20 yoni vyapath explained by Acharya Charaka

1. STREE ROGA – YONI
VYAPATH
Dr.Snehali.G. Gaonkar

2. DEFINITION OF STREE AND STREE ROGA
• स्त्री - वर्धते स्त््याय्यस्त्याां गर्ध इतत (च.शा.४/७ &
आ.श.को)
• अप्यानाां मूलम ्, ’सा रक्षिता (अ.सां.शा.२/६४)
• स्त्रीव्यापद् = स्त्रीरोगः, स्त्रीतनममत्त आतधवदोषकृ ता
व्यापत ् (च.शा.४/३०) (आ.श.को)

3. NIDANA
•ममथ्याचारेण ताः स्त्रीणाां प्रदुष्टेनातधवेन च |
•जायन्ते बीजदोषाच्च दैवाच्च शृणु ताः पृथक् ||
•(Cha.Chi.30/8)

4. VATAJA YONI VYAATH
वातलाहारचेष्टाया वातलायाः समीरणः |
वववृद्र्ो योतनमाश्रि्य योनेस्त्तोदां सवेदनम् ||
स्त्तम्र्ां वपपीमलकासृप्ततममव ककध शताां तथा |
करोतत सुप्ततमायासां वातजाांश्चापरान् गदान् ||
सा स्त्यात् सशब्दरुक्फे नतनुरूिातधवाऽतनलात् | (Cha.Chi.30/9,10)

5. PITTAJA YONI VYAPATH
व्याप्कट्वम्ललवणिाराद्यैः वपत्तजा र्वेत् ||
दाहपाकज्वरोष्णाताध नीलपीतामसतातधवा |
र्ृशोष्णकु णपस्रावायोतनःस्त्याप््पत्तदूवषता||
(Cha.Chi.30/11,12)

6. KAPHAJA YONI VYAPATH
कफोऽमर्ष्यप्न्दमर्वृधद्र्ो योतनां चेद्दूषयेत् प्स्त्रयाः |
स कु याधत् वपप्च्िलाां शीताां कण्डुग्रस्त्ताल्पवेदनाम् ||१३||
पाण्डुवणाां तथा पाण्डुवपप्च्िलातधववाहहनीम् |
(Cha.Chi.30/13,14)

7. SANINIPATAJA YONIVYAPATH
• समश्नन््या रसान् सवाधन्दूषतय्वा रयो मलाः ||
• योतनगर्ाधशयस्त्थाः स्त्वैयोतनां युञ्जप्न्त लिणैः |
• सा र्वेद्दाहशूलाताध श्वेतवपप्च्िलवाहहनी || (Cha.Chi.30/14,15)

8. ASRIJA YONIVYAPAT
रक्तवपत्तकरैनाधयाध रक्तां वपत्तेन दूवषतम ् |
अततप्रवतधते योन्याां लब्र्े गर्ेऽवप सासृजा ||१६|| (Cha.Chi.30/16)

9. ARAJASKA YONIVYAPAT
•योतनगर्ाधशयस्त्थां चेत् वपत्तां सन्दूषयेदसृक् |
•साऽरजस्त्का मता काश्यधवैवण्यधजननी र्ृशम् || (Cha.Chi.30/17)

10. ACHARANA YONIVYAPAT
•योन्यामर्ावनात् कण्डूां जाताः कु वधप्न्त जन्तवः |
•सा स्त्यादचरणा कण््वा तयाऽततनरकाङ्क्क्षिणी || (Cha.Chi.30/18)

11. ATICHARANA YONIVYAPAT
पवनोऽततव्यवायेन शोफसुप्ततरुजः प्स्त्रयाः |
करोतत कु वपतो योनौ सा चाततचरणा मता || (Cha.Chi.30/19)
||

12. PRAKCHARANA YONIVYAPAT
मैथुनादततबालायाः पृष्ठकट्यूरुवङ्क्िणम ् |
रुजन ् दूषयते योतनां वायुः प्राक्चरणा हह सा ||
(Cha.Chi.30/20)

