Tl chuan khuon composite

PHAÀN I:
GIÔÙI THIEÄU
COÂNG NGHEÄ COMPOSITE

CHÖÔNG 1: NGUYEÂN VAÄT LIEÄU SÖÛ DUÏNG
TRONG COMPOSITE NHÖÏA NHIEÄT RAÉN
Thaønh phaàn chính cuûa vaät lieäu composite nhöïa nhieät raén laø:
o Polymer neàn
o Chaát ñoän
o Phuï gia: chaát choáng chaùy, choáng chaûy, choáng UV, taïo boït.
I. NHÖÏA
Nhöïa duøng trong vaät lieäu composite laø vaät lieäu neàn, laø chaát keát dính vôùi sôïi.
Nhöïa caàn coù tyû troïng nhoû ñeå taïo cho vaät lieäu composite caùc tính naêng cô hoïc cao. Caùc
tính chaát caàn coù cuûa nhöïa söû duïng trong vaät lieäu composite laø:
+ Coù tính chaát cô lyù cao
+ Khaû naêng keát dính toát
+ Ñoä cöùng cao
+ Khaû naêng khaùng moâi tröôøng cao.
I.1. Moät soá ñaëc tính cuûa nhöïa
I.1.1. Tính cô lyù: Ñöôøng cong döôùi ñaây cho thaáy ñaëc tính cuûa nhöïa döôùi taûi troïng:
Theo giaûn ñoà, nhöïa coù ñoä beàn cöïc ñaïi cao, ñoä cöùng cao (theå hieän ôû ñoä doác cuûa
ñuôøng cong). Ban ñaàu, ñoä cöùng cao nhöng noù khoâng duy trì ñöôïc khi xuaát hieän hieän
töôïng phaù huûy.
I.1.2. Tính keát dính
Baát cöù heä nhöïa naøo cuõng caàn phaûi coù söï keát dính toát vôùi vaät lieäu gia cöôøng.
Ñieàu naøy seõ ñaûm baûo khaû naêng chòu löïc cuûa vaät lieäu döôùi taùc duïng löïc.
Copyright by tr̯n vƭnh minh - 1 -

I.1.3. Tính chaát dai cuûa vaät lieäu
Ñoä dai theå hieän khaû naêng phaùt trieån veát nöùt cuûa vaät lieäu nhöng trong Composite
tính chaát naøy raát khoù ño. Tuy nhieân, döïa vaøo ñuôøng cong öùng suaát vaø bieán daïng cuõng
coù theå thaáy ñöôïc tính chaát naøy.
I.1.4. Tính chaát chòu moâi tröôøng cuûa heä nhöïa:
Khaû naêng chòu moâi tröôøng, nöôùc vaø caùc hoaït chaát khaùc cuøng vôùi khaû naêng chòu
ñöôïc öùng suaát tuaàn hoaøn laø ñaëc tính chuû yeáu cuûa caùc heä nhöïa. Nhöõng ñaëc tính naøy raát
quan troïng khi söû duïng vaät lieäu trong moâi tröôøng bieån.
I.2. Phaân loaïi nhöïa
I.2.1. Nhöïa nhieät deûo
Nhöïa nhieät deûo gioáng nhö kim loaïi, khi gia nhieät seõ meàm, noùng chaûy, vaø cöùng
trôû laïi khi nguoäi. Caùc loaïi nhöïa nhieät deûo nhö PA, PP, ABS … coù theå ñöôïc gia cöôøng
vôùi caùc loaïi sôïi ngaén nhö sôïi thuûy tinh.
I.2.2. Nhöïa nhieät raén
Nhöïa nhieät raén ñöôïc taïo hình baèng caùch: nhöïa ñöôïc troän vôùi chaát ñoùng raén thöïc
hieän phaûn öùng khoâng thuaän nghòch do vaäy nhöïa trôû neân cöùng khoâng noùng chaûy ñöôïc.
Vôùi vaøi nhöïa nhieät raén, quaù trình ñoùng raén coù theå taïo ra caùc saûn phaåm phuï (nhöïa
phenolic), caùc loaïi nhöïa nhieät raén khaùc nhö polyester, epoxy ñoùng raén baèng caùc cô
cheá khoâng taïo ra saûn phaåm phuï naøo.
Caùc loaïi nhöïa nhieät raén thöôøng ñöôïc söû duïng trong coâng ngheä vaät lieäu composite:
ƒ Nhöïa polyester khoâng no: Nhöïa iso, nhöïa ortho, v.v…
ƒ Nhöïa vinylester
ƒ Nhöïa epoxy.
Trong ñoù, nhöïa polyeste laø loaïi nhöïa thoâng duïng nhaát ñöôïc söû duïng ñeå cheá taïo
vaät lieäu composite.
I.3. Moät soá loaïi nhöïa nhieät raén thoâng thöôøng
I.3.1. Polyester
Nhöïa polyester ñöôïc söû duïng roäng raõi trong coâng ngheä composite, Polyester loaïi
naøy thöôøng laø loaïi khoâng no, ñaây laø nhöïa nhieät raén, coù khaû naêng ñoùng raén ôû daïng loûng
hoaëc ôû daïng raén neáu coù ñieàu kieän thích hôïp. Thoâng thöôøng ngöôøi ta goïi polyester
khoâng no laø nhöïa polyester hay ngaén goïn hôn laø polyester.

Polyester coù nhieàu loaïi, ñi töø caùc acid, glycol vaø monomer khaùc nhau, moãi loaïi coù
nhöõng tính chaát khaùc nhau. Chuùng coù theå raát khaùc nhau trong caùc loaïi nhöïa UPE khaùc
nhau, phuï thuoäc chuû yeáu vaøo caùc yeáu toá :
+ Thaønh phaàn nguyeân lieäu (loaïi vaø tyû leä taùc chaát söû duïng)
+ Phöông phaùp toång hôïp
+ Troïng löôïng phaân töû
+ Heä ñoùng raén (monomer, chaát xuùc taùc, chaát xuùc tieán)
+ Heä chaát ñoän
Baèng caùch thay ñoåi caùc yeáu toá treân, ngöôøi ta seõ taïo ra nhieàu loaïi nhöïa UPE coù
caùc tính chaát ñaëc bieät khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo yeâu caàu söû duïng.
Coù hai loaïi polyester chính thöôøng söû duïng trong coâng ngheä composite. Nhöïa
orthophthalic cho tính kinh teá cao, ñöôïc söû duïng roäng raõi. Coøn nhöïa isophthalic laïi coù
khaû naêng khaùng nöôùc tuyeät vôøi neân ñöôïc xem laø vaät lieäu quan troïng trong coâng
nghieäp, ñaëc bieät laø haøng haûi.
Hình minh hoaï döôùi ñaây cho thaáy caáu truùc hoaù hoïc lyù töôûng cuûa moät polyester. Chuù
yù vò trí cuûa nhoùm ester (CO-O-C) vaø nhöõng vò trí phaûn öùng (C*=C*) trong maïch phaân
töû.
* laø nhöõng vò trí phaûn öùng
Ña soá nhöïa polyester coù maøu nhaït, thöôøng ñöôïc pha loaõng trong styrene. Löôïng
styrene coù theå leân ñeán 50% ñeå laøm giaûm ñoä nhôùt cuûa nhöïa, deã daøng cho quaù trình gia
coâng. Ngoaøi ra, styrene coøn laøm nhieäm vuï ñoùng raén taïo lieân keát ngang giöõa caùc phaân
töû maø khoâng coù söï taïo thaønh saûn phaåm phuï naøo. Polyester coøn coù khaû naêng eùp khuoân
maø khoâng caàn duøng aùp suaát.
Polyester coù thôøi gian toàn tröõ ngaén laø do hieän töôïng töï ñoùng raén cuûa noù sau moät
thôøi gian. Thoâng thöôøng, ngöôøi ta theâm vaøo moät löôïng nhoû chaát öùc cheá trong quaù trình
toång hôïp polyester ñeå ngaên ngöøa hieän töôïng naøy.

