Türkiye Ahşap Binaların Tasarım, Hesap ve Yapım Esasları Taslağı

1. AHŞAP BİNALARIN
TASARIM, HESAP
VE YAPIM
ESASLARI
1

2. İçı̇ndekı̇ler
İçı̇ndekı̇ler 2
1. BÖLÜM 1 - GENEL HÜKÜMLER 10
1.1. Kapsam 10
1.2. İlkeler ve Genel Gereksinimler 11
1.3. İlgili Standart ve Yönetmelikler 12
1.4. Terimler 15
1.5. Simgeler 18
1.6. Yapısal Tasarım için Temel İlkeler 23
1.6.1. Güvenilirlik 23
1.6.2. Sınır Durumlar Tasarım Yöntemi 24
1.6.2.1. Dayanım Sınır Durumu (Taşıma Gücüne Göre Tasarım) 26
1.6.2.2. Kullanılabilirlik Sınır Durumu 26
1.7. Yükler ve Yük Kombinasyonları 27
1.8. Dayanım ve Rijitliğe İlişkin Temel Esaslar 28
1.8.1. Yük Etki Sınıfları 28
1.8.2. Ortam Bağıl Nem Oranına Bağlı Kullanım Sınıfları 29
1.8.3. Malzeme Özellikleri 30
1.8.3.1. Malzeme Tasarım Değeri 30
1.8.3.2. CN, CY ve kdef Düzeltme Katsayıları 31
1.8.3.3. Boyut Faktörleri, CB 35
1.8.4. Hibrit Sistemler 35
1.9. Bu yönetmelik kapsamında tanımlı olan ağaç türleri 35
1.10. Kalite Kontrolü 36
Ek-1A Yük kombinasyonlarının oluşturulması 36
2. BÖLÜM 2 - MALZEME 40
2.1. Genel 40
2.2. Masif Ahşap Boyut Faktörü (CB) 43
2.3. Tutkallı Lamine Ahşap Boyut Faktörü (CB) 43
2.4. Lamine Levha Ahşap Boyut Faktörü (CB) 43
2.5. Levha Ahşap Ürünlerinin Özellikleri 44
2

3. 2.6. Metal Bağlantı Elemanlarının Malzeme Özellikleri 45
2.7. Tutkallar 46
3. BÖLÜM 3 - YAPISAL MODELLEME, ANALİZ ve HESAPLAMA YÖNTEMİ 48
3.1. Kolon ve taşıyıcı duvarlara gelen yatay ve düşey kuvvetler 48
3.2. Deprem hesapları 49
3.3. Çatı Makası Analitik Modellemesi ve Analizi 49
3.4. Çapraz Lamine ve Hafif Çerçeve Duvarların Analitik Modellemesi ve Analizi 51
3.5. Ahşap Çerçeve Sistemleri Analitik Modellemesi 53
4. BÖLÜM 4 - DAYANIMA GÖRE TASARIM 54
4.1. Çekme Elemanları 54
4.1.1. Net Enkesit Alanı 54
4.1.2. Liflere Paralel Doğrultuda Çekme Gerilmesi Kontrolü 55
4.1.3. Liflere Dik Doğrultuda Çekme Gerilmesi Kontrolü 56
4.2. Eğilme Elemanları 56
4.2.1. Eğilme Sınır Durumu 56
4.2.2. Yanal Burkulma Sınır Durumu 57
4.2.3. Derinliği Değişken Elemanlar 58
4.3. Eksenel Basınç Elemanları 62
4.3.1. Liflere Paralel Doğrultuda Basınç Gerilmesi Kontrolü 63
4.3.2. Liflere Dik Doğrultuda Basınç Gerilmesi Kontrolü 63
4.3.3. Liflere Belirli Bir Açı ile Etkiyen Basınç Gerilmesi Kontrolü 64
4.3.4. Değişken Kesitli Dikdörtgen Kolonların Basınç Gerilmesi Kontrolü 65
4.4. Kesme Kuvveti Etkisi 65
4.4.1. Liflere Paralel Doğrultuda Kayma Gerilmesi Kontrolü 65
4.4.2. Yuvarlama Kayma Gerilmesi Kontrolü 66
4.4.3. Derinliği Değişken Elemanlarda Kayma Gerilmesi Kontrolü 67
4.5. Burulma Momenti Etkisi 69
4.6. Bileşik Etkiler (Eğilme Momenti ve Eksenel Kuvvetler) 69
4.7. Makas Türü Elemanlar 70
4.7.1. Çatı Makası Dayanımı 71
4.7.2. Çatı Makasında Stabilite 71
3

4. 4.7.3. Çatı Makasında Ters Sehim Verilmesi 75
4.8. Yapma Enkesitli Elemanlar 75
4.8.1. Çok Parçalı Yapma Enkesitli Kolonlar 76
4.8.2. Mekanik Yolla Birleştirilmiş Kirişler 88
4.8.3. Tutkallı Lamine Ahşap 91
4.8.3.1. Kapsam 91
4.8.3.2. Tutkallı lamine ahşabın laminasyon özellikleri ve standart kiriş
yerleşimlerinin karakteristik değerleri 94
4.8.3.3. Levhaların ve tarak dişli bağlantılarının özellikleri ve enkesit yerleşimleri 99
4.8.3.4. Tutkallı lamine ahşabın tam ölçekli testleri 101
4.8.3.5. Tutkallı lamine ahşabın testlerden elde edilen dayanım, rijitlik ve yoğunluk
özellikleri 101
4.8.3.6. Tutkallı masif ahşabın mekanik direnci 103
4.8.3.7. Tutkallı masif ahşabın laminasyon özelliklerinin sınıflandırılması 104
4.8.3.8. Tutkallı masif ahşap ile tam ölçekli testleri 105
4.8.3.9. Tutkallı masif ahşabın testlerden elde edilen dayanım, rijitlik ve yoğunluk
özellikleri 105
4.8.3.10. Geniş tarak dişli birleşimli tutkallı lamine ahşabın mekanik direnci için ek
gereklilikler 106
4.8.3.11. Blok tutkallı lamine ahşabın mekanik direnci için ek gereklilik 106
4.8.4. Çapraz Lamine Ahşap (CLT) 107
4.8.4.1 Giriş 107
4.8.4.2 CLT Üretimi 107
4.8.4.3 CLT Sistem Tasarımı 108
4.8.4.4 CLT Binaların Tasarımı 109
4.8.4.5 Kiriş Teorisi Kullanılarak CLT Tasarımı 112
4.8.4.6 Dayanıma Göre Tasarım 121
4.8.4.7 Kullanılabilirlik Sınır Durumunda Tasarım 131
4.8.4.7.1 Titreşim ve Sönüm Hesapları 132
4.8.4.8 CLT için Bağlantı Hesapları 134
4.8.4.8.1 Çivili ve vidalı bağlantılar 134
4.8.4.8.2 Kendinden yerleşen vidalarda kesme dayanımı 134
4

5. 4.8.4.8.3 Kendinden yerleşen vidalarda çekme kapasitesinin hesabı 136
4.8.4.8.4 Bağlantı plakalarının hesabı 137
4.9. Hafif Çerçeve Duvar Sistemleri 138
4.9.1. Ahşap Çerçeve 139
4.9.2. Ahşap Esaslı Panel Kaplama 140
4.9.3. Ahşap Perdelerin Genel Düzeni 140
4.9.4. Yöntem I 142
4.9.5. Yöntem II 145
4.10. Döşeme Tasarımı 150
4.10.1. Diyafram Kabulleriyle İlgili Tanımlar 151
4.10.2. Hafif Çerçeve Döşeme Sistemlerinin Tasarımı 153
4.11. Birleşimlerin Tasarım Esasları 155
4.11.1. Çivili Birleşimler 171
4.11.1.1 Yatay olarak yüklenen çiviler 171
4.11.1.1.1 Çivili ahşap-ahşap birleşimleri 174
4.11.1.1.2 Çivili panel-ahşap birleşimler 176
4.11.1.1.3 Çivili çelik-ahşap birleşimleri 177
4.11.1.2 Eksenel olarak yüklenen çiviler 177
4.11.1.3 Birleşik olarak yatay ve eksenel yük taşıyan çiviler 178
4.11.2. Zımbalı birleşimler 179
4.11.3. Vidalı Birleşimler 181
4.11.3.1 Yatay olarak yüklenen vidalar 181
4.11.3.2 Eksenel olarak yüklenen vidalar 181
4.11.3.3 Birleşik olarak yatay ve eksenel yük taşıyan vidalar 184
4.11.4. Bulonlu Birleşimler 184
4.11.4.1 Yatay olarak yüklenen bulonlar 184
4.11.4.1.1 Bulonlu ahşap-ahşap birleşimler 185
4.11.4.1.2 Bulonlu panel-ahşap birleşimler 186
4.11.4.1.3 Bulonlu çelik-ahşap birleşimler 187
4.11.4.2 Eksenel yük taşıyan bulonlar 187
4.11.5 Çubuk kamalı birleşimler 187
5

6. 4.11.6 Delikli metal plakaları ile yapılan birleşimler 188
4.11.6.1 Plaka geometrisi 188
4.11.6.2 Plaka dayanım özellikleri 189
4.11.6.3 Plaka ankraj dayanımları 190
4.11.6.4 Birleşim kapasite tahkiki 190
4.11.7 Kesilmiş halka ve kayma plakası bağlantı elemanları 193
4.11.8 Dişli plaka bağlantı elemanları 196
4.12. Temellerin Tasarım Esasları 199
5. BÖLÜM 5 - KULLANILABİLİRLİK SINIR DURUMLARI İÇİN TASARIM 200
5.1. Kirişlerin sehimi için sınır değerler 200
5.2. Kat ötelenmesi için sınır değerler 203
5.3. Birleşim yeri kayması 203
5.4. Titreşim 203
5.4.1. Makinelerden kaynaklanan titreşimler 204
5.4.2. Döşemelerde titreşim 204
5.5. Nem oranları değişiklikleri ve yüksek sıcaklık sebepli deformasyonlar 207
6. BÖLÜM 6 - YANGINA KARŞI TASARIM 208
6.1. Tasarımın Temeli 208
6.1.1. Gereklilikler 208
6.1.1.1. Temel Gereklilikler 208
6.1.1.2. Standart Yangına Maruz Kalma 208
6.1.1.3. Parametrik Yangına Maruz Kalma 209
6.1.2. Eylemler 209
6.1.3. Malzeme Özellikleri İçin Tasarım Değerleri 209
6.1.4. Tasarımın Güvenliği 211
6.1.4.1. Genel 211
6.1.4.2. Eleman Analizi 212
6.1.4.3. Yapının Belirli Bölümlerinin Analizi 212
6.1.4.4. Bütünsel Yapısal Analiz 213
6.2. Malzeme Özellikleri 213
6.2.1. Genel 213
6

7. 6.2.2. Mekanik Özellikler 213
6.2.3. Termal Özellikler 213
6.2.4. Kömürleşme Derinliği 214
6.2.4.1. Genel 214
6.2.4.2. Yangına Maruz Kalma Süresince Korunmayan Yüzeyler 214
6.2.4.3. Başlangıçta Yangından Korunan Kiriş ve Kolon Yüzeyleri 217
6.2.4.3.1. Genel 217
6.2.4.3.2. Yanma hızı 219
6.2.4.3.3. Kömürleşmenin Başlangıcı 220
6.2.4.3.4. Yangından Koruyucu Kaplamaların Hasar Alma Süreleri 221
6.2.5. Yapıştırıcılar 221
6.3. Mekanik Dayanım İçin Tasarım Prosedürleri 222
6.3.1. Kesit Özelliklerinin Belirlenmesi İçin Basit Kurallar 222
6.3.1.1. Azaltılmış Kesit Yöntemi 222
6.3.1.2. Azaltılmış Özellik Yöntemi 223
6.3.2. Yapısal Elemanların ve Bileşenlerinin Analizi İçin Basitleştirilmiş Kurallar 223
6.3.2.1. Genel 223
6.3.2.2. Kirişler 224
6.3.2.3. Kolonlar 224
6.3.2.4. Mekanik Olarak Birleştirilmiş Elemanlar 224
6.3.2.5. Çaprazlar ve Destek Elemanları 225
6.3.3. Gelişmiş Hesap Yöntemleri 225
6.4. Duvar ve Döşeme Sistemleri İçin Tasarım Prosedürleri 225
6.4.1. Genel 225
6.4.2. Yük Taşıma Fonksiyonun Analizi 225
6.4.3. Bölme Fonksiyonun Analizi 225
6.5. Birleşimler 226
6.5.1. Genel 226
6.5.2. Ahşabın Kenar Elemanları İle Bağlantısı 226
6.5.2.1. Basitleştirilmiş Kurallar 226
6.5.2.1.1. Yangından Korunmamış Birleşimler 226
7

8. 6.5.2.1.2. Yangından Korunmuş Birleşimler 227
6.5.2.1.3. Dahili Çelik Plakalarla Bağlantı İçin Ek Kurallar 229
6.5.2.2. Azaltılmış Yük Yöntemi 230
6.5.2.2.1. Yangından Korunmamış Birleşimler 230
6.5.2.2.2. Yangından Korunmuş Birleşimler 231
6.5.3. Harici Çelik Levhalı Birleşimler 232
6.5.3.1. Yangından Korunmamış Birleşimler 232
6.5.3.2. Yangından Korunmuş Birleşimler 232
6.5.4. Eksenel Yükü Vidalar İçin Basitleştirilmiş Kurallar 232
6.6. Detaylandırma 233
6.6.1. Duvarlar ve Döşemeler 233
6.6.1.1. Boyutlar ve Mesafeler 233
6.6.1.2. Panel Birleşimlerinin Detaylandırılması 233
6.6.1.3. Yalıtım 234
6.6.2. Diğer Elemanlar 234
EK6A. Yangına Karşı Tasarım Akış Şemaları 236
EK6B. Parametrik Yangın Etkisi 238
6B.1. Genel 238
6B.2. Yanma hızı ve Derinliği 238
6A.3. Kenarından Eğilen Elemanların Dayanım Kontrolü 239
EK6C. Gelişmiş Hesap Yöntemler 240
6C.1. Genel 240
6C.2. Termal Özellikler 240
6C.3. Mekanik Özellikler 243
EK6D. Boşlukları Yalıtım Malzemesi İle Tamamen Doldurulmuş Yük Taşıyan Döşeme
Kirişleri ve Duvar Dikmeleri 244
6D.1. Genel 244
6D.2. Artık Kesit 244
6D.2.1. Yanma hızları 244
6D.2.2. Kömürleşmenin Başlaması 245
6D.2.3. Panellerin Hasar Görme Süreleri 246
6D.2.4. Dayanım ve Rijitliğin Azaltılması 247
8

9. EK6E. Boşluklu Döşeme ve Duvar Sistemlerinde Kömürleşme 250
6E.1. Genel 250
6E.2. Yanma hızı 250
6E.3. Kömürleşmenin Başlaması 250
6E.4. Panellerin Hasar Alma Süreleri 251
EK6F. Duvar ve Döşeme Sistemlerinin Bölme Fonksiyonlarının Analizi 252
6F.1. Genel 252
6F.2. Yalıtım Analizi İçin Basitleştirilmiş Yöntem 252
6F.2.1. Genel 252
6F.2.2. Temel Yalıtım Değerleri 253
6F.2.3. Konum Katsayısı 254
6F.2.4. Birleşim Noktasının Etkisi 254
7. BÖLÜM 7 - YALITIM TASARIMI 259
7.1. Isı yalıtımı 259
7.1.1. Amaç ve kapsam 259
7.1.2. Tasarım ve uygulama esasları 260
7.1.3. Hesap yöntemi 264
7.2. Su yalıtımı 266
7.2.1. Amaç ve kapsam 266
7.2.2. Tasarım ve uygulama esasları 266
7.3. Ses yalıtımı 269
7.3.1. Amaç ve kapsam 269
7.3.2. Tasarım ve uygulama esasları 269
8. REFERANSLAR 288
9

