Recommended
More Related Content
Similar to 1.NEOKLASIZISMOA ETA ERROMANTIZISMOA.pdf
Similar to 1.NEOKLASIZISMOA ETA ERROMANTIZISMOA.pdf (20)
1.NEOKLASIZISMOA ETA ERROMANTIZISMOA.pdf
- 10. ILUSTRAZIOA ETA “Entziklopedia frantsesa” ERREAKZIO NEOKLASIKOAREN ESANAHIA: ANTZINAKO ERREGIMENA ARRAZIONALISMO ILUSTRATUTIK ZALANTZAN JARTZEA. ANTZINAKO ERREGIMENA ERREFUSATZEA ETA MESPRETXATZEA (MONARKIA ABSOLUTUA + BARROKOA) ARTEA, HERRIAREN HEZKUNTZA-TRESNA, BALIO ETIKO ETA GIZARTE-BERTUTE JAKIN BATZUEN ZERBITZURA ESTATUAREN EGINKIZUNA: KLASIKOAK ARAU BIHURTUKO DITUZTEN “AKADEMIAK“ SORTZEA. PENTSIODUNENTZAKO BEKA ERROMAN. MUSEOEN FUNDAZIOA. MONARKIA ABSOLUTUA ETA DESPOTISMO ILUSTRATUA.
- 11. Antzinako arteari buruzko tratatuen gorakadak eta hedapenak estiloaren nazioartekotzea bultzatzen du. Winckellman alemanak, "Artearen Historia Antzinatean" lanarekin, eliteen artean finkatzen ditu arrazoimenean oinarritutako edertasun-ideal klasikoak.
- 12. TESTUINGURU HISTORIKOA - XVIII. Mende erditsuan sortu zen neoklasizismoa, ilustrazioa garatu zen testuinguru berberean, Argien Mendean alegia. Hau da, botere ekonomikoaz jabetu ondoren, burgesia gizarte eta ekonomia-aldakuntza handiak bultzatzen hasi zen garaian. Hala eta guztiz ere, botere ekonomiko hark ez zuen ordainik arlo politikoan, nagusi baitzirauten monarkia absolutuek. Kasu batzuetan, izaera despotikoa ezkutatu nahi zuten monarkia hark azaleko erreforma batzuei sarrera eginez eta beren inguruko aholku egokien bila, espíritu argidunak bilduz. - Argidunen espiritual eta, arlo ekonomikoan zor zitzaion garrantziaz gainera, protagonismo politikoa eta erabakitzeko ahalmena eskatzen ari zen burgesiak bultzaturik gorpuztu zen Frantzian 1789ko Iraultza ekarriko zuen aldaketa-giroa. Iraultza horren ondoren sortuko zen era berean Lehen Inperio napoleondarra. Urte haietan guztietan, neoklasizismoa izan zen arte ofiziala, monarkia argidunen gogoko artea izan zen bezala (Napoleonen garaian dekorazio-arteetan bideratu zenean, adibidez, Inperio estiloa deitu zitzaion estilo hari). - Tradizio klasikoarekiko interesa orokorra izan zen Garai hartan, eta ez zen artearen mundura mugatu. Napoleonek, esaterako errepublikaren kontsul izendatu zuen bere burua lehenik, eta Enperadore gero, Antzinako Erromako tradizio politikoan oinarri hartutako tituloak izanik. - Bere garaiko espíritu arrazionalistarekin hertsiki loturik garatu zen Neoklasizismoa. Espíritu hark filosofía, zientziak eta beste jakintza batzuen garapena eta zientzia eta teknologia mailako asmakari eta aurkikundeen sustapena ez ezik, industria-iraultzaren hasieratik abiarazi ziren ekoizpen molde berrien ezarpen prozesua ere mamitu eta sustraitu zituen (Garai hartan hasi zen industri modernoa Inglaterran garatzen).
- 13. TESTUINGURU HISTORIKOA - Europako arte-estilo guztietan azaldu zen aldizka arte klasikoaren aldera halako begirada begirunetsua egiteko beharra. - Halatan, arte greziarra eta erromatarra aintzat hartu zituen joera mamitu zen XVIII. Mendean zehar, eta zorrotz hasi ziren era berean klasikotasun hura aztertzen. Zer ikusi handia zuen joera harekin jakintza berri baten, arkeologiaren, aldeko interesak. Napolin abiatu ziren arkeologia-ikerketak bertako errege Karlos VII.ak, Espainiako Karlos III.a izango zenak, Ponpeia eta Herkulanoko indusketa arkeologikoak bultzatu zituenean. - Napolin egokitu zen halaber Winckelmann, artearen teorialari eta historialari alemaniarra, arte greziar eta erromatarraren lehen ikerketa sistematikoa bideratuko zuena. Haren ildotik joko zuten era berean beste arte historialari eta teorialari batzuek, hala nola Goethe alemaniarrak eta Stuart eta Revett britaniarrek. Inperio Estiloko altzariak eta moda. J.L. DAVID: Madame Recamier (goian) eta Madame de Verninac (behean).
- 14. TESTUINGURU HISTORIKOA - Filohelendarra zen Winckelmann eta erromantizismoa iragarriko zigun espirituaz defendatu zuen forma klasiko greziarren guztizko nagusitasuna eta perfekzioa, honela erantsiz: “Antzinaroko moduak imitatzea da handi bilakatzeko modu bakarra”. - Baina erromantizismoa iragartzen duen hasta sumatzen dugu halabere espíritu neoklasikoan, mundo klasikoa eta haren interpretazioa idealizatzen dituenean (halaz ere, Garai hartan bultzatu ziren artista eta arkitektoen bidaiak Italia eta Erromara, arkitektura-hondakinak zuzenean ezagutu zitzaten. Ikusi zuten, adibidez, kolore biziak ageri zituztela, eta imitatzen hasi zirenean bazter utzi zuten kolorea, ez baitzetorren bat aurrez ordena eta zorroztasun klasikoaren inguruan gorpuztu zitzaien ideiarekin bat. Frantzian, lehen klasizismoko eraikin enblematikoena, Parisko Sainte Genevieve eliza, eraiki zuen Souflot arkitektoak, Luis XV.aren aginduz. Errege haren maitale Mme. De Pompadourren babestua zen Soufflot. Sainte Genevieve eliza sekularitzatu egin zuten iraultzaren garaian, Panteon delakoa bilakatzeko. Espedizio bat antolatu zuen Mme. Pompidourrek Napoli aldera, arte klasikoa ikertzeko, eta Soufflot izan zen hartan parte hartu zuenetako bat). ANTON VON MARONen Winckelmannen erretratua (1767).
- 15. TESTUINGURU HISTORIKOA - Rokokoarekin eta Erromantizismoa sorraraziko zuen joerarekin bizi izan zen Neoklasizismoa. Garapen-maila garrantzitsua iritsi zuelarik, Antzinako Erregimenaren araberako absolutismoak bizitza politikoan ukatzen zion presentzia nahi zuen gizarte-klase batekiko, hau da, burgesiarekiko lotura dute bat hiru estilo hauek. - Guztiz zabaldu zen beraz arte klasikoaren aldeko interesa. Arte Ederretako eta arkitektura akademia eta eskola ofizialak arte klasikoaren ezagutza bultzatuko zuten “in situ”, hau da, garatu zen lekuan berean, eta Grezia eta Italiara jo zuten beraz akademia eta eskola haietako kideek. Hantxe marraztu zituzten arkitektura-hondakinak eta eskulturak , eta hantxe egin zituzten aztergai zituzten eraikin eta eskulturen nolakotasunaren inguruko lehen hipotesiak. - Iraultzaren aldeko lehen bufaden eraginez eta, bereziki, 1789an iraultza burgesak Frantzian garaipena lortu ondoren, iraultzaren eta haren propagandaren artea izan zen ordutik Aurrera neoklasizismoa, burgesiaren gogoko estiloa zelako. Halatan, arte politiko bilakatuko zuten estilo hura pintore neoklasiko frantsesek, Davidek esate baterako, Iraultzaren ideiak eta balioak herriagana helarazteko erabiliz. Geroago, Ingresekin batean, Lehen Inperio Napoleandarreko artea izan zen neoklasizismoa. PIRANESI. (XVIII.mendea). Arkitektura apunteak.
- 24. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 1)Antzinate klasiko greko eta erromatarreko ereduen imitazioan oinarritzen da arkitektura neoklasikoa. Horregatik bilatzen du proportzioa, harmonia, baina beti eskala handi eta monumentalaren barruan. 2) Greziarrek eta erromatarrek sortutako formak (benetako edertasuna) erreproduzituko ditu. Hasieran, giza gorputzari egiten zaizkio erreferentziak; ondoren, Frantsesek hartutako SISTEMA METRIKO HAMARTAR BERRIA, MONUMENTALTASUNA sustatuko dueña. 3) Ponpeia eta Herculanoko altzari eta eraikinetan aurkitutako sinboloak eta motiboak berriz erabiliko dira. Horien indusketak, XVIII.mendearen erdialdean hasi ziren, Karlos III. Erregeak bultzatuta. 4) Arkitektura greko erromatarrean erreferentziak bilatzen badira, haien identifikazioagatik eta monarkia absolutuaren aurkako balio errepublikanoengatik da. Austeritate neoklasikoa barrokoaren exhuberantziaren aurka jarriko da, bizitza eta jarduera soziala arrazionalizatzeko aukera emanez. 5) Funtsezko eraikuntza-materiala harria da, marmola, silar isodomoetan egina. 6) Horma, pilarea eta, batez ere, zutabea erabiliko ditu euskarri gisa. 7) Ordena klasiko guztiak aurkitzen ditugu, baina ez gainjarriak; doriarrak eta korintoarrak dute protagonismorik handiena, eta ez da falta ez joniarraren ez toskanarraren presentzia.
- 27. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 8)Elementu eutsietan, barne-egiturak puntu erdiko arkuak, laranja erdiko kupulak (Espazio lauki bat estaltzen duen ganga semiesferikoa), kanoi-gangak eta abar erabiltzea; kanpoaldeetan, ordea, batez ere fatxadetan, ia beti elementu dintelduak, taulamentuak eta frontoi triangeluarrak dituzte grekozko moduan. Elementu apaingarriak neurriz erabiltzen dira.
- 28. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 9) Frontoi triangeluarrak zirkularren ordez jartzen dira eta balaustradak eraikinen gainean. Bolumen nagusiak kuboa, esfera dira, forma geometriko gisa, perfekzioa adierazten dute. Ez da Errenazimentuan bezala antzinako hizkuntza klasikoaren berrinterpretazio bat, baizik eta hizkuntza horren beraren KOPIA, honen edertasuna eta perfekzioa goraipatuz. FRONTOI TRIANGELUARRA
- 29. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 10) Edertasunaren kontzeptua, lerro arkitektonikoen purutasunean, simetrian eta neurriaren legeei eta matematikari lotutako proportzioetan oinarritua. 11) Barrokoaren eta Rokokoaren dekorazio-efektuen kontra erreakzionatzen du, sinpletasunarekiko gustua, eta arkitektonikoa apaingarriaren gainetik nagusitzen da. 12) Monumentu klasikoetan inspiratzen da, baina ez da haien kopia, baizik eta berregin egiten ditu. 13) Arkitektura jakintsua eta arrazionala da. Lerro arkitektonikoen purutasunean, forma geometriko argietan, neurri klasikoan oinarritutako edertasun- kontzeptua da. Subjektibotasun barrokoaren aurrean, arrazionaltasunean oinarritutako edertasunaren objektibotasuna kontrajartzen da. 14) Soiltasun eta zorroztasunarekiko zaletasuna arkitektonikoa nagusitzen da apaingarritasunaren gainetik. Winckelmann-en aburuz, eraikinen edertasuna monumentaltasunean, simetrian, neurriaren eta matematikaren legeen mendeko proportzioetan datza.