Nhaø saûn xuaát coù theå cung caáp nhöïa ôû daïng töï nhieân hay coù theâm moät soá phuï
gia. Nhöïa coù theå ñöôïc saûn xuaát ñeå chæ caàn cho xuùc taùc vaøo laø söû duïng ñöôïc. Nhö ñaõ ñeà
caäp ôû treân, caàn phaûi coù thôøi gian ñeå polyester töï ñoùng raén. Toác ñoä truøng hôïp quaù chaäm
cho muïc ñích söû duïng, vì vaäy caàn duøng theâm chaát xuùc taùc vaø chaát xuùc tieán ñeå ñaït ñoä
truøng hôïp cuûa nhöïa trong moät khoaûng thôøi gian naøo ñoù.
Sau khi ñaõ ñoùng raén, polyester raát cöùng vaø coù khaû naêng khaùng hoaù chaát. Quaù
trình ñoùng raén hay taïo lieân keát ngang ñöôïc goïi laø quaù trình Polymer hoùa. Ñaây laø phaûn
öùng hoaù hoïc chæ coù moät chieàu. Caáu truùc khoâng gian naøy cho pheùp nhöïa chòu taûi ñöôïc
maø khoâng bò gioøn.
Caàn phaûi chuaån bò hoãn hôïp nhöïa tröôùc khi söû duïng. Nhöïa vaø caùc phuï gia khaùc
phaûi ñöôïc phaân taùn ñeàu tröôùc khi cho xuùc taùc vaøo. Phaûi khuaáy ñeàu vaø caån thaän ñeå loaïi
boû boït khí trong nhöïa aûnh höôûng quaù trình gia coâng. Ñieàu naøy raát quan troïng do boït
khí coøn trong nhöïa seõ aûnh höôûng tính chaát cô lyù, laøm caáu truùc saûn phaåm bò yeáu. Caàn
phaûi chuù yù raèng vieäc theâm xuùc taùc vaø xuùc tieán vôùi haøm löôïng vöøa ñuû seõ cho vaät lieäu
nhöõng tính chaát toát nhaát. Neáu quaù nhieàu xuùc taùc seõ laøm quaù trình gel hoaù xaûy ra nhanh
hôn, ngöôïc laïi, neáu ít xuùc taùc quaù trình ñoùng raén seõ bò chaäm laïi.
Öu ñieåm cuûa nhöïa Polyester Nhöôïc ñieåm cuûa nhöïa Polyester
Cöùng
Coù ñoä oån ñònh kích thöôùc
Khaû naêng thaám giöõa sôïi vaø nhöïa cao
Deã gia coâng
Chòu moâi tröôøng hoùa hoïc toát
Giaù thaønh haï
Deã bò nöùt, ñaëc bieät laø nöùt do va ñaäp
Ñoä co ngoùt cao (khoaûng 8 ñeán 10%)
Khaû naêng chòu hôi nöôùc, nöôùc noùng
keùm
Coù khaû naêng baét löûa.
Chòu nhieät trung bình (döôùi 120oC)
¾ Caùc loaïi nhöïa polyester:
Nhöïa ortophtalic: Söï coù maët cuûa anhidrid baõo hoøa laøm giaûm soá noái ñoâi vaø
giaûm söï keát maïng vôùi monomer vì vaäy coù theå thay ñoåi möùc ñoä deûo hoùa cuûa nhöïa.
Nhöïa chòu va ñaäp: Anhidrid orthophtalic ñöôïc thay theá baèng acid maïch thaúng
(adipic, succinic) vaø thay PPG baèng PEG, DPG. Loaïi nhöïa naøy ít duøng moät mình maø
phaûi pha vôùi caùc loaïi nhöïa khaùc ñeå taêng tính deûo vaø chòu soác cuûa vaät lieäu.
Nhöïa isophtalic: Coù nhieàu öu ñieåm so vôùi caùc loaïi nhöïa khaùc (ñoä beàn cô, ñoä
beàn laõo hoùa, beàn nhieät, beàn hoùa), ñöôïc duøng nhieàu trong coâng ngheä thöïc phaåm.

Nhöïa terephtalic: Chòu beàn laõo hoùa toát hôn ôû nhieät ñoä cao, chòu ñöôïc caùc saûn
phaåm daàu moû.
¾ Tính chaát cô lyù cuûa moät soá loaïi nhöïa polyester thoâng duïng:
Nhöïa ñaép cho muïc ñích thöôøng SHCP 268
Tính chaát cô lyù Giaù trò
Ñoä beàn uoán (Kgf/mm2) 8.4
Modun uoán(Kgf/mm2) 536.1
Ñoä beàn keùo (Kgf/mm2) 30.0
Ñoä beàn va ñaäp 3.9
Ñoä cöùng Barcol 48
Ñoä daõn daøi taïi ñieåm gaõy (%) 3.2
Tæ troïng cuûa nhöïa (kg/l) 1.13
Nhöïa polyester duøng ñeå phuû baûo veä (gelcoat) SHCP 261
Ñoä beàn uoán (Kgf/mm2) 931
Modun uoán (Kgf/mm2) 34300
Ñoä beàn keùo (Kgf/mm2) 509.6
Ñoä beàn va ñaäp 9.3
I.3.2. Vinylester
Vinylester coù caáu truùc töông töï nhö polyester, nhöng ñieåm khaùc bieät chuû yeáu
cuûa noù vôùi polyester laø vò trí phaûn öùng, thöôøng laø ôû cuoái maïch phaân töû do vinyl ester
chæ coù lieân keát ñoâi C=C ôû hai ñaàu maïch maø thoâi. Toaøn boä chieàu daøi maïch phaân töû ñeàu
saün saøng chòu taûi, nghóa laø vinylester dai vaø ñaøn hoài hôn polyester. Vinylester coù ít
nhoùm ester hôn polyester, nhoùm ester raát deã bò thuûy phaân, töùc laø vinylester khaùng
nöôùc toát hôn caùc polyester khaùc, do vaäy noù thöôøng ñöôïc öùng duïng laøm oáng daãn vaø boàn
chöùa hoaù chaát.

Hình döôùi ñaây laø caáu truùc lyù töôûng cuûa vinylester. Chuù yù vò trí cuûa nhoùm ester
vaø vò trí phaûn öùng (C*=C*) trong maïch phaân töû.
Khi so saùnh vôùi polyester thì soá nhoùm ester trong vinyl ester ít hôn, nghóa laø
vinyl ester ít bò aûnh höôûng bôûi phaûn öùng thuûy phaân. Thöôøng duøng vaät lieäu naøy nhö laø
lôùp phuû beân ngoaøi cho saûn phaåm ngaäp trong nöôùc, nhö laø voû ngoaøi cuûa taøu, thuyeàn.
Caáu truùc ñoùng raén cuûa vinyl ester coù khuynh höôùng dai hôn polyester, maëc duø ñeå ñaït
tính chaát naøy, nhöïa caàn nhieät ñoä cao sau ñoùng raén.
I.3.3. Epoxy
Epoxy laø ñaïi dieän cho moät soá nhöïa coù tính naêng toát nhaát hieän nay. Noùi chung,
epoxy coù tính naêng cô lyù, khaùng moâi tröôøng hôn haún caùc nhöïa khaùc, laø loaïi nhöïa ñöôïc
söû duïng nhieàu nhaát trong caùc chi tieát maùy bay. Vôùi tính chaát keát dính vaø khaû naêng
khaùng nöôùc tuyeät vôøi cuûa mình, epoxy raát lyù töôûng ñeå söû duïng trong ngaønh ñoùng taøu,
laø lôùp loùt chính cho taøu chaát löôïng cao hoaëc laø lôùp phuû beân ngoaøi voû taøu hay thay cho
polyester deã bò thuûy phaân bôûi nöôùc vaø gelcoat.
Epoxy ñôn giaûn nhaát coù caáu truùc voøng goïi laø D-epoxy hay 1,2-epoxy. Caáu truùc
lyù töôûng ñöôïc bieåu dieãn bôûi hình veõ döôùi ñaây, coù theå deã daøng xaùc ñònh noù trong baát kyø
phaân töû epoxy phöùc taïp naøo.
Nhöïa epoxy ñöôïc taïo thaønh töø nhöõng maïch phaân töû daøi, coù caáu truùc töông töï
vinylester, vôùi nhoùm epoxy phaûn öùng ôû vò trí cuoái maïch. Nhöïa epoxy khoâng coù nhoùm