10. Ek-1
AHŞAP BİNALARIN
TASARIM, HESAP VE
YAPIM ESASLARI
Yönetmelik Taslağı Eki
1.BÖLÜM 1 - GENEL HÜKÜMLER
1.1. Kapsam
Bu yönetmelik hükümleri, ahşap malzeme (ham veya silinmiş kereste, kereste, tutkallı lamine
ahşap, çapraz lamine ahşap, lamine ahşap levha-kontrplak ve diğer ahşap esaslı yapısal
ürünler) kullanılarak kapsam dahilinde yeni yapılacak ahşap binaların tasarımında
kullanılacaktır.
Ahşap taşıyıcı bulunduran karma binaların (betonarme, yığma veya çelik, bodrum ve/veya alt
katlar üzerine ahşap taşıyıcılar ile inşa edilen yapılar, betonarme veya çelik çekirdek
kullanılarak yapılan ahşap yapılar, diğer yapı sistemlerine ahşap eklentiler, ahşap oturtma
çatılar vb.) ilgili ahşap taşıyıcı elemanlarının tasarımında da bu yönetmelik hükümleri
kullanılacaktır.
Depreme dayanıklı ahşap binaların tasarımı, bu yönetmelikte verilen kurallar ve Türkiye Bina
Deprem Yönetmeliğinde (TBDY) yer alan kurallar, birlikte kullanılarak gerçekleştirilecektir.
Bu yönetmelikte atıf yapılan tüm yönetmeliklerin ve standartların (tarih verilenler dahil) en
son yürürlükteki basımları kullanılmalıdır.
Aşağıdaki başlıklarda verilen konular kapsam dışıdır.
Ahşap yüksek binaların tasarımı,
Ahşap köprülerin tasarımı,
10

11. Mevcut ahşap binalarınperformans analizi ve performans değerlendirmesi,
Tarihi ve/veya anıt niteliğindeki ahşap yapıların onarım ve güçlendirilmesi,
Aktif ve/veya pasif davranış kontrolü uygulanmış ahşap binaların tasarımı,
Ahşap binalarda morötesi (UV) yalıtımı konusu,
Uzun süreli 60⁰ sıcaklık üzerindeki ortamlarda bulunan ahşap binaların tasarımı,
Sürekli su ile temas halindeki ahşap yapıların tasarımı,
Demiryolu ahşap traverslerin tasarımı,
Elektrik hatlarının ahşap direk ve pilonlarının tasarımı,
Ahşap kuleler vb. yapıların tasarımı,
1.2. İlkeler ve Genel Gereksinimler
Ahşap binaların tasarımı, TBDY ve TS EN 1990 uygun olarak gerçekleştirilecektir. Bu
yönetmelikle birlikte, TBDY, TS EN 1990 ve bu yönetmelik içerisinde atıfta bulunulan diğer
standartların hükümlerine ve esaslarına uyularak, ahşap binaların planlanan kullanım ömrü
boyunca, gerek ve yeter dayanıma, rijitliğe ve stabiliteye sahip olarak, ekonomik tasarımının
gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY) koşullarına tam uyumlu, diğer tüm yükleme
koşulları güncel TS498 ve TS EN 1991 gözetilerek analiz, tekniğine uygun bağlantılar,
gerçekçi yük dağılımı, yapısal elemanların katlar arasında devamlılığı, düzenli yapısal
eleman yerleşimi, dayanım, stabilite, sünme, süneklik, kullanılabilirlik koşulları, yangın ve
nem konularında İnşaat Mühendisleri tarafından tasarım ve inşaat işlemlerinin yapılması
gereklidir.
Ayrıca, bu yönetmelik ve atıfta bulunulan diğer yönetmeliklerin ve standartların hükümlerine
ve esaslarına uyularak ahşap binaların yeterli ve gerekli seviyede kullanılabilirlik şartlarına,
dayanıklılık kriterlerine, ısı-ses-su yalıtımına ve yangına karşı dayanıma sahip olduğu
gösterilmelidir.
Ahşap binaların planlanan/tasarlanan kullanım ömürleri TS EN 1990’da verilmiştir.
Planlanan/tasarlanan kullanım ömrü ifadesiyle, bu yönetmeliğe ve atıfta bulunan
yönetmeliklere uygun olarak tasarlanan ahşap bina için belirtilen zaman içerisinde önemli ve
yapısal onarıma ve/veya güçlendirmeye ihtiyaç duyulmayacak süre tarif edilmektedir. Diğer
yapı türlerinde olduğu gibi TS EN 1990’da belirtilen yapı ömrüne ilişkin süreler sonunda,
gerçekleştirilecek olan gerekli onarım ve güçlendirme çalışmaları sayesinde, ahşap binaların
çok daha uzun yıllar hizmet verebileceği açıktır. Bu ifade, ilgili süre içerisinde ahşap binada,
yapılması öngörülen ve tavsiye edilen periyodik inceleme ve gerekli durumlarda koruma,
bakım ve basit onarım işlemlerinin gereğini ortadan kaldırmaz.
11

12. Tablo 1.7’de standartlar kolonunda belirtilen kalitede ve özellikte malzeme kullanılması
şarttır. Mobilya sektöründe kullanılan ve ilgili standartları sağlamayan malzemeler binalarda
yapısal olarak kullanılmaz.
1.3. İlgili Standart ve Yönetmelikler
Bu yönetmelik hükümlerinde, tarih belirterek veya belirtilmeden mevzuat dahilindeki diğer
yönetmeliklere, standartlara, kılavuzlara ve diğer belgelere atıf yapılmıştır. İlgili atıflar, bu
yönetmelik hükümleri içerisinde gereken maddeler içerisinde belirtilmiş ve aşağıda
sıralanmıştır.
Deprem etkilerinin tanımı Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’nde verilmiş olup, diğer rüzgar,
kar vb. yük tanımları ve değerleri için TS 498 veya daha detaylı tanımlar için TS EN 1991
geçerlidir.
TS 498 Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap
Değerleri
TS EN 1990 Yapı Tasarım Esasları
TS EN 1991 Yapılar Üzerindeki Etkiler
TS EN 1995-1-1 Ahşap Yapıların Tasarımı - Bölüm 1
TS EN 1998-1 Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı - Bölüm 1
TS EN 1997 Geoteknik Tasarım
BYKHY Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
TBDY 2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018
TS EN 338 Yapı Kerestesi - Mukavemet Sınıfları
TS EN 1912 Yapı Kerestesi - Mukavemet Sınıfları - Ağaç Türleri ve Görsel
Sınıfların Tasnifi
EN 14544 Strength Graded Structural Timber with Round Cross-Section –
Requirements (Yuvarlak Kesitli Yapısal Ahşap Dayanım
Sınıflandırması - Gereklilikler)
TS EN 335-1 Ahşap ve Ahşap Esaslı Mamullerin Dayanıklılığı - Kullanım
Sınıflarının
Tanımı - Bölüm 1: Genel
TS EN 335-2 Ahşap ve Ahşap Esaslı Mamullerin Dayanıklılığı - Kullanım
Sınıflarının
Tanımı - Bölüm 2: Masif Ahşaba Uygulanması
12

13. TS EN 335-3 Ahşap ve Ahşap Esaslı Malzemenin Dayanıklılığı - Biyolojik Tahribat
Derecesine ait Sınıflarının Tarifi - Bölüm 3: Ahşap ve Ahşap Esaslı
Levhalara Uygulanması
TS EN 350 Ahşap ve Ahşap Esaslı Ürünlerin Dayanıklılığı – Ahşap ve Ahşap
Esaslı
Malzemelerin Biyolojik Ajanlara (Zararlılara) Dayanıklılığının Deneye
Tabi Tutulması ve Sınıflandırılması
TS EN 351-1 Ahşap ve Ahşap Esaslı Mamullerin Dayanıklılığı - Emprenye Edilmiş
Masif Ahşap - Bölüm 1: Emprenye Maddesinin Nüfuz Derinliği ve
Tutulma Miktarının Sınıflandırılması
TS EN 383 Ahşap Yapılar - Deney Yöntemleri - Dübel Tipi Bağlantı Elemanları
için Gömülme Mukavemeti ve Deformasyon Değerlerinin Tayini
TS EN 301 Yapıştırıcılar - Fenolik ve Aminoplastik - Yük Taşıyıcı Ahşap Yapılar
için - Sınıflandırma ve Performans Özellikleri
TS EN 15425 Yapıştırıcılar - Yük Taşıyan Kereste Yapılar için Tek Bileşenli
Poliuretan - Sınıflandırma ve Performans Özellikleri
TS EN 15497 Kama Dişli Birleştirilmiş Yapısal Masif ahşap - Performans Gerekleri
ve Asgari İmalat Gerekleri
TS EN 409 Yapı Keresteleri - Deney Metotları - Dübel Tipi Bağlayıcıların Eğilme
Momentinin Tayini
TS EN 460 Ahşap ve Ahşap Esaslı Malzemenin Dayanıklılığı - Masif Ahşabın
Doğal Dayanıklılığı - Tehlike Sınıfları İçerisinde Kullanılacak Ahşap
için Dayanıklılık Kuralları
TS EN 594 Ahşap Yapılar - Deney Yöntemleri - Ahşap Çerçeveli Duvar
Levhalarının Düzlemlerine Paralel Yüklere Karşı Dayanıklılığı ve
Sağlamlığı
TS EN 622-2 Lif Levhalar - Özellikler - Bölüm 2:Sert Levhaların Özellikleri
TS EN 622-3 Lif Levhalar - Özellikler - Bölüm 3: Orta Sert Levhaların Özellikleri
TS EN 622-5 Lif levhalar - Özellikler - Bölüm 5: Kuru İşlemli Levhalar (MDF) için
Gerekler
TS EN 636 Kontrplak-Özellikler
:2012+A1
TS EN 912 Ahşap Bağlayıcıları- Ahşap Bağlayıcıların Özellikleri
13

14. TS EN 1075 Ahşap Yapılar - Deney Metotları - Delikli Metal Levha Bağlayıcılar ile
Yapılan Birleştirmeler
TS EN 1380 Ahşap Yapılar - Deney Yöntemleri - Yük Taşıyıcı Çiviler, Vidalar,
:2002 Dübeller ve Civatalar
TS EN 1381 Ahşap Yapılar - Deney Metotları - Kanca Kullanılarak Yapılmış Yük
Taşıyıcı Birleştirmeler
TS EN 1382 Ahşap Yapılar - Deney Yöntemleri- Ahşap Bağlayıcılarının Geri
Çekilme Kapasiteleri
TS EN 1383 Ahşap Yapılar - Deney Yöntemleri- Ahşap Elemanların Ahşap
Bağlayıcıların Çekme Kuvvetine Karşı Direnci
TS EN 1990 Yapı Tasarım Esasları (Eurocode)
EN 10346 Sıcak Daldırmayla Sürekli Olarak Kaplanmış Çelik Yassı Mamuller -
Teknik Teslim Şartları
TS EN 13986 Yapılarda Kullanılan Ahşap Esaslı Levhalar - Karakteristikler,
+A1 Uygunluğun Değerlendirilmesi ve İşaretleme
TS EN 14080 Ahşap Yapılar -Tutkallı Lamine Kereste ve Tutkallı Masif Ahşap -
Özellikler
TS EN 14081-1 Ahşap yapılar - Dikdörtgen Kesilmiş Yapı Kerestelerinin Mukavemet
+A1 Sınıflandırılması-Bölüm 1: Genel gereklilikler
TS EN 14250 Ahşap Yapılar - Perçinli Metal Plâkalarla Birleştirilen Önyapımlı
Taşıyıcı Yapısal Elemanlar - Mamul Gerekleri
TS EN 14279 Soyma Tabakalı Lamine Kereste (LVL) - Tarifler, Sınıflandırma ve
+A1 Özellikler
TS EN 14358 Ahşap Yapılar - Karakteristik Değerlerin ve Kabul Kriterlerin
Hesaplanması
TS EN 14374 Ahşap Yapılar - Soyma Tabakalı Yapısal Lamine Kereste - Gerekler
TS EN 14545 Ahşap Yapılar - Bağlayıcılar - Gerekler
TS EN 14592 Ahşap Yapılar - Kavela Tipi Bağlantı Elemanları - Gerekler
TS 5190 EN Ahşap Yapılar - Mekanik Bağlayıcılar ile Yapılmış Birleştirmeler
26891 Mukavemet ve Deformasyon Özelliklerinin Tespiti için Genel
Prensipler
TS EN ISO 8970 Ahşap Yapılar - Mekanik Bağlayıcılar ile Yapılmış Birleştirmelerin
Denenmesi - Kereste Yoğunluğu Kriterleri
14

15. TS EN 408 +A1 Ahşap Yapılar - Yapı Kerestesi ve Tutkallanmış Lamine Kereste - Bazı
Fiziksel ve Mekanik Özelliklerinin Tayini
TS 1265 Kereste – İğne Yapraklı Ağaç Keresteleri – Yapılarda Kullanım için
TS EN 384+A1 Yapı Kerestesi – Mekanik Özellikler ve Yoğunluğun Karakteristik
Değerlerinin Tayini
TS EN 12512 Ahşap Yapılar – Deney Metotları – Mekanik Bağlayıcılar ile Yapılmış
Birleştirmeler için Çevrimli Yükleme Deneyi
TS EN 13183-1 Biçilmiş Yapacak Odun (Kereste) Parçasının Rutubet Muhtevası –
Bölüm 1: Fırın Kurusu Yöntemiyle Tayin
TS EN 16085 Kültürel Mirasın Korunması – Kültürel Miras Yapılarda Kullanılan
Malzemelerden Numune Alma Metodolojisi – Genel Kurallar
TS EN 16254 Yapıştırıcılar - Polimerize Olmuş İzosiyanat Emülsiyonu (PİE) - Yüke
+A1 Maruz Ahşap Yapılar için - Sınıflandırma ve Performans Gerekleri
TS EN 17121 Kültürel Mirasın Korunması – Tarihi Ahşap Yapılar – Yük Taşıyıcı
Ahşap Yapıların Yerinde Değerlendirilmesi için Rehber
TS EN 300 Yönlendirilmiş Lif Levhalar (OSB) – Tarifler, Sınıflandırma ve
Özellikler
TS EN 309 Yonga Levhalar – Tarif ve Sınıflandırma
TS EN 312 Yonga Levhalar – Özellikler
TS EN 316 Odundan Mamul Lif Levhalar – Tarifler, Sınıflandırma ve Semboller
TS EN 1195 Yapı Keresteleri – Deney Metotları – Yapılardaki Taban Döşemesinin
Performansı
TS EN 14509 Kendini Taşıyan Çift Yüzeyli Metal Kaplamalı Yalıtım Panelleri –
Fabrika İmal Edilen – Özellikler
TS EN 16351 Ahşap Yapılar – Çapraz Tabakalanmış Ahşap Levha – Gerekler
1.4. Terimler
Bu yönetmelik kapsamında kullanılan teknik terimler burada listelenmektedir:
Akma Akma gerilmesine ulaşıldığında meydana gelen elastik olmayan
şekil değiştirmedir.
Alt Başlık Çatı makasını oluşturan sistemde alt kısımda bulunan ve çekme
kuvveti taşıyan sürekli elemana verilen isimdir.
15

16. Aşık Çatı kaplamasına etkiyen yükleri çatıyı taşıyan makas sistemine
aktarmakta kullanılan, makas düzlemine dik doğrultuda
yerleştirilen ve makas üst başlığına oturan kirişlerdir.
Bağlantı Elemanları Ahşap elemanları birleştirmekte kullanılan çivi, vida, çubuk kama,
delikli metal plaka bağlayıcılar, vb elemanları tanımlar.
Basit Kiriş Birisi sabit diğeri hareketli olan mesnetler arasında tek açıklıklı
kirişi tanımlar.
Çaprazlı stabilite
bağlantısı
Bir çerçeve sisteminde iki katın göreli yanal yer değiştirmesini
veya kirişin veya kolonun uzunluğu boyunca komşu iki noktasının
birbirine göre hareketini kontrol eden destek sistemi (örneğin,
düşey ve yatay düzlemde diyagonal elemanlar ile teşkil edilen örgü
sistemi).
Dış eleman Makaslarda makasın dış hattını oluşturan (örneğin üst ve alt
başlıklar) elemanlara verilen isimdir.
Düşey tutkallı lamine
ahşap
Yükün tutkal hattı düzlemlerine paralel olduğu yapıştırılmış lamine
ahşaptır.
Esnek diyafram Düzlem-içi rijitliğinin ihmal edilebilir seviyede düşük olduğu
kabul edilen, yatay ve düşey kuvvetlerin düşey taşıyıcı elemanlara
etki alanları oranında aktarılmasında kullanılan yapı elemanı.
Homojen tutkallı
lamine ahşap
Aynı dayanım sınıfına sahip tür veya tür kombinasyonlarının
olduğu laminasyonlar kullanılarak yapılan tutkallı lamine ahşaptır.
İç eleman Makaslarda makasın dış hattının kapladığı bölgenin içinde kalan
(örneğin çaprazlar ve dikmeler) elemanlara verilen isimdir.
Kayma gerilmesi Birbirine dik yönde oluşan kayma gerilmelerinin birisinin liflere
dik yönde diğerinin liflere paralel yönde oluştuğu durumu tarifler.
Kısmen-rijit diyafram Malzeme özellikleri, bağlantılar ve kesit geometrisine bağlı olarak
düzlem-içi rijitliği ihmal edilemeyecek büyüklükte olan ancak
tamamen rijit olmayan, yatay kuvvetlerin düşey taşıyıcı elemanlara
aktarılmasında kullanılan döşemenin özelliğidir. Bir döşeme
kısmen-rijit diyafram olarak gerçekçi şekilde modellendiğinde,
kata etkiyen yatay kuvvetlerin ilgili düşey taşıyıcı elemanlara
dağılımını hem düşey elemanların kesme ve eğilme rijitliği hem de
döşemeyi oluşturan tüm parçaların kollektif düzlem-içi rijitliği ve
döşeme parçalarının bağlantılarındaki kısmi hareketlilikler etki
eder.
16