- 30. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 15)Apaingarriak ere antzinatik hartzen dira: girlandak, bolutak, obak, meandroak. 16) Arte neoklasikoak eredu gisa gehien erabiltzen duen eraikin klasikoa tenplu grekoa da, bereziki, arkupea eta frontoia, eraikuntza zibilen eredu gisa ere erabiltzen baitira. MEANDRO GREKOA GIRLANDA ERROMATARRA Bolutak kapitelan. ORDENA JONIARRA Obak kapitel joniarreko bolutetan ikusten dira neurri batean. Obak eta dardoak
- 31. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 17) Greziar ereduek nahiago izan arren, haien antropozentrismoa (gizakia danaren zentrua) baztertzen dute , eta erromatarren monumentaltasuna goraipatzen dute. 18) Eraikinak, nagusiki, zibilak dira: museoak, akademiak, liburutegiak. 19) Versaillesen estiloari kontrajartzen zaio, hau da, jauregi barrokoei. Eraikuntzen sinpletasunak eta handitasunak, espazioen orekak, masa arkitektonikoen simetriak = ideal errepublikanoa adierazten zuten eta Bonaparteren asmo inperialistak. 20) Konstantino edo Titoren antzinako garaipen-arku erromatarrak imitatzen zituzten hirietan. 21) Eraikin publikoetan, erlijiosoetan edo oroitzapenezkoetan gehien imitatzen den eraikin eredua Erromako Agripako Panteoia izango da, zutabe klasikoko arkupea duena. Milango Scala eta Veneziako Fenizea dira tenplu honen inspirazio-iturri. 22) Beteko duten funtziorako egokiak diren eraikin mota asko eraikitatzen dira: jauregiak, elizak, liburutegiak, antzokiak, poltsak, behatokiak, bankuak, oroitzapenezko monumentuak etab. hau da aldaera horrek garai ilustratuaren eta XIX. mendearen hasierako gizarte-aldaketa eta kultura-zaletasunak islatzen ditu. PARISKO GARAIPEN-ARKUA ERROMAKO AGRIPAKO PANTEOIA
- 32. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 23) Hirigintzak trazadura geometrikoak, damero edo izar-itxurakoak nahi ditu, hiribide eta plaza zabalekin. Hirian, berdeguneak. ARKITEKTURA NEOKLASIKOAREN BARRUAN BI MOTA BEREIZ DAITEZKE: a) Arkitektura horrek barrokoa izaten jarraitzen du boterearen gorespenari dagokionez, baina elementuak sinplifikatzen ditu. BITRUBIAKO BARROKOA da, eta Europan zabalduena da, baita Estatu Batuetan ere. b) "ARRAZOIMENAREN ARKITEKTURA", funtzionaltasunaren eta formaren arteko egokitzapenaz arduratzen dena. Era guztietako dekorazioetatik ihes egiten du. Obra praktiko edo industrialetarako planak egin dira, aldaketa ekonomiko eta sozialak: merkataritza poltsak, liburutegiak, antzokiak, hilerriak, ospitaleak. Neoklasikoena da.
- 33. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA ARKITEKTURA ETA ARKITEKTO GARRANTZITSUENAK 1.FRANTZIA: -Frantzian egiten dira postulatu estetiko berrietan oinarritutako arkitektura egiteko lehen saiakerak. Arkitekturaren ikuspegitik, estilo neoklasikoaren ezaugarriak honako hauek dira: ❑ Lerroen horizontaltasuna bertikaltasunaren gainetik (dintelduak). ❑Inguru arkitektonikoen eta oinplanoen garbitasuna, orain forma erregularrez nahiago direnak: karratuak edo angeluzuzenak eta zentralizatuak. ❑Kontraste kromatikorik eta efektu piktorikorik ez izatea. ❑Materialen ikusizko protagonismoa (marmola, adreilua,etab.) ❑Tenplu grekoaren edo erromatarraren eredua erabiliko da gehien kanpoko fatxadetan, zeren eta, ia, horiek baitira dokumentazio nahikoa duten aztarna arkeologiko bakarrak. ❑Ordenen gainjartzea erabiltzen duen tradizio errenazentista baztertzea. ❑Aurreko ezaugarrietan oinarritutako ideal estetikoa formulatzea, tokiko tradizioak gainditu nahi dituen estiloa nazioartera ateratzeko.
- 34. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA JACQUES GABRIEL (1698-1782). Adibidez: Petit Trianon. Versailles jauregia. (1762- 1764). • XVIII. mendearen erdialdeko Frantziako arkitekturan gehien erreproduzitu eta komentatutako eraikinetako bat Petit Trianon da, MADAME DE POMPADOURrentzat eraikia. • Konposizio kubikoaren eta atzeko fatxadan zutabe- arkupea egotearen ondorioz, eraikinaren izaera palladianoa gehiegi nabarmendu da. • Hala ere, frontorik ez edukitzeak eta hura koroatzen duen balaustrada ez dira palladiarrak. Frantziako pabiloi tradizionalaren oinordekoa da, eta erritmo atizista, garai hartako oso adierazgarria, eta PALLADIOen oroitzapena nahasten ditu.
- 45. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA ❑Napoleonekin hasi zen 1806an eta Luis Feliperen erregealdian amaitu zen 1835ean. ❑El Arco de la Estrella 1806an Austerlizko guduaren ondoren Napoleonek eraiki nahi zituen lauretako bat zen, eta horietatik Carruselekoa bakarrik hil zen Enperadorean. Beste bi inoiz ez dira egin. ❑Bere botere-hizkuntzaren parte gisa, Napoleonek iraganeko izen handiko irudiak hartu zituen, Erroma inperiala edo “grandeur” frantsesa izan ezik. ❑Garaipen-arku horrek zintzo jarraitzen dio Titoren Arkuaren ereduari (K.o. 81), bao bakarrekoa, baina lau fronte motakoa da, alboetan arku irekiak dituena. ❑Napoleonen megalomaniaren (gizartean oso garrantzitsua dela uste duen, aberastasun handiak dituen eta gauza handiak egiteko gai den pertsonaren buru-nahastea) berretzailea, bere tamaina garaipen-arku erromatarren handienaren bikoitza da, Konstantinoarena (312-315).
- 46. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA FONTAINE ETA PERCIER. Karruseleko arkua. Paris. (1806-1809) ❑Erromako Konstantino arkua du inspirazio- iturri. ❑Arkuaren goialdean dagoen brontzezko koadriga-ko jatorrizko lau zaldiak Napoleonek Veneziako errepublika abolitzean lortu zuen gerrako altxorraren parte izan ziren (1797), San Marcos plazan zeuden. ❑Behe-erliebeek 1805eko garaipenak kontatzen dituzte. ❑Korintoar ordenako lau zutabeak marmol arrosakoak dira, baita taulamendua ere. ❑Zutabe bakoitzak idulki gisa erabiltzen du soldadu baten estatua eusteko, Napoleonen Armada Handiaren uniforme tipikoarekin. ❑Garaipenaren eta Bakearen alegoriek, urrez, babesten dute gurdia
- 47. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 2) ALEMANIA: EZAUGARRI NAGUSIAK: ❑ Eredu grekoa jarraituko du. ❑Lerro zuzenak eta frontoi triangeluarrak erabiliko dira. ❑Eraikinak purutasun arkitektoniko handikoak dira. ❑Arkitektura arrazionala, dekoraziorik gabea, geometria purukoa. ❑Arkitektura ez da banakako bezeroentzat edo bezero pribatuentzat, erakunde publikoentzat baizik. ❑Herrialde protestanteetan garatzen da bereziki. ❑Winckelmann-en norabidea erabakigarria izan zen.
- 48. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA LANGHANS (1732-1808) Brandeburgoko atea (1799-1791). Berlin ❑Brandeburgoko atea 1788 eta 1791 artean eraiki zuen Carl Gotthard Langhansek. ❑26 metroko altuera du, 11 metroko luzera eta 65,5 metroko zabalera, eta hori eraikitzeko hareharria erabili zen. ❑Propileoaren helburuetako bat santutegi bati bidea ematea bazen, Brandeburgoko Atearen helburua hirirako sarbidea irudikatzea zen, Erresuma Prusiarreko garrantzitsuena. ❑Brandeburgoko ateak hamabi zutabe doriko ditu, sei alde bakoitzean, eta bost korridore osatzen dituzte. Langhans-ek propileoaren zutabeak harroin atikoekin zabaldu zituen. ❑Ateak bost sarrera ditu, eta erdikoa da zabalena. Sarreren goialdea eta barrualdea Herkules, Marte eta Minerva irudikatzen dituzten erliebez apainduta daude. ❑Atearen gailurrean Victoria jainkosa irudikatzen duen koadriga bat dago, hirirantz lau zaldiak tiratutako gurdi batean muntatua. Brontzez egina dago eta 1793an eraiki zuten. ❑ Koadriga horrek Victoria irudikatzen du hainbat pertsonaiarekin, hala nola adiskidetasuna edo trebetasun politikoa. ❑ Atea funtsezkoa zen hiriaren loraldia bake-garaian bermatzeko.
- 53. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA LEON VON KLENZE (1784-1864). Municheko gliptoteka. ❑Italiako greko estilo klasikoan diseinatu zen museoa. Arkupea joniarra da, eta kanpoko hormek nitxoak dituzte; horietan, jatorrizko 18 eskultura erromatar eta greko daude, sei horma bakoitzean (atzeko horman izan ezik). Barrualdea ganga-formakoa da. ❑Museoa marmolez egina zen hasieran. ❑Berreraikitako eraikina ez da jatorrizkoa bezain ederra: zutabe jonikoak amaitu gabe geratu ziren, artekatuta gabe daudelarik. ❑Gainera, marmol gutxiago erabili zen, eta hori nabaria da barrutik; adreilu gorriz eta marmol-efektua emateko pintatuz egindako hormak ikus daitezke. Hormak apaintzen zituzten freskoak ere galdu egin ziren. ❑Zenbait eraikin neoklasiko dituen plaza ireki batean dago. ❑Barruan, ganga-formako gelak daude patio karratu baten inguruan.
- 54. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA LEON VON KLENZE (1784-1864) Propileoak. ❑Bere azterketa arkeologikoek, Greziaren ezagutza zabalak, ate horiek sorrarazi zizkion. ❑Arkitekto neogriego deritzo. ❑Propileoak Königsplatzen atea dira. Gliptoteka eraiki zuen han, eta grekomania erromantikoaren monumentu enblematiko gisa agertzen dira. ❑Hemen dimentsio lasaienak eta errazenak eta zerga gutxien sortzen dutenak lehenesten dira, nahiz eta maiestatikotasun-efektua duen plastikotasun masiboa bilatu. ❑Entasia duten zutabeek konpromiso historizista gogorarazten dute.