ester, do ñoù khaû naêng khaùng nöôùc cuûa epoxy raát toát. Ngoaøi ra, do coù hai voøng thôm ôû
vò trí trung taâm neân nhöïa epoxy chòu öùng suaát cô vaø nhieät noù toát hôn maïch thaúng, do
vaäy, epoxy raát cöùng, dai vaø khaùng nhieät toát.
Caáu truùc chung cuûa epoxy, chuù yù laø khoâng coù nhoùm ester trong maïch phaân töû.
Nhöïa epoxy, ta duøng chaát ñoùng raén ñeå taïo maïng khoâng gian ba chieàu. Chaát
ñoùng raén öa söû duïng laø amine, ñöôïc cho vaøo epoxy, luùc naøy giöõa chuùng seõ xaûy ra
phaûn öùng hoaù hoïc. Thöôøng nhoùm epoxy seõ phaûn öùng keát khoái vôùi nhoùm amine, taïo ra
caáu truùc phaân töû ba chieàu phöùc taïp. Amine keát hôïp vôùi epoxy theo moät tæ leä nhaát ñònh,
ñaây laø yeáu toá quan troïng vì vieäc troän ñuùng tæ leä ñaûm baûo cho phaûn öùng xaûy ra hoaøn
toaøn. Neáu tæ leä troän khoâng ñuùng thì nhöïa chöa phaûn öùng hoaëc chaát ñoùng raén coøn dö
trong hoãn hôïp seõ aûnh höôûng ñeán tính chaát saûn phaåm sau ñoùng raén.
Ñeå ñaûm baûo tæ leä phoái troän chính xaùc, nhaø saûn xuaát thöôøng coâng thöùc hoaù caùc
thaønh phaàn vaø ñöa ra moät tæ leä troän ñôn giaûn baèng caùch ño khoái löôïng hay theå tích cuûa
chuùng.
Caû nhöïa epoxy loûng vaø taùc nhaân ñoùng raén ñeàu coù ñoä nhôùt thaáp thuaän lôïi quaù
trình gia coâng. Epoxy ñoùng raén deã daøng vaø nhanh choùng ôû nhieät ñoä phoøng töø 5-150oC,
tuyø caùch löïa choïn chaát ñoùng raén. Moät trong nhöõng öu ñieåm noåi baät cuûa epoxy laø co
ngoùt thaáp trong khi ñoùng raén. Löïc keát dính, tính chaát cô lyù cuûa epoxy ñöôïc taêng cöôøng
theâm bôûi tính caùch ñieän vaø khaû naêng khaùng hoaù chaát.
ÖÙng duïng cuûa epoxy raát ña daïng, noù ñöôïc duøng laøm: keo daùn, hoãn hôïp traùm xöû
lyù beà maët, hoãn hôïp ñoå, sealant, boät treùt, sôn.
II. XUÙC TAÙC – XUÙC TIEÁN
II.1. Xuùc taùc
Caùc chaát xuùc taùc chæ ñöôïc cho vaøo nhöïa tröôùc khi gia coâng. Vai troø cuûa chuùng
laø taïo goác töï do kích ñoäng cho quaù trình xuùc taùc phaûn öùng ñoàng truøng hôïp.
Taùc nhaân kích thích cho söï taïo thaønh goác töï do coù theå laø chaát xuùc tieán, böùc xaï
aùnh saùng, tia töû ngoaïi hay nhieät ñoä.
Chaát xuùc taùc goàm caùc loaïi sau :

II.1.1. Xuùc taùc Peroxide
* Peroxide : thoâng duïng nhaát laø benzoil-peroxide
C
O
O O
C
Noù laø loaïi boät traéng, toàn taïi ôû ba daïng : khoâ (khoaûng 5% aåm), paste trong nöôùc
(khoaûng 25% nöôùc) , vaø thoâng duïng nhaát laø paste trong tricresyl-phosphonate hay
dimetyl phthalate (khoaûng 70% peroxide). Noù ñöôïc duøng ñeå ñoùng raén nhöïa polyester
(ôû nhieät ñoä khoaûng treân 80oC) vaø thöôøng ñöôïc duøng vôùi tæ leä 0,5-2% so vôùi nhöïa. Khi
cho vaøo nhöïa noù thöôøng ôû daïng paste vì ôû daïng khoâ noù khoâng phaân taùn ñeàu vaøo nhöïa.
Khi phaân huûy ôû nhieät ñoä cao, seõ xaûy ra phaûn öùng :
R-CO-O-O-CO-R 2RCOO. 2R. + CO2
R : -C6H5
Ngoaøi ra caùc chaát xuùc taùc thuoäc loaïi peroxide coøn coù:
+ Di-t-butyl peroxide (CH3)3-C-O-O-C-(CH3)3
+ Di-acetyl peroxide (CH3)3-CO-O-O-OC-(CH3)3
* H ydroperoxide :
+ t-butyl-hydroperoxide (CH3)3-COOH
+ Cumen-hydroperoxide C6H5-C-(CH3)2-O-OH
Hai loaïi MEKP vaø HCH ñöôïc duøng ñeå ñoùng raén nguoäi cho nhöïa polyester.
MEKP laø teân vieát taét cuaû metyl ethyl keton peroxide, noù thöïc chaát laø hoãn hôïp
cuûa moät soá hôïp chaát peroxide, thaønh phaàn thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo nhaø saûn xuaát. Theo
Karnojitzki noù goàm caùc hôïp chaát chính sau ñaây:
H 5
C2
H C
H 5
C2
H C
O
70 – 800C
C
OH
3 OH
C
O O
5
OH HO CH3
3
C
C H 2