17. Kompozit tutkallı
lamine ahşap
Farklı dayanım sınıflarına sahip birden fazla tür
kombinasyonlarında iç ve dış laminasyonlar kullanılarak yapılan
tutkallı lamine ahşaptır.
Kullanılabilirlik sınır
durumu
Yapı elemanlarında, aşırı şekil değiştirme, yerdeğiştirme, aşırı
titreşim vb. gibi, ikincil yapı elemanlarını etkileyen ve kullanım
konforunu kontrol eden sınır durum.
Mahya Çatı yüzeyini üstten sınırlayan boyuna yatay eleman. Çatı makası
iki boyutlu olarak ele alındığında, mahya makasın tepe noktasına
karşılık gelir ve çatı makası düzlemine dik yönde ilerler.
Mekanik yolla
birleştirilmiş kiriş
Birden fazla masif ahşap elemanın üstte ve alta başlık oluşturacak
şekilde I ya da T konfigürasyonunda birbirine farklı bağlantılarla
birleştirilmiş yapma kirişleri tarifler.
Rijit diyafram Düzlem-içi doğrultuda tamamen rijit kabul edilen, yatay
kuvvetlerin düşey taşıyıcı elemanlara aktarılmasında kullanılan
yapı elemanı. Bir döşeme rijit diyafram olarak kabul edildiğinde,
döşemeye etkiyen yatay yükler ilgili düşey taşıyıcı elemanlara o
elemanların nispi rijitlikleri oranında dağıtılır.
SEM Sonlu Elemanlar Modelleme yöntemi.
Takoz Yapma enkesitli kolonlarda dikmeler arasında bulunan ve
dikmeleri bir arada tutan blok halinde masif ahşap elemanları
tarifler.
Tutkallı lamine ahşap Masif ahşap katmanları üst üste ve bazı durumlarda yan yana
yapıştırarak oluşturulan yapısal elemanlara verilen ismi tarifler.
Tutkallı lamine
ahşabın mekanik
direnci
Elastisite modülü, eğilme dayanımı, basınç dayanımı, çekme
dayanımı ve kesme dayanımını kapsar.
Üst Başlık Çatı makasını oluşturan sistemde üst kısımda bulunan ve basınç
kuvveti taşıyan sürekli elemana verilen isimdir.
Yapma enkesitli kolon Birden fazla sayıda dikmenin birbirine yan yana yapıştırılması,
çivi, vida, bulon gibi bağlantı elemanlarıyla sabitlenmesi, ya da
dikmeler arasında ara bırakacak şekilde takoz ya da kuşaklar ile
sabitlenmesi ile oluşturulan kolonlara verilen isimdir.
Yatay tutkallı lamine
ahşap
Yükün tutkal hattı düzlemlerine dik olduğu yapıştırılmış lamine
ahşaptır.
17

18. 1.5. Simgeler
Bu yönetmelik kapsamında kullanılan simgeler burada listelenmektedir:
Af : Dikme elemanın alanı
Ag: Kayıpsız enkesit alanı
Ai : Her dikmenin ekseni ile yapma enkesitli kolon doğal ekseni arasındaki paralel
eksenler arası dik mesafe
Ate : Tarafsız eksenin kiriş alt seviyesine olan uzaklığı
Atop : Toplam kesit alanıdır
a : Dikme elemanları arasındaki mesafe
ap : Kesilmiş halka veya kayma plakasının kalınlığı
b : Kolon kısa yönü boyu
bs : Yeniden biçilmiş tutkallı lamine ahşap elemanın genişliği
CB : Boyut faktörü
CE: Ahşabın kesitindeki heterojenliği dikkate alan katsayı
CN : Nem durumu düzeltme katsayısı
CP : Burkulma katsayısı
CY : Yük etki süresi katsayısı
CYB : Yanal burkulma nedeni ile dayanımdaki azalmayı belirleyen katsayı
dh : Delik çapı, mm
db : Birleşimde kullanılan bağlantı elemanının çapı, mm
dhb : Eleman içindeki kesilmiş halka veya kayma plakası oluğunun çapı, mm
E : Elastisite modülü
Edeprem : Doğrultu birleştirmesi uygulanmış tasarıma esas toplam deprem etkisi olup
TBDY tüm hükümleri geçerlidir
Yuvarlama kayma
gerilmesi
Birbirine dik yönde oluşan kayma gerilmelerinin her ikisinin de
liflere dik yönde oluştuğu durumu tarifler.
18

19. E0,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların lif yönündeki %5’lik karakteristik elastisite
modülü
E0,g,ort : Tutkallı lamine ahşap elemanların lif yönündeki ortalama elastisite modülü
E90,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların life dik yöndeki %5’lik karakteristik
elastisite modülü
E90,g,ort : Tutkallı lamine ahşap elemanların life dik yöndeki ortalama elastisite modülü
Et,0,l,ort : Dikdörtgen kesitli kereste veya levhaların ortalama çekme elastisite modülü
E0,s,ort : Yeniden biçilmiş tutkallı lamine ahşap elemanın life paralel ortalama elastisite
modülü
E0,gs,k : Tutkallı masif ahşap elemanların lif yönündeki %5’lik karakteristik elastisite
modülü
E0,gs,ort : Tutkallı masif ahşap elemanların lif yönündeki ortalama elastisite modülü
Eort : Elastisite modülünün ortalama değeri
Eort,son : Nihai ortalama elastisite modülü değeri
E0,ort : Liflere paralel ortalama elastisite modülü
E0,05 : Liflere paralel %5’lik karakteristik elastisite modülü
E90,ort : Liflere dik ortalama elastisite modülü
e : Birleşim yerlerinin eksantrikliği
Fv,i : Bağlantı elemanlarına etki eden kesme kuvveti
Fc : Eksenel basınç kuvveti
fc,0,d : Lif yönündeki tasarım basınç dayanımı
fc,0,k : Lif yönündeki karakteristik basınç dayanımı
fc,90,k : Life dik yönündeki karakteristik basınç dayanımı
fc,0,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların lif yönündeki karakteristik basınç dayanımı
fc,90,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların life dik yönündeki karakteristik basınç
Dayanımı
fm,j,k : Tarak dişli bağlantıların karakteristik eğilme dayanımı
fm,k : Karakteristik eğilme dayanımı
19

20. fm,l,k : Laminasyonların yandan tarak dişli bağlantıların konumdaki karakteristik
eğilme dayanımı
fm,s,k : Yeniden kesilmiş tutkallı lamine ahşap elemanların karakteristik eğilme
dayanımı
fm,gs,k : Tutkallı masif ahşabın life paralel yöndeki karakteristik eğilme dayanımı
fm,x,d : x asal eksenine göre tasarım eğilme dayanımı
fm,y,d : y asal eksenine göre tasarım eğilme dayanımı
fm,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların karakteristik eğilme dayanımı
fr,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların yuvarlama kesme dayanımı
ft,0,d : Liflere paralel doğrultuda tasarım çekme dayanımı
ft,0,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların lif yönündeki karakteristik çekme dayanımı
ft,0,k : Lif yönündeki karakteristik çekme dayanımı
ft,0,l,k : Dikdörtgen kesitli kereste veya levhaların karakteristik çekme dayanımı
ft,90,k : Life dik yönündeki karakteristik çekme dayanımı
ft,90,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların life dik yönündeki karakteristik çekme
dayanımı
fv,k : Karakteristik kayma dayanımı
fv,g,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların karakteristik kayma dayanımı
Gd : Tasarım kayma modülü değeri
Gort : Ortalama kayma modülü
Gort,son : Nihai ortalama kayma modülü
Gg,k : Tutkallı lamine ahşap elemanların %5’lik karakteristik kayma modülü
Gg,ort : Tutkallı lamine ahşap elemanlar için ortalama kayma modülü
Gr,g,ort : Tutkallı lamine ahşap elemanlar için ortalama yuvarlama kayma modülü
Gr,g,0.05 : Tutkallı lamine ahşap elemanlar için %5’lik ortalama yuvarlama karakteristik
kayma modülü
G0,gs,k : Tutkallı masif ahşap elemanların lif yönündeki %5’lik karakteristik kayma
modülü
20

21. G0,gs,ort : Tutkallı masif ahşap elemanların lif yönündeki ortalama kayma modülü
Gr,gs,ort : Yeniden biçilmiş tutkallı lamine ahşap elemanın ortalama yuvarlama kayma
modülü
h : Derinlik
Ix,et : Kesitin x-x ekseni etrafında (y yönünde) etkin atalet momenti
Iy,et : Kesitin y-y ekseni etrafında (x yönünde) etkin atalet momenti
If : Dikme elemanın atalet momenti
kh : Tutkallı lamine ahşap için büyütme faktörü
kdef : Zamana bağlı deformasyonların etkili olduğu dönüşüm katsayısı
kdef,ort : Zamana bağlı deformasyonların etkili olduğu ortalama dönüşüm katsayısı
kf : Yeniden biçilmiş tutkallı lamine ahşapta yükün yönünü dikkate alan faktör
Ku : Nihai sınır durumunda arayüz kayma rijitliği
Kser : Arayüz kayma rijitliği
Kser,son :Nihai ortalama arayüz kayma rijitliği
K : Genel tanım olarak çivi, bulon, çubuk kama, vb ile bağlanan iki yüzey
arasında
kayma rijitliği
l : Kafes kolonunun yüksekliği, Kolon uzunluğu, Makas uzunluğu
Le: Yanal burkulma yapabilen kirişin etkili uzunluğu
let : Etkin kolon uzunluğu
n : Yapma enkesitli kolonlarda dikme sayısı, Diyagonal çubuk eleman ile dikme
arasındaki bağlantıda bulunan çivi sayısı
s : Bağlantı elemanları (çivi, bulon, vida vb) arasında şaşırtmalı olarak bırakılan
iki komşu delik arasındaki yüke paralel mesafe
set : Bağlantı elemanları (çivi, bulon, vida vb) arasındaki etkin aralık
Td : Takoz ya da kuşaklara etki eden kesme kuvveti
t : Laminasyon kalınlığı, Çekme elemanının kalınlığı
wani : Ani deplasman
21

22. wsünme : Sünme deplasmanı
Vd : Toplam kesme kuvveti
Ω : Modeldeki belirsizlikleri ve boyutsal değişimlerini hesaba katan malzemeler
için kısmi faktör
λ : Burkulma narinliği
λx : x yönünde (y-y ekseni etrafında) burkulma için narinlik oranı
λx,et : x yönünde (y-y ekseni etrafında) çok parçalı yapma enkesitli kolon burkulma
için etkin narinlik oranı
λy : y yönünde (x-x ekseni etrafında) burkulma için narinlik oranı
λYB : Eğilme dayanımının yanal burulmalı burkulma dayanımına oranını
λy,et : y yönünde (x-x ekseni etrafında) çok parçalı yapma enkesitli kolon burkulma
için etkin narinlik oranı
γi : Yapma enkesitli elemanlar arası yük aktarma katsayısı
τmaks : Hesaplanan maksimum kayma gerilmesi
ρk : Karakteristik yoğunluk
ρort : Ortalama yoğunluk
ρl,k : Dikdörtgen kesitli kereste veya levhaların karakteristik yoğunluğu
ρg,k : Tutkallı lamine ahşabın karakteristik yoğunluğu
ρgs,k : Tutkallı masif ahşabın karakteristik yoğunluğu
ρg,ort : Tutkallı lamine ahşabın ortalama yoğunluğu
σc,0,d : Lif yönündeki tasarım basınç gerilmesi
σc,0,k : Lif yönündeki karakteristik çekme gerilmesi
σi : Eksenel kuvvetten oluşan gerilme değeri
σm,i : Eğilmeden oluşan gerilme değeri
σm,x,d : Yük etkileri altında x asal eksenine göre hesaplanmış tasarım eğilme gerilmesi
σm,y,d : Yük etkileri altında y asal eksenine göre hesaplanmış tasarım eğilme gerilmesi
σt,0,d : Yük etkileri altında liflere paralel doğrultuda hesaplanan tasarım çekme
gerilmesi
22

23. σy,b : Yanal burulmalı burkulma dayanımını
θ : Diyagonal çubuk eleman ile dikme arasındaki eğim açısı
η : Bağlantı esneklik faktörü
1.6. Yapısal Tasarım için Temel İlkeler
1.6.1. Güvenilirlik
Tasarlanan herhangi bir ahşap binanın, planlanan/tasarlanan kullanım ömrü boyunca, yeterli
güvenilirlik derecesini sağlayacak ve ekonomik olacak şekilde tasarlanması ve inşa edilmesi
için bu bölümde ve TS EN 1990’da verilen kurallara ve sınırlara uyulmalıdır. Bu kapsamda
bir ahşap bina, inşası ve kullanımı esnasında meydana gelebilecek muhtemel tüm etkilere,
yüklere ve tesirlere karşı dayanım gösterebilmeli ve kullanım süresince bu dayanımı uygun
bir şekilde koruyabilmelidir. Bu amaçla Denklem 1.1’de verildiği üzere, tasarım yük etkileri,
yapı ve yapı elemanlarının tasarım dayanımlarını hiçbir zaman aşmamalıdır.
(1.1)
Denklem 1.1’de Ed zati yük, hareketli yük, rüzgar yükü, kar yükü, deprem, sıcaklık ve yangın
etkileri vd. yük ve tesirlerin bina/yapı ve yapı elemanları üzerindeki yüklerin tasarım etki
değerlerini, Rd ise bina/yapı, yapı elemanı, malzeme için tasarım dayanım değerlerini ifade
etmektedir.
Güvenilirlik, genellikle olasılık parametreleri ile ifade edilir ve yapının güvenlik,
kullanılabilirlik ve dayanıklılığını kapsamaktadır.
Tasarımdaki temel amaç, bina göçme olasılığını en aza indirmektir. Bu amaçla, yük etkisinin
dayanım değerini aşması güvenli bir düzeyde sınırlandırılmaktadır. Göçme olasılığı Şekil
1.1’de, yük etkisi dağılımı ve dayanımlar dağılımı eğrilerinin olası kesişim alanına denk
gelmektedir.
Şekil 1.1 Yük etkisi ve kapasite dağılımları
Ed ≤ Rd
23