- 55. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA LEON VON KLENZE (1784-1864) Walhalla. ❑Walhallea (1830-1842) gerran hildako heroiei eskainitako monumentu apaingarria da. ❑Resensburgeko muinoan dago, tenplu grekoen eredu arketipikoari jarraituz. Bost plataformara arteko basamentu konplexu baten gainean dago eta arrapalak dituen sarbidea du. ❑Tenplu doriarra da, basamentu mailakatu handi bati buruzkoa, eta balio plastiko eta eszenografikoak nabarmentzen dituzten terraza eta eskalinatak ditu, arkitektonikoak baino gehiago, greko-erromatar ametsa irudikatzen duen eraikin honetan.
- 56. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 3) INGALATERRA: EZAUGARRI NAGUSIAK: ❑ Greziako tradizioaren eta Palladiako arkitektura errenazentistaren eragina: zenbait autorek uste dute neoklasizismo ingelesa errenazimenduaren jarraipena dela, herrialde horretan barrokoaren garapen eskasa dela eta. ❑Neoklasizismoarekin batera, gotiko berantiarra indartzen ari da, Ingalaterran inoiz utzi ez den estiloa. ❑Ideia neoklasikoak berehala gauzatu ziren Palladion interesa zuten arkitekto ingeles askoren lanetan, eta neopalladianoaren sorrera ekarri zuten. ❑Britainia Handian estilo neoklasikoa sartu zutenak Sir W. Chambers (1723-1796) eta Adam anaiak izan ziren, Palladioko hiribilduen ereduari jarraituz landetxeak diseinatu zituztenak, Osterley Park adibidez. ❑Gizarte-posizioaren sinboloa, aristokraziarako eta Londresko hiri-burgesiarako etxe dotore horiek elementu klasizistak, funtzionaltasuna eta gustu ona konbinatzen zituzten eraikina naturarekin integratzeko, lorategi oroigarri baten bidez. ❑Adam-ak izan ziren barrualdeetarako dekorazio-estilo original eta finaren sortzaileak, Adam estiloa deiturikoaren sortzaileak.
- 57. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA SIR JOHN SOANE Ingalaterrako bankua ❑Haren ikusmoldea, batetik, kezka funtzional nagusitik abiatzen da, espazioen banaketa arrazionalagatik, eta, bestetik, argitasun linealean eta moderazioa apaingarrietan ❑Bulegoetako gune honetan eta beste batzuetan errauts-koloreko argiak erabiltzen dira, kristalez hornitutako linternetatik espazio diafano batera erortzen direnak, igeltsuzko horma argiek mugatuta, eta, aurrera egin ahala, diseinuak, dekorazioari eta edozein erreferentzia estilistiko historikori lotuz doaz.
- 60. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA JOHN NASH (1752-1855) REGENT'S PARK. LONDRES. CUMBERLAND TERRACE. LONDRES ❑Neogriegoaren ordez estilo erregeordetza jarri zuten geroago. Horren adibiderik garrantzitsuenak Londresko Regent Street eta Crecent Park-en etxe-blokeak dira, behealdean diseinatuak. pareatutako zutabeena eta gainean balkoi jarraitu bat duena
- 61. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 4) AMERIKETAKO ESTATU BATUAK (AEB): EZAUGARRI NAGUSIAK: ❑ Neoklasizismoa herrialde berriaren independentziarekin eta eraikuntzarekin batera garatzen da. ❑Orduan, Neoklasizismo greko-erromatarrak izugarrizko arrakasta lortu zuen, eraikin publikoei, baina landa-etxeei eta erakunde pribatuei ere izaera ematen zien estilo nazional bihurtu arte. ❑Estilo hori aukeratzeak nahiko arrazoi justifikatuak ditu: ❑Lehenik eta behin, Frantzian egiten ari diren arkitekturari jarraitzen zaio, Independentziaren ondoren AEBrako erreferentziazko herrialdea baita. ❑Gainera, estilo historizista garatzeko aukera ere bazegoen, historia faltagatik konplexuz jositako herrialde batean logikoa aurkitzen zuena. ❑Bestalde, grekoak eta erromatarrak esanahi sinboliko berezia zuten Ipar Amerikan, han arrakasta izan berri zuen demokraziaren urruneko aurrekari gisa. ❑Hori guztia Erromako beste sinbolo batzuekin, hala nola Senatuko eta Kapitolioarekin, dagoen kidetasun politikoa ahaztu gabe. ❑Horregatik guztiagatik, Neoklasizismoa onartu zen, eta hamarkada askotan ia eraikuntza-estilo bakarra izan zen, eta haren irudi ofiziala Washingtongo Etxe Zuriaren eta Kapitolioaren irudia izan zen.
- 63. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA Etxe zuria (1792-1800). JAMES HOBAN
- 64. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA 5) ESPAINIA: EZAUGARRI NAGUSIAK: Arkitektura neoklasikoaren garapena bultzatzen duten zenbait faktore daude: ❑San Fernandoko Arte Ederren Akademia, 1752an Fernando vi.ak sortua, Barrokoaren aurka erreakzionatu zuen, eredu artistiko gisa Greko-Erromako ideala hartuz. ❑Espiritu neoklasikotik oso hurbil dauden artista italiar eta frantsesez inguratutako Borboiak boterera iristea. ❑Karlos III.ak arkitekturari eta hirigintzari emandako bultzada (1759-1788). ❑Espainiako Neoklasizismo arkitekturaren ezaugarri bereizgarria eraikin erlijioso ugari eraikitzea da, Elizak Espainian duen boterearen ondorioz. ❑Hirigintzaren garapena: Madrilen Prado Aretoa antolatzen da, Neptuno, Apolo eta Cibeles bezalako iturriekin apaindua, eta ate monumental berriak eraikitzen dira, hala nola Alcalá, Toledo. ❑Lehendik dauden hiriak birmoldatzen dira eta oinplano berriko hiriak eraikitzen dira, hala nola La Carolina eta El Ferrol Nuevo, trazadura erregularra ezartzen dutenak.
- 66. FRANCISCO SABATINI (1722-1797) • Bere eraketa barrokoa den arren, Neoklasizismorako trantsizioaren abiarazletzat hartzen da. JUVARAren laguntzailea Madrilgo Ekialdeko Jauregiko lorategien plangintzan. • Bere lanen artean hauek dira aipagarrienak; -San Frantzisko Handiaren fatxada. Madril. -Aduanako etxea. -Ogasun Ministerioa. Madril. -Alcalako atea. Madril. (1778). -Aranjuezko jauregia handitzea. -Prado aretoa urbanizatzeko proiektuak. Madril. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA
- 67. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA FRANCESCO SABATINI SAN PASCUAL KOMENTUA, ARANJUEZ ❑765 / 70 bitartean eraikia, fatxada neoklasikoa, bi dorre eta pilastra ugarik inguratua. ❑Gurutze latindarreko oinplanoa eta kapera ugari ditu. ❑Hasieran komentu frantziskotarra izan zen.
- 68. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA FRANCESCO SABATINI Akalako atea, Madril (1769-1778) ❑ Erromatarren garaipen-arku handi baten moduan dago antolatuta. Bost bao ditu. Erdiko hiru baoak zirkuluerdiko arkuekin irekitzen dira, barrutik gangadunak, eta bi muturrak dintelduak dira. ❑ Ateen gainean kornukopia eta lore-apaingarriekin egindako erliebe- dekorazioa dago, eta arkuen giltzarriaren gainean garezurrak daude. ❑ Joniarren itxurako pilastrak ditu, harroinaren gainean goratuak eta kapitelean girlanda-apaingarriak. ❑ Erdiko zatia nabarmen nabarmentzen da lerro hautsi, sartu eta irtenen sorta batekin, multzoaren pisutasuna saihesteko. Bigarren gorputz batez koroatutako eremu bakarra da. ❑ Taulamendu leun batek Atearen goiko aldearekiko lotura gisa balio du, atikoarekiko, zeinak erdian inskripzio bat baitu, latinez, urtea eta eraikitzea agindu zuen monarkarekin (Karlos III.a 1778an). ❑ Gainean frontoi triangeluar hautsi bat dago, atzean zirkuluerdi bat duena. ❑ Bi garaikur militar, erromatar erara, frontoiaren alboetan; beste lau trofeo, armarriak eta banderak dituztenak, izkinetan eta koroatzearen erdian daude. ❑ Dekorazioa aberatsa eta ugaria da, eta horrek eragin barrokoa du oraindik. ❑ Apaingarri hauek ditu: girlandak, bukraneoak, kornukopiak dituzten erliebeak eta lore-dekorazioa, armarriak eta trofeoak atearen gainean. Arte klasiko erromatarrean inspiratutako dekorazioa da. ❑ Bestalde, material desberdinen kolorea eta argia, mendigunearekin eta baoarekin jolasean, ere garrantzitsuak dira lan honetan. ❑ Inguruko lorategietako landarediak ere apaindura funtzioa betetzen du.
- 79. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA VENTURA RODRÍGUEZ (1717-1765) ❑ Borrominiren barrokismotik, Juvara eta Sacchettiren klasizismoraino eboluzionatzen du. Adibidez: San Marcos eliza, Madril. ❑ Espainiako arkitektura barrokoarekin bukatu zuen. ❑ Arrazoizko Arkitekturaren formen eta bolumenen ikuskera funtzionala eta soiltasuna aurreratu zuen. ❑ BERE LANAK: -Goiko etxetxoa. El Escorial. -El Escorialeko printzearen etxetxetxoa. -Lorategi botanikoaren azala. Madril. -Prado Museoa. Madril. -Gracia zalditegiaren eliza eta oratorioa. Madril. -Astronomia-behatokia. Madril: Palladioren eragina. -Plaza Nagusia berreraikitzea. Madril. (1790). -Zaragozako Nuestra Señora del Pilar Kapera. -Iruñeko katedralaren fatxada. -Madrilgo Errege jauregiko kapera, Madril
- 80. ARKITEKTURA NEOKLASIKOA VENTURA RODRIGUEZ SAN MARKOS ELIZA • Barrokotik neoklasikora igarotzeko adibide interesgarria da: • Bere ikusmoldea barrokoa da oraindik, neurri handi batean BERNINIK (bereziki elizaren barrualdea, eta batzuentzat sarbide-konpasa) arkitekturaren oinordekoa, baina ezaugarriak aurkitzen ditugu argi neoklasikoak. • Fatxadaren konposizioa, adibidez, edo barruko dekorazioa eta erretaulak. • Fatxada, mehelinen artean kokatua, argi eta garbi bereizitako hiru gorputzez osatua dago, adreiluz, harrizko inposta batzuekin. Erdiko gorputzak sarrerako atea eta korua argiztatzen duen bao angeluzuzena ditu, eta frontoi triangeluar bati eusten dioten bi pilastra erraldoik inguratzen dute. Bi alboetan bi beso makur labur ditu, sarrera-patio bat osatzen dutenak. Horietako batzuk BERNINIK SANT’ANDREA AL QUIRINALEra sartzeko ematen duen irtenbidearekin lotzen dira.
