2. Ιστορικά Στοιχεία
Η Βραζιλία κατοικούνταν για τουλάχιστον 11.000 έτη από τους ημινομαδικούς ιθαγενείς. Η πηγή εργατικού
δυναμικού της αποικίας ήταν οι υποδουλωμένοι ινδιάνοι και μετά το 1550 Αφρικανοί δούλοι. Η δουλεία
καταργήθηκε το 1888, μέσω του «χρυσού νόμου», από την πριγκίπισσα Ιζαμπέλ.
Το 1815 μετονομάσθηκε σε Βασίλειο και το 1822 ο Πέτρος Α’, ανέλαβε Αυτοκράτορας της Βραζιλίας. Στις 7
Σεπτεμβρίου 1822 ανακήρυξε την ανεξαρτησία της χώρας και ίδρυσε μια «Συνταγματική Αυτοκρατορία
κληρονομικής ισχύος» (κοινοβουλευτική μοναρχία). Το 1840 γιος του Πέτρος Β΄ ανέλαβε δεύτερος
Αυτοκράτορας της Βραζιλίας. Η μοναρχία καταργήθηκε το 1889.
Η βραζιλιάνικη δημοκρατία αντικαταστάθηκε με δικτατορίες τρεις φορές - το 1930-1934, το 1937-1945 και το
1964-1985. Σημερινό πολίτευμα είναι η Ομοσπονδιακή Προεδρική Δημοκρατία.
Γεωφυσικά στοιχεία, φυσιογνωμία του τοπίου και κλίμα
• Η Βραζιλία καταλαμβάνει μια τεράστια έκταση στην ανατολική ακτή και στην ενδοχώρα της Νότιας
Αμερικής.
• Το υψηλότερο βουνό της Βραζιλίας είναι το Πίκου ντα Νεμπλίνα με υψόμετρο 2.995 μέτρα.
• Η Βραζιλία περικλείεται σχεδόν ολόκληρη από τη μεσοτροπική ζώνη.
• Το κλίμα της, αντίθετα με ότι πιστεύεται, δεν παρουσιάζει ούτε ακραίες βροχοπτώσεις ούτε υψηλές
θερμοκρασίες. Η μέση ετήσια θερμοκρασία, ειδικά στο λεκανοπέδιο του Αμαζονίου, είναι 25 - 26 °C. Οι
μικρότερες θερμοκρασίες παρατηρούνται στα υψίπεδα, αντίθετα με τα παράλια όπου εκεί απαντώνται
οι μεγαλύτερες. Οι πολύ μικρότερες παρατηρούνται στα νότια, στα όρια της Πολιτείας Σάο Πάολο, όπου
σημειώνονται παγετοί κάθε χειμώνα.
3. Οικονομία και παραγωγή
• το ΑΕΠ της χώρας είναι 1,772 τρις $. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι 8.669 $ (εκτίμηση
2015)
• Aν και έχει αρκετά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης
οικονομίας στη Νότια Αμερική ή την Κεντρική Αμερική, η Βραζιλία εξακολουθεί να
θεωρείται αναπτυσσόμενη χώρα, λόγω του χαμηλού κατά κεφαλήν ΑΕΠ, των χαμηλών
επιπέδων διαβίωσης, του υψηλού ποσοστού βρεφικής θνησιμότητας και άλλων
παραγόντων.
• Από τα μέσα του 20ού αιώνα η Βραζιλία υπήρξε μεγάλος παγκόσμιος προμηθευτής
αυτοκινήτων. Άλλες μεγάλες κατασκευές περιλαμβάνουν ηλεκτρικά μηχανήματα,
χρώματα, σαπούνια, φάρμακα, χημικά, αεροσκάφη, χάλυβα, προϊόντα διατροφής και
χαρτί.
• Η γεωργία είναι ιστορικά μια από τις βασικές βάσεις της οικονομίας της Βραζιλίας.
Ενώ η αρχική της εστίαση ήταν στο ζαχαροκάλαμο, η Βραζιλία τελικά έγινε ο
μεγαλύτερος εξαγωγέας καφέ, σόγιας, βόειου κρέατος και αιθανόλης από καλλιέργειες
στον κόσμο.