24. Yük etkileri ve dayanımlar için belirlenen/hesaplanan ortalama değerler (sırasıyla Eort ve
Rort), bina güvenliğinin sağlanabilmesi adına, ilgili standartlar uyarınca ve istatistiki hesap
yöntemleri kullanılarak, yük etkileri için belirli bir üst sınır (karakteristik) değerde (Ek) ve
malzeme dayanımlarının istatistiki olarak popülasyonda alt %5’e karşılık gelen sınır
(karakteristik) değerde (Rk) öngörülmektedir. Bu yönetmelikte, kısmi güvenlik faktörlerinin
kullanılması yoluyla, göçmenin gerçekleşme olasılığının azaltılması ve bina güvenliğinin
arttırılması yöntemi kullanılmaktadır. Bu amaçla yük etkisi karakteristik değerleri (Ek) kısmi
güvenlik faktörleriyle çarpılarak tasarım etki değerleri (Ed), dayanım için karakteristik
değerleri (Rk) kısmi güvenlik faktörlerine bölünerek tasarım dayanım değerleri (Rd) elde
edilir (Şekil 1.1).
Tasarım açısından güvenliğin sağlanabilmesi amacıyla, ahşap bina elemanlarının enkesit
boyut ve uzunlukları, bina türü, kullanım amacı/yoğunluğu, bina yüksekliği vb. durumlar
tasarımı gerçekleştiren inşaat mühendisi tarafından değerlendirilerek, geçici durumlar
(montaj aşaması, taşıma, kaldırma), kalıcı durumlar (kullanım ve servis durumu), ve kazara
oluşabilecek istenmeyen durumlar (darbe, patlama, yangın) göz önüne alınmalıdır.
Tasarımda, kolon-kiriş birleşimi ile hafif çerçeve sistemlerdeki duvar paneli-çerçeve
birleşiminin davranışlarının sünek olması ve eleman dayanımının birleşimlerin dayanımından
daha fazla olması esastır.
1.6.2. Sınır Durumlar Tasarım Yöntemi
Sınır durumlar tasarım yöntemi, yapı güvenliğini veya uygun servis koşullarını tehlikeye
atabilecek durumların değerlendirilip, her biri için güvenliğin ve uygun koşulların belirli bir
güvenilirlikle sağlandığı tasarım yaklaşımıdır. Sınır durumlar tasarım yöntemi için bu bölüm
ve TS EN 1990 Bölüm 3’de verilen genel kurallar birlikte göz önüne alınacaktır.
Göz önüne alınacak her sınır durumu için tasarımda, aşağıdaki unsurlar dikkate alınmalıdır.
Farklı malzeme özellikleri (dayanım, rijitlik vb.)
Malzemelerin farklı zamana bağlı davranışları (yük süresi, sünme)
Farklı iklim koşulları (sıcaklık, nem değişimleri)
Farklı tasarım durumları (inşaat aşamaları, zemin ve mesnet koşullarının değişikliği)
Yapı için sınır durum, tehlikeyi oluşturabilecek tüm durumları kapsamaktadır ve amaç, ilgili
sınır durum için göçme olasılığının sabit bir değerin altında kalmasını sağlamaktır. Bunun
için tüm muhtemel göçme ve uygunluğu bozacak durumların (sınır durumlar) belirlenmesi ve
her bir sınır duruma karşı gelecek, kabul edilebilir güvenlik sınırlarının ortaya konarak,
tasarımda bu güvenlik sınırlarının altında kalınması gerekmektedir. Bu yönetmelikteki
24

25. yaklaşımda, sınır durumlar için güvenilirliğin sağlanabilmesi adına, tasarım sürecinde gerekli
adımlarda hem karakteristik malzeme dayanımlarına hem de uygulanacak yüklerin
karakteristik değerlerine, kısmi (güvenlik) faktörleri uygulanmaktadır. Tasarlanan ahşap bina
ve elemanlarının maruz kalacağı etkilerin ve yüklerin belirsizliği nedeniyle, beklenen etkilere
ve yüklere bu bölümde tanımlanan yük faktörleri uygulanarak kuvvet talepleri arttırılacaktır.
Benzer mantıkla, malzeme ve eleman dayanımlarındaki belirsizlikleri en aza indirmek
amacıyla, ortalama dayanımların istatistiki hesaplar sonucu azaltılması ile elde edilen tahmini
karakteristik dayanım değerleri, dayanım azaltma faktörleri uygulanarak azaltılacaktır. Bu
faktörler, lif kıvrıklığı, budaklar vb. kusurların, eleman dayanımı açısından neden olduğu
belirsizlikler dikkate alınarak belirlenmiştir. Hem göçmeye zorlayacak olan etkiler altında
düşük ötelenmeler yaparak ikinci mertebe etkilerini sınırlamak için, hem de uygun
kullanılabilirlik gerekliliklerini yerine getirmek amacıyla sehim ve titreşimleri sınırlamak için
yeterli yapı ve eleman rijitliklerinin sağlanması gerekmektedir.
Temel olarak 4 çeşit sınır durumu mutlaka tasarımda göz önüne alınmalıdır.
i) Dayanım sınır durumu (Taşıma gücü sınır durumu): Yapının dayanımını, can ve mal
güvenliğini sağlamak için verilen sınır durumunu kapsamaktadır. Eğer bu sınır durum
aşılırsa, elemanlarda aşırı gerilme yığılması, yerel burkulma, aşırı eğilme vb.
nedenlerle yapının kararlılığı bozulabilir ve yerel ve/veya global göçmeye sebep
olabilir. Göçme durumu, aşırı yüklemeden veya düşük dayanım/deplasman
kapasitesinden kaynaklı olabilir. Bu nedenle yukarıda tanımlanan etkiler ve
yüklemeler için kullanılan kısmi faktör, yapıyı öngörülemeyen aşırı etkilere ve
yüklemelere karşı; dayanımın azaltılması için kullanılan kısmi faktör ise yapıyı
öngörülemeyen düşük dayanım/deplasman performansına karşı korumak ve
güvenliğini sağlamak için öngörülmektedir. Yapının kullanım ömrü boyunca bu sınır
durumunun aşılma olasılığını en aza indirmek amacıyla, ilgili bölümlerde verilen
faktörler, hesaplar ve tahkikler önemle dikkate alınmalıdır.
ii) Kullanılabilirlik sınır durumu: Aşırı sehim ve titreşim gibi kullanıcı konforunu
bozabilecek durumların önlenmesi için tanımlanan sınır değerleri kapsamaktadır. Bu
sınır durumunun aşılması durumunda, yapının kullanım uygunluğu önemli derecede
düşmektedir. Dolayısıyla bu durum için verilen sınır değerlerin uygulanması,
kullanım konforu için önem arz etmektedir.
iii) Yangına karşı tasarım: Yönetmelikte yangın tasarımı yapısal elemanlar, birleşimler ve
yapısal olmayan elemanlar için verilmiştir. Yangın tasarımın ana amacı belirli bir
yangın süresine göre (buna yangın performansı da denilebilir) elemanların
kendilerinden beklenen işlevi yerine getirmesini sağlayacak şekilde tasarımı
iyileştirmek için gerekli tedbirleri almaktır.
25

26. iv) Yalıtım tasarımı: Yönetmelikte tanımlandığı haliyle ısı, su, nem ve gürültü yalıtımını
tanımlamaktadır. Yapının iç ortamını dış etkenlerden koruyacak, sağlığa uygun ve
konforlu ortamın sağlanması, ısı kayıplarının ve onarım giderlerinin azlatılması, enerji
tasarrufunun sağlanması için gerekli önlemlerin alınması şarttır.
Yukarıdaki tasarım yöntemleri ilgili bölümlerde açıklanmaktadır. Bu yönetmelikte kapsam
dışı olan fakat mühendislik açısından gerekli olduğu durumlarda yorulma sınır durumu için
ilgili yönetmelik ve/veya standartlar kullanılmalıdır. Sinüzoidal benzeri çok sayıda tekrarlı
yükler, az tekrarlı fakat yüksek gerilme oluşturan yükler, yapı elemanlarında ve
birleşimlerinde yorulma etkisine sebep olmakta ve buna bağlı olarak statik etki altında sahip
oldukları dayanımlara ulaşılamamaktadır. Bu tekrarlı yükler, yapının ömrü boyunca farklı
şekillerde değişerek de etki edebilir. Yorulma sınır durumu etkileri için uzun süreli titreşimler,
hareketli ağır yükler, büyük aksamlı makinalar, az tekrarlı yüksek birim deformasyonlu
etkiler örnek verilebilir. Tasarım aşamasında kullanım amacına bağlı olarak yorulma etkileri
göz önünde bulundurulması gerektiği durumlarda, her tür bağlantı ve yükleme (eğilme,
kesme, çekme, birleşik etkiler, vb) durumu ve gerilme seviyesi (minimum gerilme,
maksimum gerilme), döngü sayısı ve gerilmenin yön değiştirmesi (çekme basma) için farklı
yorulma hesaplamaları yapılmalıdır. Palmgren-Miner yaklaşımı ya da daha iyi bir referans
bulunamadığı durumlarda TS EN 1995-2 Ek-A kullanılabilir.
Tasarımda kullanılacak tüm sınır durumlar için yapı güvenliğinin sağlandığı hesapla
gösterilmelidir.
1.6.2.1. Dayanım Sınır Durumu (Taşıma Gücüne Göre Tasarım)
Bu yönetmelik uyarınca tasarlanacak ahşap yapının analizinde, ilgili duruma uygun aşağıda
tanımlanan rijitlik değerleri kullanılmalıdır.
İç kuvvet dağılımı, yapının kendi içindeki rijitlik dağılımı tarafından etkilenmeyen birinci
derece doğrusal elastik analiz için (örn. tüm elemanlar aynı zamana bağlı davranış
özelliklerine sahip), ortalama değerler kullanılmalıdır.
İç kuvvet dağılımı, yapının kendi içindeki rijitlik dağılımı tarafından etkilenen birinci derece
doğrusal elastik analiz için (örn. farklı zamana bağlı davranış özelliklerine sahip olan
malzemeleri içeren kompozit elemanlar), dayanımı ile ilişkili en büyük gerilmeye sebep olan
yük bileşeniyle uyarlanmış nihai ortalama değerler kullanılmalıdır.
İkinci mertebe etkileri dahil edildiği doğrusal elastik analiz için, yük etki süresine göre
uyarlanmamış tasarım değerleri kullanılmalıdır.
26

27. 1.6.2.2. Kullanılabilirlik Sınır Durumu
Kullanılabilirlik sınır durumu, yapıda servis yükü etkilerinin veya kullanım sırasındaki
rutubetin oluşturabileceği, kullanım konforunu bozabilecek aşırı şekil değiştirme, sehim,
sünme ve titreşim durumlarını kapsamaktadır.
Anlık şekil değiştirme, sehim değerlerinin elde edilmesi için elastisite modülü, kayma
modülü ve arayüz kayma rijitliği değerleri olarak, ilgili “ortalama” modül değerleri
kullanılacak ve Bölüm 1.7’ye, Denklem Ek-1A.4, Ek-1A.5 ve Ek-1A.6’ya göre yapılacaktır.
Kullanılabilirlik sınır durumu kombinasyonlarında, kısmi faktörler uygulanmaz.
Nihai şekil değiştirme, sehim değerlerinin elde edilmesi için Bölüm 1.7, Ek-1A, Denklemler
Ek-1A.4, Ek-1A.5, Ek-1A.6, (1.6), Tablo 1.7, Tablo 4.12 ve Bölüm 5 kullanılacaktır.
Eğer yapıda, taşıyıcı eleman olarak farklı zamana bağlı davranış (özellikle sünme)
özelliklerine sahip malzemeler yer alıyorsa nihai şekil değiştirme, sehim değerlerinin elde
edilmesi için elastisite modülü, kayma modülü ve arayüz kayma rijitliği değerleri olarak,
nihai ortalama ilgili modül değerleri kullanılacaktır (Bölüm 1.8.2.2. CN, CY ve kdef
Düzeltme Katsayıları ve Denklem (1.9)).
1.7. Yükler ve Yük Kombinasyonları
Tasarımda kullanılacak karakteristik yük değerleri, TS 498 ve TBDY’den alınacaktır. TS
498’de tanımlı olmayan yükler için TS EN 1991 kullanılacaktır. Söz konusu yükler, bunlarla
sınırlı kalmamak üzere yapı elemanları kalıcı/zati yükleri, döşeme/cephe kaplama, makina,
teçhizat yükleri, sabit ekipman yükleri gibi kalıcı zati yüklerden, zaman içerisinde büyüklüğü
değişkenlik gösteren hareketli yükler, kar yükü, rüzgar yükü, sıcaklık ve zemin etkileri gibi
değişken yüklerden ve kısa süreli oluşan ancak büyüklüğü fazla olan deprem etkisi, patlama,
çarpma, yangın gibi kazara/istenmeden ortaya çıkan etkilerden oluşmaktadır.
Dayanım ve kullanılabilirlik sınır durumları için temel kombinasyonlar aşağıda verilmiş olup,
gerekli ilave kombinasyonların proje özelliklerine göre tasarımcı tarafından oluşturulması
gereklidir. Tasarım mühendisi, Ek-1A ve TS EN 1990 kullanarak binaya ilişkin tüm gerekli
ilave kombinasyonları kendisi oluşturacak ve kullanacaktır.
Dayanım sınır durumu (taşıma gücü sınır durumu) için temel kombinasyonlar:
1.35 Gk + 1.5 Qk
1.35 Gk + 1.5 Sk
1.35 Gk + 1.5 Wk
0.9 Gk + 1.5 Wk
1.35 Gk + 1.5 Qk + 1.05 Sk
27

28. Not: depolama binalarında daha detaylı kombinasyonlar alınmadığı ve depremsiz durumda
Qk=1.5 alınır
Gk : Kalıcı/zati yükün karakteristik değeri
Qk : Hareketli/değişken yükün karakteristik değeri
Sk : Kar yükünün karakteristik değeri
Wk : Rüzgar yükünün karakteristik değeri
Edeprem : Deprem yükünün karakteristik değeri
Kullanılabilirlik sınır durumları için temel kombinasyonlar:
1.8. Dayanım ve Rijitliğe İlişkin Temel Esaslar
Ahşap yapı elemanlarında yük etki süresi ve nem içeriği, dayanım ve rijitlik değerlerini
doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle ahşap yapı tasarımında, bunlarla sınırlı kalmamak
koşuluyla dayanım ve kullanılabilirlik sınır durumlarının değerlendirilmesinde, yük etki
süresine ve nem içeriğine dikkat edilmeli ve malzeme tasarım değerleri belirlenirken, bu
bölümde verilen kurallar uygulanarak hesaba katılmalıdır.
Ahşap malzemenin nem içeriğindeki değişim, boyutlarında ve dayanımında değişime sebep
olmaktadır. İnşaat sırasında genellikle nem içeriği, binanın kullanımı aşamasındaki duruma
1.35 Gk + 1.05 Qk + 1.5 Sk
1.35 Gk + 1.5 Qk + 1.05 Sk + 1.05 Wk
1.35 Gk + 1.05 Qk + 1.5 Sk + 1.05 Wk
1.35 Gk + 1.05 Qk + 1.05 Sk + 1.5 Wk
1.0 Gk + 1.0 Qk + 0.4 Sk + 1.0 Edeprem
0.9 Gk + 1.0 Edeprem
1.0 Gk + 1.0 Qk
1.0 Gk + 1.0 Sk
1.0 Gk + 1.0 Wk
1.0 Gk + 1.0 Qk + 0.7 Sk + 0.7 Wk
1.0 Gk + 0.7 Qk + 1.0 Sk + 0.7 Wk
1.0 Gk + 0.7 Qk + 0.7 Sk + 1.0 Wk
28

29. göre daha fazladır. Bu sebeple, yapının inşası tamamlandıktan sonra ahşap elemanların
kuruması sırasında meydana gelecek boy kısalmalarından, yapının zarar görmemesi
sağlanmalıdır. İnşa aşamasında sahaya aktarılan ahşap malzemenin, kontrollü olarak uygun
şartlarda bekletilmesi, nem içeriğinin dengelenmesi adına bu duruma karşın bir önlem
olabilir. Ahşap yapı elemanlarının nem içeriğindeki değişim, kullanım aşamasında da söz
konusu olabilir. Gerek inşa aşamasında (özel önlem alınmadıysa) gerekse kullanım
aşamasında ahşap elemanların, nem içeriğindeki değişimlerin oluşturacağı mekanik etkiler
mutlaka göz önüne alınmalıdır.
1.8.1. Yük Etki Sınıfları
Ahşap ve ahşap esaslı yapı elemanlarına etkiyen yüklerin uygulama ve etki süresi arttıkça
dayanımları azalmaktadır, dolayısıyla bu durum tasarıma dahil edilmelidir. Bu amaçla yük
etki sınıfları, Tablo 1.1’de verilen yük etki sürelerine göre belirlenecektir.
Tablo 1.1 Yük etki süresi sınıflandırma tablosu
1.8.2. Ortam Bağıl Nem Oranına Bağlı Kullanım Sınıfları
Ahşap binalardaki taşıyıcı ahşap elemanların nem içeriği, ortam nem oranına bağlı olarak
değişkenlik göstermektedir. Bu yönetmelikte ortam nem oranına bağlı olarak ahşap taşıyıcı
elemanlar, 3 sınıfa ayrılmaktadır.
i) Kullanım sınıfı 1 (KS1): Sadece yılda birkaç hafta içinde % 65’i aşan çevredeki
havanın bağıl nem oranına (20 °C sıcaklık için) karşılık gelen malzeme nem içeriği ile
karakterize edilir. Bu sınıfta ortalama nem içeriği çoğu yumuşak ağaç türünde %12’yi
aşmayacaktır.
Yük Etki Sınıfı Açıklama
Kalıcı Etki Yük 6 aydan uzun süre etki etmektedir (zati ve hareketli yük vb.)
Orta Süreli Etki Yük 1 haftadan 6 aya kadar etki etmektedir (kar yükü vb.)
Anlık Etki
Yük anlık durumdan 1 haftaya kadar etki etmektedir (rüzgar ve
deprem yükleri vb.)
29