- 82. ANTONIO AGUADO
- 86. EUSKAL HERRIA
- 93. ESKULTURA NEOKLASIKOA Eskultura-tradizio barrokoak nolabaiteko lehia izaten jarraitzen duen arren, Winckelman-en lanak eragin handia du XVIII. mendearen bigarren erdiko eskultoreengan. Arkitekturan bezala, antzinate klasikoak emango ditu "barrokoen kontrako" ereduak, Greziak Erromak baino gehiago. (Hala ere, kontuan hartu behar da eredu grekoen XVIII. mendean dagoen ideiak ez dakiela eredu horiek, gehienetan, kopia erromatarrak direla). Hala ere, ez da sortuko bizitzaz beterik dagoen eskulturarik errenazentista, klasikoa kopiatu beharreko ideal gaindiezina zela uste zelako. Eta, hain zuzen, antzinatearen kopia mekanikoa besterik ez zen izan. Eskultura neoklasikoa edertasun formal hutsa baino ez zen izan, non espiritua ez baitzegoen. • Eskultura neoklasikoak baztertu egiten du eskultura barrokoaren efektu piktorikoa, eta protagonismo guztia ematen die ondo mugatutako ingeraden lerro garbiari eta multzo lasai eta soilei, sinuositate barrokoetatik ihesi. • Erlijio-gaiak behera egiten du eta barroko berantiarrenaren formetatik urrun dagoen idealizazio bat bilatzen da. Mitología klasikoaren gaia (gizarte-bertuteei buruzko alegorietatik) ordezkatzen baitu, modu zuzenean edo alegorien (gauzek esanahi sinbolikoa duten irudikapena) bidez. Erlijiozkotasuna baino gehiago, moral publikoa bilatzen da, eta horregatik agertzen dira irudiak bata bestearen atzetik, eraikitzaileak. Edertasun ideal bat transmititzen digute, bikain denarekiko joera argia. • Sarritan biluzik (denborarik gabeko sinboloa, testuinguru mitologiko edo erretratu idealizatuan) joaten da, baina erotismoa saihestuz. Erretratua ere oparoa da, herritartasunaren espiritua goresteko grinaren ondorioz; pertsonaiak eredu dira bertutearekin. Hilobiak ere nabarmenak dira.
- 94. ESKULTURA NEOKLASIKOA • Eskulturak forma guztiak hartzen ditu aintzat: erliebea, talde eskultorikoak eta erretratuak (ohikoa, burgesian), monumento publikoa eta hileta-monumentua. • Eskulturan eta oro har, arte guztietan, aldaketa handia gertatu zen. Alde batetik, monarkia, goi-mailako noblezia eta Eliza ez zirelako jada bezero bakarrak, eta, bestetik, gustu arruntagoak zituen burgesia bat agertu zelako artearen merkatuan. • Erliebeetan, irudiak lehen planoan kokatzen dira, edozein hondo piktorikori uko eginez. • Eskultura monumentalak galdu egiten du garai barrokoan izan duen askatasuna; nitxoari edo frontoiari heltzen dio; arkitektura bere lerro argien jabe da. • Eskulturek perfekzio tekniko harrigarria ematen dute. • Kolorea baztertu (Rokokoan erabilitako zur polikromatua alde batera utzi) eta marmola oso zuria eta brontzea erabiltzen da, eskultura klasikoa hala zela uste zelako —akatsez—. Gainazaletan lan asko egiten da distiratsua izan dadin eta argitasun sentsaziorik ager ez dadin. Eskulturak ez du bizirik dagoenaren itxura eman behar, baizik eta sormen guztiz abstraktua. • Eskulturetan lehentasunezko ikuspuntua dago eta erliebeak friso gisa garatzen dira, sakonera interesatzen ez delako. • Konposizioak sinpletasunaren, proportzioaren, ordenaren, orekaren eta simetriaren printzipioek zuzentzen dituzte; irudiek nahiago dituzte atsedeneko irudiak, eta horrek, batzuetan, malenkonia adierazten du. • Eskultura harmoniotsuagoa sortu zen, ondorioz antzinate klasikoko ereduetan oinarrituta. Eredu klasikoek miresmena eragiten zute, perfektutzat jotzen ziren, ezin hobetuzkoak, eta, horregatik, kopiatu egiten ziren. • Argiak modu lauso, leun eta argian eragin behar du, atseden eta leuntasun sentsazioa indartzeko. • Adierazpen-modua figuratiboa da, baina idealismo eta adierazkortasun gutxikoa. Edertasun ideala bilatzen da akatsetatik eta zehatzetatik ihesi.
- 96. ESKULTURA NEOKLASIKOA ANTONIO CANOVA (1757-1822) Venezia (Italia) Eskultura neoklasikoaren irudi nagusia ANTONIO CANOVA veneziarra da. Porrot egindako familia aberats batekoa zen, eta, gaztetan, hainbat lanbide egin behar izan zituen arotza eta kantari gisa, Coballa eskultorearekin formatzeko.
- 98. ESKULTURA NEOKLASIKOA 1776koak ditu lehen estatuak, Euridize eta Orfeo, adibidez. Mugimendua eta jarrera konplexuak irudikatzeko nahia adierazten zuen ordurako, eta horren adierazgarri da geroxeago egindako Dedalo eta Ikaro eskultura-multzoa ere. Garai hartako bustoek eta erretratu pintatuek garbi erakusten dute artista gazte hark Veneziako arte tradizioari zion atxikimendua. Euridize eta Orfeo, 1776. Marmola. ANTONIO CANOVA Dedalo eta Ikaro, 1779. Marmola . ANTONIO CANOVA.
- 99. ESKULTURA NEOKLASIKOA AntzinakoGreziako eta Erromako ereduak imitatzeko ahaleginean margolariak izandako bilakaera argi ikusten da Apolo bere burua koroatzen eta Teseo, Minotauro garaituta eskulturetan.
- 101. ESKULTURA NEOKLASIKOA Bere lanak arrakasta eta aniztasun handia izan zuen: aita santuen eta erregeen hilobi-eskulturak, enkarguzko erretratuak, eta, batez ere, irudi mitologikoen estatuak. Bere estiloak ezaugarri hauek ditu: edertasun ideala, Antzinaroaren imitazioz; lerro dotore, argi eta irregulartasunik gabekoekiko gustua; testura leunak; konposizioaren soiltasuna eta argitasuna, marmolaren eta brontzearen erabilera, eta emozioak hautemateko gaitasuna, beste eskultore batzuen hoztasunetik aldentzen duena. Eros y Psike (1786-1793). Louvre Museoa, Paris. Canovak John Campbell koronel britainiarraren aginduz egin zuen obra, baina azkenean Murat izan zen, Napoleonen jeneraletako bat. Eros eta Psike, 1787-1793. Marmola. ANTONIO CANOVA
- 102. ESKULTURA NEOKLASIKOA Eros, Psikez maitemintzen den maitasunaren jainkoa, du inspirazio- iturri Canovak. Eskulturak jasotzen du Eros neskak pozio bat hartu ondoren erori zen amets batetik esnatzeko musu ematen dion unea. Marmol zuri oso leunduz egina dago, eta azala oso leuna balitz bezala distira egiten du. Sinpletasuna eta argitasuna dira konposizioaren ezaugarriak: bi gorputzek X bat osatzen dute. Antonio Canovaren ospeak Napoleonen jakin-mina erakarri zuen, eta Eros eta Psique ikusi zituenean estututa geratu zen; beraz, hura kontratatzea erabaki zuen, haren estiloa ederki egokitzen baitzen propaganda-programarekin (Napoleon bere boterea legitimatzen saiatzen zen, Antzinateko jainko edo heroi gisa aurkeztuz). Hala, Canovak Napoleonen erretratu batzuk egin zituen, non biluzik agertzen baita, jainko erromatarrak eta grekoak bezala; baina erretraturik ezagunena bere ahizpa Paulinarena da.
- 104. ESKULTURA NEOKLASIKOA Canovak Napoleonen ahizpa erretratatu du 25 urterekin, biluzik, seduktore moduan, Venus garaile bat balitz bezala (eskuan daraman sagarra Parisen epaiketan izan zuen garaipenari buruzkoa da). Estatua Carrarako marmol zurizko bloke bakar batean zizelkatu zen. Irudiak edertasun ideala du, keinu lasaia, adierazkortasunik gabea eta itxura monumentala. Argia marmolaren zuritasunean islatzen da. Lasaitasunak, idealizazioak eta biluzik egoteak denborarik gabe uzten dute eskultura, ez baitu norbaiten benetako erretratua ematen, edertasunaren eta boterearen sinboloa baizik. Paulina Bonaparte (1805-1808). ANTONIO CANOVA
- 107. ESKULTURA NEOKLASIKOA Austriako Maria Kristinaren hileta-monumentuak (1798-1805) harridura handia eragin zuen bere bezeroei, Austriako Etxe Inperialari, eman ziotenean. Bere forma piramidala eta bizitzaren etapa desberdinetan irudikatutako irudi anonimoen segizio bat, erretratuak edo pertsonifikazio alegorikoak ez direnak, oso desberdinak dira garai hartan erabiltzen ziren hileta-ereduetatik. Hildakoaren irudia ez dago haien artean ere, eta sarreraren gaineko medailoi batean bakarrik agertzen da. Bere karitatezko lanagatik eta erruki pertsonal handiagatik errekonozitua izan zen errege-etxeko kide batentzat, konposizioak ez dio batere erreparatzen bere nortasunari. Monumentu horiek gertaera esanguratsu batzuk ezarri zituzten beren ondorengoek hartutakoekin. Horietan guztietan antzeko irudiak agertzen dira, hala nola: zuzia (antorcha) alderantzikatua eta itzalia duen jeinua, desagertuaren sua sinbolizatzen duena; lehoi hegoduna, berpizkundearen zain; emakume plañerideak, lutoa zuzenean adierazten dutenak; adin desberdinetako irudiak, heriotzaren unibertsaltasuna eta existentziaren iheskortasuna adierazten dutenak; eta misterioa adierazten duen eremu ilun batera daraman atea.
- 108. ESKULTURA NEOKLASIKOA Hainbat irudiren desfilea Vienako zenotafio handietan eta norberarengan bakarrik agertzen da, baina batzuk hilobi papaletan eta erliebe txikiko epitafio txikiagoetan agertzen dira, baliabide ekonomiko askorik ez duten bezeroentzat sortu zituenak. Oro har, hildakoaren erretratua bigarren mailakoa baino ez da, zutabe baten gainean edo medailoi batean zizelkatua eta talde nagusitik bereizia. Praktika hori mende amaieran baino ez zen hautsi, hileta-artea protagonista izaten hasi zenean.
- 109. Maria Kristinaren hileta- monumentuak (1798-1805)
- 110. ESKULTURA NEOKLASIKOA • 1787an eta 1792an bi hileta-monumentu handi egin zituen: Clemente XIII.arena eta Clemente XIV.arena, eredu berniniarretan inspiratuta, baina polikromia aberatsa eta kontzeptu dramatikoa alde batera utzita. Berniniar eskema konposizio zurrun geometriko, piramidal batera murriztu zuen, espazio erabat desberdinekin: basamentua, eskultura alegorikoak, hilobi-eskultura erretrulkratua.
- 111. ESKULTURA NEOKLASIKOA CLEMENTE XIV Aita Santuaren zenotafio monumentala. ANTONIO CANOVA
- 112. ESKULTURA NEOKLASIKOA Beste bi eskultore neoklasiko garrantzitsu hauek dira: BERTEL THORVALDSEN daniarra (JASON), eskultura grekoari oso lotua, eta HOUDON frantziarra, garaiko pertsonaien gorputz osoko bustoak eta eskulturak utzi zituen erretratugile aparta (Voltaire, Washington, Franklin, Napoleon, etab.) Jasón con el vellocino de oro, 1803.
- 113. BERTEL THORVALDSEN
- 114. ESKULTURA NEOKLASIKOA Thorvaldsen askotan Antonio Canovarekin konparatu izan da, baina berez arte greko klasikoaren estiloa artista italiarrarena baino gehiago pertsonalizatzen du. Bere irudien poseak eta adierazpenak Canovakoak baino luzeagoak eta formalagoak dira. • Bere lanen gaiak (erliebeak, estatuak eta bustoak) batez ere mitologia grekotik hartu ziren, baina pertsona garrantzitsu batzuk ere erretratatu zituen, hala nola Pio VII.a Aita Santua. Thorvaldseni Pio VII.aren hilobia egozten zaio (1824-1831, San Pedro basilika, Erroma).