4. Οι Βραζιλιάνοι είναι άνθρωποι με ταπεραμέντο, αγάπη για τον χορό, τις γιορτές
και οι χαρακτηριστικές ενδυμασίες τους είναι πολλές. Οι κύριοι διαχωρισμοί
που γίνονται, είναι σχετικοί με το χρώμα και την φυλή και είναι οι εξής πέντε:
1. Λευκοί Βραζιλιάνοι
2. Μικτά (πολυφυλετικά) άτομα
3. Μαύροι Βραζιλιάνοι
4. Ασιατικοί Βραζιλιάνοι
5. Ιθαγενείς
Οι φαβέλες είναι ένας τύπος ανεπίσημου οικισμού χαμηλού εισοδήματος
στη Βραζιλία που ιστορικά είναι υπό κυβερνητική παραμέληση,
παραγκουπόλεις που βρίσκονται κυρίως στο Ρίο ντε Τζανέιρο και το Σάο
Πάολο. Η πρώτη φαβέλα, τώρα γνωστή ως Providência στο κέντρο του
Ρίο ντε Τζανέιρο και βρίσκονται σε 323 από τις 5.565 πόλεις της
Βραζιλίας,
5. Σπίτι για το 60% του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, που αντιπροσωπεύει
περίπου το ένα δέκατο όλων των ειδών στον κόσμο, η Βραζιλία θεωρείται ότι έχει
τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα οποιασδήποτε χώρας στον πλανήτη. Έχει τα πιο
γνωστά είδη φυτών, ψάρια γλυκού νερού και θηλαστικά. Κατατάσσεται επίσης
τρίτη στον κατάλογο των χωρών με τα περισσότερα είδη πτηνών και δεύτερη
με τα περισσότερα είδη ερπετών. Ο αριθμός των μυκήτων είναι άγνωστος αλλά
σίγουρα μεγάλος. Περίπου τα δύο τρίτα όλων των ειδών παγκοσμίως βρίσκονται σε
τροπικές περιοχές, που συχνά συμπίπτουν με την Βραζιλία. Η Βραζιλία είναι
δεύτερη μετά την Ινδονησία ως η χώρα με τα πιο ενδημικά είδη.
Η τεράστια περιοχή της Βραζιλίας υποδιαιρείται σε διαφορετικές
οικολογικές περιοχές σε διάφορα είδη βιο-ομάδων. Λόγω της μεγάλης
ποικιλίας οικοτόπων στη Βραζιλία, από τις ζούγκλες του τροπικού δάσους
του Αμαζονίου και του Ατλαντικού δάσους (που περιλαμβάνει τις ακτές του
Ατλαντικού), στην τροπική σαβάνα του Cerrado, στον ξηρό θαμνότοπο του
Caatinga, στον μεγαλύτερο υγρότοπο του κόσμου , το Pantanal, υπάρχει
και μια μεγάλη ποικιλία άγριας ζωής.
6. Η βραζιλιάνικη κουζίνα είναι το σύνολο των πρακτικών μαγειρικής και των
παραδόσεων της Βραζιλίας και χαρακτηρίζεται από ευρωπαϊκές, αμερικάνικες,
αφρικανικές και πιο πρόσφατες ασιατικές (κυρίως ιαπωνικές) επιρροές. Διαφέρει σε
μεγάλο βαθμό ανά περιοχή, αντανακλώντας το μείγμα των γηγενών και μεταναστευτικών
πληθυσμών της χώρας, καθώς και το ηπειρωτικό της μέγεθος. Αυτό δημιούργησε μια
εθνική κουζίνα που χαρακτηρίζεται από τη διατήρηση των τοπικών διαφορών.
Το Caipirinha είναι το εθνικό κοκτέιλ της Βραζιλίας, φτιαγμένο με cachaça (βαρύ ποτό από
ζαχαροκάλαμο), ζάχαρη και λάιμ
Τέλος, η Βραζιλία είναι ιδιαίτερα και παγκοσμίως γνωστή για την παραγωγή και εξαγωγή
τόσο σόγιας, όσο και μίας ευρέως γνωστής ποικιλίας καφέ (Arabica, Robusta).
Εθνική κουζίνα και γνωστά προϊόντα
Πολύ συχνά εμφανιζόμενο πιάτο στην Βραζιλία, είναι τα μαύρα φασόλια με ρύζι, τα ψητά
κρέατα, εθνικό πιάτο της χώρας όμως θεωρείται το Feijoada ένα πλούσιο στιφάδο με διάφορα
κομμάτια χοιρινού και μαύρα φασόλια. Παραδοσιακά, είναι φτιαγμένο με εντόσθια και αυτιά που
μαγειρεύονται αργά και η όλη διαδικασία μπορεί να διαρκέσει έως και 24 ώρες.
8. Λίγα λόγια για την μουσική και την παράδοση της χώρας…
Στην Βραζιλιάνικη μουσική υπάρχει ποικιλομορφία και θεωρείτο πάντα, ιδιαίτερα
ευαίσθητη σε εξωτερικές επιδράσεις. Χαρακτηρίζεται από συνδυασμό παραδοσιακών και
μοντέρνων στοιχείων.
Η εξέλιξη της βραζιλιάνικης μουσικής είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία και τον
αποικισμό της χώρας από την ανακάλυψή της το 1500. Αυτοί οι δύο παράγοντες επιρροής
συνδέονται μεταξύ τους.