C
O O
5
C
C H 2
OOH HO CH3
5
H 5
C2
H C
MEKP thöôøng ñöôïc söû duïng ôû daïng dung dòch 50-60% trong dimetyl pthalate
H 5
C2
H C
3
vôùi löôïng töø 0,1 - 0,2%. Noù laø chaát oxi hoaù maïnh neân phaûi traùnh tieáp xuùc vôùi oxi.
HCH laø saûn phaåm phaûn öùng giöõa hydroperoxide vôùi cyclohexanol peroxide vaø
ñöôïc goïi teân laø cyclo-hexanol peroxide. Tuy nhieân noù laø hoãn hôïp cuûa ít nhaát hai trong
boán chaát sau (theo Criegree, Schorenberg vaø Becke)
II.1.2. Xuùc taùc azo vaø diazo
+ Diazo aminobenzen: C6H5-NH-N=N-C6H5
+ Dinitric cuaû acid diizobutyric: NC(CH3)2-N=N-C(CH3)2-COO-CN
+ Dimetyl ester cuaû acid diizobutyric: C2H5-OOC-C(CH3)2-N=N-C(CH3)2-COO-C2H5
II.2. Chaát xuùc tieán
Chaát xuùc tieán laø chaát ñoùng vai troø xuùc taùc cho phaûn öùng taïo goác töï do cuaû chaát
xuùc taùc. Duøng chaát xuùc tieán seõ giaûm ñöôïc nhieät ñoä vaø thôøi gian ñoùng raén moät caùch
ñaùng keå vaø coù theå duøng ñeå ñoùng raén nguoäi. Goàm caùc loaïi:
II.2.1. Xuùc tieán kim loaïi
Xuùc tieán kim loaïi laø muoái cuaû kim loaïi chuyeån tieáp nhö: cobalt, chì, mangan,
ceri, … vaø caùc acid nhö: naphthenic, linoleic, octonic,… hoaø tan toát trong polymer. Loaïi
xuùc taùc naøy thöôøng duøng chung vôùi caùc chaát xuùc taùc daïng hydroperoxit (MEKP,
HCH). Naphthenic-cobalt laø loaïi thoâng duïng nhaát thöôøng duøng vôùi löôïng 0,002 -
0,02% cobalt kim loaïi so vôùi nhöïa.
C
O O
OOH HOO CH3
3
C
C H 2
OH
OH
O O
OH HO
O O
OOH HO
O O
OOH HOO

Cô cheá xuùc tieán cuaû cobalt kim loaïi :
ROOH + Co2+ RO. + Co3+ + OH-ROOH
+ Co3+ ROO. + Co2+ + H+
2ROOH R O . + ROO. + H2O
Ngoaøi xuùc tieán kim loaïi ôû daïng muoái, ngöôøi ta coøn duøng daïng phöùc, ví duï:
Ferrocen, daïng phöùc dicyclopentadienyl cuaû saét duøng ñeå xuùc tieán cho cumen peroxit
khi caàn ñoùng raén nhanh ôû nhieät ñoä khoaûng 80oC.
II.2.2. Amin baäc ba
Loaïi xuùc tieán naøy thöôøng ñöôïc duøng vôùi caùc chaát xuùc taùc peroxide, thuoäc loaïi
naøy thöôøng gaëp :
+ Dimetyl-aniline ( DMA ) : C 6H5N(CH3)2
+ Dietyl-aniline ( DEA ) : C 6 H5N(C2H5)2
+ Dimetyl-p-toluidin ( DMPT ) :CH3C6H5N(CH3)2
Löôïng duøng khoaûng 0,02 -0,5% so vôùi nhöïa .
II.2.3. Mercaptan
Lauryl Mercaptan coù theå ñöôïc duøng laøm xuùc tieán vôùi löôïng nhoû, khi caàn khoáng
cheá nhieät ñoä, ñöôïc duøng ñeå ñuùc nhöïa cho saûn phaåm bieán maøu. Tuy vaäy noù ñoùng raén
khoâng hoaøn toaøn, laøm cho cô lyù tính nhöïa khoâng toát.
III. CHAÁT PHA LOAÕNG
Tính chaát cuaû polyester phuï thuoäc khoâng nhöõng vaøo haøm löôïng noái ñoâi vaø
nhoùm ete, vaøo maïch thôm hay thaúng, möùc ñoä ña tuï maø coøn phuï thuoäc vaøo tính chaát
cuaû taùc nhaân noái ngang – monomer.
Caùc monomer khaâu maïch ngang ñöôïc duøng ñeå ñoàng truøng hôïp vôùi caùc noái ñoâi
trong nhöïa UPE, taïo lieân keát ngang, thöôøng laø chaát coù ñoä nhôùt thaáp (daïng loûng) neân
coøn coù taùc duïng laøm giaûm ñoä nhôùt cuûa hoãn hôïp, do vaäy chuùng coøn ñöôïc goïi laø chaát
pha loaõng. Monomer pha loaõng phaûi thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau:
Ñoàng truøng hôïp toát vôùi polyester, khoâng truøng hôïp rieâng reõ taïo saûn phaåm
khoâng ñoàng nhaát, laøm aûnh höôûng ñeán tính chaát cuaû saûn phaåm, hoaëc coøn soùt laïi
monomer laøm saûn phaåm meàm deûo, keùm beàn.

Monomer phaûi taïo hoãn hôïp ñoàng nhaát vôùi polyester, toát nhaát laø dung moâi cho
polyester. Luùc ñoù noù hoaø tan hoaøn toaøn vaøo giöõa caùc maïch phaân töû polyester, taïo
thuaän lôïi cho phaûn öùng ñoùng raén vaø taïo ñoä nhôùt thuaän lôïi cho quaù trình gia coâng
CH CH2
CH
CH C
3
COOCH
2
3
CH
CH
2
3
CH
Nhieät ñoä soâi cao, khoù bay hôi trong quaù trình gia coâng vaø baûo quaûn.
Nhieät phaûn öùng ñoàng truøng hôïp thaáp, saûn phaåm ñoàng truøng hôïp ít co ruùt.
Ít ñoäc.
Ñeå ñoùng raén polyester, ngöôøi ta duøng caùc monomer : styrene, metyl meta
acrylat (MMA), vinyl toluen, diallil phtalate, triallil xianuarat, … trong ñoù styrene
ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát .
III.1. Styrene
x Coù ñoä nhôùt thaáp.
x Töông hôïp toát vôùi polyester, khaû naêng ñoàng truøng hôïp cao, töï truøng hôïp
thaáp.
x Ñoùng raén nhöïa nhanh.
x Saûn phaåm chòu thôøi tieát toát, cô lyù tính cao, caùch ñieän toát.
x Khaû naêng töï boác chaùy thaáp.
III.2. Vinyl toluen
Ít bay hôi hôn styrene nhöng khaâu maïch khoâng hoaøn toaøn,
saûn phaåm taïo thaønh meàm deûo vaø co ngoùt.
III.3. Metyl meta acrylate
Taïo nhöïa coù chieát suaát thaáp hôn vaø ñoä beàn thôøi tieát cao hôn, ít bò ñoåi maøu hôn
styrene. Tuy nhieân MMA khoù töông hôïp vôùi UPE vaø töï truøng hôïp cao neân chæ duøng
UPE chung vôùi styrene.

III.4. Diallyl phthalate
COO CH CH CH2
2
COO CH CH CH2
2
Coù öu ñieåm laø keùm bay hôi hôn, khi ñoùng raén taïo saûn phaåm dai hôn vaø ñieåm
chaûy meàm cao hôn styrene (vì coù söï taêng leân cuaû maät ñoä lieân keát ngang). Nhöng UPE
vôùi diallyl phthalate khoù ñoùng raén ôû nhieät ñoä phoøng maø chæ ñoùng raén noùng.
IV. CHAÁT ROÙC KHUOÂN, CHAÁT LAØM KÍN
IV.1. Chaát roùc khuoân
ƒ Chaát roùc khuoân coù taùc duïng ngaên caûn nhöïa baùm dính vaøo beà maët khuoân.
ƒ Chaát roùc khuoân duøng trong ñaép tay laø loaïi chaát roùc khuoân ngoaïi ñöôïc boâi
tröïc tieáp leân khuoân.
ƒ Moät soá chaát roùc khuoân: wax, silicon, daàu moû, môõ heo…
IV.2. Chaát laøm kín
ƒ Vôùi khuoân laøm töø caùc vaät lieäu xoáp nhö goã, thaïch cao thì caàn phaûi boâi chaát
laøm kín tröôùc khi duøng chaát roùc khuoân.
ƒ Caùc chaát laøm kín xaâm nhaäp vaøo caùc loã xoáp, ngaên chaën nhöïa baùm vaøo.
ƒ Moät soá chaát laøm kín: Cellulose acetate, wax, silicon, stearic acid, nhöïa
furane, veùc ni, sôn maøi…
V. VAÄT LIEÄU GIA CÖÔØNG
Vaät lieäu taêng cöôøng (hay coát) cung caáp cô tính nhö: ñoä cöùng, ñoä beàn phaù huûy ...
vaø cuõng caûi thieän moät soá tính chaát lyù hoïc: tính daãn, chòu nhieät ñoä, ñoä beàn moøn, tính
daãn ñieän ... cho vaät lieäu composite. Ñoái vôùi vaät lieäu taêng cöôøng, ngöôøi ta quan taâm
ñeán nhöõng ñaëc tröng sau: cô tính phaûi cao, tyû troïng nhoû, töông thích vôùi nhöïa, deã gia
coâng cheá taïo, giaù thaønh haï ...
Tuøy vaøo muïc ñích söû duïng, vaät lieäu taêng cöôøng coù theå coù daïng haït hoaëc sôïi vôùi
caùc nguoàn goác khaùc nhau: höõu cô, voâ cô, khoaùng chaát, nhaân taïo, toång hôïp ...:
V.1. Daïng sôïi
Vaät lieäu gia cöôøng ôû daïng sôïi thöôøng coù daïng:
- Daïng daøi (sôïi maûnh (filament), boù sôïi (strand), chæ (yarn), sôïi thoâ roving, ...)
- Daïng vaûi (vaûi bình thöôøng, mat ...)

