1. Stevia rebaudiana (L.) bertoni
Τα κπζηηθά ηνπ θαιιηεξγεηή

2. Εισαγωγή
• Τν γιπθό βόηαλν από ηελ Παξαγνπάε Stevia
rebaudiana Bertoni παξάγεη κία ελαιιαθηηθή
γιπθαληηθή νπζία (ζηεβηνγιπθνζίδε) ζηα θύιια
ηεο
• Τα πιενλεθηήκαηα ηνπ γιπθαληηθνύ ηεο είλαη ηα
εμήο:
▫ Πξνϊόληα θπηηθήο πξνέιεπζεο
▫ 30 κε 300 θνξέο πην γιπθηά ηεο δάραξεο
▫ Μεδεληθέο ζεξκίδεο
▫ Επηπιένλ ε γιπθαληηθή νπζία έρεη ηδηόηεηεο
αλώηεξεο πνιιώλ άιιωλ γιπθαληηθώλ νπζηώλ

3. Εισαγωγή
• Η Δπξσπατθή Αξρή γηα ηελ Αζθάιεηα ησλ Τξνθίκσλ
αμηνιόγεζε ηελ αζθάιεηα ησλ γιπθνδηηώλ ηνπ θπηνύ
ηεο ζηέβηαο, σο γιπθαληηθνύ
• Έηζη, ζηηο 11 Ννεκβξίνπ 2011 δεκνζηεύηεθε ν
θνηλνηηθόο θαλνληζκόο 1131/2011κε ηνλ νπνίν
εγθξίλεηαη ε ρξήζε ζε 31 θαηεγνξίεο ηξνθίκσλ.
• Απνδεθηή εκεξήζηα πξόζιεςε γιπθνδηηώλ είλαη ηα 4
mg/kgr ζσκαηηθνύ βάξνπο.

4. Καλλιέργεια
 Έρνπκε πάληα ππόςηλ όηη
θαιιηεξγνύκε ηελ Σηέβηα γηα
ηα θύιια ηεο

5. Έδαφος
• Πξνηηκά ηα θαιά απνζηξαγγηδόκελα, ακκώδε ή
ακκναξγηιώδε εδάθε
• Με ειαθξώο όμηλε αληίδξαζε (ph: 5-7)
• Αλ θαιιηεξγεζεί ζε γόληκα εδάθε κπνξεί λα μεπεξάζεη ην
1 m ύςνο
• Σε αιθαιηθά εδάθε (pH≥8) ε αλάπηπμε ηνπ θπηνύ είλαη
πεξηνξηζκέλε θαη αξγή
• Γελ αλαπηύζζεηαη ζε αιαηνύρα εδάθε
Ανάλσζε εδάθοσς πρίν ηεν εγκαηάζηαζε ηεν καλλιέργειας
μας δίνει τρήζιμες πλεροθορίες και για ηα επίπεδα λίπανζες
(ΚΕΠΠΥΕΛ)

6. Κλίμα
• Aλαπηύζζεηαη ζε ππνηξνπηθά πγξά θιίκαηα κε ύςνο βξνρήο πάλσ
από 700- 800 mm ην έηνο.
• Δπδνθηκεί ζε ζεξκνθξαζία από 15νC έσο 30νC κε κέγηζηε
ζεξκνθξαζία 41νC
• Γελ αληέρεη ζε ρακειέο ζεξκνθξαζίεο - θάησ από -5νC)
• Δίλαη θσηόθηιν θπηό θαη δελ αλαπηύζζεηαη ζε ζθηεξέο
ηνπνζεζίεο
• Η αύμεζε ηεο θσηνπεξηόδνπ ζηηο 16 h θαη κεγάιε έληαζε
ειηαθήο αθηηλνβνιίαο απμάλνπλ ηε βιαζηηθή αλάπηπμε
(θαζπζηέξεζε αλζνθνξίαο) ηνπ θπηνύ, θαζώο θαη ηα επίπεδα
ηεο ζηεβηνζίδεο.
• Η αηκνζθαηξηθή πγξαζία παίδεη ζεκαληηθό
ξόιν, αλαθέξνληαη καξάλζεηο αθόκα θαη ζε θαιιηέξγεηα
επαξθώο εθνδηαζκέλε κε λεξό, όηαλ επηθξαηνύλ
μεξνζεξκηθέο ζπλζήθεο.