- 115. ESKULTURA NEOKLASIKOA • Thorvaldsenek pertsonaia historikoei buruzko estatua batzuk sortu zituen. Varsovian (Polonia) daude Koperniko lagatzailearen estatua (eskubikoa), Poloniako Zientzia Akademiaren aurrean, eta Gazte Poniatowski printzearen zaldikoa (ezkerrekoa), egun Presidentetza Jauregiaren aurrean dagoena. Maguncian (Alemania) Johannes Gutenbergen estatua egin zuen.
- 116. ESKULTURA NEOKLASIKOA Lucernako lehoiaren monumentua edo Lucernako lehoia (1819-1821), Lucernan (Suitza), aire zabaleko eskultura ospetsua da, Thorvaldsenek egina. Frantziar Iraultzan Tulleriak defendatzen hil ziren seiehun guardia suitzar baino gehiago hil ziren. Monumentuak Frantziako monarkiaren sinbolo hautsien gainean dagoen lehoi moribundua irudikatzen du.
- 117. ESKULTURA NEOKLASIKOA Thorvaldsen-en lanaren zati bat sentiberatasun klasizistaz josita dago, erliebe alegorikoekin eta gai klasikoko eskulturekin, hala nola Cupido eta Psique (eskubian), Eros, Ganimedesen zenbait bertsio (ezkerrean), Artzaina txakurrarekin, eta Hilas eta ninfa direlakoen mendeko behe-erliebea.
- 118. JEAN-ANTOINE HOUDON
- 119. ESKULTURA NEOKLASIKOA JEAN-ANTOINE HOUDON (FRANTZIA)
- 120. Historia universal de la pintura: 8- El siglo de la razón https://www.documaniatv.com/arte-y-cine/historia-universal-de-la-pintura-8-el-siglo-de-la-razon-video_c2d0fbf40.html (1:23min)
- 121. PINTURA NEOKLASIKOA EZAUGARRI NAGUSIAK: ❑Pintura Rococo eta Barrokoaren aurkako erreakzio gisa sortzen da. ❑Rococo Pinturaren eta Erromantizismoaren artean dago 1765az geroztik. Burgesiak estilo hori hartuko du kutsu aristokratikoko rococo pinturaren aurrean. ❑ILUSTRAZIOAREKIN lotzen denez, zentzu hezitzaile eta moralizatzailea idatzi zuen. ❑Pintura klasikotik ezer geratzen ez denez, irudimenez bizi dira frisoen eta behe-erliebeen bidez, aurreko belaunaldietako pintoreei erreparatuz, hala nola Rafael, Poussin... ❑ XVII. mendean sortzen ari ziren AKADEMIEK izan zuten zeregina nabarmendu behar da. ❑Antzinako Ordena eta oreka funtsezkoak dira eta inspirazio gisa hartu zuten. ❑Pintura simetrian eta arrazoian oinarritua egongo da. ❑Pintura eklektikoa zen, gehiegizko detaileak eliminatuz gaiaren garrantzia azpimarratzeko. ❑Helburua gizartea berritzea zen hiritarrei literatura klasikoan agertzen diren ereduak irudikatuz. ❑Konposaketa barrokoak baztertzen dituzte. Konposaketa simetrikoak eta geometrikoak erabiltzen dituzte. ❑PERPEKTIBA LINEALAREN aplikazio zorrotza [ Pertsonaiak plano bakar batean kokatzen dira, erliebe parasikoak bezala ] ❑Ez dira SAKONERA HANDIKO koadroak, frisoak eta behe-erliebeak gogorarazten dituzten aurreko eraikuntzak baizik.
- 122. PINTURA NEOKLASIKOA ❑MARRAZKI akademizista da nagusi kolorearen gainetik (kolorea bigarren mailara pasatzen da). Horrek itxura eskultorikoa ematen die irudiei, ikuslearengandik urrun dagoena. Marrazkia lehenesten da eta kolore hutsak erabiltzen dituzte siluetak markatzeko, dotoretasuna ematen duelako argi hotzak. ❑ARGIA hotza da multzoari ospe handia emateko. ❑Batzuetan, ARGILUNA erabiltzen da koadroa interpretatzen duten pertsonaien argitasun biziarekin, eta gainerakoa iluntasunean uzten da, baina haietan marrazkia nabarmentzen da. ❑ Edertasunaren oinarria PROPORTZIOEN eta lerroen HARMONIA da. ❑MARKOAK: arkitektura klasikoak dira, bigarren planoan eratzen zen paisaiari lehentasuna eman gabe. ❑Irudiak LEHEN PLANOAN margotzen ziren, zenbaki mugatu batean eta talde isolatuetan, non argitasuna baita nagusi. ❑Lehen planoetako pertsonaiek ANATOMIA IDEALA dute, muskulatura perfektukoa, eta estatua klasikoak gogorarazten dituzte. ❑Pintoreek ez dute antzinako adibiderik espiritu klasikoa berpizteko. Hori dela eta, eskulturetan eta erliebeetan inspiratzen dira, eta haietatik ikasten dute giza gorputzaren anatomia eta modelatua, gero marrazkira eramaten dutenak. ❑Antzinako eskulturako azalen perfekzioa konbinatzen da Rafaelen pinturarekin. Emaitza lan hotza da, sakontasunik gabekoa, urruna, erliebe zaharren emaitza bezala.
- 123. PINTURA NEOKLASIKOA ❑BILUZI HEROIKOA lantzen da, nahiz eta genitalen bat zoriz ezkutatzen den. Emakumeek inoiz ez dituzte biluzik aurkezten. ❑Pertsonaiak antzerki mundutik urbil dauden arropa dotore eta aberats, baina era berean sinpleekin janzten ditu. ❑Marrazki klasikoari lotutako gaiak erabiltzea, baita irudi biluziak eta eduki ideologiko, heroiko eta moralizatzaileak ere. ❑Gaiak: klasikoak, mitologikoak, historikoak, askatasuna eta sentimenduak behin eta berriro aipatzen zirela (erromantizismora eramango gaituzte gero kontzeptu horiek) Konklusio moduan, estilo neoklasikoa mitologian inspiratzen da eta batzuetan kopiatzen dute, horregatik gai historiko eta mitologikoak ugariak dira. Biluziak nagusitzen dira, greziar estiloan eta jarrera handia et ahotza da, oso pentsatua eta akademiaren eraginpean. Normaz beteriko arte bat da, non marrazkia garrantzitsua da, kolorea bigarren mailako elementutzat hartzen den bitartean. Normalean mugimendutik separatzen da, hau agertzen denean, izoztuta dagoela dirudi eta orekatua eta prebisiblea da.
- 124. PINTURA NEOKLASIKOA Artista nagusien artean Jacques Louis David eta Ingres ditugu. -Antzinateko erliebe eskultorikoetan oinarritzen da, eta haien planismoa eta irudien antolamendu horizontala hartzen ditu. -Pertsonaiak lehen planoan jartzen ditu. -Marrazkia nagusitzen da. -Dekorazio falta dago. -Argia hotza da. -Zehaztasun arkeologikoek gustu neoklasikoa definitzen dute.
- 126. HORAZION ZIÑA TEKNIKA: Mihise gaineko oleo pintura. ESTILOA: NEOKLASIKOA EGILEA: DAVID GAIA: LITERARIOA. Aukeratutako gaia Tito Livio idazle erromatarraren lan zahar batetik eta Corneille-k idatzitako XVIII. mendeko beste batetik dator. Erromaren eta Alba Longaren arteko gerran kokatzen da, K.a. VII. mendean. Bi hirien arteko borrokan, milaka heriotza saihestuko zituen amaiera aukeratu zen, eta, hala, Erromak hiru txapeldun aukeratu beharko lituzke, Alba Longak hautatutako hirurak hil edo biziko dituztenak. Erromatarrek Horacios anaiak borrokatzea erabaki dute, eta hiri aurkariak Kuriaziarrak aurkeztu ditu, anaiak ere. Bi lehiakideen artean lotura estuak daude: Horazioren ahizpa bat Kuriazio batekin ezkonduta dago, eta egoera bera gertatzen da beste bandoan. Horregatik, dilema oso zaila da emakume horientzat eta gudarosteentzat. Hauek, ordea, mendeku hartzeko edo hiltzeko konjuratzen dira, sentimendu pertsonalak gainditzen dituen leialtasun patriotikoa erakutsiz. Gizalegezko moral horrek bilatzen du "bertute" deritzonaren apologia egiten duen koadroa. Horaziarrak borrokarantz abiatu aurreko unea aukeratu du Davidek.’ Garai hartan oso ezaguna zen eta opera bat ere egin zen. Horazio baten garaipenarekin eta beste bost lehiakideen heriotzarekin amaitzen da istorioa. zentzu patriotikoa harago doa, borrokatik itzultzean, Horazio irabazlea bere ahizpak aurpegiratzen baitu, senarra galdu baitu liskarrean, eta, horregatik, hil egiten du, eta victoreatzaile deklaratu dute, gizalegezko balioak partikularren aurretik jartzeagatik.
- 127. AZTERKETA: Daviden koadro osoa zehatz-mehatz aztertuta dago lanaren helbururako, hots, bertutea goraipatzeko eredu zaharren bidez, nobleenak baitira. Horregatik, oso konposizio argia eta zehatza ikusten dugu, talde bat mutur bakoitzean eta aita Horazioren irudia erdian. Hiru alderdiko eskema hori are gehiago sendotzen dute hondoko hiru arkuteria doriarrek, eszenaren zatiketa egiten baitute. Ezkerrean, hiru txapeldunak erromatar erara agurtzen ikusiko ditugu, konpromisoa adierazteko. Erdian, aitak borrokarako erabili behar dituzten ezpatei eusten die, eta eskuinean emakumeak agertzen dira, gertatuko den tragediarekin lotuta. Gizonentzat erabilitako lerroak zuzenak eta irmoak dira, arroparen tolesdurak gogorrak dira eta hiru anaien eta aitaren artean lauki bat osatzen dute, maskulinotasunari lotutako irudi geometrikoa. Emakume-taldea, aldiz, lerro kurbatuen segida batekin diseinatu da, horiek inbaditzen dituzten zalantza eta beldurrarekin lotuta. Horiek irudikatzeko, Davidek askoz konposizio femeninoagoa aukeratu du, eta horrela irudi piramidal argi bat ikusi dugu. Hiru Horazioek marrazten dituzten lerro horizontal indartsuek eta baldosen diagonalek kontrastea egiten dute, eta horiek ihes-punturaino egiten dute aurrera; puntu hori aitaren eskuan agertzen da, ezpatei eutsiz. Lau gizonen irudiak biribilak dira, presentzia handia dute eta ia eskulturarako grina dute. Daviden adierazpenaren argitasuna kolorean ere nabaritzen da, oso paleta hotza eta kolore gutxikoa erabiliz, eta kolore horietan marrazki sendoa dute nagusi. Pintzelkada oso laua da, ez dago erlieberik eta pintura narrazioaren zerbitzura jartzen da.