Η Βραζιλιάνικη μουσική έχει τις ρίζες της, στην ευρωπαϊκή μουσική της πρώην
αποικιοκρατικής δύναμης της Πορτογαλίας, στις αφρικανικές μουσικές παραδόσεις των
σκλάβων της Βραζιλίας και σε μικρότερο βαθμό, στους αυτόχθονες ιθαγενείς πληθυσμούς.
Επίσης, ισχυρή επίδραση στην σύγχρονη βραζιλιάνικη μουσική έπαιξαν και οι θρησκείες.
Χαρακτηριστικά είναι τα σημάδια της επιρροής της αφρικανικής κληρονομιάς στην
Βραζιλιάνικη μουσική παράδοση, με μεγάλη έμφαση τα κρουστά και τους ρυθμούς της.
Στην Βραζιλιάνικη μουσική, διακρίνονται η Música erudita (Κλασσική Μουσική) και η
Música Popular.
9. Ας τα δούμε…
Παντέριο = χρησιμοποιείται κυρίως σε θρησκευτικές εκδηλώσεις.
Αγκογκό = είναι ένα κρουστό μουσικό όργανο
Χέκο-Χέκο = ο ήχος παράγεται με παλινδρομικές κινήσεις
Κασισί = Στο εσωτερικό του, το caxixi έχει ξερά σπόρια, που όταν κουνιούνται
βγάζουν χαρακτηριστικό ήχο
Berimbau (Μπιριμπάου) = είναι κρουστό όργανο (σύρμα που κρούεται) της
οικογένειας των χορδόφωνων και αφρικάνικης προέλευσης
https://www.youtube.com/watch?v=HAiHEQblKeQ&feature=emb_title
10. Μερικά ακόμα κρουστά όργανα
Αταμπάκιου (Atabaque) = χρησιμοποιείται για να τονίζεται ο ρυθμός του κομματιού.
https://www.youtube.com/watch?v=R3ogAA8Uto4
Αλφάια (Alfaia) =χρησιμοποιείται κυρίως σε βορειοανατολικούς παραδοσιακούς
ρυθμούς και σε βραζιλιάνικους χορούς.
https://www.youtube.com/watch?v=TamtrvrDnX4
Repinique = δημιουργήθηκε από τις σχολές σάμπα για το καρναβάλι
https://www.youtube.com/watch?v=7UnGrB3Ezo0
12. Βραζιλιάνικοι χοροί
Σάμπα Carimbo ή Lambada Forro
Αξίζει ωστόσο να συμπεριλάβουμε στους χορούς της Βραζιλίας και την Capoeira,
μία πολεμική τέχνη που συνδυάζει χορό, μουσική και ακροβατικά, γεννημένη από
Αφρικανικούς πληθυσμούς της Βραζιλίας.
13. Σύγχρονη μουσική της χώρας με στοιχεία
από την παράδοση (έθνικ)
Ο Εϊτόρ Βίλλα-Λόμπος προσπάθησε να παντρέψει την παραδοσιακή μουσική
της Βραζιλίας με την ευρωπαϊκή έντεχνη μουσική, ή, ακριβέστερα, να
εφαρμόσει τεχνικές του μπαρόκ στην παραδοσιακή βραζιλιάνικη μουσική.
https://www.youtube.com/watch?v=LaNoiKuJFQg
Marcedo d2
https://www.youtube.com/watch?v=qQe_X4T64B8
14. Στόχος: Να παρουσιαστεί η Βραζιλία πολιτισμικά αλλά και στο γεωγραφικό- ιστορικό της
πλαίσιο, με έμφαση στη μουσική της.
Υλικά: Η/Υ με ηχεία, προτζέκτορας.
Στο Πρόγραμμα Σπουδών Μουσικής η ακρόαση εντάσσεται στο τρίπτυχο των μουσικών
δραστηριοτήτων (ακρόαση-εκτέλεση- σύνθεση) κι επισημαίνεται ότι: «Η κατανόηση των
ποικίλων διαδικασιών που εμπλέκονται στο τρίπτυχο αυτό, αποτελεί το κλειδί για την
προετοιμασία ενός μαθήματος Μουσικής. Ειδικότερα για την ακρόαση διευκρινίζεται ότι: «Η
δραστηριότητα της ακρόασης δίνει έμφαση στη στοχευμένη, ενεργητική μουσική ακρόαση
προκειμένου να προκαλέσει κινητική, λεκτική, συναισθηματική και νοητική ανταπόκριση
από το παιδί. Ο εκπαιδευτικός αξιοποιεί τη μουσική ακρόαση για να θέσει
«μουσικές προκλήσεις» και «μουσικά προβλήματα», τα οποία οι μαθητές καλούνται να
λύσουν αυτενεργώντας κι αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, αναδεικνύοντας με τον τρόπο
αυτό τον «πραξιακό» χαρακτήρα της μουσικής (Elliot, 2005).