7. Κλίμα
Δεδομέμα μ.ο. Θερμοκρασίωμ Αέρα, Περίοδος Δεδομέμωμ: 1970-1997
Σύκθσλα κε κεηεσξνινγηθά
δεδνκέλα ε ειάρηζηε
ζεξκνθξαζία ην ρεηκώλα δελ
πέθηεη θάησ από -5νC ζπλεπώο ε
θαιιηέξγεηα κπνξεί λα είλαη
πνιπεηήο, ρσξίο κεγάιν ξηζθό

8. Ποικιλίες
• Μεγάινο αξηζκόο, κε δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά –
αλαπηύρζεθαλ γηα θαιιηέξγεηα ζε πεξηνρέο ππό
δηαθνξεηηθέο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο
• Η ειάρηζηε απαηηνύκελε πεξηεθηηθόηεηα
ζηεβηνγιπθνδηηώλ είλαη 9%
• Criolla: St> 6%, R-A> 3%
• Eirette: St> 5%, R-A> 9%
• Morita: Βειηησκέλε πνηθηιία- θαζαξή γιπθηά γεύζε
κε πνιύ κηθξόηεξε πηθξή επίγεπζε

9. Σπόρος
• Τν βάξνο ρηιίσλ ζπόξσλ ηνπ θπηνύ Σηέβηα
θπκαίλεηαη κεηαμύ 0.15 θαη 0.30gr
• Γύν ηύπνη ζπόξσλ κπνξεί λα παξαρζνύλ από ην θπηό
Σηέβηα:
- καύξνο (κεγαιύηεξν βάξνο & βιαζηηθόηεηα 30-60%)
- θαθεηί ή πξάζηλνο (10-15%)
• Σε ηδαληθέο ζπλζήθεο απνζήθεπζεο κε ηελ πάξνδν
ηξηώλ ρξόλσλ ε βιαζηηθόηεηα κεηώλεηαη θαηα 50%.

10. Πολλαπλασιασμός
α) κε κνζρεύκαηα
β) κε ζπόξν
γ) κε δηαίξεζε ηνπ ξηδηθνύ ζπζηήκαηνο από θπηά
πξνεγνύκελσλ εηώλ.
Γηα παξαγσγή κεγάινπ αξηζκνύ θπηώλ πξνηηκάηαη ε
κέζνδνο πνιιαπιαζηαζκνύ κε ζπόξν.

11. Πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα
• Παξαγσγή θπηαξίσλ από κνζρεύκαηα γίλεηαη όηαλ
ππάξρεη επάξθεηα από κνζρεύκαηα βιαζηνύ
• Τα κνζρεύκαηα ηνπνζεηνύληαη ζε θπηώξηα γηα
δεκηνπξγία ηθαλνπνηεηηθνύ ξηδηθνύ ζπζηήκαηνο
• Δθαξκνγή νξκόλε ξηδνβνιίαο (ΙΒΑ) πξίλ ηελ θύηεπζε
δίλεη θαιύηεξα απνηειέζκαηα
• Η θύηεπζε γίλεηαη ζε δίζθνπο νη νπνίνη
ηνπνζεηνύληαη ζε ζεξκνθήπην γηα δηάζηεκα
7-8 εβδνκάδσλ πξίλ ηελ κεηαθύηεπζε ηνπο
ζην ρσξάθη

12. Πολλαπλασιασμός με σπόρο
• Ο ζπόξνο ηεο ζηέβηα έρεη βιαζηηθόηεηα 30-35%
• Απαηηνύληαη 4-6 εκέξεο γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ
70% ηνπ ηειηθνύ αξηζκνύ βιαζηεκέλσλ ζπόξσλ.
• Η θαηάιιειε ζεξκνθξαζία είλαη θνληά ζηνπο 25νC
• Φώο πξνάγεη ηελ δηαδηθαζία
• Τνπνζέηεζε ησλ ζπόξσλ ζε βξεγκέλν ραξηί ζηνπο
40νC (<24h) επηηαρύλεη ηε βιάζηεζε αιιά κεηώλεη ην
% βιάζηεζεο

