Op 27 november 2015 organiseerde de VRP naar jaarlijkse gewoonte de Werelddag van de Stedenbouw. Dit jaar stond het congres in het teken van ruimte en economie met als titel 'It's the economy, darling'. Ruim 200 deelnemers woonden in de Budafabriek in Kortrijk tal van lezingen, workshops en terreinbezoeken bij die waren onderverdeeld in vier subthema's: 'Ruimtelijke verweving van economie en andere functies', 'Duurzame ruimte voor ondernemen', 'Retail en ruimte' en 'Incubatoren, spillovers & the next economy'.

1. VAN AGGLOMERATIE- NAAR
NETWERKKRACHT
Evert Meijers

4. AGGLOMERATIE THEORIEËN
 Hoe groter, hoe beter
 Agglomeratievoordelen zijn sleutel tot economische groei
 Verklaart snelle verstedelijking wereldwijd en opkomst
megasteden
4

5. AGGLOMERATIEKRACHT

6. CORNELL UNIVERSITY
 21.000 studenten
 41 Nobelprijswinnaars
 Ithaca, NY: 100.000 inwoners

7. “SILICON CITY”

8. AGGLOMERATIE-VOORDELEN
 Kwantiteit en kwaliteit stedelijke functies (divers en
gespecialiseerd)
 Infrastructuur
 ‘Matching’ arbeidsmarkt
 Economische diversiteit  resilience
 Kennisgeneratie, exchange, innovatie
 Consumentenstad-gedachte
 ‘Elevator-functie’

9. HOE GROTER, HOE BETER:
ARBEIDSPRODUCTIVITEIT
5.8%(Melo et al., 2009)

13. MAAR, HET TIJ KEERT LANGZAAM

14. HET TIJ KEERT LANGZAAM

16. Steden grootste uitvinding mensheid?
City Lights Could Reveal E.T.
Civilization
ScienceDaily (Nov. 4, 2011) — In the
search for extraterrestrial intelligence,
astronomers have hunted for radio
signals and ultra-short laser pulses. In a
new paper, Avi Loeb (Harvard-
Smithsonian Center for Astrophysics)
and Edwin Turner (Princeton
University) suggest a new technique
for finding aliens: look for their city
lights. "Looking for alien cities would be
a long shot, but wouldn't require extra
resources. And if we succeed, it would
change our perception of our place in the
universe," said Loeb.

17. PROBLEEM!
 Onze steden klein vanuit internationaal perspectief
 PBL: gebrek aan agglomeratiekracht een van de
grootste bedreigingen voor Nederlandse steden
t.o.v. concurrentie wereldwijd
 Henderson (2000): Nederland en België hebben te
weinig ‘urban concentration’ wat een negatief effect
heeft op economische groei

18. OPLOSSING 1: ONTWIKKEL ÉCHTE
METROPOOL!

19. ALTERNATIEVE OPLOSSING 2:
NETWERKKRACHT!

20. NETWERKKRACHT

21. NETWERKKRACHT
 Idee: netwerk van dichtbij gelegen kleine en
middelgrote steden kunnen gezamenlijk de
agglomeratiekracht van een metropool genereren.

22. POLYCENTRISCHE STEDELIJKE REGIO’S
1 Randstad NL 0,09 39
6.787.000
2
Eindhoven-Tilburg-
Breda-Den Bosch
NL 0,11
17
2.083.000
3 Rhein-Ruhr DE 0,12 39
12.190.000
4 Arnhem-Nijmegen NL/DE 0,14 11 1.257.000
5 Euroregio MAHL NL/DE/BE 0,15 11 3.060.000
7 Luxembourg
LU/BE/DE
/FR
0,17
9
983.000
9 Rhein-Neckar DE 0,20 8
2.931.000
10
Bern-Neuchâtel-Biel-
Thun
CH 0,21
9
485.000
11 Leeds-Bradford UK 0,21 8 2.302.000
12 Lille FR/BE 0,22 15 3.115.000
14 Erfurt-Jena-Weimar DE 0,23 7 472.000
20
Nice-Côte d'Azur-San
Remo
FR/IT 0,27
7
1.189.000
22 Oviedo-Gijon-Aviles ES 0,28 5 844.000

23. 24 Enschede-Almelo NL/DE 0,30 5 473.000
28 Basel-Mulhouse FR/DE/CH 0,32 6 982.000
31 ‘Vlaamse Ruit’ BE 0,33 10 5.103.000
33 Middelburg-Vlissingen NL 0,34 3 176.000
34 Nottingham-Derby UK 0,34 6 1.534.000
35 Silesian-Moravian PL/CZ 0,34 24
5.294.000
41 Rhein-Main DE 0,36 7
4.149.000
44
Portsmouth-
Southampton
UK 0,38
6
1.547.000
47
Klagenfurt-Villach-
Wolfsberg
AT 0,40
3
172.000
55
Porto-Braga-
Guimmaraes
PT 0,43
10
1.859.000
57 Venezia-Padova IT 0,43 3
1.401.000
64 Groningen-Assen NL 0,46 3 285.000
65 Tyneside UK 0,47 7
1.584.000

