2. Sərbəst iş – 1
İpəkçiliyin meydana gəlməsi tarixi
• Çində ipək yetişdirmək sənətinin mənşəyi haqqında gözəl bir əfsanə var. Onun dediyinə
görə, Böyük Sarı İmperatorun arvadı Şi Huanq Di - Lei Zu tut ağacının kölgəli tacı altında
oturaraq otların həlimindən həzz alırmış. Birdən ətirli içkinin içinə ipəkqurdu barama
düşdü. Əsəbiləşən imperatriça baramanı qabdan çıxardı və tapdı ki, açılmağa başladı, ip
süründü və süründü ... O anda gözəl Lei Zu bu ipdən iplik üçün gözəl bir lif əldə edilə
biləcəyini təxmin etdi. .. O vaxtdan imperatriça “İpək İlahı” adlanırdı. Bayram günlərində
onun şərəfinə məbədlərin qurbangahlarına ipəkqurdu barama şəklində təqdimlər
qoyulurdu.Hekayədə deyilir ki, ilk ipəkqurdu baramaları və onların heyrətamiz
xüsusiyyətləri təxminən beş min il əvvəl çinlilər tərəfindən kəşf edilib. Çinin müxtəlif
yerlərində aparılan qazıntılar zamanı eramızdan əvvəl III minilliyə aid mədəni təbəqələrdə
ipəkqurdu baramaları aşkar edilmişdir. e. Tapılmış tısbağa qabıqları və sümükləri
üzərindəki yazılarda “ipəkqurdu”, “tut”, “ipək” və “ipək parça” anlayışlarını ifadə edən
heroqliflər var idi.Çində ipək kultu inanılmaz ölçülərə çatmışdır. Köhnə Çin mətnlərində
ipək qurdunun tanrıları - Yun-Yu üçün qurbanlar, müqəddəs tut bağları və ya fərdi tut
ağacları xüsusi dini ayinlərin keçirildiyi yerlər kimi dəfələrlə xatırlanır. Əsl olaraq
məlumdur ki, eramızdan əvvəl V əsrə qədər. e. tut qurdları Göy İmperiyasının altı
vilayətində yetişdirilirdi və Hançjou ipəkçiliyin əsas mərkəzi idi. Yazda imperatriça
ipəkçilik işləri mövsümünü açdı, onlar altı ay davam etdi və əsasən qadınlar üçün hesab
edildi. Əvvəlcə ən nadir parçadan yalnız imperator ailəsinin üzvləri geyirdilər. Sarayın
otaqlarında imperator, arvadı və varisi ağ ipək paltarda, təntənəli çıxışlar zamanı isə sarı
paltarda idi. Lakin istehsal genişləndikcə saray əyanları, sonra sadə rütbəli insanlar ipəkdə
gəzməyə başladılar.
3. İpəkçiliyin meydana gəlməsi tarixi
Əvvəlcə emalatxanalarda saray üçün mərasim baş geyimləri
hazırlanır, sonralar ipək parçalar hazırlanır, rənglənir, rəngarəng
ipək parçalar hazırlanır. İlin uyğun vaxtında boyaların: çiçəklərin,
yarpaqların, qabıqların və bitkilərin köklərinin toplanması ilə
xüsusi emalatxanalar məşğul olurdu.
6-cı əsrin sonu - 7-ci əsrin əvvəllərində. Çinin əsas ipək toxuma
mərkəzləri müasir Henan, Hebey, Şandunq və Sıçuan əyalətlərinin
ərazisində yerləşirdi. Tan sülaləsinin (618-907) Çin ipəyi Sincan
ərazisində, Turpanda, Tacikistanda, Şimali Qafqazda tapılmışdır.
Tapılan parçalar sübut edir ki, bu dövr ticarətin çiçəkləndiyi dövr
olub və Çin ipəyi İpək Yolu ilə Avropaya böyük miqdarda ixrac
edilib.
4. Sərbəst iş – 2
Tut ipəkqurdunun inkişaf mərhələləri.
Mərhələ 1: Yumurta.
Yumurta ipəkqurdunun həyat dövrünün ilk mərhələsidir.
Yumurta, əsasən kiçik nöqtələr ölçüsündə olan dişi güvə
tərəfindən qoyulur. Dişi güvə bir anda 350-dən çox
yumurta qoyur. Yazda yumurtalar havanın istiliyinə görə
yumurtadan çıxır. Bu prosedur ildə bir dəfə olur.
Mərhələ 2: İpək qurdu.
Yumurtalar çatladıqdan sonra tüklü ipək qurdu yaranır.
İpəkqurdlarının bu mərhələsində böyümə baş verir. tut
yarpaqları ilə qidalanır və növbəti mərhələyə keçməzdən
əvvəl təxminən 30 gün ərzində bu yarpaqlardan çoxlu
miqdarda istehlak edirlər.
5. Tut ipəkqurdunun inkişaf mərhələləri.
Mərhələ 3: Barama.
Bu mərhələdə ipəkqurdları öz ətrafında qoruyucu barama
fırlayır. Kiçik bir pambıq topunun ölçüsüdür və bir ipək
sapından hazırlanır.
Mərhələ 4: Pupa.
Pupa mərhələsi hərəkətsiz bir mərhələdir. Bu mərhələdə
insanlar barama qaynar suya batıraraq pupanı öldürür və
ipək sapını açır.
Mərhələ 5: Güvə.