- 131. FITXA TEKNIKOA Izenburua: Maraten Heriotza Egilea: Jacques-Louis David Kronologia: 1793. Teknika: Mihise gaineko olio-pintura. Neurriak: 128 x 165 cm. Estiloa: Neoklasikoa. Gaia: Historikoa.
- 132. DESKRIPZIO FORMALA: Eszenan, Jean-Paul Maraten gorpua ikusten da, Charlotte Cordayk hil ondoren. Konposizio diagonalak etzandako gorpuaren eta tonu iluneko horma biluzi eta lisoaren arteko kontrastea nabarmentzen laguntzen du; mahai-hilarrian, aldiz, kolore hotzen sorta nagusitzen da, tonu argiako hormarekin. Gorpua busto klasiko gisa ateratzen da iluntasunetik, hilzorian dagoen Kristo baten berezko keinuarekin. Oihal artean bilduta du burua, eta bainuontzitik kanpo zintzilik dagoen besoak lumari eusten jarraitzen du. Zurezko kutxaren gainean, amarrutzat erabili zen gutuna dago, eta, eskuan, berriz, emakume alargun bati karitatea eskaintzen dion beste gutun bat. David-en obra pertsonalena eta hunkigarriena da. Lengoaia oso xumea da baina ahaltsua erabili zuen gertakizun aurreko egunean bisitatu zuen bere lagun minaren heriotza irudikatzeko. Eszenak sinpletasun ikaragarria du dekoraziorik gabeko gelaren soiltasunagatik, bainuontziarena barne. Marrazkia da nagusi, David-en estetikaren berezko ezaugarria.
- 133. GAIA: Jean-Paul Marat medikua eta “L´Ami du peuple” egunkari erradikaleko idazlea izan zen. Bere uste politikoak medio, jakobinoei lagundu zien bere artikuluekin. Sastakatuta hil zuten, 1793ko uztailaren 13an, bainuontzian idazten ari zela. Charlotte Cordayk erail zuen. Girondinoen aldekoa zen Charlotte, iraultzaile-talde moderatuago batekoa, eta Frantzia izutik salbatzeko hil zuen. Honako hau irakurri daiteke bainuontzi ondoko zurezko mahaian; “ N´ayant pu me corrompe, ils m´ont assassiné”. David-ek idatziaren bidez ematen dio hitza Marati: “Ezin izan nautenez erosi, hil egin naute”. Horrela, iraultzako martiri bihurtu zuen.
- 139. JACQUES-LOUIS DAVID. Napoleon Alpeak zeharkatuz. 1801-1805
- 140. JACQUES-LOUIS DAVID. Napoleonen koroatzea. 1805-1808
- 143. Napoleon bere tronuan. 1806. DOMINIQUE INGRES Ingresek Napoleon Enperadoren erretratua egin zuen bere ekimenez eta ez gobernuaren enkarguz. Mihisearen dimentsioak oso handiak dira Ingresen etapa honetarako, 1806an margotu baitzuen. Artistak irudikapenerako eredu arkaikoak erabiltzen ditu, une hartako kritikariak zeharo haserretu zituztenak: bere gotizismoa, irudiaren hieratismoa, hoztasuna, sinbolo eta apaingarrien metaketa, eta abar. Hain zuzen, Ingresek eredu gotikoak erabili ditu, bereziki Van Eyck flamenkoa, errealitatea nabarmentzeko. Izan ere, errealitate hori desatsegina izatera ere iristen da, oso xehea eta inposatua baita. Baina bizantziar ereduetara ere jo du, batez ere Betiereko Aitari edo Bizantzioko Enperadoreari eskainitako motetara, haiek ere Jainkoak Lurrean zuen ordezkaritzat jotzen baitziren. Eredu horiek guztiek naturaz gaindiko Napoleon aldaezin eta betierekoaren irudia eman nahi digute. Monarkia frantsesaren ezaugarri guztiak ditu, eta garrantzitsuenak Karlos V.aren zetroa (Errege eta enperadoreek beren botere eta duintasunaren sinbolo gisa erabiltzen zuten metalezko makila ederra) eta Karlomagnoren Justiziaren Eskua dira, lehen enperadore frantsesa. Alfonbraren ikurrek botere-ideiak ere itzultzen dituzte, hala nola arrano erromatarra edo zodiako-zeinuak alboko zerrendetan, astroek Napoleonen goi-gobernuari buruz egindako aurremonizio gisa..
- 144. Odalisca handia, 1814. DOMINIQUE INGRES
- 146. Odalisca handia, 1814. Olio-pintura mihise gainean. DOMINIQUE INGRES. Napoliko erreginak, Carolina Bonapartek, Ingresi agindu zion Odalisca handi hau, gaur egun desagertuta dagoen beste biluzi batekin bikotekide egin zezan. Ez zen inoiz bere patura iritsiko Carolina 1815ean galdu zutenean, eta handik urte batzuetara Prusiako erregearen, Pourtolès-Gorgier kondearen, txanbarana (Erregeari lagundu eta zerbitzatzen zion antzinako gorteko noblea) erosi zuen. Irudi honekin agerian geratzen da urte haietan exotikoarekiko eta ekialdekoarekiko interesa, Erromantizismoari aurrea hartuz. Hala ere, Ingres pintore akademiko gisa agertzen da, batez ere lerroaren interesekoa, eta edertasun handiko irudi bat sortzen du, nahiz eta akats anatomikoak eta eskorzo nabarmena izan. Gaztearen lerroak ia desagerrarazi egiten du multzoaren bolumena; hori saihesteko, artistak xehetasun handiz erakusten ditu irudia inguratzen duten elementu guztiak: oihalak, gortina, kuxinak edo haizemailea. Argia eta kolorea lerroari laguntzeko erabiltzen dira, efektu bolumetrikoa sortzen duen urre-koloreko argia erabiliz, eta irudi hori pinturaren biluzi erakargarrienetako bat bihurtzen da. (KOADROAREN XEHETASUNAK)
- 147. Jupiter eta Tetis, 1811. DOMINIQUE INGRES. Jupiterren eta Tetisen eszena izan zen Ingresen garaiko ezagunenetako bat. Kritikak ez zuen oso ondo ulertzen, ez baitzituen onartzen Ingresek bere emakumeak menderatzen zituen deformazioak, ez eta bere estetikaren arkaismoa ere, baina ospe handia eman zion margolariari. Ingres aztertzen ari den gaia "Iliada"ren pasarte bat da, pintoreak bere konposizio handietarako maiz erabili zuen liburua. Tetis itsasoko ninfa bat da, Aquiles heroi greko ezagunaren ama. Beldur da Troiako setioan borrokatzen den semearen bizitzagatik, eta Jupiterrengana jo du, jainko olinpiko guztien aitarengana, semearen segurtasuna zain dezan. Jupiter boterearen eta subiranotasunaren irudi bizia da. Haren irudia Napoleonen antzekoa izan daiteke bere tronu inperialean. Aurpegi gogorrak bekain ilun bat du, eta Tetis bere laztanekin biguntzen saiatzen da.' Sotilki, ninfaren oinak jainkoaren oina laztantzen du, eta badirudi omenaldia onartzen duela. Jupiterren emazteak, Junok, ikusten du eszena, tristeziaz, Jupiterrek emakumeenganako duen ahultasunaz. Asko hitz egin da Tetisen irudiari buruz. Ninfaren gorputza erabat deformatuta dago, eskeletorik ez balu bezala bigunduta, Jupiterren presentzia monumentalaren gainean erotismo handiz sartzeko. Tetis-en gaia, biluzik egindako azterlantzat hartua, bat dator Ingresko beste mihise batzuenarekin, liluratuta sentitzen baitzen emakumearen gorputzaren itxura apaingarriarekin.
- 148. Haussonvilleko kondesa, 1845. Olio-pintura mihisean. DOMINIQUE INGRES Haussonvilleko kondesa, 1845. Olio-pintura mihisean. DOMINIQUE INGRES Haussonvilleko kondesa, 1845. Olio-pintura mihisean. DOMINIQUE INGRES Ingresek bere trikimailu nagusiak errepikatzen ditu erretratu aristokratiko bat egiteko orduan. Mihisea agintzen duen dama zutik dago, eta ez da batere ohikoa; izan ere, Ingresek luxu almohadonen artean banatutako modeloak erakusten ditu, Frantzia modernoaren odaliskak balira bezala. Hala ere, oihalen aberastasuna, xehetasunen zehaztasuna beste erretratu batzuen berdina da. Ezaugarri hori bat dator artistak Borboien Berrezarkuntzako pertsonaia elitistentzat lan egiten duen posizioarekin. Giro horretan, pintore on batek xehetasun handiz atzeman behar zuen pertsona horiek bizi duten giroaren handitasuna. Hala ere, Ingresek garrantzi handia ematen dio bere damen nortasunaren xumetasunari, orrazkera bakunekin, makillajerik gabe eta ikusleari zuzenean begiratzen dioten begi handiekin. Ingresek ordu luzez posatzera behartzen zituen bezeroak, milaka aldiz jarrera aldatzera, harik eta artistak pose ideala zutela uste zuen arte. Tortura txiki horrek dotorezia izugarria ematen die erretratuei, eta, aldi berean, badirudi pertsonaiak harreman adiskidetsua eta zuzena duela ikuslearekin. Azkenik, Ingresek kondesaren atzealdean jarritako ispilu batera jotzen duela aipatuko dugu, ez espazioa handitzeko, baizik eta bere modeloaren garondo ederrean birsortzeko, beste erretratu batzuetan egin zuen bezala, hala nola Madame de Senonnesena.
- 149. Bainu turkiarra, 1859-1863. Taulari atxikitako mihise gaineko olio-pintura. DOMINIQUE INGRES. Ingresen betiko gaia, emakumeen gorputz biluzia, berriro agertzen zaigu koadro honetan, arrazoi bakartzat, eszenan agertzen diren hogeita lau emakumeen gorputzean oihartzun gisa errepikatua. Badirudi artistak XVIII. mendeko dama baten kontakizuna hartu zuela iturritzat: Lady Montagu, Konstantinoplako enbaxadore ingelesaren emaztea, hiri hartan nesken komun bat bisitatu zuena. Bere deskribapenek berrehun emakume biluzi aipatzen dituzte, gorputzak zaintzearen plazer ozenari emanak. Ingresek oso txikitatik transkribatu zituen pasarte sentsualenak, eta nota-koadernoetan gorde zituen. Tondoak ia ezkutuan duen ikuspegia erakusten du, paretako zulo batetik bainuaren intimitatean sartzen den ikuslearena bezalakoa.
- 150. Emakumeen artean, Ingresen pinturan ezagunak diren emakume zahar batzuk ditugu: Valpinçoneko betiko bainularia da, gorputz erdiko bainularia, bainulari txikia, bere burua marratuta duela, Rafaelen Fornarina bezala. Eskuinean botatako ilehori gaztea Hiru besoko emakumea munstroa da, baina baita Emakume Lotsagabea ere, Odaliska Esklaboarekin. Irudi guztiak berdinak dira, eta Ingres zaharrak behin eta berriz errepikatzen ditu biluziari buruzko azken koadroan. KOADROAREN XEHETASUNAK
- 151. La pequeña bañista, 1826. INGRES
- 152. JEAN AUGUSTE DOMINIQUE INGRES, Homeroren apoteosia,, 1827
- 154. INGRES. Antiochus and Stratonice. 1840
- 155. Frantzian INGRES. Ruggiero Angelica askatzen. 1819.
- 156. Frantzian INGRES. Odaliska bere esklabuarekin. 1842.