24. 67 Milano IT/CH 0,48 16 6.011.000
68
Plovdiv-Pazardzhik-
Asenovgrad
BG 0,48
3
538.000
69 Zürich CH 0,48 10
1.615.000
70 Öresund DK/SE 0,49 7 2.842.000
80 Linköping-Norrköping SE 0,50 2 257.000
92 Galati-Braila RO 0,51 2 556.000
99 Larisa-Volos GR 0,52 2 211.000
100 Leipzig-Halle DE 0,52 3 1.214.000
110 Gdansk-Gdynia PL 0,54 2 993.000
112
Lausanne-Vevey-
Yverdon-Monthey
CH 0,54
4
321.000
114 Bydgoszcz-Torun PL 0,55 2 588.000
116
Pau-Tarbes-Oloron-
Sainte Maire
FR 0,55
4
205.000
117 Skien-Larvik NO 0,56 2
124.000

25. VRAAG
 Kunnen netwerken tussen kleine en middelgrote
steden (‘netwerkkracht’) een substituut zijn voor de
agglomeratievoordelen van de grote stad
(‘agglomeratiekracht’)? En zo ja, hoe?

26. BEVINDING 1: BESTAAN NETWERKKRACHT
AFLEESBAAR UIT STEDELIJKE DYNAMIEK
 Verstedelijkingsgraad stabiel
 Grote steden groeien niet sneller
dan kleine steden
 Bijdrage aan economie van grote
steden neemt niet toe
 In de EU15 groeien ‘second cities’
sterker dan ‘first cities’
 Staat haaks op literatuur die
‘agglomeratiekracht’ propageert
 Goede presteren
kleine/middelgrote steden te
verklaren door het bestaan van
netwerkkracht

27. BEVINDING 2: MINDER AGGLOMERATIEKRACHT IN
POLYCENTRISCHE STEDELIJKE REGIO’S
 Positieve effect ‘size’ kleiner
 Minder culturele, vrije-tijds en sportvoorzieningen
 Minder gespecialiseerde winkels
 Gemiddeld 29% minder metropolitane functies

28. “METROPOLITAAN KERNGEBIED”

29. BEVINDING 3: BALANS TUSSEN
AGGLOMERATIEVOOR- EN NADELEN BETER IN
POLYCENTRISCHE STEDELIJKE REGIO’S
 Tekort aan agglomeratievoordelen wordt (meer
dan) gecompenseerd door gebrek
agglomeratienadelen
 Arbeidsproductiviteit hoger naarmate polycentriciteit
toeneemt

30. BEVINDING 4: HOE STERKER FUNCTIONEEL
GEÏNTEGREERD DE STEDEN ZIJN, DES TE BETER

31. BEVINDING 4: ENIGE NUANCE

32. BEVINDING 5: VAN BUURSTEDEN WAARMEE JE NIET
STERK GEÏNTEGREERD BENT HEB JE LAST

34. BEVINDING 6: VERLIES JE NIET IN DISCUSSIES
OVER BESTUURLIJKE HERVORMING

35. BESTUURLIJKE FRAGMENTATIE LEIDT ZELFS TOT
MEER KENNISINSTELLINGEN EN CULTURELE
VOORZIENINGEN

36. BEVINDING 7: NIET IEDERE INDIVIDUELE STAD
PROFITEERT VAN VERDERE INTEGRATIE + WIJZE VAN
PROFITEREN VERSCHILT

37. BEVINDING 8: OMVANG STEEDS MINDER BEPALEND
VOOR FUNCTIES STEDEN
Correlatie tussen
omvang en functie

38. BEVINDING 9: INTERNATIONALE NETWERKEN
SUBSTITUUT VOOR OMVANG
 Een goede inbedding in internationale netwerken
(stromen van mensen, en daarmee informatie) is
ook belangrijk voor aanwezigheid metropolitane
functies in steden
 Toch is ‘omvang’ zo’n 2.5x belangrijker dan
netwerkpositie
 Maar voor specifieke functies is netwerkpositie juist
belangrijker

39. Omvang Regionale
netwerkpositie
(Inter)nationale
netwerkpositie
Internationale
Organisaties
+ 0 ++
Hoofdkantoren + 0 ++
Banken + 0 ++
Gespecialiseerde
zakelijke dienstverlening
+ - ++
Handelsbeurzen + 0 ++
Universiteiten ++ 0 0
Congressen + - ++
Patenten + - ++
Culturele voorzieningen ++ - +
Culturele evenementen ++ 0 0
Sport voorzieningen ++ 0 0
Sportevenementen ++ - 0

