlem gören hisse senetlerinin değerini
değiştirebilecek ve yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek önemde bilgilerin kamuya tam,
doğru ve eşit olarak duyurulamaması ve sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini engelleyen
belirsizliklerin oluşması nedeniyle işlem sıraları kapatılan hisse senetleri üzerinde, Borsa dışında
yatırımcılar tarafından İşlem gerçekleştirilmesi için kurulmuş bir pazardır. Bu pazarda işlemler 1 TL
nominal ve katları üzerinden yapılır.
Borsa dışında yatırımcılar tarafından gerçekleştirilen alış/satış işlemleri, üyeler tarafından
Borsanın belirlediği formata uygun olarak elektronik ortamda işlemin yapıldığı gün kamuya
açıklanmasını teminen tescil edilmek üzere saat 17:30’a kadar Borsaya bildirilir. İşlemler tescil
tarihinde Günlük Bülten’de İMKB tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde ilan edilerek kamuya
açıklanır. Borsa dışında oluşan söz konusu işlemlere ait bilgilerin kamuya duyurulması amacına
yönelik olup, Borsanın tekeffülü anlamına gelmez. Bu kapsamda gerçekleştirilen işlemlerin tutarı
üzerinden HSP’de uygulanan tarife esas alınarak hesaplanan tutarın % 25’i oranında borsa payı, ilgili
aracı kurumlara mevcut uygulama esasları çerçevesinde tahakkuk ettirilir. İsim benzerliği olmakla
birlikte Toptan Satışlar Pazarı ile bir benzerliği bulunmamaktadır.
4.5. Hisse Senetlerinin Gruplandırılması
Sermaye Piyasası Kurul’unun aldığı karar doğrultusunda İMKB’de işlem gören hisse senetleri
gruplandırılmıştır. İMKB’de payları işlem gören şirketlerin paylarının alım satım esaslarının
farklılaştırılmasına yönelik olarak;
i)
a) Halka açık piyasa değeri 10 Milyon TL’nin ve dolaşımdaki pay sayısı 10.000.000 adetin altında
olan şirketlerin,
b) Halka açık piyasa değeri 45 milyon TL ve fiili dolaşımdaki pay oranı % 5’in altında olan
şirketlerin,
11. 11
c) Borsa fiyatı birim pay değerinin 1,5 katı ve üzeri olan yatırım ortaklıklarının, payları B listesi
kapsamında değerlendirilmektedir (Girişim Sermayesi ve Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları c
maddesi kapsamı dışındadır.)
ii)
a) Halka açık piyasa değeri için alt ve üst sınır belirlenmeksizin Gözaltı Pazarı’nda işlem gören
şirketlerin
b) Fiili dolaşımdaki pay sayısı 250.000’in altında yer alan şirketlerin
c) Borsa fiyatı birim pay değerinin 2 katı ve üzeri olan yatırım ortaklıklarının payları C listesi
kapsamında değerlendirilmektedir. (İlgili yatırım ortaklığının piyasa yapıcısı bulunması durumunda
tek fiyat sisteminin uygulanmayarak piyasa yapıcılı sürekli müzayede sisteminde işlem görmektedir.)
(Girişim Sermayesi ve Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları c maddesi kapsamı dışındadır.)
iii) Yukarıda yer alan şirketler dışındaki şirketlerin A listesi kapsamında değerlendirilmektedir.
vii) A, B ve C listeleri kapsamında uygulanacak tedbirler ise aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
4.6. Halka Arz Sonrası Hisse Senetlerinde Fiyat İstikrarını Sağlayıcı İşlemler
İstikrar sağlayıcı işlemler: Hisse senetleri halka arz edilen bir şirketin hisseleri Borsada işlem
görmeye başladıktan sonra, halka arza ilişkin izahnamede gerekli açıklamaların yapılmış olması
koşuluyla, halka arza aracılık eden ve izahnamede belirtilen aracı kurum tarafından fiyat istikrarını
sağlamak amacıyla yapılan destekleme alımlarını ifade eder. Halka arz sonrası yapılan fiyat
istikrarını sağlayıcı işlemler, ilgili payların Borsada işlem görmeye başladığı tarihten itibaren en çok
30 gün süreyle gerçekleştirilebilir. Bu süre bitiminden önce istikrar sağlayıcı işlemler amacıyla satın
alınmış paylar halka arz fiyatının altında bir fiyattan tekrar satılamaz. Fiyat istikrarını sağlamaya
yönelik alım işlemleri paya ait piyasa fiyatının halka arz fiyatının altına düşmesi halinde yapılabilir.
Fiyat istikrarı sağlamak üzere işlem yapacak olan aracı kurumun halka arz fiyatı veya altında olmak
üzere piyasada gerçekleşen son işlem fiyatının üzerinde vereceği ilk istikrar alım emri sonucunda
oluşan fiyat ilk istikrar işlemi fiyatı olarak belirlenir.
