1. 2ο
Γυμνάσιο
Νέων
Μουδανιών
Καθηγήτρια Νάνου Μαρία
Οι εθνικοί αγώνες των Ελλήνων στη Μακεδονία 1878-1912
Ο Μακεδονικός αγώνας στη Χαλκιδική
Καούδης (μαθήτρια Χρηστάρα Δήμητρα)
Δύο σημαντικά πλήγματα στα τέλη του Ιουλίου 1904 έρχονται να επαγρυπνήσουν την
ελληνική κυβέρνηση. Η εξόντωση του καπετάν Βαγγέλη και η εξουδετέρωση του
Κώττα, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας ενός ένοπλου ανταρτικού
σώματος για την έναρξη του αγώνα στη Δυτική Μακεδονία. Το έργο αυτό καλείται
να πραγματοποιήσει ο Παύλος Μελάς. Με τη βοήθεια του Καούδη ως αρχηγού
σώματος ανταρτών, καταφέρνουν με τις κινήσεις τους να θορυβήσουν τις ξένες
δυνάμεις και να συνεχίσουν το εθνικό έργο με επιτυχίες. Η είσοδος πλέον στη Δυτική
Μακεδονία είναι ένας διακαής πόθος που τείνει να γίνει πραγματικότητα. Ως αρχηγός
σώματος πλέον, ο Μελάς, έχοντας στο πλευρό του το λαό, οργανώνει και ενισχύει
την ελληνική άμυνα. Τουρκική δύναμη έρχεται να βάλει τέλος στη ζωή του, ενώ ο
θάνατός του αποτελεί το εγερτήριο σάλπισμα ολόκληρου του ελληνικού εθνους που
θρηνεί τον εθνικό του ήρωα ζητώντας εκδίκηση. Τη συνέχιση του έργου αναλαμβάνει
ο Γεώργιος Κατεχάκης, όπου μαζί με τους άντρες του Καούδη χαράζουν μια ηρωική
πορεία με λαμπρές δράσεις, έχοντας στο πλευρό του πάντα τον ελληνικό λαό.
Βάρδας (μαθήτρια Γκίλντα Χαμόλλι)
O Γεώργιος Τσόντος Βάρδας γεννήθηκε στα Σφακία Κρήτης το 1871 και πέθανε στην
Αθήνα σε ηλικία 71 χρονών.
Αποφοίτησε απο την Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Ήταν από τους πρώτους οργανωτές του Μακεδονικού Κομιτάτου και μέσω αυτού
βρέθηκαν την άνοιξη του 1903 τέσσερις εμπειροπόλεμοι και ριψοκίνδυνοι εθελοντές
από την Κρήτη,οι οποίοι δέχτηκαν να μεταβούν στη Δυτική Μακεδονία.Αυτοί ήταν
οι: Ευθίμιος Καούδης,Λαμπρινός Βρανάς,Γεώργιος Πέρος και Γεώργιος Δικώνυμος.
Αργότερα βρέθηκαν από την Κρήτη πάλι μέσω του Υπολοχαγού Τσόντου και άλλοι
εθελοντές οι οποίοι μαζί με τους προαναφερόμενους μεταφέρθηκαν στις αρχές
Ιουνίου του 1903 στα Τρίκαλα με την συνοδεία του Ανθυπολοχαγού Μαζοράκη.
Έλαβε μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα με τον ρόλο του Γενικού Αρχηγού των
αντάρτικων σωμάτων στην περιφέρεια Κορεστίων-Καστοριάς-Φλώρινας-
Μοναστηριού (1904-1907).
Τέθηκε επίσης επικεφαλής του κόμματος που συγκρώτησε το Μακεδονικό Κομιτάτο
για να ενισχύσει τον αγώνα στην Δυτική Μακεδονία.
Ο Γεώργιος Τσόντος υπήρξε απο τους σπουδαιώτερους οργανωτές της Ελληνικής
άμυνας κατά των ενεργειών του Βουλγαρικού Κομιτάτου.
Μέσα από την δράση του στον Μακεδονικό Αγώνα απέκτησε το ψευδώνυμο Βάρδας
το οποίο αργότερα αποτέλεσε το επίθετό του.