Μεθοδολογία της Διδασκαλίας
Το μάθημα έχει διερευνητικό χαρακτήρα και στηρίζεται σε διαδικασίες
συμμετοχικής κι ενεργητικής μάθησης (ενεργητική ακρόαση μουσικής –
ανακάλυψη μουσικών στοιχείων και τοπικών ιδιωμάτων). Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι
καθοδηγητικός και βοηθητικός.
15. Ξεκινάμε λοιπόν το μάθημά μας, προβάλλοντας στους μαθητές το Lambada από το βραζιλιάνικης
καταγωγής συγκρότημα Kaoma.
https://www.youtube.com/watch?v=JG5xRXAUClk&ab_channel=mrclabel&fbclid=IwAR3hOd2FZFhVS
MYo1CCEt0z2GZ8JOBsijLzt1dp2J5DxWgO7v_tjoAFFOa4
• Ζητάμε από τους μαθητές να καταγράψουν σε πρώτη φάση τα όργανα τα οποία μπορούν να
διακρίνουν στο τραγούδι και στη συνέχεια τον τρόπο ντυσίματος, διασκέδασης, συμπεριφοράς των
ανθρώπων που εμφανίζονται/ πρωταγωνιστούν στο βίντεο (κουλτούρα).
• Αργότερα, τους ζητάμε να παρατηρήσουν την εξωτερική τους εμφάνιση, τα διαφορετικά
χαρακτηριστικά που έχουν μεταξύ τους.
• Τέλος, τους ζητάμε να παρατηρήσουν το τοπίο, κάποια γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά΄(έχει
θάλασσα; πως φαίνεται ο καιρός-το κλίμα της περιοχής; κ.α.) και να προσπαθήσουν από όλα τα
παραπάνω καταγεγραμμένα στοιχεία να τοποθετήσουν το μέρος στον παγκόσμιο χάρτη.
Αφού ακούσουμε τις διάφορες υποθέσεις των μαθητών μας, τους αποκαλύπτουμε πως πρόκειται
για ένα τραγούδι που παρουσιάζει και αντιπροσωπεύει απόλυτα την κουλτούρα, την μουσική αλλά
και έναν από τους χορούς για τους οποίους είναι γνωστή η Βραζιλία. Ύστερα, ρωτάμε τους μαθητές
να μας πουν διάφορες πληροφορίες που γνωρίζουν για την Βραζιλία και εφόσον ακουστούν όλοι,
ξεκινάμε την προβολή του PowerPoint που ετοιμάσαμε για την χώρα.
Διδακτική Πρόταση 1:
16. Διδακτική Πρόταση 2:
Έχοντας ως βασικό γνώμονα τις θεωρητικές αρχές διδασκαλίας που αναφέραμε νωρίτερα
(διαφάνεια 14), και τον στόχο που τέθηκε, προχωράμε σε προβολή του πασίγνωστου
Samba de Janeiro, του οποίου η δημοτικότητα εκτοξεύεται σε περίοδο Αποκριών και
καρναβαλιού και ενδέχεται μάλιστα οι μαθητές μας να το έχουν ξανά συναντήσει.
https://www.youtube.com/watch?v=HAiHEQblKeQ&ab_channel=BelliniVEVO&fbclid=IwAR
1WtLtLQviyGjfoDulPOFjNHXNh8o-OWum8c2CiwPHsw7hH3AMzfZ1lYAQ
• Αφού προβάλλουμε το μουσικό βίντεο, ζητάμε από τους μαθητές να καταγράψουν τα
μουσικά όργανα που μπορούν να διακρίνουν ακουστικά ή με την βοήθεια του βίντεο.
Μέσω αυτής της άσκησης οι μαθητές μπορούν να εξοικειωθούν με την βραζιλιάνικη
μουσική αλλά και να γνωρίσουν καλύτερα τα κρουστά και πνευστά όργανα που
πρωταγωνιστούν στην μουσική κουλτούρα και κληρονομιά της χώρας.
• Στη συνέχεια, χωρίζουμε τους μαθητές σε μικρές ομάδες των 3-4 ατόμων και τους
ζητάμε ακούγοντας το τραγούδι να προετοιμάσουν κάποιες χορευτικές κινήσεις που
νομίζουν οι ίδιοι ότι είναι κατάλληλες και ταιριαστές με βάση τη μελωδία του τραγουδιού.
Έτσι, δίνουμε την δυνατότητα στα παιδιά να αφομοιώσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
της Βραζιλιάνικης κουλτούρας, καθώς και να απελευθερωθούν, να χαλαρώσουν και να
νιώσουν άνεση εκφράζοντας με έναν διασκεδαστικό τρόπο την άποψή τους για την
χώρα.