- 157. ERROMANTIZISMOA
- 172. ARTE PLASTIKOETAKO EZAUGARRI NAGUSIAK Sentikortasunaren eta erlijioaren ikuspegitik ulertu eta sentitzea. Historizismoa: sustrainazionalak bilatzeko bide gisa
- 173. 12. Dibertsitatea. Uniformetasunaren aurka, gizabanako eta tradizioen gorespena. 13. Askatasuna. Indibiduala eta nazionala lortzeko grina, garaiko iraultza burgesarekin bat datorrena. 14. Exotikoa. Irudimenezko eta irrazionalarekiko interesa.Afrika eta ekialdeko kultura. Mundu musulmanarekiko interesa.
- 176. Ezaugarri nagusiak FRANTZIAN 1820-1840 bitartean Joera erromantikoa DELACROIX eta GÉRICAULT Joera klasizista INGRES - Formak askatu - Argi/atmosfera efektuak - Keinu dramatikoak - Konposizio konplexuak - Mugimenduaren garrantzia: diagonala, eskortzoak, keinu bortitzak erabiltzea... - Pintzelkada askea eta lausoa
- 178. THEODORE GERICAULT -Gazterik hil zelarik, ez zuen Delacroixen adinako obra ugaria landu ahal izan, baina haren mailakoa zela ageri dute utzi zituen lanek. Hura bezala, pintura-balio puruenak berreskuratu zituen: pintzelkada askeagoa, lausotzeak…eta argien eta itzalen arteko kontraste bortitzagoak, hala nola konposizio biziagoak. -Iraultzaren aldeko ideiekin zuen konpromisoaren ondorioz, Napoleonen soldaduak (Ehiztarien ofiziala erasoan) heroi moduan eta Erdi Aroko zaldun moderno baten moduan azaldu zituen lehenengo lanetan. Beren indarraren bitartez iraultzaren balioak zabaltzen eta defendatzen lagundu baitzuten. Gainera, irrazionalaren interesaren ondorioz, ordu arte inoiz landu ez ziren gaiak landu zituen, hala nola buruko gaixoak (Eroa). Baina haren lan ezagunena “Medusaren baltsa” oihal erraldoia da.
- 180. IZENBURUA: Medusaren baltsa EGILEA: Jean-Louis André Théodore Géricault KRONOLOGIA: 1818-1819 TEKNIKA: Mihise gaineko olio-pintura. NEURRIAK: 716 x 491 cm. ESTILOA: Erromantizismo frantsesa GAIA: Historikoa KOKALEKUA: Musée de Louvre (París) DESKRIPZIO FORMALA Gorputzak eta pirámide formako konposizioa ohikoak dira artistaren estiloan. Géricault ez zen interesatu salaketaren karga politikoaz muturreko egoera bati aurre egin behar zion giza existentzia irudikatzeko aukerez adina. Medusa fragatan gertatutakoarengatiko errukiak oinaze horiek ahalik eta modu dramatikoenean irudikatzeko ahaleginak eta bi egitera eraman zuen: bizirik geratutako bi lagunekin harremanetan jarri zen, bere estudioan baltsa bat eraikiarazi zuen, eta ospitale eta gorputegietan hilzorian eta hilda zeudenen itxuraz interesatu zen.
- 181. Tamaina ikaragarrizkoa da margolana, energía ahaltsukoa. Ikuspegi goratua erabiltzen du ikuslea gertakarietara hurbiltzeko; bestetik, paleta kromatiko tenebrista ezaugarri duen pintzelkada kementsuak etsipenaren sentimendu kontrolaezina areagotzen du. Argiak, halaber, indartu egiten du odisearen azken ideia hori, ezkerrean dauden hodei beltzenekin, eta urrutian dagoen zerurik argitsuenarekin, itsasgizon garrantzitsuenen buruen artean ebakiz. Azkenik, mendebaldeko ikuslearen begirada klasikoari dagokio, ezkerretik eskuinera pintura "irakurtzen" baitu. Paleta oso txikia da, okretik beltzera doa, tonu arre argi eta ilunetan barna. Hartara, Delacroix-ek tonu beroko atmosfera, kolore harmonizatuekin lortzen du , larritasunaren eta babesgabetasunaren itxura dramatikoa ematen duena. Hala ere, bada beste elementu bat bere koloreagatik nabarmentzen dena: adineko pertsonak daraman estola gorrixka da, koadroaren beheko ezkerraldean eskuarekin gorpua eusten duena.
- 182. GAIA 1816ko uztailaren 2an, Medusa fragata Afrikako mendebaldeko kostaldean hondartu zen, Senegalera zihoazen kolono frantsesak zeramatzala. Gutxienez 147 pertsona jitoan gelditu ziren presaka eraikitako baltsa batean, eta guztiak, 15 izan ezik, erreskatatzeko behar izan ziren 13 egunetan hil ziren. Bizirik atera zirenek gosea, deshidratazioa, kanibalismoa eta eromena jasan behar izan zituzten.Naufragoek jasoko ez zituen ontzia ikusi zuteneko unea erakusten du eszenak. Izan litekeen adierazpen-mota guztiak azaltzen dituzte pertsonaiek, erabateko etsipenetik hasi eta muturreko berotasuneraino.
- 183. Gasteizen
- 184. Ehiztarien ofiziala erasoan, 1812. GÉRICAULT. Iraultzaren aldeko pintorea izan zem Gericault eta Napoleonen Zalditeriako militarren koadro ugari landu zuen. Heroi bakartien antzean aurkeztu zituen lan haietan militar haiek, margoen berezko balioak aintzat hartu ziren koadro bikainak, pintura beteko enpastatzeak eta argien eta itzalen artean kontraste biziak akademizismoa, marrazkiaren nagusitasuna eta milikakeriak alde bat uzten zituela.
- 186. EUGÉNE DELACROIX Oso pintore ugaria izan zen, luzaro bizi izan zelako. Pintore erromantikoaren prototipoa izan zen Delacroix. Gai guztiak ukitu zituzten haren margolanek: politikoak, hala nola “Askatasuna herriaren gudari” edo “Kiosko sarraskia”; exotikoak, “Sardanapaloren heriotza” edo Ekialdeko nahiz Marokoko lurraldeak gaitzat harturikoak bezala, eta historikoak edo Erdi Arokoak, “Gurutzatuek Konstantinopla hartzen” lana bezala. Miretsi egin zituen Rubens, Rembrandt eta pintore barrokoak, bere pinturak erakutsi zuen bezala: pintzelkada askeak, enpastatzeak, kontraste biziak eta kolore bikaina.
- 187. Frantzian DELACROIX. Sardanpaloren heriotza. 1827. Lord Byron idazlearen poema dramatiko bat eraman zuen lanak pinturara. Haremeko emakumeak ,zerbitzariak eta zaldiak hilarazi zituen Sardanapalo errege asiriarrak, etsaiak haren jauregiaz jabetu aurretik. Gertaera irrazional bat aurkezteko aukera eskaintzeaz gainera (bortizkeriaz gainera halako sentsualismoa dario eszenaren tratamenduari), elementu exotiko ugari azaldu izan zituen Delacroixek koadro honetan, eromantikoek horren gogoko zuten joerari jarraiki. Argi eta kolore kontraste bortitzak dira halaber nabari margolan honetan, ugari baitira kolore beroak (gorriak) eta pintzelkada askeak eta enpastatuak. Bihurria da bestalde konposizioa, eskuinetik ezkerrerantz goratzen den diagonal baten ardatzean zehaztuta. Diagonal hartan metatzen dira pertsonaiak. Rubensen barrokismoaren eredu plastikoak bikain laburbiltzen dira.
- 189. Frantzian DELACROIX. Kiosko sarraskia. 1824. Tizianoren eta Goyaren eragin estetiko eta kontzeptualak biltzen ditu lan horrek.
- 190. Frantzian DELACROIX. Askatasuna herriaren gidari. 1830.
- 191. FITXA TEKNIKOA IZENBURUA: Askatasuna herria gidatzen EGILEA: EUGÉNE DELACROIX KRONOLOGIA: 1830 TEKNIKA: Mihise gaineko olio-pintura NEURRIAK: 3,25 x 2,60 m. ESTILOA: Erromantikoa. GAIA: Alegorikoa eta historikoa. DESKRIPZIO FORMALA - Delacroix-ek triangelu batean egituratzen du obraren konposizioa: Frantziako banderak goiko erpiña hartzen du, eta gorpuek, lehen planoan, oinarria. - Emakumearen figura (Frantzia bera da) erdiko ardatza da, haren inguruan banatzen baitira gainerako pertsonaiak. - Atzealdean, Notre-Dameko bi dorreen ingerada sumatzen da, eta horri esker kokatu dezakegu gertakaria. Frantziar iraultzaren garaipena irudikatzen duen bandera frantses txiki bat du, elizak Borboien Berrezarkuntza lagundu baitzuen. - Delacroixek eszenari ematen dion mugimendu handia da lanaren beste ezaugarri garrantzitsu bat; hori lortzen da lerroari garrantzi handiagoa emanez, batetik, eta, bestetik, figura nagusia pixka bat goratuz, ezer izan ez dadin oztopo aurrera egin ahal izateko.
- 192. - Kromatismoari dagokionez, tonalitate ilunak eta okreak dira nagusi. Frantziako banderaren koloreak- zuria, gorria eta urdina- eta hilzorian dagoen langilearen jantzia urdina sartuz hausten du monotonia hori Delacroixek. - Argi-foku irreal batek, bestetik, koloreak argiztatu, eta eremu horiek nabarmentzen ditu. - Argia mihisearen ezkerraldetik dator eta lehen planoko irudietan argi-ilun efektuak sortzen ditu. Atzeko pertsonaiek, zehaztasun gutxiagorekin irudikatuta daude, koadroan ageri den keagatik. - Horrek erakusten digu Delacroixek barne- dinamismoaren mende jarri dituela kolore eta argiaren funtzio naturalistak, margolanaren borroka-izaera indartze aldera. KOADROAREN XEHETASUNAK
- 193. - Delacroixek konposizio-trebetasun handiari eta kolorearen erabilera bikainari esker lortu duen mugimendu sinestezinak, pintzelkada oso soltean, gertaera iraultzailean parte hartzen duten gizarte-klase guztietako pertsonaiak ikusten ditu. - Irapoz jantzitako pertsonak haur armatuekin nahasten dira, eta burges baten irudia agertzen da, bere erriflearekin ere parte hartzen duen txapel batekin. Historialari batzuek Delacroixen autorretratua ikusi nahi izan dute. GAIA - Pintura historikoaren generoaren tradizioaren barruan kokatu behar da lana. Margolanak 1830eko uztailean Parisen jazotako iraultza gertaerak erakusten ditu, modu alegorikoan. Helburua herri frantziarra batu zuen borroka-eta asaldura-espiritua nabarmentzen zen.
- 194. - Hainbat gizarte-klase irudikatzen dira: burguesía (kapela luzea daraman figura), artisauak (atorra zuria daramatenak) eta, obraren atzeko aldean, herritarren masa handia. - Pertsonaia guztien gidari, askatasunaren pertsonifikazioa ageri da, nazioko bandera astintzen ari dela.
- 195. ARTELAN HAU ASKOTAN INTERPRETATUA IZAN DA...