30. ii) Kullanım sınıfı 2 (KS2): Sadece yılda birkaç hafta içinde %85’i aşan çevredeki
havanın bağıl nem oranına (20 °C sıcaklık için) karşılık gelen malzeme nem içeriği ile
karakterize edilir. Bu sınıfta ortalama nem içeriği çoğu yumuşak ağaç türünde %20’yi
aşmayacaktır.
iii) Kullanım sınıfı 3 (KS3): Kullanım sınıfı 2’den daha fazla nem içeriğine neden olan
iklim koşulları ile karakterize edilir. Özetle kullanım sınıfı 1 ve 2 dışındaki durumları
kapsamaktadır.
Kullanım sınıfları Tablo 1.2’de belirtilmiştir.
Tablo 1.2 Ortam nem oranına göre kullanım sınıfları
1.8.3. Malzeme Özellikleri
Dayanım ve rijitlik parametreleri, malzemenin maruz kalacağı yük çeşitlerine göre testler
yapılarak veya benzer ahşap türleri ve sınıfları veya ahşap bazlı malzemeler veya farklı
özellikler arasında karşılaştırmalar yapılarak belirlenebilir. Ahşap dayanım sınıfları ve
mekanik özellikleri belirlenmiş ve ilgili standartlarda tanımlanmıştır.
Karakteristik değerler, gerilme – birim şekil değiştirme ilişkisinin doğrusal olduğu varsayımı
üzerine belirlendiği için elemanların dayanım tahkikleri, bu doğrusal ilişkiye bağlı olarak
yapılmalıdır.
Bağlantılar, basınç etkisindeki elemanlar veya elemanın bir bölümü için doğrusal olmayan
ilişki (elastik-plastik) kullanılabilir.
1.8.3.1. Malzeme Tasarım Değeri
Malzeme tasarım dayanımları (Xd), Denklem 1.2 yardımıyla bulunacaktır.
XK : Dayanım özelliği karakteristik değeri
Kullanım sınıfı Ortalama Nem İçeriği İklim Koşulları
KS1 (Nem durumu az) ≤ 12 20 °C ve %65 bağıl ortam nemi
KS2 (Nem durumu orta) ≤ 20 20 °C ve %85 bağıl ortam nemi
KS3 (Nem durumu çok) > 20 Kullanım sınıfı 1 ve 2 dışında
(1.2)
Xd =
CNCY
Ω
XK
30

31. 𝛺 : Malzeme özelliği kısmi faktörü (Tablo 1.3)
CN : Kullanım sınıfına bağlı nem durumu düzeltme katsayısı
CY : Yük etki sınıfına bağlı yük etki süresi düzeltme katsayısı
Tasarım eleman rijitlik parametreleri Denklem 1.3 kullanılarak hesaplanmalıdır:
Eort : Elastisite modülü ortalama değeri
Gort : Kayma modülü ortalama değeri
Tablo 1.3 Sertifikalı malzeme özelliği kısmi faktörü (𝛺)
1.8.3.2. CN, CY ve kdef Düzeltme Katsayıları
CN ve CY katsayıları kullanım sınıfı ve yük etkisi süresini dikkate alan tasarım dayanımı
düzeltme katsayılarıdır ve Tablo 1.4, Tablo 1.5 ve Tablo 1.6 yardımıyla bulunacaktır.
Tablo 1.4 Nem Durumu Düzeltme Katsayısı (CN)
(1.3)
Ed =
Eort
Ω
, Gd =
Gort
Ω
Temel Kombinasyon
Masif Ahşap
Tutkallı Lamine Ahşap
Lamine Levha Ahşap LVL, kontrplak, OSB
Yonga Levhalar
Lif Levhalar, sert
Lif Levhalar, orta
Lif Levhalar, MDF
Lif Levhalar, yumuşak
Çapraz Lamine Ahşap, CLT
Birleşimler
Çivili metal plaka bağlantı elemanları
1.30
1.25
1.20
1.30
1.30
1.30
1.30
1.30
1.30
1.30
1.25
Kazara Oluşan Tasarım Durumu Kombinasyonu 1.00
31

32. Tablo 1.5 Yük Etki Süresi Tanımları
Bir bağlantıda iki farklı zamana bağımlı özellikte ahşap malzemenin kullanılması
durumunda CN ve CY değerleri aşağıdaki formülle hesaplanır.
(1.4)
(1.5)
Tablo 1.6 Yük Etki Süresi Düzeltme Katsayısı (CY)
Nem
Durumu
Nem Durumu
Düzeltme Katsayısı,
CN
Açıklama
Az 1.00 Ahşabın nem içeriği %12'den az
Orta 0.95 Ahşabın nem içeriği %12'den fazla %20'den az
Çok 0.85 Ahşabın nem içeriği %20'den fazla
Yük Etki Süresi
Yük Etki Süresi
Düzeltme Katsayısı,
CY
Açıklama
Kalıcı Etki
Malzeme cinsine ve
nem durumuna göre
değişmektedir
Yük 6 aydan fazla etki etmektedir (zati,
hareketli yük vs.)
Orta Süreli Etki
Yük 1 hafta- 6 ay arası etki etmektedir (kar
yükü vs.)
Anlık Etki
Yük anlık durumdan 1 haftaya kadar etki
etmektedir (rüzgar ve deprem yükleri vs.)
CN = CN,1 CN,2
CY = CY,1 CY,2
Masif Ahşap Elemanlar
Malzeme
Nem Durumu Katsayıları Yük Etki Süresi Katsayıları, CY
Nem Durumu CN Kalıcı Etki Orta Süreli Etki Anlık Etki
Az 1.00
32

33. Masif Ahşap Orta 0.95 0.6 0.8 1.10
Çok 0.85
Tabakalı Ahşap Elemanlar
Malzeme
Nem Durumu Katsayıları Yük Etki Süresi Katsayıları, CY
Nem Durumu CN Kalıcı Etki Orta Süreli Etki Anlık Etki
Tutkallı
Lamine Ahşap
Az 1.00
0.6 0.8 1.10
Orta 0.95
Çok 0.85
Çapraz
Lamine Ahşap
(CLT)
Az 1.00
0.6 0.8 1.10
Orta 0.95
Lamine Levha
Ahşap (LVL)
Az 1.00
0.6 0.8 1.10
Orta 0.95
Çok 0.85
Kontrplak
Az 1.00
0.6 0.8 1.10
Orta 0.95
Çok 0.85
OSB
Az (OSB/2) 1.00 0.30 0.60 1.10
Az (OSB/3 ve 4) 1.00 0.40 0.70 1.10
Orta (OSB/3 ve
4)
0.95 0.30 0.60 0.95
Yonga levha
Az 1.00 0.30 0.65 1.10
Orta 0.95 0.20 0.45 0.85
Lif levha, sert
Az 1.00 0.30 0.65 1.10
Orta 0.95 0.20 0.45 0.85
Lif levha, orta
sert ve MDF
Az 1.00 0.20 0.60 1.10
Orta 0.95 0.00 0.00 0.85
33

34. kdef kullanılabilirlik durumu hesaplarında kullanılan zamana bağlı deformasyonların etkili
olduğu düzeltme katsayısıdır ve Denklem 1.6 yardımıyla veya Tablo 1.7 kullanılarak
bulunacaktır.
Tablo 1.7 kdef değerleri tablosu
(1.6)
kdef =
wsünme
wani
Malzeme Standart
Kullanım Sınıfı
1 2 3
Masif Ahşap TS EN 14081-1+A1 0.60 0.80 2.00
Tutkallı Lamine Ahşap TS EN 14080 0.60 0.80 2.00
Lamine Levha Ahşap
(LVL)
TS EN 14374,
TS EN 14279+A1
0.60 0.80 2.00
Kontrplak
TS EN 636:2012+A1
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 3
0.80
0.80
0.80
-
1.00
1.00
-
-
2.50
OSB
TS EN 300
OSB/2
OSB/3, OSB/4
2.25
1.50
-
2.25
-
-
Yonga
Levhalar
EN 312
Bölüm 4
Bölüm 5
Bölüm 6
Bölüm 7
2.25
2.25
1.50
1.50
-
3.00
-
2.25
-
-
-
-
Lif Levhalar,
Sert
TS EN 622-2
HB.LA, HB.HLA 1
HB.HLA 2
2.25
2.25
-
3.00
-
-
Lif Levhalar,
Orta
TS EN 622-3
MBH.LA1, HB.HLA 2
MBH.HLS1, MBH.HLS2
3.00
3.00
-
4.00
-
-
Lif Levhalar,
MDF
TS EN 622-5
MDF.LA
MDF.HLS
0.20
2.25
-
3.00
-
-
34

35. Kullanılabilirlik sınır durumu için, eğer yapı farklı zamana bağlı davranışlara sahip
elemanlardan oluşuyorsa son ortalama elastisite modülü, kayma modülü ve arayüz kayma
rijitliği değerleri Denklem 1.7 yardımıyla hesaplanmalıdır.
Dayanım sınır durumu için eleman kuvvetleri ve momentleri yapıdaki gerilme dağılımı
tarafından etkileniyorsa, son ortalama elastisite modülü, kayma modülü ve arayüz kayma
rijitliği değerleri Denklem 1.8 yardımıyla hesaplanmalıdır.
Eort ortalama elastisite modülü
Gort ortalama kayma modülü
Kser arayüz kayma rijitliği
kdef kullanım sınıfı dikkate alınarak sünme deformasyonunun
değerlendirmesi için bir faktör
𝛹2 yük kısmi faktörü (Tablo Ek-1A.3)
Bir birleşimi oluşturan iki ahşap elemanı farklı zamana bağlı davranışlara sahipse, nihai
deformasyon hesabında kullanılacak deformasyon faktörü, kdef,ort Denklem 1.9 yardımıyla
hesaplanmalıdır.
kdef,1 ve kdef,2 iki elemanın farklı deformasyon faktörlerini göstermektedir.
1.8.3.3. Boyut Faktörleri, CB
Bu faktörler hacim etkilerini dikkate almaktadır. Bir ahşap elemanının kesit boyutu ne kadar
büyükse içindeki kusurlar o kadar da fazla olur, dolayısıyla elemanın dayanımı o kadar da
düşük olur. Tasarımda bu etki boyut faktörleri ile dikkate alınmaktadır. Boyut faktörleri
Bölüm 2.2. Masif Ahşap Boyut Faktörü (CB) ve 2.3. Tutkallı Lamine Ahşap Boyut Faktörü
(CB) altında yer almaktadır.
(1.7)
Eort,son =
Eort
(1 + kdef,ort)
, Gort,son =
Gort
(1 + kdef,ort)
, Kser,son =
Kser
(1 + kdef,ort)
(1.8
)
Eort,son =
Eort
(1 + ψ2kdef,ort)
, Gort,son =
Gort
(1 + ψ2kdef,ort)
, Kser,son =
Kser
(1 + ψ2kdef,ort)
(1.9)
kdef,ort = 2 kdef,1 kdef,2
35

36. 1.8.4. Hibrit Sistemler
Hibrit sistemlerde malzemelerin dayanımları ve gerilmelerin dağılım hesapları genel yapı
mekaniği kuralları kullanılarak yapılabilir. Bununla birlikte, sıcaklık genleşme katsayıları
arasındaki farklılıklar, ahşap elemanların uzun süre yük altında kaldığında sünme özellikleri,
nem koşullarında değişim durumunda ahşap elemanların deformasyonu ve yük taşıma
kapasitelerindeki değişiklikler, ısı iletme katsayıları, yangın sırasında farklı malzemelerin
performansı, vb. uyumsuzluk oluşturması muhtemel tüm parametreler tasarımlar yapılırken
mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır ve potansiyel tüm sorunlara önceden yeterli önlemler
alınması gereklidir.
1.9. Bu yönetmelik kapsamında tanımlı olan ağaç türleri
Bu yönetmelik kapsamı dahilinde yapılacak ahşap binalarda, TS EN 1912’de ve TS EN
14080’de tanımlanmış, coğrafi kaynağı ve görsel tasnif durumuna göre karakteristik
dayanımları verilmiş olan ahşap malzemeler kullanılacaktır. Bu yönetmelik kapsamında
tanımlı olan ve belirtilen bu kaynaklarda yer alan, ağaç türlerinin bazıları aşağıda Türkçe
isimleri ve İngilizce/Latince karşılıklarıyla verilmektedir:
a) Türk karaçamı,
b) Türk köknarı,
c) Ladin (Avrupa ladini) Spruce (Picea abies, PCAB)
d) Köknar (Orta ve güney Avrupa köknarı) Fir (Abies alba, ABAL)
e) Sarı çam (İskoçya çamı) Scots pine,
f) Kaliforniya çamı ya da kızılağaç Redwood (Pinus sylvestris, PNSY)
g) Douglas köknarı (Douglas çamı) Douglas fir (Pseudotsuga menziesii,
PSMN)
h) KuzeyBatı Amerika kaliteli, ibreli iri ağaç)Western Hemlock (Tsuga heterophylla,
TSHT)
i) Korsika çamı Corsican pine
j) Avusturya karaçamı Austrian black pine (Pinus nigra, PNNL),
k) Avrupa melezçam - karaçamı European larch (Larix decidua, LADC)
l) Sibirya karaçamı Siberian larch (Larix sibirica, LASI)
m) Dahurian karaçamı Dahurian larch (Larix gmelinii (Rupr.)
Kuzen.),
n) Sahil çamı Maritime pine (Pinus pinaster, PNPN),
o) Kavak Poplar (Applicable clones: Populus x
euramericana cv “Robusta”, ”Dorskamp”, “I214” and “I4551”, POAL)
p) Monteri çamı veya Radiata çamı Radiata Pine (Pinus radiata, PNRD),
q) Sıtka ladini Sitka-spruce (Picea sitchensis, PCST),
36

37. r) Çıralı çam Southern Yellow pine (Pinus palustris,
PNPL),
s) Kırmızı ardıç Western Red Cedar (Thuja plicata, THPL),
t) Sedir Yellow Cedar (Chamaecyparis
nootkatensis, Kuzey Amerika kıyı
bölgelerine özgüCHNT),
u) Kızılçam Pinus Brutia:Turkish Red Pine,
v) Sarıçam Pinus Silvestris:Redwood pine:Scotch Pine
1.10. Kalite Kontrolü
Ahşap binaların tasarımında, tasarımı yapan inşaat mühendisi uygulamada kullanılan ahşap
eleman boyutlarına ve izin verilen boyut toleranslarına uyacaktır. Tüm elemanlar (özellikle
masif ahşap) için nominal ve gerçek eleman boyutlarında olması beklenen farklılıkları
tasarımda göz önüne alacaktır. Tasarımda göz önünde bulundurulmayan, uygulamada
karşılaşılabilecek ahşap elemanların gerçek kesit boyutlarının toleransı yapısal uygunluk
açısından en fazla -%2 ve +%3 olabilir.
Ek-1A Yük kombinasyonlarının oluşturulması
Yük kombinasyonlarının belirlenmesinde, bu bölüm kuralları kullanılacaktır. İlave bilgiler
için TS EN 1990’dan yararlanılacaktır. Her yük kombinasyonu, bir birincil değişken/hareketli
yük (Qk,1) veya bir kazara oluşan yük (Ad veya AEd =Edeprem) içerecek biçimde
oluşturulacaktır.
Sınır durumlar tasarım yöntemi için yük ve etki kombinasyonları Denklem Ek-1A.1, Ek-1A.2
ve Ek-1A.3’te verilmiştir.
Temel kombinasyon (Kalıcı yükler):
(Ek-1A.1)
Kazara oluşan tasarım durumu için etkilerin kombinasyonu:
(Ek-1A.2)
Deprem tasarımı için etkilerin kombinasyonu:
∑
j≥1
γG,jGk,j + γpP + γQ,1 Qk,1 +
∑
i>1
γQ,iψ0,i Qk,i
∑
j≥1
Gk,j + P + Ad + ψ1,1Qk,1 +
∑
i>1
ψ2,i Qk,i
37