- Daïng nhieàu phöông (beän, teát, deät phöùc taïp ...).
V.1.1. Sôïi höõu cô
ƒ Moät soá daïng sôïi töï nhieân:
cellulose laø loaïi sôïi quan troïng nhaát, ngöôøi ta hay duøng loaïi sôïi naøy ôû daïng vaûi sôïi caét
ngaén hay chæ yarn, toát töông ñöông sôïi viscose taùi taïo. Vaûi cellulose ôû daïng deät thöôøng
ñöôïc duøng cho vaät lieäu taám laminate. Trong caùc loaïi sôïi thöôøng, nylon ñöôïc duøng
trong chaát deûo thay theá boä phaän cho ngöôøi thuoäc hoï phenolic, vaø sôïi polypropylene
ñöôïc duøng gia cöôøng cho ximaêng voâ cô.
ƒ Sôïi aramid coù khoái löôïng rieâng thaáp, ñoä beàn keùo cao, ñoä cöùng (modul)
cao, beàn dai toát vaø chòu aùp löïc neùn eùp nhö kim loaïi. Ñoä beàn dai cuûa sôïi goùp phaàn cho
thaønh tích chòu ñaïn tuyeät vôøi vaø chòu söï phaù huyû. Sôïi aramid coù ñoä oån ñònh nhieät cao,
caùc tính chaát ñieän moâi thaáp vaø khaùng hoaù chaát toát, maëc duø tính chaát naøy bò giaûm giaù
trò trong acid vaø bazô voâ cô maïnh.
Sôïi aramid ñöôïc duøng trong composite ñeå taïo vaät lieäu cöùng, cô tính cao, nheï ñaëc
bieät so vôùi thuyû tinh. Vaät lieäu composite coù aramid thì khaùng caùc thieät haïi do moûi, va

ñaäp, ñöùt vôõ do löïc keùo caêng, coù tính khaùng moøn, aåm öôùt vaø rung ñoäng cao. Chuùng coù
nhieät ñoä söû duïng töø -320 – 400 oC, vaø khoâng daãn ñieän.
Sôïi aramid ít söû duïng trong vaät lieäu composite vì ñoä beàn neùn, uoán, uoán doïc khaù
thaáp vaø noù raát nhaïy vôùi bieán daïng caét giöõa caùc lôùp, ñoù laø do lieân keát sôïi – nhöïa khoâng
chaéc chaén. Trong kyõ thuaät ngöôøi ta söû duïng hoãn hôïp sôïi thuûy tinh – kevlar ñeå cheá taïo
caùc thieát bò choáng phoùng xaï, choáng nhieät vaø laøm moät soá duïng cuï theå thao khaùc nhau.
ƒ Sôïi carbon gia cöôøng nheï, ñoä beàn keùo cao coù theå aùp duïng trong ngaønh
haøng khoâng vuõ truï vaø coù theå ñöôïc duøng nhö vaät gia cöôøng cho kim loaïi cuõng toát nhö
cho chaát deûo.
Sôïi naøy coù theå ñöôïc saûn xuaát töø nhöõng nguyeân lieäu ban ñaàu khaùc nhau, nhöng
hieän nay, sôïi acrylic, tô nhaân taïo rayon cellulose vaø haéc ín thöôøng söû duïng nhaát. Vôùi
höôùng ñi acrylic, toång hôïp sôùm vôùi sôïi polyacrylonitrile taïo ra sôïi carbon toát hôn ñi töø
sôïi cellulose. Chuùng bò oxy hoaù ôû nhieät ñoä thaáp 200 – 2500C, carbon hoaù ôû khoaûng
1000oC, vaø graphit hoaù taïi 2000oC trong moät loø luyeän nhieät hoà quang ñieän.
V.1.2. Sôïi voâ cô
ƒ Sôïi thuûy tinh
Ngöôøi ta goïi teân thuyû tinh döïa treân thaønh phaàn hoaù hoïc vaø tính naêng cuûa noù, nhö:
Loaïi Ñaëc tính chung
E
D
A
C
R,S
ÖÙng duïng chung , tính caùch ñieän toát
Tính daãn ñieän cao
Haøm löôïng kieàm cao
Ñoä beàn hoaù hoïc cao
Ñoä beàn cô hoïc cao
Thuyû tinh E ñöôïc söû duïng thoâng thöôøng vaø chieám tyû leä cao nhaát. Thaønh phaàn
ñaëc tröng cuûa thuyû tinh E:

Silica (SiO2) : 55 %

Oxit nhoâm vaø saét : 15%

CaCO3 vaø MgCO3 : 22%

Oxit boric : 7%

Na vaø K ôû daïng oxit : 8%.
x Öu ñieåm chính cuûa sôïi thuyû tinh:

Tyû soá tính naêng cô lyù / giaù thaønh raát cao.

Coù nhieàu daïng: vaûi deät, mat, roving, ...

Keát dính toát vôùi taát caû caùc loaïi nhöïa.

Khaùng nhieät ñoä toát.

Ít co daõn do nhieät.
Moät ñaëc ñieåm ñaùng chuù yù cuûa sôïi thuûy tinh giöõ ñöôïc caùc cô tính ôû nhieät ñoä khaù
cao, khoaûng 200 oC ñoái vôùi thuûy tinh E vaø khoaûng 250 oC ñoái vôùi thuûy tinh R.
- Truyeàn nhieät keùm.
- Choáng aåm vaø choáng aên moøn toát.
V.2. Daïng haït
Ñoän daïng haït chòu nhieät, chòu moâi tröôøng, chòu maøi moøn, giaù thaønh thaáp. Ñoän
daïng haït coù khaû naêng gia coâng deã hôn, taïo boït ít hôn so vôùi sôïi. Khi gia cöôøng vaät lieäu
chòu löïc cao thì neân choïn vaät lieäu daïng sôïi, hoaëc coù theå duøng moät lôùp sôïi, moät lôùp haït
ñeå boå sung tính chaát.
V.2.1. Calci carbonate
Calcium carbonate goàm:

Ñaù phaán: daïng rôøi raïc, mòn, meàm, maøu traéng, laø hôïp chaát voâi trong voû soø

Ñaù voâi: keát dính chaët hôn daïng ñaù phaán, coù trong hoaù thaïch cuûa voû soø