13. Παραγωγή σποροφύτωμ
• Σηόρνο: ζπνξόθπηα πγηή κε νκνηόκνξθε αλάπηπμε
θαη πινύζην ξηδηθό ζύζηεκα
• παξαδνζηαθά ζπνξεία
• επηπιένληα ζπνξεία
• ζπνξεία κε πδξνλέθωζε

15. Παραδοσιακά σπορεία
• Έρνπλ δηαζηάζεηο 1x10 m θαη είλαη ειαθξώο
ππεξπςσκέλα,γηα απνζηξάγγηζε
• Πξνζνρή δίλεηαη ζην ρώκα, πξέπεη λα είλαη
απαιιαγκέλν από ζπόξνπο δηδαλίσλ, ειαθξύ θαη
πινύζην ζε νξγαληθή νπζία.
• Αθνύ ζπείξνπκε αθνινπζεί θάιπςε ηνπ ζπόξνπ κε
ιεπηό ζηξώκα ηύξθεο, ειαθξά ζπκπίεζε θαη πόηηζκα.

16. Επιπλέομτα σπορεία (float system)
• Τειάξα από πνιπνπξεζάλε κε θπςέιεο ζρήκαηνο
αλάζηξνθεο ππξακίδαο κε βάζνο όρη ιηγόηεξν από 40
mm θαη όγθν 17-20 cm3
• Σε θάζε ζέζε ηνπνζεηείηαη ζπγθεθξηκέλνο αξηζκόο
ζπόξσλ(̴ βιαζηηθόηεηαο)
• Γέκηζκα ζε αλαινγία 1:1 κε ηύξθε- βεξκηθνπιίηε
• Απαηηείηαη ζπγθέληξσζε αδώηνπ 75-125ppm, ζε
ληηξηθή ή ακκσληαθή κνξθή
• 400-450g πδαηνδηαιπηνύ ιηπάζκαηνο 20-10-20 αλά
1000 lt λεξνύ δίλεη θαιά απνηειέζκαηα
• Καζνξηζκόο αθξηβήο πνζόηεηαο λεξνύ γηα θάζε
επηπιένλ ζπνξείν.

17. • Καηά ηε δηάξθεηα πνπ ηα θπηά παξακέλνπλ ζην ζπνξείν
απαηηείηαη αλαπιήξσζε ηνπ πδαηηθνύ δηαιύκαηνο
αλάπηπμεο.
• Πξηλ ηε κεηαθύηεπζε ηα θπηά θνπξεύνληαη, ώζηε λα
απμεζεί ε δηάκεηξνο ηνπ ζηειέρνπο, λα απνθηήζνπλ
νκνηόκνξθν κέγεζνο (πεξηνξηζκόο αληαγσληζκνύ ζε
θσο) λα αεξίδνληαη θαιύηεξα, λα απνθεπρζεί ε πξόσξε
άλζηζε.
• Τα ζπνξόθπηα είλαη έηνηκα γηα κεηαθύηεπζε 6-8
εβδνκάδεο κεηά ηε ζπνξά.
• Η ηνπνζέηεζε ζην ρσξάθη γίλεηαη όηαλ ε ζεξκνθξαζία
ζηαζεξνπνηεζεί πάλσ από ηνπο 12 ν C.
Επιπλέομτα σπορεία (float system)