Bu mərhələdə pupa yetkin bir güvəyə çevrilir. Dişi güvə
cütləşdikdən sonra yumurta qoyur və beləliklə,
ipəkqurdunun həyat dövrü yenidən başlayır.
6. Tut ipəkqurdunun inkişaf mərhələləri.
İpək emalı.
Baramadan ipək çıxarılması ipək emalı kimi tanınır.
İpək baramadan günəş işığına məruz qalaraq ayrılır.
İpək büküldükdən sonra baramadan ipəyin açılması
prosesi baş verir. Sonra ipək sap ağardılır. İpək lifi
daha sonra ipək saplara çevrilir.
7. Sərbəst iş – 3
Kümxanaların yemləməyə hazırlanması.
İpək qurdları sürünənlər üçün əla qidalandırıcıdır.
Onların ev heyvanınız üçün daha yaxşı
qidalandırıcılardan biri olmasının bəzi səbəbləri
bunlardır:onlar qida maddələri ilə doludur,onların
qoxusu yoxdur, atlaya və qaça bilməzlər,onlar dişləyə
bilməzlər,yavaş hərəkət edirlər.İpək qurdları əla
qidalandırıcı ola bilər, lakin bütün bəsləyici böcəklər
arasında onların yetişdirilməsi ən çətindir, baxmayaraq
ki, buna nail olmaq mümkün deyil.
8. KÜMXANALARIN YEMLƏMƏYƏ HAZIRLANMASI.
KÜMXANALARIN HAZIRLANMASINDA DIQQƏT YETIRILMƏLI OLAN
ƏN VACIB MƏQAMLAR
Kümxanın ətrafı təmiz olmalı, koldan, otdan təmizlənməlidir;
Kümxana yaxınlığında bataqlığın, yaş peyinin, k.t. bitkilərinə vurulan dərmanların
(peptisidlərin), gübrələrin olması və saxlanması yolverilməzdir, qəti qadağandır;
Kümxana hansı materiallardan (daş, kərpic, qarğı, sement) tikilib?
Əmin olmaq lazımdır ki, kümxanadan dərman anbarı kimi istifadə olunmayıb;
İşıqlanma, havalandırma,isitmə sisteminin vəziyyəti normaldırmı?
Kümxanın sahəsinə (m2), qızdırıcıların, termometrlərin sayına uyğun neçə qutu qurd
yemləmək olar, yem çatarmı?
Təmirə ehtiyac varmı?
10. Sərbəst iş – 4
Dezinfeksiya
Dezinfeksiyaya qədər görüləcək işlər :
Qapı və pəncərələr kağızla xamırlanmalıdır.
Yemləmədə istifadə olunacaq bütün material və avadanlıqlar javellə (qələvi ilə) yuyulmalı və günəşli
havada çöldə qurudulmalı və kümxanaya qaytarılmalıdır;
Divarlarda, qapı və pəncərələrdə olan yarıqlar, deşiklər tutulmalıdır
Pəncərə şüşələri sınıqsa yenilənməlidir;
Döşəmədə olan çalalar torpaqla doldurulmalı;
Kümxana ağardırmalı, dam örtüyü yoxlanılmalıdır;
11. Dezinfeksiya
Kümxanalarda dezinfeksiya işləri zərərvericilərin (bakteriya və virusların) məhv
edilməsi məqsədilə aparılır. Ölkədə baramaçılığın inkişafı ilə əlaqədar olaraq
aparılan bu tədbirlər məhsuldarlığın artmasına müsbət təsir göstərir. Dezinfeksiya
4% formalin dərman maddəsinin məhlulundan istifadə edilməklə həyata keçirilir.
Baramaçılıqda yüksək məhsuldarlığa nail olmaq üçün AXA tərəfindən
dezinfeksiya tədbirləri ilə yanaşı, ipəkqurdunun bəslənilməsi ilə bağlı da
fermerlərə, kümçülərə müvafiq məsləhət və tövsiyələr verilir. Eləcə də
zərərvericilərə qarşı aparılan tədbirlərin həyata keçirilməsinin zəruriliyi və bu
tədbirlər zamanı təhlükəsizlik qaydalarına əməl olunması fermerlərə və
sahibkarlara ətraflı izah edilir. Bildirilir ki, zərərvericilərə qarşı tədbirlərin
vaxtında yerinə yetirilməsi məhsul istehsalının artmasına müsbət təsir göstərir.
Zərərvericilərlə sirayətlənmiş ipəkqurdu bəslənilən və saxlanılan kümxanalarda
isə məhsulun çəkisi azalır və baramanın keyfiyyəti aşağı düşür.
Zərərvericilərə qarşı aparılan tədbirlər həyata keçirilən zaman şəxsi və ictimai
təhlükəsizlik qaydalarına ciddi əməl edilir, fərdi mühafizə vasitələrindən (xüsusi
geyim forması – kombinezon, maska, xüsusi ayaqqabı, əlcəklər, eynəklər və ilkin
tibbi yardım çantalarından) istifadə edilir.
12. DEZINFEKSIYA
Satışda olan 40 %-li formalin, işçi məhlulun dozası 4%, 1 m2 səthə 250 q normal hesab olunur.
1 l
formalin
9 l su
Dezinfeksiya üçün məhlul
Kümxananın döşəməsini, tavanını, yan divarlarını, qapı və
pəncərələrinı, bütün material və avadanlıqların üst səthini
tam yaş olana qədər islatmalı, çiləməli.
Dezinfeksiya edən əleyhiqaz,
rezin əlcək, rezin çəkmə, eynək,
kombinezonla təmin olunmalıdır