Ñaù caåm thaïch: hình thaønh töø hieän töôïng taùi keát tinh ñaù ôû nhieät ñoä 600oC, aùp
suaát cao trong loøng ñaát, do vaäy, caåm thaïch cöùng, caáu truùc haït to, thoâ.
Calcium carbonate laø chaát ñoän thoâng duïng trong ngaønh nhöïa, chuùng coù taùc duïng
laøm ñaày, giöõ vai troø quan troïng trong vieäc caân baèng giöõa giaù thaønh vaø duy trì tính chaát
cô lyù cuûa vaät lieäu. Moät soá tính chaát tieâu bieåu: giaûm co ngoùt, caûi thieän chaát löôïng beà
maët, taêng ñoä beàn va ñaäp, chòu nhieät toát.
V.2.2. Haït thuûy tinh: coù hai daïng: ñaëc vaø roãng
Tính chaát: haït ñaëc coù ñöôøng kính 0.004-5mm, toát nhaát laø töø 4-44Pm, tæ troïng:
2.2g/cm3. Haït roãng noåi treân maët nöôùc, tæ troïng khoaûng 0.3-0.6 g/cm3, ñöôøng kính
khoaûng 10-250Pm.
Söû duïng: haït thuûy tinh ñöôïc söû duïng laøm chaát ñoän cho caû nhöïa nhieät deûo vaø
nhieät raén. Öu ñieåm cuûa chuùng laø: coù cuøng hình daïng, trong suoát, khaùng neùn eùp, oån
ñònh nhieät cao. Caùc öu ñieåm maø haït thuûy tinh coù ñöôïc laø do hình daïng caàu cuûa noù.
Chuùng gioáng nhö nhöõng traùi banh laên treân truïc, laøm giaûm khaû naêng chaûy cuûa doøng

polymer neân coù theå söû suïng ñöôïc nhieàu ñoän. Noù cuõng coù theå caûi thieän öùng suaát cô
döôùi taùc duïng cuûa taûi. Do haït caàu coù beà maët nhoû nhaát ôû theå tích cho tröôùc neân löïc tröôït
giöõa polymer vaø ñoän thaáp. Ñoä haáp thuï daàu khoâng chòu aûnh höôûng cuûa daïng caàu.
Ñoän haït thuûy tinh seõ laøm taêng löïc keùo, neùn vaø modul uoán. Do coù daïng caàu, öùng
suaát nöùt trong saûn phaåm cuoái ít hôn khi söû duïng ñoän voâ cô. Maëc duø coù tæ troïng thaáp,
haït thuûy tinh cuõng laøm giaûm tính chaát cô lyù. Chuùng thöôøng ñöôïc söû duïng laøm loõi. Haït
ñaëc chieám khoái löôïng ít hôn haït roãng nhöng coù theå tích lôùn hôn.
V.2.3. Ñaát seùt
Ñaát seùt laø saûn phaåm cuoái cuûa quaù trình phong hoaù ñaù granite vaø feldspat, khoâng
ñoøi hoûi ñoä tinh khieát. Kaolin coøn coù teân laø ñaát söù hay ñaát seùt.
Tính chaát: kaolin laø hôïp chaát nhoâm silicate ngaäm nöôùc coù daïng tinh theå maét caùo
vôùi caáu truùc luïc giaùc. Thaønh phaàn hoaù hoïc ñieån hình cuûa kaolin: Al2O3.SiO2.2H2O
vôùi: Al2O3 (38.8%), SiO2 (45.4%), MgO, K2O, Na2O, FeO. Kaolin coù ñoä traéng cao,
khoâng daãn ñieän, chòu hoaù hoïc raát toát ngay caû vôùi acid maïnh.
Kaolin cöùng vaø meàm: ngaønh coâng nghieäp giaáy söû duïng khoaûn 50% kaolin.
Ngoaøi ra, noù coøn laø chaát ñoän quan troïng thöù hai trong coâng ngheä cao su sau carbon
black. Trong coâng ngheä cao su, ngöôøi ta phaân bieät kaolin cöùng hay meàm tuyø theo saûn
phaåm cuoái coù modul cao hay thaáp. Veà maët hình daïng, söï khaùc nhau giöõa hai loaïi laø
kích thöôùc: kaolin cöùng coù ít nhaát 75% haït coù ñöôøng kính nhoû hôn 0.2 Pm, coøn kaolin
meàm thì ôû daïng thoâ.
V.2.4. Nhoâm hydroxide
Nhoâm hydroxide thöôøng ñöôïc söû duïng do tính choáng chaùy cuûa noù. Do nhoâm
hydroxide baét ñaàu phaân huûy ôû nhieät ñoä 200oC, neân vaán ñeà khoù khaên laø phaûi gia coâng
nhöïa ôû nhieät ñoä lôùn hôn nhieät ñoä naøy.
Cuõng nhö caùc ñoän khoaùng khaùc, ñoä cöùng seõ taêng khi löôïng Al(OH)3 taêng, söû duïng
thay theá caùc chaát ñoän thoâng thöôøng ñeå choáng chaùy cho saûn phaåm.

CHÖÔNG 2: KYÕ THUAÄT ÑAÉP TAY (hand lay-up)
I. GIÔÙI THIEÄU
Kyõ thuaät hand lay-up duøng ñeå saûn xuaát caùc saûn phaåm gia cöôøng, thöôøng bao
goàm vieäc taåm öôùt sôïi thuyû tinh vôùi nhöïa loûng. Nhöïa duøng trong coâng ngheä naøy laø loaïi
nhöïa nhieät raén vaø ñoùng raén ôû nhieät ñoä phoøng vôùi aùp suaát thöôøng. Saûn phaåm gia cöôøng
laøm töø quy trình hand lay-up laø nhöõng saûn phaåm quaù lôùn khoâng theå saûn xuaát ñöôïc töø
caùc kyõ thuaät khaùc, kyõ thuaät naøy duøng ñeå saûn xuaát caùc saûn phaåm vôùi soá löôïng ít vaø coù
ñaàu tö cho saûn xuaát thaáp.
Ví duï: taøu, thuyeàn, xe hôi, boàn chöùa hoùa chaát, hoà bôi…
II. PHÖÔNG PHAÙP
Phöông phaùp hand lay-up thöôøng duøng khuoân ñôn, coù theå laø khuoân ñöïc hoaëc
khuoân caùi. Khuoân coù theå ñöôïc queùt gelcoat tröôùc hoaëc chæ duøng chaát roùc khuoân. Caùc
böôùc caàn thieát trong kyõ thuaät hand lay-up laø: chuaån bò khuoân, queùt chaát roùc khuoân,
choïn nhöïa vaø chaát gia cöôøng thích hôïp, ñaët sôïi gia cöôøng vaøo trong khuoân, queùt nhöïa
leân, duøng con laên ñeå phaân boá nhöïa ñeàu vaø khöû boït khí, chôø cho ñoùng raén, laáy saûn
phaåm ra khoûi khuoân vaø hoaøn taát saûn phaåm.