18. Σπορεία υδρομέφωσης
• Παξόκνηα κε ην float system
• Τειάξα ηνπνζεηνύληαη κηζό κέηξν πάλσ από ην έδαθνο
• Τν πόηηζκα, ηα ζξεπηηθά ζηνηρεία θαη ηα θπηνθάξκαθα
ρνξεγνύληαη κε ηελ πδξνλέθσζε.
• Απνηειεί ηελ πην ζύγρξνλε κέζνδν
• Μεηνλέθηεκα ην πςειό θόζηνο & ην εμεηδηθεπκέλν
πξνζσπηθό πνπ απαηηείηαη
• Γεκηνπξγία όκνησλ θπηώλ, από κέξε ηνπ θπηνύ πνπ
ηνπνζεηνύληαη ζε εηδηθό ππόζηξσκα αλάπηπμεο
• Δίλαη απαιιαγκέλα από αζζέλεηεο
in vitro μικροπολλαπλασιασμού

19. Προετοιμασία του εδάφους
Πξηλ ηελ θύηεπζε γίλεηαη:
• όξγσκα ηνπ εδάθνπο
• 1-2 θαηεξγαζίεο κε θαιιηεξγεηήο θ ζβάξλα ώζηε λα
γίλεη επίπεδε ε θιίλε
• Καινθαηξηλό όξγσκα ζπζηήλεηαη ζε πεξίπησζε
παξνπζίαο πνιπεηώλ δηδαλίσλ
• Δθαξκνγή πξνθπηεπηηθνύ δηδαληνθηόλνπ & βαζηθή
ιίπαλζε

20. Μεταφύτευση
• Φπηάξηα ύςνο 15-20 cm & δηάκεηξν βιαζηνύ 5-
10 mm
• Με ην ρέξη ή κε κεηαθπηεπηηθέο κεραλέο

21. Η εκεξνκελία κεηαθύηεπζεο παίδεη ζεκαληηθό
ξόιν, ηόζν ζηηο ηειηθέο απνδόζεηο, όζν θαη ζηε
ζπλνιηθή ζπγθέληξσζε ησλ γιπθαληηθώλ νπζηώλ ζην
θπηό. Η πξώηκε θύηεπζε είλαη επηζπκεηή, εθόζνλ
όκσο παξέιζεη ν θίλδπλνο ησλ παγεηώλ.
• Αξηζκόο θπηώλ/ζηξέκκα: 3000-6000
• Απόζηαζε θύηεπζεο 75x40cm ηερλνινγηθά θαη
πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά
• Απόζηαζε θύηεπζεο 60x20cm κεγαιύηεξε
απόδνζε ζε μεξά θύιια
Μεταφύτευση

22. Λίπαμση
• Σε πεηξάκαηα πνπ έγηλα ζηνλ Καλαδά βξέζεθε όηη
κηα ηθαλνπνηεηηθή γίλεηαη:
Βαζική λίπανζε: 10 θηιά/ζηξ. 6-24-24 πξηλ ηε
κεηαθύηεπζε
Επιθανειακή Λίπανζε:14 θηιά/ζηξ. νπξία κεηά ηε
κεηαθύηεπζε (αξρέο Ινπιίνπ)
• Σε πεηξάκαηα ζηε ρώξα καο δηαπηζηώζεθε όηη
απνδίδεη θαιύηεξα όηαλ γίλεη ελζσκάησζε θνπξηάο
ζην έδαθνο πξηλ από ηε κεηαθύηεπζε.
• Γεληθά ην άδσην είλαη ην ζεκαληηθόηεξν ζξεπηηθό
ζηνηρείν γηα ηε ζηέβηα θαζώο ζρεηίδεηαη κε ηελ
αλάπηπμε ηνπ θπιιώκαηόο ηεο

23. Συμπτώματα έλλειψης μακροστοιχείωμ
• Άδωην: Απνηειεί βαζηθό ζπζηαηηθό ηνπ θπηνύ.
Έιιεηςε: θαρεμία ηνπ θπηνύ & θύιια κε ρξσκαηηζκό
παξαζηλνθίηξηλν.
• Φώζθνξνο: Βνεζά ζηελ αλάπηπμε ηνπ ξηδηθνύ
ζπζηήκαηνο & κεγαιύηεξε πεξηεθηηθόηεηα ζε
γιπθαληηθέο νπζίεο.
Έιιεηςε: ρξσκαηηζκό πξάζηλν ζθνηεηλό ζηα
θύιια, κηθξό ξηδηθό ζύζηεκα θαη γεληθόηεξα κηθξή
αλάπηπμε ησλ θπηώλ.
• Κάιην: Θεσξείηαη ην θαηεμνρήλ πνηνηηθό
ζηνηρείν, βνεζά ζηελ αύμεζε ησλ γιπθαληηθώλ νπζηώλ
θαη αληηζηαζκίδεη ηελ κεγάιε δόζε αδώηνπ.
Έιιεηςε: αηζζεηή πηώζε ησλ γιπθαληηθώλ νπζηώλ ελώ νη
άθξεο ησλ θύιισλ ζπζηξέθνληαη πξνο ηα θάησ.