Παύλος Μελάς (μαθητής Θοδωρής Τσαβδαρίδης)

2. Ο Παύλος Μελάς ή αλλιώς Μίκης Ζέζας γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870 με
Ηπειρωτική καταγωγή από τον πατέρα του. Το 1876 εγκαταστάθηκε με την
οικογένειά του στην Αθήνα. Ο πατέρας του το 1878 δρούσε ως ταμίας της Εθνικής
Αμύνης του οργανισμού, ο οποίος διοργάνωσε τις Επαναστατικές κινήσεις στην
Κρήτη, την Ήπειρο και την Μακεδονία. Από την παιδική του ηλικία ανατράφηκε με
τις παραδόσεις της Μεγάλης Ιδέας και ακολούθησε το στρατιωτικό στάδιο της ΣΣΕ
το 1891 ως Ανθυπολοχαγός του πυροβολικού. Έλαβε ενεργά μέρος στην οργάνωση
της Εθνικής Εταιρείας στην οποία υπήρξε και μέλος του Δ.Σ. Ακόμα συμμετείχε στον
πόλεμο του 1897. 'Ηταν ένας από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας του Ελληνικού
αγώνα στην Μακεδονία αλλά τελικά δολοφονήθηκε στο χωριό Στάτιστα των
Κορεστίων στις 13/10/1904.
Κώττας (μαθήτρια Σμαράγδα Σαραφιανού)
Ο καπετάν Κώττας γεννήθηκε το 1863 στην Ρούλια των Κορεστίων (το σημερινό
Κώττα). Από μικρός έδειξε μεγάλο θάρρος κατά των Μπέηδων και των Αγάδων. Η
κύρια ασχολία του ήταν η γεωργία! Το 1896 ήταν πρόεδρος του χωριού του.
Είχε μεγάλες προστριβές με τον Κασίμ Μπέη. Αυτό έγινε αφορμή να γίνει δύσκολη η
ζωή τόσο του ίδιου όσο και της οικογένειάς του. Ο ίδιος σκότωσε τον Κασίμ Μπέη
και αναγκάστηκε να φύγει στα βουνά. Το 1898 οι πρώτες ένοπλες ομάδες ΕΜΕΟ
σχηματίστηκαν στις οποίες σίγουρος οπλαρχηγός ήταν ο Κώττας! Οι Βούλγαροι
βλέποντας τα δικά τους συμφέροντα τον πλησίασαν και τον έπεισαν να είναι μαζί
τους. Γρήγορα όμως κατάλαβε τους σκοπούς τους και έφυγε! Κατά τη διάρκεια της
ζωής του έδωσε πολλές μάχες και οργάνωσε άλλους οπλαρχηγούς πάντα με σκοπό
την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Ήταν πάντα πολύ πιστός στην εκκλησία και
έλαβε χρηματοδότηση από τον μητροπολίτη ώστε να συνεχίσει τον αγώνα του. Ένας
από τους οπλαρχηγούς που συνεργάστηκε ήταν ο Παύλος Μελάς. Τον Σεπτέμβριο
του 1905 συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές. Πέθανε στις 27/9/1905 αφού τον
οδήγησαν στην αγχόνη, αλυσοδεμένο, γιατί δεν έπαψε ακόμη και τότε να φωνάζει
"ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ"
Νταλίπης (μαθήτρια Βασιλική Τσίμπα)
Ο Δημήτριος Νταλίπης ήταν γόνος παλαιάς αρματολικής οικογένειας, κατάγεται απο
το Γκαμπρέσι των Κορεστίων και προέρχεται από οικογένεια νομάδων κτηνοτρόφων.
Αψηφούσε τους κινδύνους, ήταν πολυμήχανος και συμμετείχε στον Μακεδονικό
αγώνα με σκοπό να βοηθήσει τους Έλληνες είτε μόνος του είτε ως μέλος του
σώματος του Κώττα. Την άνοιξη του 1903 δεν δίστασε να τραυματίσει τον υπεύθυνο
της ΕΜΕΟ επειδή καταπάτησε ένα κτήμα της οικογένειας του. Μετά από αυτό για να
αποφύγει την δίωξη του Κομιτάτου κατέφυγε στο σώμα του Κώττα . Μέχρι τη
σύλληψη του Κώττα ο Νταλίπης είχε εγκαταλείψει το σώμα του Κώττα και πήγε σε
αυτό του Κατεχάκη. Το σώμα του περιλάμβανε ορισμένους ικανότατους και με
μεγάλη πείρα αγωνιστές. Ένας εξ’ αυτών ήταν και ο Νταλίπης. Αργότερα το μικρό
σώμα του Νταλίπη απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις του Φιλόλαον. Τα σώματα του
Νταλίπη και πολλών ακόμα αγωνιστών ήταν ενισχυμένα με Κρήτες και άλλους
άνδρες. Ο χειμώνας ήταν το αδύναμο σημείο των ελληνικών σωμάτων. Εξαιτίας
αυτού, τα σώματα των Νταλίπη και Κύρου υποχώρησαν από την Αθήνα.