38. (Ek-1A.3)
Gk : Kalıcı/zati yükün karakteristik değeri
P : Öngerilme etkisinin değeri
Qk,1 : Esas olan birincil hareketli/değişken yükün karakteristik değeri
Qk,i : Eşlik eden ikincil hareketli/değişken i yükünün karakteristik
değeri
Ad : Kazara oluşan etkinin tasarım değeri
AEd = Edeprem : Deprem etkisi tasarım değeri
: Hareketli/değişken yükün kombinasyon faktörü
: Hareketli/değişken yükün süreklilik/sıklık faktörü
: Hareketli/değişken yükün kalıcı-uzun süreli etki faktörü
: Kısmi faktörler
Tablo Ek-1A.1. Yük etkileri için kısmi faktörler ( )
Tablo Ek-1A.2. Kısmi faktör setleri
∑
j≥1
Gk,j + P + AEd +
∑
i≥1
ψ2,i Qk,i
ψo
ψ1
ψ2
γG,j, γp, γQ,i
γG,j, γQ,i
Etkiler
Kalıcı/zati yük
Birincil hareketli/
değişken yük
Eşlik eden ikincil
hareketli/değişken yük(ler)
Elverişsiz
şartlar
Elverişli
şartlar
Elverişsiz
şartlar
Elverişli
şartlar
Elverişsiz
şartlar
Elverişli
şartlar
Set A 1.10 0.90 1.50 0 1.50 0
Set B
1.35 1.00 1.50 0 1.50 0
veya aşağıdakilerin en elverişsizi
1.35 1.00 1.50 0 1.50 0
0.85*1.35 1.00 1.50 0 1.50 0
Set C 1.00 1.00 1.30 0 1.30 0
Sınır Durum Kısmi Faktör Seti
38

39. Kullanılabilirlik sınır durumu için uygulanacak yük etkisi kombinasyonları, Denklem
Ek-1A.4, Ek-1A.5 ve Ek-1A.6’de verilmiştir. Kullanılabilirlik sınır durumu
kombinasyonlarında, kısmi faktörler uygulanmaz.
Karakteristik kombinasyon (geri dönüşsüz sınır durumlar, wani için):
(Ek-1A.4)
Sık kombinasyon (geri dönüşümlü sınır durumlar):
(Ek-1A.5)
Kalıcı etki kombinasyonu (uzun süreli etkiler ve görünüşü etkileyen durumlar):
(Ek-1A.6)
EQU - Binaların rijit cisim
hareketi olarak statik dengesi
için tasarım durumu
Set A
STR - Yapı elemanlarının,
Geoteknik etkileri kapsamayan
dayanım için tasarım durumu
Set B
STR - Yapı elemanlarının,
geoteknik etkileri kapsayan
dayanım için tasarım durumu
(temel pabuçları, kazıklar, temel
duvarları, vb.)
GEO – Zemin direnci için
tasarım durumu
Yaklaşım 1: Set C ve Set B’den ayrı ayrı hesaplanan
tasarım değerlerinin, geoteknik etkiler ve ilave olarak
yapıya etkiyen/yapıdan kaynaklanan diğer etkilere
uygulanması. Yaygın durumlarda, temel pabuçlarının
boyut tayininde Set C ve yapısal dirençte Set B dikkate
alınır
Yaklaşım 2: Set B’den hesaplanan tasarım değerlerinin,
geoteknik etkiler ve ilave olarak yapıya etkiyen/yapıdan
kaynaklanan diğer etkilere uygulanması
Yaklaşım 3: Set C’den hesaplanan tasarım değerlerinin,
geoteknik etkiler ve aynı zamanda Set B’den hesaplanan
kısmi faktörlerin yapıya etkiyen/yapıdan kaynaklanan
diğer etkilere uygulanması.
Fd =
∑
j≥1
Gk,j + P + Qk,1 +
∑
i>1
ψ0,iQk,i
Fd =
∑
j≥1
Gk,j + P + Qk,1 +
∑
i>1
ψ2,iQk,i
Fd =
∑
j≥1
Gk,j + P + ψ2,iQk,i
39

40. Tablo Ek-1A.3. Binalar için önerilen kombinasyon 𝜓 katsayıları
Etki 𝜓0 𝜓1 𝜓2
Binalara etkiyen yükler
Kategori A: Ev, konut alanları
Kategori B: Ofis alanları
Kategori C: Kongre alanları
Kategori D: Alışveriş alanları
Kategori E: Depolama alanları
Kategori F: Trafiğe açık alanlar (Araç ağırlığı ≤ 30 kN)
Kategori G: Trafiğe açık alanlar (30 kN < Araç ağırlığı ≤ 160 kN)
Kategori H: Çatılar
0.70
0.70
0.70
0.70
1.00
0.70
0.70
0
0.50
0.50
0.70
0.70
0.90
0.70
0.50
0
0.30
0.30
0.60
0.60
0.80
0.60
0.30
0
Binalara etkiyen kar yükü
Ortalama kotu H > 1000 m olan yerler
Ortalama kotu H ≤ 1000 m olan yerler
0.70
0.50
0.50
0.20
0.20
0
Binalara etkiyen rüzgar yükü ( ≥ 0.5 kN/m2, ≥28 m/s , TS 498) 0.60 0.20 0
Binalardaki sıcaklık etkisi (yangın haricinde) 0.60 0.50 0
40

41. 2.BÖLÜM 2 - MALZEME
2.1. Genel
Yumuşak ve sert ağaçlardan elde edilen masif ahşap kereste elemanlarının temel dayanım ve
mekanik özellikleri, TS EN 338’den alınarak kullanılacaktır. İlgili mekanik özellikler Tablo
2.1, Tablo 2.2 ve Tablo 2.3’de yer almaktadır. Tablolarda yer alan değerler aşağıda
tanımlanmıştır.
fm,k Karakteristik eğilme dayanımı
ft,0,k Liflere paralel karakteristik çekme dayanımı
ft,90,k Liflere dik karakteristik çekme dayanımı
fc,0,k Liflere paralel karakteristik basınç dayanımı
fc,90,k Liflere dik karakteristik çekme dayanımı
fv,k Karakteristik kayma dayanımı
E0,ort Liflere paralel ortalama elastisite modülü
E0,05 Liflere paralel %5’lik karakteristik elastisite modülü
E90,ort Liflere dik ortalama elastisite modülü
Gort Ortalama kayma modülü
𝜌k Karakteristik yoğunluk
𝜌ort Ortalama yoğunluk
Tablo 2.1. Sert ağaçların (Meşe, kayın, akça ağaç vb.) mekanik özellikleri
Dayanım özellikleri (N/mm2)
Rijitlik özellikleri (kN/
mm2) 𝜌k
(kg/m3)
𝜌ort
(kg/m3)
fm,k ft,0,k ft,90,k fc,0,k fc,90,k fv,k E0,ort E0,05
E90,or
t
Gort
D18 18 11 0.6 18 7.5 3.4 9.5 8.0 0.63
0.5
9
475 570
D24 24 14 0.6 21 7.8 4.0 10.0 8.5 0.67
0.6
2
485 580
D30 30 18 0.6 23 8.0 4.0 11.0 9.2 0.73
0.6
9
530 640
D35 35 21 0.6 25 8.1 4.0 12.0 10.1 0.80
0.7
5
540 650
D40 40 24 0.6 26 8.3 4.0 13.0 10.9 0.86
0.8
1
550 660
41

42. Tablo 2.2. Yumuşak ağaçların (Ladin, çam, köknar, karaçam vb.) mekanik özellikleri
D50 50 30 0.6 29 9.3 4.0 14.0 11.8 0.93
0.8
8
620 750
D60 60 36 0.6 32 10.5 4.5 17.0 14.3 1.13
1.0
6
700 840
D70 70 42 0.6 34 13.5 5.0 20.0 16.8 1.33
1.2
5
900 1080
Dayanım özellikleri (N/mm2) Rijitlik özellikleri (kN/mm2) 𝜌k
(kg/
m3)
𝜌ort
(kg/
m3)
fm,k ft,0,k ft,90,k fc,0,k
fc,90,
k
fv,k E0,ort E0,05 E90,ort Gort
C14 14 8 0.4 16 2.0 3.0 7.0 4.7 0.23 0.44 290 350
C16 16 10 0.4 17 2.2 3.2 8.0 5.4 0.27 0.50 310 370
C18 18 11 0.4 18 2.2 3.4 9.0 6.0 0.30 0.56 320 380
C20 20 12 0.4 19 2.3 3.6 9.5 6.4 0.32 0.59 330 390
C22 22 13 0.4 20 2.4 3.8 10.0 6.7 0.33 0.63 340 410
C24 24 14 0.4 21 2.5 4.0 11.0 7.4 0.37 0.69 350 420
C27 27 16 0.4 22 2.6 4.0 11.5 7.7 0.38 0.72 370 450
C30 30 18 0.4 23 2.7 4.0 12.0 8.0 0.40 0.75 380 460
C35 35 21 0.4 25 2.8 4.0 13.0 8.7 0.43 0.81 400 480
C40 40 24 0.4 26 2.9 4.0 14.0 9.4 0.47 0.88 420 500
C45 45 27 0.4 27 3.1 4.0 15.0 10.0 0.50 0.94 440 520
C50 50 30 0.4 29 3.2 4.0 16.0 10.7 0.53 1.0.0 460 550
42

43. Tablo 2.3. Yumuşak ağaçların çekme dayanımına göre mekanik özellikleri
T8 T9
T1
0
T1
1
T1
2
T1
3
T1
4
T14
.5
T1
5
T1
6
T1
8
T2
1
T2
2
T2
4
T2
6
T2
7
T2
8
T3
0
Dayanım özellikleri (N/mm2)
fm,k
13.
5
14.
5
14 17 18
19.
5
20.
5
21 22 23
25.
5
29
30.
5
33 35
36.
5
37.
5
40
ft,0,k 8 9 10 11 12 13 14
14.
5
15 16 18 21 22 24 26 27 28 30
ft,90,k 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4
fc,0,k 16 17 17 18 19 20 21 21 21 22 23 25 26 27 28 29 29 30
fc,90,k 2.0 2.1 2.2 2.2 2.3 2.4 2.5 2.5 2.5 2.6 2.7 2.7 2.7 2.8 2.9 2.9 2.9 3.0
fv,k 2.8 3.0 3.2 3.4 3.6 3.8 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0 4.0
Rijitlik özellikleri (kN/mm2)
Et,0,ort 7.0 7.5 8.0 9.0 9.5
10.
0
11.
0
11.
0
11.
5
11.
5
12.
0
13.
0
13.
0
13.
5
14.
0
15.
0
15.
0
15.
5
Et,0,k 4.7 5.0 5.4 6.0 6.4 6.7 7.4 7.4 7.7 7.4 8.0 8.7 8.7 9.0 9.4
10.
1
10.
1
10.
4
Et,90,ort
0.2
3
0.2
5
0.2
7
0.3
0
0.3
2
0.3
3
0.3
7
0.3
7
0.3
8
0.3
8
0.4
0
0.4
3
0.4
3
0.4
5
0.4
7
0.5
0
0.5
0
0.5
2
Gort
0.4
4
0.4
7
0.5
0.5
6
0.5
9
0.6
3
0.6
9
0.6
9
0.7
2
0.7
2
0.7
5
0.8
1
0.8
1
0.8
4
0.8
8
0.9
4
0.9
4
0.9
7
Yoğunluk (kg/m3)
ρk 290 300 310 320 330 340 350 350 360 370 380 390 390 400 410 410 420 430
ρort 350 360 370 380 400 410 420 420 430 440 460 470 470 480 490 490 500 520
43

44. 2.2. Masif Ahşap Boyut Faktörü (CB)
Ahşap elemanlar TS EN 14081-1+A1 ile uyumlu olacaktır. Yuvarlak enkesitli ahşap
elemanlar EN 14544 ile uyumlu olacaktır. Masif ahşap dayanım sınıfları Tablo 2.1, 2.2 ve
2.3’de verilmiş olup varsa güncel değerleri TS EN 338’den alınacaktır.
Masif ahşap, ağaçtan doğrudan kesilen ahşap parçasıdır. Doğal yapısı gereği, işlenmiş ahşap
türlerine göre, budaklar ve diğer kusurlar içermektedir. Dolayısıyla işlenmiş ahşap türlerine
göre daha düşük dayanıma sahiptir.
Karakteristik yoğunluğu, ≤ 700 kg/m2 olan dikdörtgen masif ahşaplar için, eğilme referans
derinliği veya çekme referans genişliği (enkesit boyutunun en büyüğü) 150 mm’dir. Eğilme
derinliği veya çekme genişliği 150 mm’den küçük masif ahşap kesitleri için fm,k ve ft,0,k
değerleri Denklem 2.1’de verilen katsayı ile büyütülür; eleman boyut etkisi dayanımı
büyüttüğü için güvenli tarafta kalarak CB=1.0 olarak alınabilir.
h: Eğilme elemanı için derinlik veya çekme elemanı için genişlik (mm)
2.3. Tutkallı Lamine Ahşap Boyut Faktörü (CB)
Tutkallı lamine ahşap elemanlar TS EN 14080 ile uyumlu olacaktır.
Dikdörtgen tutkallı lamine ahşaplar için, eğilme referans derinliği veya çekme referans
genişliği 600 mm’dir
NOT 1: Bu tabloda, eğilme dayanımı, basınç dayanımı, kayma dayanımı, çekmede karakteristik elastisite
modülü, liflere dik ortalama elastisite modülü ve kayma modülü değerleri EN 384’deki denklemleri
kullanarak hesaplanmıştır.
NOT 2: Sınıflandırma çekmede yapıldığı için eğilme dayanım değerleri güvenli olarak tahmin edilmiştir.
NOT 3: Bu tablodaki değerler, 20oC sıcaklığı ve %65 bağıl nem (%12 nem içeriğine karşılık gelir)
oranındaki ahşaplarla uyumludur.
NOT 4: Kayma dayanımının karakteristik değerleri, EN 408 ile uyumlu olarak çatlaksız ahşaplar için
verilmiştir.
NOT 5: Bu sınıflar benzer dayanım ve yoğunluğa sahip olan sert ağaçlar için de kullanılabilir. Örn. kavak ve
kestane
NOT 6: Bu tablodaki dayanım değerleri yanal eğilme veya düz eğilme için kullanılabilir.
ρk
(2.1)
CB = min (
150
h )
0,2
1.3
44

45. Eğilme derinliği veya çekme genişliği 600 mm’den küçük tutkallı lamine ahşap kesitleri için
fm,k ve ft,0,k değerleri Denklem 2.2’de verilen katsayı ile büyütülür; ancak güvenli tarafta
kalan bir yaklaşımla eleman boyut etkisi CB=1.0 olarak alınabilir.
h: Eğilme elemanı için derinlik veya çekme elemanı için genişlik (mm)
Liflere dik çekme dayanımı üzerine eleman boyut etkisi dikkate alınacaktır.
2.4. Lamine Levha Ahşap Boyut Faktörü (CB)
Lamine Levha Ahşap (LVL) ahşap elemanlar TS EN 14374 ile uyumlu olacaktır.
Tüm levha tek yönlü, dikdörtgen enkesitli Lamine Levha Ahşap (LVL) elemanlar için eğilme
ve çekme dayanımı üzerine eleman boyut etkisi dikkate alınacaktır.
Eğilmede referans derinlik 300 mm’dir. 300 mm’ye eşit olmayan derinlikler için karakteristik
değer, fm,k, Denklem 2.3’de verilen katsayı ile çarpılmalıdır.
h: Eğilme elemanı için derinlik (mm)
s: boyut etkisi katsayısı
Çekmede referans boy 3000 mm’dir. 3000 mm’den az boylar için karakteristik değer, ft,0,k
Denklem 2.4’de verilen katsayı ile çarpılmalıdır.
l : uzunluk (mm)
LVL için boyut etkisi katsayısı, s, TS EN 14374’de belirtildiği gibi dikkate alınacaktır. Eğer
üretici tarafından bir s değeri önerilmemiş ise, ön tasarımda LVL-C ve LVL-P için s=0.15
alınır.
Tüm levha lifleri aynı doğrultuda olan LVL için, liflere dik çekme dayanımı üzerindeki
eleman boyut etkisi dikkate alınacaktır.
(2.2)
CB = min (
600
h )
0.1
1.1
(2.3)
CB = min (
300
h )
S
1.2
(2.4)
CB = min (
3000
l )
s
2
1.1
45