40. BEVINDING 10: BELANG VAN OMVANG, REGIONALE
NETWERKPOSITIE EN (INTER)NATIONALE
NETWERKPOSITIE VERSCHILT NAAR GELANG
OMVANG STEDEN

41. Figure 1: Fitted equation and 95% confidence interval for metropolitan function index
and local population size (average marginal effect)
Toename van omvang heeft
een klein effect op
aanwezigheid metropolitane
functies in grote steden
(>200k), maar een groot effect
voor kleine steden

42. Figure 3: Fitted equation and 95% confidence interval for metropolitan function index
and (inter)national network embeddedness by local population size (average marginal
effect)
Een toename van de
(inter)nationale netwerkpositie is
positief voor alle steden, maar
relatief positiever voor grotere
steden

43. Figure 2: Fitted equation and 95% confidence interval for metropolitan function index
and regional network embeddedness by local population size (average marginal effect)
Een toename van regionale
netwerken is positief voor
grote steden (>400k), niet
noodzakelijk voor kleinere
steden (‘agglomeration
shadow’)

44. BEVINDING 11: ‘CAPITAL BONUS’ ALTIJD AANWEZIG,
MAAR ‘SECOND CITY PENALTY’ IN
MONOCENTRISCHE LANDEN
 Capital/First cities in landen hebben 25% meer
metropolitane functies dan te rationaliseren valt op
basis van omvang en netwerkpositie
 Deze ‘capital bonus’ geldt voor alle Europese
landen
 Echter, ‘second cities’ in landen met een dominante
hoofdstedelijke regio presteren aanmerkelijk
slechter (denk aan UK, FR, AT, PT, IR, GR)

45. BELEIDSIMPLICATIES

46. WAT IS WIJSHEID?

47. INZETTEN OP METROPOOL
Pluspunten:
• Meer agglomeratievoordelen
(nb. Verschil statisch/dynamisch perspectief)
• Betere capaciteit om te profiteren van internationale
netwerkpositie
• Voldoet aan vraag (?)

48. INZETTEN OP METROPOOL
Minpunten:
• Functioneel ‘leeg’ achterland (maar die hebben wel weer – met enige
moeite - toegang tot de agglomeratievoordelen van de metropool)
• Gaat ten koste van andere steden: kans op ‘second city penalty’
• Positieve balans tussen agglomeratievoor- en nadelen mogelijk
verstoord?
• Onzekerheid succes: Gaat onderliggende theoretische basis eigenlijk
wel op in het ‘volwassen’ stedelijk systeem van BE + NL?
• Meer succes te behalen met uitbouw netwerkpositie

49. INZETTEN OP NETWERKEN TUSSEN NABIJGELEGEN
STEDEN
Pluspunten:
• Benutten polycentriciteit als ‘unique selling point’: betere balans
agglomeratievoor- en nadelen
• Sterker geïntegreerde steden presteren gezamenlijk beter:
netwerken kunnen een substituut zijn voor agglomeratiekracht
• Geen ‘second city penalty’/wel ‘capital city bonus’

50. INZETTEN OP NETWERKEN TUSSEN NABIJGELEGEN
STEDEN
Minpunten:
• Sterkere integratie ontstaat alleen door complementariteit
steden; er is echter juist vaak sprake van duplicatie van
laagwaardigheid
• Minder capaciteit om te profiteren van internationale
netwerkpositie (en die positie is ook zwakker)
• Onzeker of dit ooit volwaardig substituut voor metropool kan
zijn; blijvend gebrek aan ‘agglomeratiekracht’?

51. CONCLUSIE: NIET OF-OF, MAAR ÉN-ÉN-ÉN
 Én accommoderen vraag naar metropolitaan
wonen: laat grote steden groeien
 Én versterken internationale netwerkpositie
 Én versterken integratie binnen polycentrische
stedelijke regio

52. BRONNEN
 Meijers (2005) Urban Studies
 Meijers (2008) Regional Studies
 Meijers & Burger (2010) Environment & Planning A
 Burger, Meijers & Van Oort (2014) Regional Studies
 Meijers, Burger & Hoogerbrugge (2015) Papers in Regional Science
 Meijers & Burger (2015) Urban Studies
 Burger, Meijers, Hoogerbrugge & Masip Tresserra (2015) European
Planning Studies
 Cardoso & Meijers (2015/16) European Planning Studies

54. CONNECTIVITEIT
(NETWORK
EMBEDDEDNESS)
 Regionale
connectiviteit: aantal
mensen dat binnen 45
minuten bereikt kan
worden
 (inter)nationale
connectiviteit: aantal
mensen dat binnen 6
uur bereikt kan worden
(+distance decay)