13. UPAPLUTA YONIVYAPAT
गमर्धण्याः श्लेष्मलाभ्यासाच्िहदधतनःश्वासतनग्रहात ् |
वायुः क्रु द्र्ः कफां योतनमुपनीय प्रदूषयेत ् ||
पाण्डुां सतोदमास्रावां श्वेतां स्रवतत वा कफम ् |
कफवातामयव्यातता सा स्त्याद्योतनरुपतलुता ||
(Cha.Chi.30/21,22)

14. PARIPLUTA YONIVYAPAT
वपत्तलाया नृसांवासे िवथूद्गारर्ारणात ् |
वपत्तसम्मूप्च्िधतो वायुयोतनां दूषयतत प्स्त्रयाः ||
शूना स्त्पशाधिमा साततधनीलपीतमसृक् स्रवेत ् |
िोणणवङ्क्िणपृष्ठाततधज्वराताधयाः पररतलुता ||
(Cha.Chi.30/23,24)

15. UDAVARTINI YONIVYAPAT
•वेगोदावतधनाद्योतनमुदावतधयतेऽतनलः |
•सा रुगाताध रजः कृ च्रेणोदावृत्तां ववमुञ्चतत ||
•आतधवे सा ववमुक्ते तु त्िणां लर्ते सुखम ् |
•रजसो गमनादूर्ध्वां ज्ञेयोदावततधनी बुर्ैः || (Cha.Chi.30/25,26)

16. KARNINI YONIVYAPAT
अकाले वाहमानाया गर्ेण वपहहतोऽतनलः |
कणणधकाां जनयेद्योनौ श्लेष्मरक्तेन मूप्च्िधतः ||
रक्तमागाधवरोश्रर्न्या सा तया कणणधनी मता |
(Cha.Chi.30/27,28)

17. PUTRAGHNI YONIVYAPAT
•रौक्ष्याद्वायुयधदा गर्ां जातां जातां ववनाशयेत् |
•दुष्टशोणणतजां नायाधः पुरघ्नी नाम सा मता |
•(Cha.Chi.30/28,29)

18. ANTARMUKHI YONIVYAPAT
• व्यवायमतततृतताया र्जन््यास्त््वन्नपीडडतः ||
• वायुममधथ्याप्स्त्थताङ्क्गाया योतनस्रोतमस सांप्स्त्थतः |
• वक्रय्याननां योन्याः साऽप्स्त्थमाांसातनलाततधमर्ः ||
• र्ृशाततधमैथुनाशक्ता योतनरन्तमुधखी मता |
•(Cha.Chi.30/29,30)

19. SUCHIMUKHI YONIVYAPAT
गर्धस्त्थायाः प्स्त्रया रौक्ष्याद्वायुयोतनां प्रदूषयन् ||
मातृदोषादणुद्वाराां कु याधत् सूचीमुखी तु सा |
(Cha.Chi.30/31,32)

20. SHUSHKA YONIVYAPAT
•व्यवायकाले रुन्र्न््या वेगान् प्रकु वपतोऽतनलः ||
•कु याधद्ववण्मूरसङ्क्गाततां शोषां योतनमुखस्त्य च |
•(Cha.Chi.30/32,33)

21. VAMINI YONIVYAPAT
•षडहात् सततराराद्वा शुक्रां गर्ाधशयां गतम् ||
•सरुजां नीरुजां वाऽवप या स्रवेत् सा तु वाममनी |
(Cha.Chi.30/33,34)

22. SHANDHI YONIVYAPAT
•बीजदोषात्तु गर्धस्त्थमारुतोपहताशया |
•(Cha.Chi.30/34)

23. MAHAYONI YONIVYAPAT
ववषमां दुःखशय्यायाां मैथुनात ् कु वपतोऽतनलः ||
गर्ाधशयस्त्य योन्याश्च मुखां ववष्टम्र्येत ् प्स्त्रयाः |
असांवृतमुखी साती रूिफे नास्रवाहहनी ||
माांसो्सन्ना महायोतनः पवधवङ्क्िणशूमलनी |
(Cha.Chi.30/35-37)

24. Thank you