- 200. Alemanian ALEMANIAN Printzipio neoklasikoak NAZARENOAK NAZARENISMOTIK KANPO - RUNGE - FRIEDRICH - Arte espiritualista kristaua - Artearen helburua: ongibideratzea - OVERBECK - VONCORNELIUS - SCHNORR VON CAROSFELD
- 210. Laino itsasoaren gainean alderrai,1818. FRIEDRICH https://www.youtube.com/watch?v=9dpsX5f1Dog
- 221. Alemanian FRIEDRICH. Abadia hariztian. 1809-10.
- 222. Alemanian FRIEDRICH. Neguko paisaia. 1810.
- 224. Italia eta Germania (Sulamita eta Maria), 1811-1828.
- 225. Erlijioaren garaipena arteetan, 1840.
- 226. Maria eta Isabel Jesus eta Bautista haurrekin, 1825.
- 227. Inglaterran INGLATERRAN Kasizismoa ez zen errotu, erromantizismoak arrakasta gehiago. -HENRY FÜSSLI ETA WILLIEM BLAKE. Fantasiaz beteriko giro onirikoak.Animalien figurak modu alegorikoan. -Naturarekin harreman zuzena izatearen garrantzia (ordurarte tailerretan sortzen ziren paisaiak) -TURNER eta CONSTABE izango dira paisajismo ingelesaren berritzaileak. -Naturaren balio berriak aurkitzeko eta irudikatzeko grina: argia, kolorea, atmosfera. Inpresionismoaren aintzindariak. -Prerrafaelistek: Rafaelen arte errenazentista izango dute erreferente estilistikotzat.
- 230. JOHN CONSTABLE
- 241. WILLIAM TURNER
- 253. Euria, lurruna eta abiada (Rain, Steam, and Speed), 1844. WILLIAM TURNER
- 254. WILLIAM BLAKE
- 255. Inglaterran WILLIAM BLAKE WILLIEM BLAKE. Fantasiaz beteriko giro onirikoak.Animalien figurak modu alegorikoan.
- 256. Inglaterran WILLIAM BLAKE WILLIEM BLAKE. Fantasiaz beteriko giro onirikoak.Animalien figurak modu alegorikoan.
- 257. Inglaterran WILLIAM BLAKE WILLIEM BLAKE. Fantasiaz beteriko giro onirikoak.Animalien figurak modu alegorikoan.
- 258. Inglaterran WILLIAM BLAKE WILLIEM BLAKE. Fantasiaz beteriko giro onirikoak.Animalien figurak modu alegorikoan.
- 259. Inglaterran WILLIAM BLAKE WILLIEM BLAKE. Fantasiaz beteriko giro onirikoak.Animalien figurak modu alegorikoan.
- 261. https://www.documaniatv.com/arte-y-cine/el-arte-de-las-civilizaciones-7-luz-y-color-video_beace391e.html (24:00-29:00 MIN.) GOYA UN ESPECTÁCULO DE CARNE Y HUESO https://www.youtube.com/watch?v=CardsrGsXo8
- 276. FITXA TEKNIKOA IZENBURUA: Eguzkitakoa. EGILEA: Francisco de Goya y Lucientes. KRONOLOGIA: 1777. TEKNIKA: Mihise gaineko olio-pintura. NEURRIAK: 152 x 104 cm. ESTILOA: Rokokoa. GAIA: Kostunbrista. DESKRIPZIO FORMALA - Konposizioari dagokionez, pirámide forman azaltzen dira irudiak, lehen planoan. Piramidearen erpiña bi protagonisten buruen artean dago kokatuta. - Horien atzean, diagonalean dagoen horma batek bitan zatitzen du eszena: behekoak neska baten irudia agertzen du, eta goikoak, gizon batena eta zuhaitz-paisaia; paisaia horrek sakontasuna handia ematen dio eszenari.
- 277. - Hodeiertzeko lerro baxuak taldea nabarmendu eta kontrapikatuan erakusten digu. Horrek adierazten du ate edo leiho baten gainaldea dekoratu behar zuela lanak. - Tapiz batera pasatzeko pentsatua dago, eta, horregatik, nagusi da marrazkia forma guztietan; horren lagungarri, argiluna baliatzen da, zona argiak erabiltzen dituena bi pertsonaien aurpegiak argitzeko. - Sorta kromatikoari dagokionez, tonu beroak nabarmentzen dira (neskaren soinekoaren horia, zuria eta urdina), eta baditu tonu ilunak ere, hala nola neskaren magalean dagoen txakurtxoarena.
- 278. - Eguzkitakoaren berde bizia nahasi egiten da atzealdeko zuhaitzen tonuekin. - Goyaren lehen koadro honek berezkoa du irudikapenaren errealismoa, bai eta bere espontaneotasuna eta naturaltasuna ere. GAIA - XVIII.mendearen azken hereneko Espainiako gizarte aristokratikoari klase herrikoien bizimoduak imitatzea gustatzen zitzaion, eta, hortik sortu zen, hain zuzen, herritarren bizitzaren irudikapenengatiko interesa. - Erregetza ez zen zaletasun horretatik kanpo geratu, eta motivo horiekin egindako serieak eskatu zizkion Tapizen Errege Fabrikari. Tapiz kostunbristen sorta bat izan zen emaitza. Kartoiak Goyari eskatu zizkioten, eta XVIII.mendearen amaierarako gizarte aberatsaren egunerokotasuna nabarmentzen dute.
- 279. - Eguzkitakoa lanak Edalea izeneko beste gai herrikoi batekin osatzen zuen bikotea. Hamar ziren guztira, eta Asturiasko printze-printzesen Pardo Jauregiko jangela apaintzeko erabili ziren.
- 280. Vertumno eta Pomona, 1710. RANC. - Eszenak moda frantsesaren arabera jantzitako neska gazte bat irudikatzen du. Neska gazteak, jarrera maltzur samarrean, gorteatzen uzten dio “zintzo” gisa karakterizatutako morroi bati, goi-mailako klaseko emakume ezkonduen laguntzaileen antzera.
- 289. FITXA TEKNIKOA IZENBURUA: Karlos IV.aren familia. EGILEA: Francisco de Goya y Lucientes. KRONOLOGIA: 1800-1801. TEKNIKA: Mihise gaineko olio-pintura. NEURRIAK: 336 x 280 cm. ESTILOA: Neoklasikoa/erromantikoa. GAIA: Taldeko erretratua. DESKRIPZIO FORMALA -Goyak oso modu modernoan ulertu zuen errege-familiaren erretratu hori, argazkira asko hurbilduta. - Eszena gatzgabea da, eszenografia efektista aberatsik gabea. Pintoreak koadroaren planoarekiko paralelo dagoen friso gisa ulertzen ditu irudiak, eragin neoklasikoko zutabe-lerro bat izango balira bezala, antzerki.jarrera faltsuetatik urrun. - Koadroan, launako hiru taldetan banatzen ditu pertsonaiak: bat, erdian, errege-erreinekin; veste bat, ezkerrean, Fernando VII.a errege izango denaren irudia nagusi duela; eta hirugarrena, eskuinean, Parmako printze- printzesekin.
- 290. - Pertsonaien tratamenduan erretratu indibidualizatuen gaitasun psikologikoa nabarmentzen da, hala nola erreginaren harrokeria eta handikeria edo erregearen autoritate-falta. - Argia ezkerretik dator, eta zuzenean enfokatzen du erdiko taldea, bitxi eta dominen distira indartuta, errege-erreginek harro erakusten duituztenena batik bat. Pintzelkada trinkoa, indartsua eta ziurra da, eta bigarren mailan uzten ditu lerroa eta marrazkia. Hala ere, ez du alde batera uzten xehetasunaren perfekzioa. Kromatikoki, handitasuna adierazten du, urre kolorean eta horian oinarrituta eta urdin eta gorriek ezin hobeto orekatuta.
- 291. GAIA - Goyak Espainiako errege-familiaren taldeko erretratua egin zuen. Erdian, Karlo IV.a eta Maria Luisa errege-erreginak daude, beraien seme-alaba gazteak, Francisco de Paula infantea (gorriz) eta Maria Isabel aldamenean dituztela. - Infantaren eskuinean, Fernando Infantea dago (gero Fernando VII.a izanfo dena), bere emazte izango denarekin batera. Ezkutuan du aurpegia, dena den, artean ez baitzekiten nor izango zen. - Haien erdian dago erregearen arreba, Maria Josefa, eta, ertzean, Carlos Maria Isidro Infantea (gorriz). Erregearen ezkerrean, Antonio Pascual, Karlos nIV.aren anaia, Carlota Joaquina infanta eta Parmako printze-printzesak. Luis de Borbón eta Maria Luisa (besoetan Carlos Luis semea du), daude. Fernando VII.aren atzean, eta ilunpetan ezkutatuta, Goyaren autorretratua dago. - Aurkitutako azken dokumentuen arabera, badirudi ez zela Goyaren asmoa izan errege-familiako pertsonaiak karikaturizatzea,m, baina haren irudi lausengaririk egitea ere ez. Fernando VII.aren atzean, eta ilunpetan ezkutatuta, Goyaren autorretratua dago.
- 367. -Txakur erdilurperatua, edo, besterik gabe, Txakurra, Francisco de Goyak 1819an erosi zuen etxeko (La Quinta del Sordo izenez ezagutua) hormen dekorazioaren parte izan zen pintura beltzetako bat da. Etxeko goiko solairuko atearen ezkerraldean zegoen obra. -1873tik aurrera saltzeko intentzioekin artelan hau eta gainerako pintura beltzak mihisera eraman zituzten. -Gaur egungo egoeran, koadroak, txakur baten burua baino ez du erakusten okre iluneko plano inklinatu batean ezkutatuta edo hondoratuta, eta okre argiagoko espazio bertikal bat, hori guztia beste edozein figuratik salbuetsita. Txakurraren buruaren begirada gorantz doa, eta bakardadea irudika lezake. -Gaur egun, elementu horiek ikus daitezkeen arren, J. Laurentek 1863 eta 1874 urteen artean egindako , Gorraren Bosgarrenaren hormetako pinturak mihisera eraman baino lehen, arroka handi batek eta txakurrak begira dituen ustezko txoriek osatutako hondoko paisaia ikus zitekeen.
- 368. -Oso formatu bertikala duen eszena hori erabat hutsik dago bi herenetan baino gehiagotan. Gaia diagonal batek mugatzen du, horizontea ebazteko modu ezohikoa. Zeruaren eta lurraren arteko bereizketa erabat arbitrarioa da, biek tonu horixka desbideratua baitute, eta intentsitateak baino ezin ditu bereizi, pixka bat. Eta gaia animalia-buru txiki hori bezain txikia eta zirraragarria da. Beraz, hain ohikoa ez den pintura bat da. - Perspektibarik eta paisarik ez irudikatzeak, Goyak bere garaiko irudikapen piktorikoaren konbentzioekin apurketa egiten duela adierazten du. - Goyaren txakurra pinturan gaiaren askatasun izugarriaren erakusgarri izango litzateke.
- 369. Txakur-buru hori Goyaren margorik kezkagarrienetako bat da. Goya zahartuta zegoen, eta Gorraren Bosgarrenean bizi zen. Tratamendu eta kokapenagatik, Pintura Beltzetan ezin hobeto sar liteke, baina estiloa desberdina da. Baina hondarrean hondoratutako buru horrek, begirada mingarria gorantz duela, sorginez eta akelarrez betetako panel horien aire ludikoa du, ia deabruzkoa. Heldua den Goya baten estiloa ikus daiteke bertan, ildo eta konposizio orekatuan oinarritzen diren konbentzio akademikoek kezkatzen ez duten Goya bat ikus dezakegu.