46. 2.5. Levha Ahşap Ürünlerinin Özellikleri
Levha ahşap ürünler, ahşap parçalarının tutkallarla yapıştırılmasıyla oluşmaktadır.
Tüm levha ahşap ürünler TS EN 13986 +A1 ile panel olarak kullanılan Lamine Levha Ahşap
(LVL) ise TS EN 14279+A1 ile uyumlu olmalıdır. Levha ahşap ürünler lamine levha ahşap,
kontrplak, yönlendirilmiş yonga levha, lifli levha türlerinden oluşmaktadır.
Lamine levha ahşap ve kontrplak, açma işlemiyle tomruktan elde edilen masif ahşap
tabakaların üst üste yapıştırılmasıyla elde edilmektedir. Lamine levha ahşapta üst üste
yerleştirilen tabakalarda eleman uzunluğunca sürekli olan lifler aynı yönlü iken, kontrplakta
üst üste gelen her tabakada, lifler birbirine dik gelecek biçimde yerleştirilmektedir. Kontrplak
en az üç tabakayı içerir.
Lamine lifli levhalar TS EN 14374 ve TS EN 14279+A1 standartlarıyla, kontrplaklar ise TS
EN 636:2012+A1 standardı ile uyumlu olmak zorundadır.
Yönlendirilmiş yonga levha, açma/soyma işlemi sonucu elde edilmiş göreli kısa şeritler,
levha boyunca üst üste farklı yönlerde serilerek oluşturulmaktadır. Yönlendirilmiş yonga
levhalar TS EN 636:2012+A1 standardı ile uyumlu olmak zorundadır.
Lifli levha, tomruktan ayrıştırılmış olan ağaç lifleri, yapıştırıcı ile preslenerek levha
oluşturulmaktadır. Lifli levhalar, kullanılan türe göre TS EN 622-2, TS EN 622-3, TS EN
622-5 standartları ile uyumlu olmak zorundadır.
2.6. Metal Bağlantı Elemanlarının Malzeme Özellikleri
Metal bağlantı elemanlar TS EN 14592 ve TS EN 14545 ile uyumlu olmalıdır. Metal bağlantı
elemanlarının genel gösterimi Şekil. 2.1’de yer almaktadır.
Çiviler: en yaygın kullanılan bağlantı elemanlardır. Farklı boyutlar, şekiller ve malzemelere
sahip olabilirler. Çivili bileşimleri yaparken bileşimi oluşturan ahşap elemanların
yarılmaması için gerektiğinde çivi delikleri önceden delinmelidir. Çivi örneği Şekil 2.1 a’da
yer almaktadır.
Zımbalar: zımbalar dayanımı yüksek ve sünek çelikten yapılmaktadır (Şekil 2.1 b). Zımbalar
genellikle ahşap çerçeveli sistemler için kullanılır.
Bulonlar ve çubuk kamalar: Bulonlar genellikle çelikten yapılır, somun ve dişli mil içerir.
Bulonların kolayca uygulanabilmesi için ahşap önceden delinmelidir ve deliklerin çapı bulon
çapından 1mm fazla olmalıdır. Çubuk kamalar ise dairesel kesitli çelik mil elemanlardır ve
önceden delinmiş deliklere uygulanmaktadır. Bulon ve çubuk kama örnekleri Şekil 2.1 c ve
d’de gösterilmektedir.
46

47. Vidalar: İki türde olabilir, yarım dişli ve tam dişli vidalar. Delik delinmeden 14 mm’lik
matkap uçlu vida uygulanabilir. Matkap uçlu vida dışındaki diğer vidalar için vida çapı,
d>8mm ise önceden delik delinmelidir. Vida örneği Sekil 2.1 e’de verilmiştir.
Delikli metal plaka bağlantı elemanı: bu elemanlar aynı düzlemdeki iki ahşap parça arasında
bağlantı oluşmasını sağlar (Şekil 2.1 f). Genellikle hafif ahşap makaslar için kullanılır.
Şekil 2.1. Metal bağlantı elemanlarının genel gösterimi
2.7. Tutkallar
Yapısal kullanım amaçlı tutkallar, beklenen yapı ömrü boyunca seçilen kullanım sınıfına
uygun olarak yeterli dayanım ve dayanıklılığa sahip bağlantılar oluşturmalıdır.
Tablo 2.4’de verilen ve EN 301’de tanımlanan Tip I tutkallar ile uyumlu olan tutkallar tüm
kullanım sınıfları için kullanılabilir
Tablo 2.4’de verilen ve EN 301’de tanımlanan Tip II tutkallar ile uyumlu olan tutkallar
sadece kullanım sınıfı 1 ve 2 için kullanılmalıdır (tutkallar 50Co’den büyük sıcaklıklara uzun
süre maruz kalmamak koşuluyla).
Yapısal tutkallar değişken çevre koşullarına dayanıklı olmalıdır. Yüksek sıcaklıklarda
tutkalların dayanımı düşmektedir. Yapı güvenliği için ahşap elemanlarda kullanılan tutkalların
kalitesi kontrol edilmelidir.
Tutkalların performans gereklilikleri EN 301, TS EN 15425 ve TS EN 16254+A1 ’de
verilmektedir.
e) Vida
a) Çivi
c) Bulon
d) Çubuk Kama f) Delikli Metal Plaka
b) Zımba
47

48. Ahşap yapısal tutkallar sentetiktir ve ilgili bilgiler aşağıda verilmektedir:
i) Üre formaldehit reçinesi (ÜF): Kolay işlenebilirliği, hızlı kürlemesi ve farklı ahşap
türleriyle kullanılabilirliği nedeniyle çok yaygın kullanılmaktadır. ÜF’ler nem ve
sıcaklığa dayanıklı değildir. ÜF genellikle mobilya sektöründe iç ve kuru mekan için
kullanılır ama yapısal taşıyıcı elemanda iç ve kuru ortam dahi olsa uygun değildir,
kullanılmamalıdır.
ii) Üre melamin formaldehit reçinesi (MÜF): ÜF’e melaminin ilave edilmesiyle oluşan
MÜF’ün nem etkisine karşı dayanıklılığı ÜF’e göre daha fazladır. Yapısal olarak
kullanımda, nem durumuna dikkat edilmeli ve MÜF tutkalında katı madde oranı en az
%60 olmalıdır.
iii) Melamin formaldehit reçinesi (MF): Nem ve sıcaklık etkilerine dayanıklıdır,
dolayısıyla şişme ve büzülme etkilerinde daha yüksek performanslıdır
iv) Fenol formaldehit reçinesi (FF): FF’ler de nem etkisine dayanıklıdır ve genellikle
OSB, Lamine Levha Ahşap (LVL) ve kontrplak üretiminde kullanılır. Şişme-büzülme
performansı iyidir.
v) Poliüretan (PUR): Lamine endüstrisinde dünyada yoğunlukla kullanılan bir tutkal
türüdür. Çözücü içermez, yüksek yapıştırma kuvvetine sahiptir, neme ve hava
şartlarına tepki verir ama kalıcı olarak sertleştiğinde hem suya hem de çözücülere
karşı dayanıklılık gösterir.
Diğer yaygın kullanılan tutkallar arasında resorsinol formaldehit reçinesi (RF) ve fenol
resorsinol formaldehit reçinesi (FRF) sayılabilir.
Tablo 2.4. Farklı sıcaklık koşulları için tutkal tipleri
Sıcaklık İklim eşdeğeria Örnek Tutkal tipi
>50°C Tanımsız Yüksek sıcaklıklara uzun süre
maruz kalan ahşap yapılar
I
≤50°C >%85 bağıl nem
(20°C’de)
Havaya tamamen maruz kalan
ahşap yapılar
II
≤%85 bağıl nem
(20°C’de)
Isıtılan ve havalandırılan binalar.
Dış kısmı havadan korunmuş.
Havaya kısa süre maruz kalan
ahşap yapılar.
III
48

49. a 20°C’de %85 bağıl nem, yumuşak ve sert ahşaplarda yaklaşık %20 ve ahşap bazlı
panellerde oldukça düşük nem içeriğine sebep olacaktır
49

50. 3.BÖLÜM 3 - YAPISAL MODELLEME,
ANALİZ ve HESAPLAMA YÖNTEMİ
Bu bölümde ahşap binaların analiz ve hesap yöntemleri başlıklar halinde açıklanmaktadır.
Ahşap binalarda elemanların yük taşıma dayanımlarına göre tasarım prensipleri 1.6. Yapısal
Tasarım için Temel İlkeler başlığı altında açıklanmış, etkiyecek yük kombinasyonları 1.7.
Yükler ve Yük Kombinasyonları başlığı altında tanımlanmıştır. Hesaplamalarda doğrusal
analiz yöntemleri kullanılarak elemanlara gelen kuvvetlere göre dayanım ve kullanılabilirlik
sınır durumları tasarımları yapılır. Özel mimari gereksinimler olduğunda, doğrusal davranışı
olmayan birleşim elemanları kullanıldığında hem döşeme hem taşıyıcı duvar sistemlerinin
doğrusal olmayan davranışı değerlendirmeye alınmak istendiğinde, itme analizi ve zaman
tanım alanında doğrusal olmayan analiz de yapılabilir. Yapısal modelleme ve analiz, binaya
etkiyen kuvvetler ve eleman tasarımı arasındaki geçişi tamamlar.
Zaman içinde sünme etkisi ile sürekli yük altında bulunan kolon kiriş duvar gibi taşıyıcı
elemanların (1+kdef) ile elastisite ve kayma modüllerinde farklı seviyelerde azaltma ve
dolayısıyla yük dağılımındaki değişimler (kullanım sınıfı, nem oranlarında zaman içinde çok
değişimler olduğu durumlarda), ilave analizler yapılıp uzun vadede elemanlara etkiyen
kuvvetlerdeki değişimin tasarımda göz önüne alınması gereklidir.
Sonlu elemanlar modellemesinde ahşap malzemesi tanımlanırken, malzemenin farklı
yönlerde farklı davranış göstermesi (anizotrop) durumunun göz önünde bulundurulması
gereklidir.
3.1. Kolon ve taşıyıcı duvarlara gelen yatay ve düşey kuvvetler
Binaların analizleri ve elemanlara gelen kuvvetlerin hesabı için üç boyutlu analitik
modelleme yöntemleri kullanılmalıdır.
Döşemenin rijit diyafram olarak kabul edilebilmesi için, bir katı oluşturan tüm döşeme
parçalarının kendi içinde hesaplanan maksimum göreli deformasyonunun, bu döşemenin
komşu yatay taşıyıcı elemanlarının ortalama yatay ötelemesine oranı 0.05’den düşük
olmalıdır (Şekil 3.1 ve Denklem 3.1).
50

51. Şekil 3.1. Döşeme rijitliği
min (𝛿dm/𝛥ko) > 3.5 ⇒ esnek döşeme
maks (𝛿dm/𝛥ko) < 0.05 ⇒ rijit döşeme
diğer durumlar ⇒ yarı rijit döşeme (sonlu elemanlar modeli gerekli)
(3.1)
𝛿dm: Yatayda maksimum göreli döşeme deformasyonu
𝛥ko: Ortalama yatay döşeme kat ötelemesi
‘Rijit diyafram’ kabul edilen binalarda, yatayda x ve y doğrultularında ve düşeyde z ekseni
etrafında dönme olarak üç vektörel hareket sebebiyle kolon ve taşıyıcı duvarların rijitliklerine
göre hesaplanacak rijitlik merkezi ve döşeme kütle merkezi eksantrikliği kullanılarak yatay
kuvvetler ve kat döşeme ötelenmeleri hesaplanır.
Döşeme bulunmayan açık tavan çatı mimarisinde çatı katı düşey taşıyıcı elemanları için ya da
döşemenin yeterli rijitliğe sahip olmadığı durumlarda, kolon ve taşıyıcı duvarlara etki edecek
yatay kuvvetler sonlu elemanlar yöntemi kullanılarak hesaplanabilir.
3.2. Deprem hesapları
Bu yönetmelik kapsamında yapılacak deprem hesapları, 1.1. Kapsam bölümünde de
açıklandığı gibi yapılacaktır:
Depreme dayanıklı ahşap binaların tasarımı, bu yönetmelikte verilen kurallar ve güncel
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliğinde yer alan kurallar birlikte kullanılarak
gerçekleştirilecektir. Çatının depreme karşı hafif olması için çatı tuğla kiremit kaplama yerine
mümkünse daha hafif ve su yalıtımlı, kar kaydıran vb malzemeler tercih edilmelidir. İleride
güneş paneli kaplama vb yenilenebilir enerji ekipmanları için ilave yük eklenebilir ve deprem
hesaplarında bu etki de göz önüne alınır. Depremde alttan açık ve taşıyıcı diyafram etkisi
51

52. oluşturamayan çatılarda, makasın duvarlara düzlem dışı yönde açma ve yük aktarma etkisi
göz önüne alınmalı ve dikkatle değerlendirilmedilir.
3.3. Çatı Makası Analitik Modellemesi ve Analizi
Makasların modellenmesi ve analizinde, yapının ve mesnetlerin davranışını, ayrıca sistemin
bütünü ve alt parçalarının düzlem içi ve düzlem dışı yönlerde stabilitesini değerlendirmeye
alacak, gerekli olduğu durumlarda ikinci mertebe etkilerini de göz önünde bulunduran yeterli
doğrulukta analitik modeller kullanılacaktır.
Modelleme, analiz ve tasarımda uyulacak kurallar:
a) Makas elemanlarının geometrik merkezinden geçen eleman aksları Şekil 3.2’de
gösterildiği gibi modellemede kullanılacaktır.
b) Tek boyutlu makas elemanlarında lif yönü eleman boyuna paralel seçildiği sürece
birinci mertebe doğrusal elastik modelleme kullanılabilir.
b) Sonlu Elemanlar Modellemesi kullanılarak yapılacak analizlerde dış eleman olarak da
tanımlanan üst ve alt başlıklar sürekli, iç elemanlar (çapraz ve dikmeler) dış
elemanlara mafsallı bağlantılı şekilde modellenir. Bağlantıların moment aktarır
nitelikte ve kesitlerin büyük ya da elemanların kısa olduğu durumlarda, bağlantılar
moment aktarır şekilde de modellenip iki analiz arasından en elverişsiz duruma göre
tasarım yapılmalıdır.
c) Makas sistemlerinde genellikle noktasal tasarım yüklerinin düğüm noktalarına
gelmesi tercih edilmekle birlikte, aşıkların makas üst başlığına düğüm noktaları
dışında oturması gerekliyse, üst başlıklarda diğer etkilerle (basınç, eğilme, kesme ve
stabilite vb) birlikte göz önüne alınmalıdır.
d) Analizde nem, sıcaklık değişimlerinin etkisi ve uzun süreler etki eden kuvvetler
sebebiyle hiperstatik sistemlerde sünmenin sebep olacağı yükün yeniden dağılımı
(uyum) göz önüne alınmalıdır.
e) Çatıda yangın etkisi altında analiz için Bölüm 6 kuralları geçerli olup, yanma
süresince kesit kaybı, göçme süresi, ısıya bağlı genleşme etkileri vb. hesaba
katılmalıdır.
f) Kar biriktirme potansiyeli olan birden fazla açıklıklı konveks (dışbükey) aralıkları
bulunan (örneğin testere tipi) sıralı çatılardan oluşan ya da düz ve parapetli olup yine
kar ve su biriktirme potansiyeli bulunan çatılarda gerekli hesaplamalar ve önlemler
alınmalıdır (Şekil 3.3). Rüzgarın bulunması ve yönü, kar yükü dağılımı ve biriktirme
açısından en gayri müsait şekilde değerlendirmeye alınır. Su biriktirme, çatı su
52