III. NGUYEÂN VAÄT LIEÄU
III.1. Chaát roùc khuoân vaø chaát laøm kín
ƒ Nhöïa ñöôïc duøng trong saûn phaåm gia cöôøng thöôøng coù tính chaát baùm dính toát.
Vì theá chuùng ta phaûi ngaên chaën söï baùm dính cuûa noù vaøo khuoân baèng caùch duøng taùc
nhaân roùc khuoân. Trong kyõ thuaät hand lay-up, thöôøng duøng chaát roùc khuoân ngoaïi queùt
leân khuoân chöù khoâng duøng chaát roùc khuoân noäi.
ƒ Khi söû duïng vaät lieäu xoáp, nhö goã hoaëc thaïch cao laøm khuoân thì beà maët
thöôøng coù caùc loã li ti, vì vaäy phaûi bòt kín caùc loã naøy tröôùc khi queùt chaát roùc khuoân. Caùc
chaát laøm kín naøy thaâm nhaäp saâu vaøo trong beà maët goã vaø thaïch cao, laøm ñaày caùc loã,
khoâng cho nhöïa baùm vaøo, thöôøng duøng vecni, sôn maøi, daàu boùng… Moät soá chaát laøm
kín cho khuoân goã vaø thaïch cao: Cellulose acetate, wax, silicon.
ƒ Caån thaän khi choïn löïa vaät lieäu duøng laøm chaát laøm kín, moät soá vaät lieäu bò
phaân huûy ôû nhieät ñoä khuoân, stearate laø moät chaát laøm kín raát toát, maët duø nhoâm stearate
ngaên caûn quaù trình ñoùng raén cuûa polyester. Vôùi saûn phaåm töø khuoân thaïch cao thì phaûi
chuù yù, khi ñaép, nhöïa ñoùng raén tieáp xuùc vôùi thaïch cao, maëc duø chaát laøm kín ñöôïc duøng
trong khuoân thaïch cao, nhöng söï hoùa voâi vaø phaân huyû thaïch cao seõ xaûy ra ôû khi nhieät
ñoä vöôït quaù 1200C.
III.2. Moät soá loaïi gel coat duøng trong hand lay-up
Loaïi gel coat Tính chaát Lónh vöïc öùng duïng
Gel coat ñieàu cheá
töø isophthalic
Coù tính ñaøn hoài, chòu va ñaäp,
chòu thôøi tieát, chòu hoùa chaát
töông ñoái toát vaø coù ñoä boùng cao.
Ñöôïc duøng trong saûn xuaát
thuyeàn vaø cho muïc ñích
thoâng thöôøng.
Gel coat ñieàu cheá
töø Orthophthalic.
Gioáng isophthalic nhöng coù giaù
vaø ñoä beàn va ñaäp thaáp hôn.
Thöôøng duøng cho muïc
ñích thoâng thöôøng.
Gel coat trong,
khoâng coù maøu.
Coù ñoä trong raát toát ôû daïng
maøng moûng, maøu saéc ít thay
ñoåi, coù ñoä boùng cao.
Duøng cho muïc ñích trang
trí, laø lôùp coù ñoä boùng cao
phuû treân lôùp gel coat maøu.
Gel coat chòu hoùa
chaát
Laø loaïi gel coat beàn vôùi acid,
kieàm vaø dung moâi
Duøng laøm caùc boàn chöùa
hoùa chaát vaø naép noài hôi
Loaïi isophthalic chòu
hoùa chaát cho caùc
muïc ñích thöôøng
Laø loaïi gel coat ñaøn hoài, chòu
maøi moøn, coù giaù thaønh thaáp hôn
loaïi chòu hoùa chaát
Duøng laøm caùc thieát bò chòu
hoùa chaát yeáu

Loaïi gel coat khoâng
in hình sôïi phía sau
Coâng thöùc chöùa töø 40-50% chaát
ñoän sôïi thuûy tinh trô, khoâng cho
thaáy lôùp sôïi gia cöôøng phía sau
treân beà maët gel coat
Laøm taêng khaû naêng trang
trí, duøng cho baøn gheá vaø
caùc muïc ñích thöôøng
Loaïi gel coat coù
maøu ñen hoaëc xaùm
Coù beà maët cöùng Keát hôïp vôùi nhöïa ñaép ñeå
laøm khuoân composite
III.3. Nhöïa duøng trong coâng ngheä hand lay-up
Laø loaïi nhöïa nhieät raén ôû daïng loûng, ñoùng raén ôû nhieät ñoä phoøng. Caùc loaïi nhöïa
thöôøng duøng laø polyester, vinyl ester vaø nhöïa epoxy. Tuøy vaøo muïc ñích söû duïng maø ta
coù theå choïn löïa vaät lieäu thích hôïp ñeå ñaït ñöôïc saûn phaåm coù tính naêng cao. Caùc loaïi
nhöïa söû duïng cho coâng ngheä naøy ñoøi hoûi thôøi gian ñoùng raén khoâng ñöôïc ngaén quaù, ñoä
nhôùt khoâng ñöôïc quaù cao vì seõ aûnh höôûng ñeán khaû naêng thaám öôùt sôïi gia cöôøng.
III.4. Heä ñoùng raén
Moät soá chaát höõu cô ñöôïc hoøa tan trong styren, trong quaù trình ñoùng raén chuùng
phaân huyû cho ra goác töï do vaø taán coâng vaøo lieân keát ñoâi cuûa polyester.
Kyõ thuaät hand lay-up ñöôïc ñoùng raén ôû nhieät ñoä phoøng, thöôøng duøng xuùc taùc laø
MEKP vaø chaát xuùc tieán laø cobalt naphthenate, ngoaøi ra coù theå duøng chaát öùc cheá ñeå
laøm chaäm quaù trình ñoùng raén.
IV. THIEÁT BÒ VAØ DUÏNG CUï
IV.1. Khuoân
ƒ Khuoân ñöôïc laøm töø nhieàu loaïi vaät lieäu nhö kim loaïi, goã, xi maêng, thaïch cao…
ƒ Traùnh vaán ñeà khuoân bò bieán daïng
ƒ Moät soá loaïi loãi coù theå thöôøng gaëp trong saûn xuaát:
Hieän töôïng khoâng baèng phaúng hoaëc gôïn soùng.
Beà maët xuø xì: beà maët khoâng boùng thích hôïp hoaëc beà maët khoâng ñöôïc
chuaån bò ñuùng, caùc taùc chaát khoâng ñöôïc aùp duïng phuø hôïp, beà maët bò baån tröôùc khi
phun vaø ñaép.
Caùc veát raïn trong quaù trình ñaép: vaät lieäu ñaép quaù cöùng, quaù moûng, öùng
suaát va ñaäp trong quaù trình söû duïng, bieán daïng quaù möùc trong quaù trình söû duïng,
duøng neâm ñeå laáy saûn phaåm.
Hieän töôïng in daáu sôïi: do ñöa sôïi ñaép vaøo quaù sôùm sau khi phun.