24. Άρδευση
• Δίλαη απαξαίηεηε ζπρλή θαη ζε κηθξέο δόζεηο
άξδεπζε (ιόγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ξηδηθνύ
ζπζηήκαηνο)
• Eπηηπγράλνληαη πςειόηεξεο απνδόζεηο.
• Άξδεπζε κε θαηαησληζκό (αλάπηπμε αζζελεηώλ ηνπ
θπιιώκαηνο)
• Σηάγδελ άξδεπζε
Σηάδιο άρδεσζες: όηαν οι άκρες ηων βλαζηών
αρτίζοσν να γέρνοσν

25. Άρδευση

26. Ζιζαμιοκτομία
• Πξώηα ζηάδηα εγθαηάζηαζεο ηεο, έρεη αξγή αλάπηπμε
πξέπεη λα γίλεηαη αληηκεηώπηζε δηδαλίσλ
• Καηαζηξνθή δηδαλίσλ κε κεραληθά κέζα
πξίλ θαη κεηά ηε κεηαθύηεπζε
Γξαζηηθέο νπζίεο
Trifluralin (απόζπξζε έγθξηζήο ρξήζεο ζηελ Διιάδα)
Pendimethalin (εκπoξηθό ζθεύαζκα: Stomp)
Ethalfluralin (απόζπξζε έγθξηζήο ρξήζεο ζηελ
Διιάδα)

27. Ζιζαμιοκτομία
•Χξήζε καύξσλ πιαζηηθώλ
Επηζηξσκάησλ (πςειό
θόζηνο)
• Απνηειεζκαηηθά γηα ηνλ
έιεγρν ησλ δηδαλίσλ, ζε
ζπζηήκαηα ππθλήο
θύηεπζεο (20000 θπηά
αλά ζηξέκκα)

28. Ασθέμειες
Μύθεηεο εδάθνπο
• Septoria steviae (θαρεμία, γσληώδεηο γθξηδνπξάζηλεο
θειίδεο πνπ πεξηβάιινληαη από ρισξσηηθή άισ)
• Sclerotinia sclerotiorum (θαθέ θειίδεο ζην ιαηκό ηνπ
θπηνύ. Μάξαλζε θαη “θαηάξξεπζε” θπηνύ)

29. Δλαέξηνη κύθεηεο
• Alternaria stevia Nees ex Wallr
• Botrytis cinerea Pers. Ex. Fr. (ζηεν Γκίδα)
Ασθέμειες

30. Έμτομα –Ζώα
Δελ απνηεινύλ ζνβαξό θίλδπλν
Ιδηαίηεξα αλζεθηηθή εμαηηίαο ηεο γιπθηάο γεύζεο
• Πνιύ θαιή αλζεθηηθόηεηα ζηηο αθίδεο
• Πξνζβνιέο από ζαιηγθάξηα (θαηαπνιέκεζε κε
δνιώκαηα)
Χσξίο λα πξνθαιέζνπλ νηθνλνκηθή δεκηά κπνξεί λα
εληνπηζηνύλ ζηελ θαιιηέξγεηα: αθίδεο, αιεπξώδεηο &
αθξίδεο.

