1. Сейдалиева Лейла Камидуллаевна, магистр, аға оқытушы
Тақырып 5. Қорғаныс ғимараттары
Тіршілік қауіпсіздігінің
негіздері және еңбекті
қорғау
2. 1. Халықты қорғаудың ұжымдық құралдары.
2. Қорғаныс ғимараттарын толтыру және оған келіп-кету тәртібі.
3. Бейбіт және соғыс уақытында қорғаныс ғимараттарын күтіп ұстау және
пайдалану тәртібі.
Дәріс мақсаты: халықты қорғау әдістерімен, қорғаныс ғимараттарына
адамдардың келіп-кету тәртібімен, бейбіт және соғыс уақытында қорғаныс
ғимараттарын күтіп ұстау және пайдалану тәртібімен танысу.
3. 1. Халықты қорғаудың ұжымдық құралдары
Халықты авария, апат, зілзала салдарынан, сондай-ақ осы заманғы зақымдау
құралдарының зақымдағыш факторларынан қорғаудың ең негізгі тәсілдерінің
бірі – бұл оларды ұжымдық қорғау құралдары болып табылатын қорғаныс
ғимараттарына жасыру. АҚ және ТЖ жүйесінде пайдаланылатын мұндай
ғимараттарға панаханалар, радиациядан қорғау орындары (РҚО) және
қарапайым жасырыну орындары жатады
4. Панаханалар және оның түрлері
Панаханалар қасиеттеріне байланысты былайша топтастырылады:
орналасқан жері
сыйымдылығы
сүзгілі-желдеткішті құрал-жабдықпен қамтамасыз етілуі
салынған уақыты бойынша жіктеледі
5. Панахананың сыйымдылығы отыруға (бірінші яруста) және жатуға арналған
(екінші және үшінші ярус), орындардың жиынымен анықталады. Шағын – 300
адамға дейін, орта – 300-600 адам, үлкен – 600-ден астам адам
Панахана онда жасырынған адам үшін қажетті санитарлық гигиеналық
жағдаймен қамтамасыз етуге тиіс: ауадағы көмір қышқыл газдың көлемі 1%
(шекті жол берілуі - 3%), 230С (шекті жол берілуі – 310С) аспауға тиіс.
7. Радиациядан қорғайтын орын
Радиациядан қорғайтын паналау орындары — жер радиоактивтік заттармен
зақымданған кезде адамдарды иондаушы сәулелердің, жарық импульсінің, өткір
радиацияның әсерінен, ішінара химиялық және радиоактивтік
заттардан, биологиялық құралдардан және соққы толқынының әсерінен қорғайтын
орын.
9. 2. Қорғаныс ғимараттарын толтыру және оған келіп-кету тәртібі
Қорғаныс ғимараттарын толтыруға, онда адамдарды орналастыруға және өзін-
өзі ұстау тәртібін қамсыздандыруға басшылықты панаханаға қызмет көрсететін
топтың, (буынның) жеке құрамы осы қорғаныс ғимаратының коменданты болып
табылатын командир жүргізеді.
Панаханаға бірінші кезекте балалар мен қарттар жіберіледі, балалар мен ата-
аналар жеке бөлмеде немесе олар үшін арнайы бөлінген жерге орналасады.
10. Қорғаныс ғимаратын пайдалануға даярлықта ұстау мен оны дұрыс пайдалануға
бақылауды панахана мен жасырыну орындарын ұйымдастыру қызметі, ал
оларды күту мен пайдалануды осы ғимаратқа қызмет көрсететін топ (буын)
жүргізеді. Буын командирі (ол қорғаныс ғимаратының командиры) ғимаратқа
қызмет көрсететін инженерлік-техникалық қызметшілерден тағайындалады.
Бейбіт уақытта қорғаныс ғимараттарын пайдалану кезінде бөлмелерді
белгіленген мерзімде қорғаныс ғимараттары режиміне көшіруді қамтамасыз
ететін барлық талаптар орындалуға және соғыс уақытында қорғаныс
ғимараттарына адам келуге қажетті жағдайлар сақталуға тиіс.
3. Бейбіт және соғыс уақытында қорғаныс ғимараттарын
күтіп ұстау және пайдалану тәртібі
11. Панахана (РҚО) режимі бойынша пайдалануға қорғаныс ғимараттарын әзірлікке
келтіру үшін мына іс-әрекеттер жүзеге асырылады:
- қорғаныс ғимараттарының алдын тазалау, жазба-көрсеткіштерді және «Кіру»
жарық дабылын қою;
- қорғаныс ғимараттарын панахана режимінде пайдалану кезінде
пайдаланылмайтын мүлік пен материалдан босату, ғимараттарды нарлармен
және орындықтармен жабдықтау;
- инженерлік-техникалық қондырғалардың тоқтатылуын жүргізу;
- қорғалған-қымталған есіктерден кәдімгі есіктерді, пандустарды және жеңіл
экрандарды алу;
- қорғалған-қымталған есіктердің, олардың ілгешектерінің ақаусыздығын тексеру;
- технологиялық ойықтарды, барлық қорғау-қымтау қондырғыларын жабу (жүк
люктері мен лифт шахталары, монтаждық ойықтар және т.б.);
- бейбіт уақытта панахана желдеткіші үшін пайдаланылмайтын желдеткіш
жүйесінің ауа ұстағыш және сорғыш саңлауларын жабу және қымтау;
12. - авариялық шығаберістерін жәй күйін тексеру және қажет болса оларды
тексеру;
- желдеткіш, жылыту, сумен жабдықтау, канализация, энергиямен жабдықтау
және ажыратқыш қондырғылары жүйесінің ақаусыздығын тексеру;
- желдеткіш, жылыту, сумен жабдықтау, канализация, энергиямен жабдықтау
және ажыратқыш қондырғылары жүйесінің ақаусыздығын тексеру;
- қорғаныс ғимараттарының қымталуын тексеру;
- бейбіт уақытында пайдаланылмайтын санитарлық тораптарын ашу;
- сыртқы су құбырына қорғаныс ғимаратының су құбырын жүйесін қосу,
авариялық су қорын толтыру және ауыз суына арналған ыдысты қою;
- ғимараттың жарық жүйесін панахана режиміне қосу;
- дауыс шығарғыштар мен телефондарды орнату және қосу қажет жағдайда
панахананың жабдықпен, аспаппен, прибормен жеке қорғаныс құралымен
жабдықталуын тексеру;
- ғимаратты желдету;
- азық-түлік пен дәрі-дәрмек қорын жасау.