53. tahliye borusunda su donması, göllenme, buz birikmesi vb etkiler tasarımda göz
önünde bulundurulmalıdır. Kar ve suyun birikip ilave yük yapması konusunda, tahliye
borularının yoğun yağmurda su boşaltma kapasitesinin yeterliliğinin azaldığı
durumlar, örneğin tahliye borusu içinde suyun donması gibi koşullar da analizde
değerlendirmeye alınmalıdır. Kar birikme olduğu ve olmadığı durumlar için analizler
ve tasarım tekrarlanacaktır, kar birikmesinin her yöne doğru olabileceği hesaba
katılmalıdır. Gerekli durumlarda, TS 498’in yanında TS EN 1991-1-3 referans olarak
kullanılır.
g) Makası oluşturan elemanların, makası üçgensel bölgelere bölmesi gereklidir. Örneğin
çatı katında hacim kazanmak için tasarlanan ve üçgen oluşturmayan sistemler makas
olarak kabul edilmeyip, çerçeve sistemi olarak modellenip bağlantıları moment
aktaracak şekilde ve Bölüm 4.6 Bileşik Etkiler kurallarına göre tasarlanacaktır.
h) Vierendeel kirişi olarak tanımlanan ve çalışma prensibi çerçeve olan taşıyıcı kirişler
makas sınıfına girmemekte olup; bu yönetmeliğin Bölüm 4.6 Bileşik Etkiler
bölümünde verilen kurallar çerçevesinde basınç-eğilme etkileşimi için stabilite
kontrolleri üç boyutlu sistem düşünülerek yapılacak ve birleşimlerde Bölüm 4.11
kurallarına uyulacaktır.
i) Çatı makasını oluşturan elemanların burkulma hesapları 4.3. Eksenel Basınç
Elemanları bölümü yöntemlerine göre yapılır. Geniş açıklıkların geçildiği narin,
destek sistemi net olmayan kritik makaslarda, ayrıca analiz programları yardımıyla
tüm sistem için, tüm yönlerde, hem lokal hem de global burkulma analizi yapılarak
güvenlik sağlanmalıdır.
(1) Çubuk eleman aksı, (2) Mesnet, (3) Düğüm noktaları arası açıklık, (4) Dış eleman, (5)
İç eleman, (6) Sanal rijit kiriş elemanı
Şekil 3.2. Makas sisteminin analitik modelini oluşturan elemanlar
53

54. Şekil 3.3. Makas sistemlerinde kar biriktirme potansiyeli olan örnek durumlar
3.4. Çapraz Lamine ve Hafif Çerçeve Duvarların Analitik Modellemesi ve Analizi
Çapraz lamine (CLT) ve hafif çerçeve ahşap duvarların analitik modellemesi Şekil 3.4 ve
3.5’e göre yapılacaktır. CLT duvar tipi için;
i) CLT paneller
ii) Kesme bağlantıları (ka)
iii) Çekme bağlantılarının (kh) rijitlikleri, tüm duvar rijitliğinde etkindir.
(c)
(b)
(a)
54

55. CLT
Şekil 3.4. Çapraz lamine ahşap duvarın analitik modellemesi
Hafif çerçeve sistemlerdeki duvarlarda ise
i) Paneller (ks)
ii) Panel bağlantı elemanları (kc)
iii) Kesme bağlantıları (ka)
iv) Çekme bağlantılarının (kh) rijitlikleri, tüm duvar rijitliğinde etkindir.
Şekil 3.5. Hafif Çerçeveli Ahşap Duvarın analitik modellemesi
3.5. Ahşap Çerçeve Sistemleri Analitik Modellemesi
Çerçeve tipi ahşap binaların, kiriş ve kolon birleşimleri, mafsallı, yarı rijit ya da rijit olarak
oluşturulabilir. İç kuvvetlerin ve deplasmanların doğru hesaplanabilmesi için seçilen birleşim
kabulünün analitik modelde doğru şekilde hesaba katılması gerekmektedir.
55

56. Şekil 3.6. Mafsal mesnetli çerçeve tipi ahşap binalar düğüm noktası analitik modellemesi
(a) rijit birleşim (b) yarı rijit birleşim.
56

57. 4.BÖLÜM 4 - DAYANIMA GÖRE TASARIM
“Dayanıma Göre Tasarım”, bu Yönetmelik’te tanımlı olan tasarım aşamalarının (diğer
tasarım durumları: Kullanılabilirlik Sınır Durumları, Yangına Karşı Tasarım ve Yalıtım
Tasarımı) ilkidir. Bina tasarımında bu dört aşamanın da tamamlanması gereklidir. Bu
bölümde, uygulanan yükler ve analiz sonuçlarından elde edilen eleman kuvvetlerine göre
dayanım tasarımı açıklanmaktadır.
4.1. Çekme Elemanları
Bu bölümde çekme kuvvetine maruz kalan elemanların tasarımı açıklanmaktadır.
4.1.1. Net Enkesit Alanı
Net enkesit alanı, delme, oluk açma, çentik açma veya diğer yollarla kaldırılan tüm
malzemenin öngörülen alanının brüt enkesit alanından çıkarılmasıyla elde edilir (Denklem
4.1). Net enkesit alanı hesaplanırken elemana uygulanan yüklerin eksantrikliğinin etkileri
dikkate alınmalıdır.
Lif yönüne paralel yüklenen çekme elemanlarında şaşırtmalı olarak bırakılan iki komşu delik
arasındaki yüke paralel mesafenin (s), bağlantıda kullanılacak elemanın (çivi, bulon, vida vb.)
çapının (db) 4 katından az olması durumunda (s<4db) bu deliklerin aynı yırtılma çizgisi
üzerinde olduğu kabul edilecektir (Şekil 4.1).
Şekil 4.1. Şaşırtmalı delik yerleşimi
Bir kesilmiş halka veya kayma plakası bağlantısındaki net kesit alanı, brüt kesit alanından,
bulon deliğinin ve eleman içindeki kesilmiş halka veya kayma plakası oluğunun
çıkarılmasıyla belirlenecektir (Denklem 4.1). Kesilmiş halka veya kayma plakası bağlantı
elemanlarının şaşırtmalı yerleştirildiği durumlarda, komşu sıralardaki bağlantı elemanları
arasındaki mesafe kesilmiş halka veya kayma plakası çapına eşit veya daha küçükse (s ≤ dhb),
deliklerin aynı yırtılma çizgisi üzerinde olduğu kabul edilecektir.
57

58. Şekil 4.2. Çekme elemanlarında yırtılma çizgisi üzerindeki en kesit
(4.1)
Ag Kayıpsız enkesit alanı, mm2
dh Delik çapı (dh=db+1 mm), mm
db Birleşimde kullanılan bağlantı elemanının çapı, mm
dhb Eleman içindeki kesilmiş halka veya kayma plakası oluğunun
çapı, mm
a Kesilmiş halka veya kayma plakasının kalınlığı (diğer bağlantı
elemanlarında a=0 alınacaktır)
t Elemanın kalınlığı, mm
s Şaşırtmalı olarak bırakılan iki komşu delik arasındaki yüke
paralel mesafe
Çivili birleşimlerde db ≥ 4.2 mm ise An=0.8Ag alınarak en düşük net kesit alanı dikkate
alınmalıdır.
4.1.2. Liflere Paralel Doğrultuda Çekme Gerilmesi Kontrolü
Liflere paralel doğrultuda çekme gerilmesi veya çekme kuvveti net enkesit alanı dikkate
alınarak belirlenecek ve bu değer tasarım dayanımını aşmayacaktır. Biçilmiş keresteler için
liflere paralel doğrultuda tasarım çekme dayanımı, , Denklem 4.2. yardımı gibi
hesaplanır:
Ahşabın liflerine paralel doğrultuda hesaplanan karakteristik
çekme dayanımı, MPa
Ω Malzeme kısmi faktörü
CN Nem durumu düzeltme katsayısı
a) Bulon deliğine sahip enkesit b) Kesilmiş halka veya kayma plakasına sahip
enkesit
An = Ag − Σdh(t − 2a) − Σdhba
ft,0,d
(4.2)
ft,0,d =
CNCYCB
Ω
ft,0,k ≥ σt,0,d
ft,0,k
58

59. CY Yük etki süresi düzeltme katsayısı
CB Boyut etkisi düzeltme katsayısı
Yük faktörleri altında liflere paralel doğrultuda hesaplanan
maksimum çekme gerilmesi, MPa
4.1.3. Liflere Dik Doğrultuda Çekme Gerilmesi Kontrolü
Liflere dik doğrultuda çekme oluşturacak yüklemelerden kaçınılmalıdır. Eğer bu durumdan
kaçınılamıyorsa liflere dik doğrultudaki gerilmeleri karşılayacak yeterlilikte mekanik
güçlendirmeler yapılmalıdır.
4.2. Eğilme Elemanları
Sadece eğilme etkisi altında olan elemanların eğilme güvenliği iki durum için kontrol
edilecektir. Dış mekan taşıyıcı elemanlarda ahşabın suya karşı korunması için (emprenye, ısıl
işlem vb.) önlem alınması gereklidir.
4.2.1. Eğilme Sınır Durumu
Basınç bölgesi, eleman uzunluğu boyunca yanal destekli olan elemanlar için Denklem 4.3 ve
4.4’te verilen koşullar sağlanmalıdır:
, Şekil 4.3’te gösterilen eksenler doğrultusunda yük
etkileri altında hesaplanmış eğilme gerilmeleri
ifadesi yardımıyla elde edilecektir
fm,k Karakteristik eğilme dayanımı
CE Ahşabın kesitindeki heterojenliği dikkate alan katsayı
Dikdörtgen kesitli masif ahşap, tutkallı lamine ahşap ve
lamine levha ahşapta 0.7
Diğer kesitlerde ve ahşaplarda 1.0
σt,0,d
(4.3)
(4.4)
σm,x,d
fm,x,d
+ CE
σm,y,d
fm,y,d
≤ 1.0
CE
σm,x,d
fm,x,d
+
σm,y,d
fm,y,d
≤ 1.0
σm,x,d σm,y,d
fm,x,d, fm,y,d
CNCYCB
Ω
fm,k
59

60. Şekil 4.3. Tipik bir kiriş için yön kabulleri
4.2.2. Yanal Burkulma Sınır Durumu
Güçlü yönünden etkiyen moment (Mx) etkisi altında olan elemanların yanal burulmalı
burkulma güvenliği Denklem 4.5 yardımı ile belirlenecektir.
(4.5)
Burada CYB yanal burkulma nedeni ile dayanımdaki azalmayı belirleyen bir katsayıdır ve
Denklem 4.6 ile belirlenecektir. Basınç altında olan liflerin kiriş uzunluğu boyunca yanal
destekli olması durumunda CYB=1.0 alınacaktır.
eğilme dayanımının yanal burulmalı burkulma dayanımına oranını ifade etmektedir ve
Denklem 4.7 yardımı ile hesaplanacaktır.
yanal burulmalı burkulma dayanımını göstermektedir ve Denklem 4.8 yardımı ile
hesaplanabilir.
CYB fm,d ≥ σm,x,d
(4.6)
CYB =
1 λYB ≤ 0.75
1.56 − 0.75λYB 0.75 < λYB ≤ 1.4
1
(λYB)
2
λYB > 1.4
λYB
(4.7)
λYB =
fm,k
σyb
σyb
(4.8)
σyb =
π E0.05IyG0.05It
LeWx
60

61. Dikdörtgen kesitler ve ahşaplar için Denklem 4.9’da verilen basitleştirilmiş formül
kullanılarak bulunabilir.
Yumuşak ve sert ahşaptan üretilmiş dikdörtgen kesitli kirişler için CY=2.7
Zayıf yönde hesaplanan narinlik ( )
Le Yanal burkulma yapabilen kirişin etkili uzunluğu (Tablo 4.1)
Tablo 4.1. Kiriş etkili uzunluğu
4.2.3. Derinliği Değişken Elemanlar
a) Tek Doğrultuda Derinliği Değişen Elemanların Eğilme Kontrolü
Tek doğrultuda derinliği değişen elemanların eğilme kontrollerinde değişken enkesit etkisi
dikkate alınmalıdır.
σyb
(4.9)
σyb = CY
b
h
E0.05
λy
λy λy =
Le 12
b
Kiriş Tipi Yükleme Tipi Le/L*
Basit mesnetli
Sabit moment 1.0
Düzgün yayılı yük 0.9
Açıklık ortasında tekil yük 0.8
Konsol
Düzgün yayılı yük 0.5
Serbest uçta tekil yük 0.8
*Le/L oranı yükün kirişin ağırlık merkezinden etkidiği ve kiriş uçlarının burulmaya karşı
desteklendiği durum için verilmiştir. Eğer yük basınç lifine etkiyorsa Le 2h kadar
artırılmalı, eğer çekme lifinden etkiyorsa 0.5h kadar azaltılmalıdır.
61

62. Şekil 4.4’te gösterilen kirişin Md eğilme momenti altında sağ ucunda oluşacak çekme ( )
ve basınç ( ) gerilmeleri Denklem 4.10 ile hesaplanacaktır.
Şekil 4.4. Tek doğrultuda derinliği değişen kiriş özellikleri
Kirişin herhangi bir kesitindeki eğilme dayanımı Denklem 4.11 ile hesaplanacaktır. Verilen
denklemde CDK değeri değişken kesit yönüne paralel çekme ve basınç gerilmesi için
Denklem 4.12 yardımı ile bulunacaktır.
(4.11)
b) Çift Doğrultuda Derinliği Değişen Elemanlar ile Kemerli Elemanların Eğilme Kontrolü
Çift doğrultuda derinliği değişen elemanlar sadece tutkallı lamine ahşap ve lamine levha
ahşap elemanlardan imal edilecektir.
Tek doğrultuda derinliği değişen kiriş bölümlerinin kontrolünde 4.2.3 a kuralları geçerlidir.
Değişken kesitin tepe noktasındaki gerilme Denklem 4.13’ü sağlayacaktır.
σm,θ,d
σm,0,d
(4.10)
σm,θ,d = σm,0,d =
6Md
bh2
CDK fm,d ≥ σm,θ,d
(4.12)
CDK =
1
1 +
(
fm,d
0.75 fv,d
tanθ
)
2
+
(
fm,d
ft,90,d
tan2θ
)
2
çekme gerilmesi için
1
1 +
(
fm,d
1.5 fv,d
tanθ
)
2
+
(
fm,d
ft,90,d
tan2θ
)
2
basınç gerilmesi için
62

63. (4.13)
CFE eğrilik faktörü çift doğrultuda derinliği değişen elemanlarda 1.0 alınacaktır. Kemerli ve
eğimli kemerli elemanlarda ise Denklem 4.14’ten hesaplanacaktır.
riç Kirişin iç yarıçapı, mm
t Laminasyon kalınlığı, mm
Tepe noktasındaki eğilme gerilmesi Denklem 4.15 ile hesaplanacaktır.
(4.16)
Mtd Kirişin tepe noktasına etkiyen eğilme momenti, Nmm
ht Kirişin tepe noktasındaki yüksekliği, mm (Şekil 4.5)
θt Tepe noktasında çizilen teğetin kiriş ile yaptığı açı (Şekil 4.5)
Kirişin tepe noktasında liflere dik doğrultuda meydana gelecek en büyük çekme gerilmesi
Denklem 4.17’deki koşulu sağlamalıdır.
(4.17)
Denklemdeki hacim faktörü (CHF) ve gerilme dağılımı faktörü (CGD) Denklem 4.18 ve 4.19
ile belirlenecektir.
CEF fm,d ≥ σm,θ,d
(4.14)
CDK =
1
riç
t
≥ 240
0.76 + 0.001
riç
t
riç
t
< 240
(4.15)
σm,θ,d = CDM
6Mtd
bh2
t
CDM = 1 + 12tan2
θt
CGDCHF ft,90,d ≥ σt,90,d
(4.18)
(4.19)
CHF =
1.0 Masif ahşapta
(
V0
V )
0.2
Tutkallı lamine ahşapta ve tabakaları kiriş
eksenine paralel olan lamine levha ahşaplarda
CGD =
1.4 Çift doğrultuda kesiti azalan
elemanlar ve kemerli elemanlar
1.7 Kemerli ve kesiti azalan elemanlar
63

64. Liflere dik doğrultuda kirişin tepe noktasında gerçekleşecek maksimum gerilme Denklem
4.20 ile hesaplanacaktır.
(4.21)
CHF Hacim faktörü
CGD Kirişin tepe noktasındaki gerilme dağılımı faktörü
σt,90,d Liflere dik doğrultudaki tasarım çekme dayanımı, MPa
V0 0.01 m3, referans hacim değeri
Vb Kirişin toplam hacmi, m3
V Kirişin tepe bölgesinin gerilme altındaki hacmi, m3 (V<2Vb/3)
(4.20)
σt,90,d = CDM90
6Mtd
bh2
t
CDM90 = 0.03 + 0.35 tan2
θt
a) Çift doğrultuda azalan kesite sahip eleman
64