31. Συγκομιδή
Χξόλνο ζπγθνκηδήο:
• Πνηθηιία
• Γεσγξαθηθό πιάηνο
• Καιιηεξγεηηθή πεξίνδν
Καιύηεξε πνηόηεηα θαη πνζόηεηα ζηεβηνζίδεο
(stevioside) επηηπγράλεηαη ιίγν πξηλ από ηελ
άλζηζε
Σσγκομιδή είτε ολόκληροσ τοσ φστού(μονοετής)
είτε μόνο των φύλλων(πολσετής)

32. Συγκομιδή
Χεηξσλαθηηθά Μεραληθά κέζα

33. Νωπά φύλλα
• Μεραληθή ζπιινγή ησλ θύιισλ κε ηε κέζνδν ηνπ
αξκέγκαηνο
• Τα θύιια νδεγνύληαη ρισξά γηα κεηαπνίεζε ζην
εξγνζηάζην
Μεγάιν κεηνλεθηήκαηα: ηα θύιια 'αλάβνπλ' αλ
δελ νδεγεζνύλ εληόο δηώξνπ ζην εξγνζηάζην
Πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντόλησλ είλαη ηα
θαιύηεξα δπλαηά.

34. Σποροπαραγωγή
•Δπηιεγκέλα θπηά Σηέβηαο δηαηεξνύληαη
ζην ρσξάθη γηα ηελ παξαγσγή ζπόξνπ
•Γελ γίλεηαη ζπγθνκηδή θύιισλ κε ζηόρν
ηελ θαιύηεξε αλάπηπμε ηνπ ζπόξνπ.

35. Ξήραμση I
• Φπζηθή (κε έθζεζε ζηνλ ήιην)
Αηκνζθαηξηθή πγξαζία ρακειή ε μήξαλζε είλαη αξθεηά
γξήγνξε (9-10h)
Δθόζνλ ηα θπηά είλαη απισκέλα ζε ιεπηό ζηξώκα.
• Φπζηθή (κε θξέκαζκα ζε απνζήθεο)
Με ηδαληθή γηα κεγάιεο πνζόηεηεο θύιισλ

36. Ξήραμση II
• Τερλεηή κε ηε ρξήζε μεξαληεξίσλ (θιηβάλνπο)
• 2 εκέξεο
• Ταρεία μήξαλζε δίλεη θαιύηεξεο πνηόηεηαο μεξά
θύιια
• Αιιηώο νμείδσζε ησλ θύιισλ, κε απνηέιεζκα ηελ
κείσζε ηεο πεξηεθηηθόηεηαο ζε ζηεβηνζίδε θαηά ην
1/3 κέζα ζε δηάζηεκα 3 εκεξώλ.
• Υςειέο ζεξκνθξαζίεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηερλεηήο
μήξαλζεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε απώιεηα
ζπζηαηηθώλ.

37. Ξήραμση
• Τν πξάζηλν ρξώκα ησλ θύιισλ απνηειεί έλδεημε
θαιήο πνηόηεηαο

38. Ξήραμση III
• Κόςηκν θπηώλ ζε ύςνο πέληε εθαηνζηώλ από ην
έδαθνο θαη κεηαθνξά ζηα μεξαληήξηα θαπλνύ
• Άξηζην πξάζηλν ρξσκαηηζκό
• Φξήζε θαπλνπαξαγσγηθώλ εγθαηαζηάζεσλ

39. Αποδόσεις
Η απόδνζε ζε μεξά θύιια είλαη αλάινγε
• Αξηζκό ησλ βιαζηώλ
• Αξηζκό ησλ θύιισλ
• Ύςνο θπηνύ
Περιεκηικόηεηα ζε ζηεβιοζίδε: αλαινγία θύιισλ/αλζέσλ
Περιεκηικόηεηα R-A: -κεγάιε θπιιηθή επηθάλεηα, -ην
πςειό πνζνζηό, -θσηνζπλζεηηθό ξπζκό, -ηελ
ρισξνθύιιε,- κεγάιε πεξηεθηηθόηεηα ζε πξσηεΐλεο
Απόδνζε ζε μεξά θύιια κέρξη θαη 500
kg/ζηξ., αλακελόκελε 300kg/ζηξ.

40. Ευχαριστώ για τημ προσοχή σας