3. Μακρής (μαθητής Απόστολος Χρυσάφης)
Με διαταγή του ανθυπολοχαγού Τσόντου, βρέθηκαν την άνοιξη του 1903 τέσσερις
κρητικοί όπου ανάμεσα τους ήταν και ο Γεώργιος Μακρής. Οι Τούρκοι τους
θεώρησαν υπόπτους και τους έθεσαν σε παρακολούθηση. Μετά από λίγο καιρό, οι 3
από αυτούς επέστρεψαν στην Αθήνα.
Στης 13 Ιουνίου 1903, οι κριτές μεταφέρθηκαν στα τρικέφαλα. Την ίδια ήμερα
οπλίστηκαν και πηγαίναν στην Μακεδονία ως αντάρτες. Η παρουσία του πρώτου
αντάρτικου σώματος στην Μακεδονία ήταν ευεργετική. Η πείρα των δυο
στρατιωτών, Καλούδη και Δικώνυμου ήταν σημαντική και τους προήγαγαν σε
αρχηγούς σωμάτων. Στης 9 Ιουνίου του 1904, ενισχύθηκε σωματικά από τα σώματα
3ον κρητικών Καούδη, Μακρή και Περάκη. Την επόμενη μέρα όλοι οι κρητικοί
εγκατέλειψαν τον Κώττα και πήγαν στην Καστοριά. Στης αρχές του Ιουλίου οι
κρητικοί Καούδης, Μακρής και Περάκης επέστρεψαν στην Αθήνα. Ο ανθυπολοχαγός
Τσόντος στης 17 Νοεμβρίου ξεκίνησε για τον βορρά. Στο σώμα του υπήρχαν ικανοί
άντρες όπου ανάμεσα τους ήταν και ο Μακρής. Σε μια επιχείρηση, η οποία είχε στόχο
την σύλληψη του Κωστάντωφ και άρχισε την νύχτα στης 4/5 Δεκεμβρίου επικεφαλής
ήταν ο Γεώργιος Μακρής. Στην περιοχή του Σισαίου, έφτασε το σώμα δυνάμεως 20
ανδρών του Μακρή. Στην μονή των Αγίων Ανάργυρων όλα τα ένοπλα σώματα με
δύναμη 180 ανδρών έφτασαν σε Τούρκικο έδαφος ανάμεσα τους ήταν και ο Μακρής.
Μετά την μάχη της Ζαγοριτσάνης όλα τα σώματα αναχώρησαν, το σώμα του Μακρή
αναχώρησε για Λέχοβο. Στην περιοχή Δροσοπηγή ήταν το σώμα του Μακρή. Σε
αυτήν έφτασαν ο Μιχαήλωφ, ο Ποπώφ και Τσακάλωφ. Το σώμα του Μακρή
ενισχύθηκε κατά 28 άνδρες και όπλα. Στης 25 Μάιου, μετά από αγώνα που
διαρκούσε 1 ώρα τους καταδίωξε. Μετά από λίγες μέρες τούς κύκλωσε. Στις 20
Ιουνίου το σώμα του ενισχύθηκε κατά 26 άνδρες. Στης 17 Ιουλίου το σώμα του
αποχώρισε και κατευθύνεται προς Περιστέρι. Στην πορεία του τρομοκράτησε τον
ιερέα και τούς χωρικούς να εγκαταλείψουν την εκκλησιά καθώς πυρπόλησε τα
βουλγάρικα εκκλησιαστικά βιβλία. Στης 26 Ιουλίου τα σώματα Μακρή και Καραβίτη
επιτέθηκαν σε ένα χωριό. Η επίθεση ήταν επιτυχής. Στις 2 Σεπτεμβρίου το σώμα
Μακρή δέθηκε επίθεση η οποία δεν ήταν επιτυχής. Το σώμα Μακρή και Βλαχογιάννη
συνεπλάκησαν σε μάχη με την Τσετα του Ναούμ και σχεδόν την διέλυσαν. Ο
Μακρής όταν επέστρεψε στην περιοχή του, βοήθησε την Τσετα του Ναούμ στην
απόπειρα κατά του μητροπολίτη. Στης αρχές του Απριλίου το σώμα του ενισχύθηκε
κατά 305 άνδρες. Τα σώματα έφτασαν στην Μονή Αγίας Τριάδας οπού και
διασπάστηκαν σε χωρία. Φτάνοντας στο τελευταίο χωρίο, πληροφορήθηκαν ότι την
επόμενη μέρα θα ήταν εκεί και η Τσετα του Μήτρου Βλάχου. Την επόμενη έφτασαν
250 Τούρκοι στρατιώτες, ακολούθησε σκληρός αγώνας, τελικά οι Τούρκοι νικήθηκαν
με 305 νεκρούς. Και 8 Έλληνες νεκρούς και 10 τραυματίες οπού ανάμεσα τους ήταν
και ο οπλαρχηγός Μακρής. Στα τέλη του Απριλίου 1908 έφτασαν στην περιοχή
Καστανοχώρια τα ελληνικά σώματα του Παπαλουκά και Μακρή-Δικωνύμου με
συνολική δύναμη 505 ανδρών. Στης 12 Μάιου, αφού κύκλωσαν το χωρίο Κόρτσιστα,
βρισκόταν μέσα κομιτατζήδες, αλλά οι Έλληνες χρησιμοποίησαν 300 κομιτατζήδες.
Οι Έλληνες είχαν 2 νεκρούς και 10 τραυματίες. Τέλος το Σώμα Μακρή
κατατεθειμένα προς το εσωτερικό των Κορεστιων βρισκόταν υπό την

4. παρακολούθηση των Τούρκικων αποσπασμάτων. Μετά από λίγες μέρες το σώμα
Μακρή απέφυγε την ενέδρα από τους Τούρκους.
Καπετάν Κόδρας (μαθητής Μποράλντο Τάφα)
Ο λοχαγός Μιχαήλ Μωραϊτης ή καπετάν Κόδρος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1856.
Ήταν γόνος αρβανίτικης καταγωγής από τα Μεσόγεια. Σαν ανθυπολοχαγός πολέμησε
στον πόλεμο του 1897. Στην συνέχεια όταν πλέον έγινε λοχαγός, τοποθετήθηκε το
1904 και έως τις αρχές του 1905 από το Υπουργείο Εξωτερικών με το ψευδώνυμο
Μιχαήλ Ρουμελιώτης, σαν «γραμματέας» του ελληνικού προξενείου Θεσσαλονίκης.
Το ίδιο έτος έρχεται σαν πρόξενος στην πόλη ο Λάμπρος Κορομηλάς [1]. Στις 27
Απριλίου 1905, αφού εν τω μεταξύ είχε προηγηθεί προετοιμασία σε στρατόπεδο της
Βουλιαγμένης, το αντάρτικο σώμα του Μωραϊτη αποβιβάζεται κοντά στο
Μακρύγιαλο της Πιερίας. Μετά από πορεία 120 χιλιομέτρων μέσω του Ρουμλουκιού
(κάμπος της Βέροιας), της Έδεσσας και της Καρατζόβας (Αριδαίας) φθάνει και
εγκαθίσταται στα Μεγάλα Λιβάδια. Το σώμα του καπετάν Κόδρου αποτελείται από
σαράντα άνδρες, μεταξύ των οποίων και ντόπιοι αγωνιστές, όπως οι Λιβαδιώτες
Μίσας Νικόλαος και Ναούμ Στέργιος, καθώς και τα αδέρφια από την Καστανερή,
Γκόνος και Δημήτρης Δογιάμας. Με τη συνεργασία του επίσης Λιβαδιώτη Στέργιου
Τίκα, το σώμα του Κόδρου έχει σαν τομέα δράσης την περιοχή της Γευγελής, της
Όσσιανης (Αρχάγγελος) και της Γουμένισσας. Στις 18 Μαϊου 1905 κάτω από το
Γαντάτσι, την κορυφή του Πάικου στα βορειοανατολικά των Μεγάλων Λιβαδίων,
πέφτει ηρωικά ο καπετάν Κόδρος μετά από μάχη που έδωσε με τις τουρκικές
δυνάμεις