Hieän töôïng gioäp hoaëc vôõ ñeán lôùp ñaép: Caùc loã xoáp hình thaønh trong quaù
trình saûn xuaát khuoân: do nhöïa bò gel hoùa quaù nhanh ngaên caûn quaù trình boït khí thoaùt
ra, söï toûa nhieät quaù cao gaây ra bong boùng nhöïa.
Söï cong veânh: quaù nhieàu lôùp ñöôïc ñaët moät laàn hoaëc quaù sôùm khi lôùp tröôùc
ñoù ñöôïc ñaët leân.
IV.2. Thieát bò troän vaø chuaån bò
Nhieàu vaán ñeà coù theå gaây ra do nguyeân nhaân chính laø caùc nhaø saûn xuaát troän nhöïa
baèng tay. Trong nhieàu tröôøng hôïp, tuy nhieân, trong gia coâng caàn troän chaát xuùc taùc,
chaát xuùc tieán, chaát ñoän, maøu, chaát pha loaõng vaø moät soá taùc nhaân khaùc cho heä ñoùng
raén, khi troän phaûi tuaân theo moät soá nguyeân taéc nhö sau:
Caân nhöïa, ñoän, sôïi gia cöôøng.
Caân chaát xuùc taùc, moät soá phuï gia khaùc ñöôïc toå hôïp laïi vì chuùng ñöôïc söû duïng
vôùi moät löôïng raát nhoû.
Maët duø quy trình ñaép ôû ñaây laø baèng tay nhöng cuõng caàn trang bò theâm cho
ngöôøi coâng nhaân moät soá coâng cuï nhö: con laên coù caùc hình daùng duøng cho maët phaúng
vaø cong, con laên sôn, baøn chaûi, coï, dao…
V. QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ
1. Sau khi khuoân ñöôïc laøm xong caàn ñaët leân giaù ñôõ ñeå tieän thao taùc. Trong tröôøng
hôïp khuoân coù coác khuoân raát saâu thì neân ñaët khuoân ñöùng thaúng.
2. Chuaån bò khuoân, duøng chaát laøm kín, chaát taïo boùng, böôùc tieáp theo duøng chaát roùc
khuoân. Trong coâng ñoaïn naøy phaûi caån thaän khoâng ñöôïc duøng quaù nhieàu chaát roùc
khuoân vì nhöïa duøng trong ñaép tay khoâng baùm dính toát laøm cho saûn phaåm khoâng giöõ
ñöôïc trong khuoân. Trong töøng vuøng dieän tích beà maët khuoân caàn phaûi ñöôïc ñaùnh chaát
roùc khuoân ñeàu ñeå saûn phaåm khoûi dính vaøo khuoân gaây hö hoûng beà maët.
3. Böôùc tieáp theo laø phun hoaëc queùt gelcoat leân beà maët khuoân. Tuøy thuoäc vaøo loaïi
khuoân, dieän tích maø gelcoat coù theå queùt hoaëc phun. Haøm löôïng chaát xuùc tieán vaø xuùc
taùc phuø hôïp ñoùng raén ôû nhieät ñoä phoøng. Ñieàu naøy raát quan troïng, caàn phaûi ñeå cho lôùp
gelcoat ñöôïc ñoùng raén hoaøn toaøn nhaèm ngaên caûn söï xaâm nhaäp cuûa styren qua, laøm
cho lôùp gelcoat bò nhieáu.
4. Baét ñaàu quaù trình ñaép, queùt lôùp nhöïa ñaép leân treân beà maët gelcoat, sau ñoù ñaët
lôùp sôïi gia cöôøng leân, tieáp tuïc queùt nhöïa, duøng con laên khöû boït khí, ñaûm baûo löôïng boït
khí toái thieåu vaø khaû naêng thaám öôùt toái ña.

5. Giai ñoaïn ñoùng raén: Coù theå cho pheùp duøng nhieät hoaëc ñöôïc xuùc tieán baèng hôi
noùng hoaëc aùnh saùng maët trôøi. Caån thaän trong vieäc ñieàu khieån nhieät ñoä, bôûi vì neáu
nhieät ñoä cao quaù möùc thì seõ gaây ra söï soâi, nhanh choùng laøm boác hôi chaát pha loaõng vaø
caùc phuï gia loûng khaùc. Keát quaû laø hình thaønh bong boùng khí vaø bieán daïng saûn phaåm
trong khi ñaép. Neáu duøng nhieät trong quaù trình ñoùng raén thì chæ caàn cho quaù trình khôi
maøo phaûn öùng truøng hôïp, coøn sau ñoù thì toác ñoä seõ taêng leân. Caàn phaûi coù söï thoâng gioù
toát nhaèm muïc ñích loaïi caùc chaát bay hôi nhö styren vì noù coù theå gaây chaùy vaø ñoäc haïi.
6. Khi saûn phaåm coù ñoä cöùng phuø hôïp, noù ñöôïc laáy ra khoûi khuoân. Coù theå duøng
nhieàu kyõ thuaät cho coâng ñoaïn quan troïng naøy nhaèm traùnh laøm hö hoûng beà maët saûn
phaåm nhö laø duøng khí neùn hoaëc duøng aùp löïc cuûa nöôùc.
7. Saûn phaåm neân ñöôïc di chuyeån ñeán khu vöïc hoaøn taát, nhaèm muïc ñích traùnh baùm
baån.
Caùc dung moâi duøng röûa duïng cuï laø aceton, metyl isobutyl keton, ethylen cloride.
Moâ hình phöông phaùp ñaép tay
VI. THUAÄN LÔÏI VAØ HAÏN CHEÁ CUÛA PHÖÔNG PHAÙP ÑAÉP TAY
Moät soá thuaän lôïi cuûa phöông phaùp hand lay-up so vôùi caùc coâng ngheä gia coâng chaát
deûo gia cöôøng khaùc laø:
ƒ Laøm ñöôïc caùc saûn phaåm lôùn, coù keát caáu phöùc taïp maø khoâng theå gia coâng ñöôïc
baèng phöông phaùp eùp khuoân hoaëc phun.
ƒ Ñoä beàn cuûa saûn phaåm phuï thuoäc vaøo haøm löôïng sôïi thuyû tinh, ñoä beàn cao nhaát
coù theå ñaït ñöôïc ôû löôïng sôïi laø 60%. Sôïi coù theå choïn löïa höôùng ñònh höôùng ñeå
phuø hôïp vôùi yeâu caàu ñoä beàn.
ƒ Giaù thaønh cuûa khuoân vaø saûn phaåm thaáp, deã thay ñoåi kieåu caùch vaø maãu maõ.

Tuy nhieân beân caïnh ñoù coù moät soá baát lôïi:
ƒ Toác ñoä saûn xuaát bò giôùi haïn, giaù thaønh khuoân giaûm thì toán theâm chi phí nhaân
coâng vì duøng nhieàu nhaân coâng.
ƒ Kyõ naêng vaø kinh nghieäm cuûa ngöôøi coâng nhaân caàn phaûi cao neáu nhö muoán laøm
caùc saûn phaåm ñoàng nhaát giöõa nhöïa vaø sôïi cuõng nhö ñaûm baûo chaát löôïng.
ƒ Tính chaát ñoâi khi phaûi hi sinh cho giaù thaønh. Neáu ta laøm saûn phaåm coù ñoä beàn
cao thì sôïi chieám tyû leä lôùn do ñoù khoâng caàn thieát.
VII. TÍNH CHAÁT CÔ LYÙ CUÛA SAÛN PHAÅM ÑAÉP TAY
Caùc soá lieäu sau ñaây ñöôïc ño töø maãu gia coâng vôùi haøm löôïng sôïi thuûy tinh 30%.
Tính chaát Sôïi mat Sôïi daïng vaûi deät
Tæ troïng(g/cm3) 1.4-1.8 1.6-2.0
Ñoä beàn keùo(psi) 16.000 40.000
Ñoä beàn uoán(psi) 24.000 60.000
Ñoä beàn neùn (psi) 12.000 45.000
Modun ñaøn hoài uoán(psi) 1.000.000 3.000.000
Ñoä cöùng Barcol 40-50 40-50
WIII. Các sӵ cӕ thѭӡng gһp và cách khҳc phөc
Nhͷng trͭc tr̿c cͯa thi͇t b͓ phun b̷n
Công nghӋ phun bҳn ÿѭӧc áp dөng nhiӅu trong sҧn xuҩt sҧn phҭm Composite.
ViӋc sӱ dөng thiӃt bӏ có hiӋu quҧÿòi hӓi công nhân phҧi nҳm vӳng các cѫ cҩu, chӭc
Qăng, cách thao tác, bҧo quҧn, bҧo dѭӥng thiӃt bӏ.
1Ӄu qua thӱ nghiӋm khҷng ÿӏnh nguyên liӋu ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng thì nguyên nhân cӫa sӵ
trөc trһc thuӝc vӅ ngѭӡi vұn hành hoһc thiӃt bӏ.
Nhӳng trөc trһc cӫa thiӃt bӏ phun spray up thѭӡng gһp ÿѭӧc nêu trong bҧng sau:
%ҧng: Nhӳng trөc trһc cӫa thiӃt bӏ phun bҳn, nguyên nhân và biӋn pháp khҳc phөc
6ӵ cӕ Nguyên nhân và biӋn pháp khҳc phөc
Phân tán phân tӱ
kém.
KiӇm tra áp suҩt khí nén, chiӅu dài và ÿѭӡng kính ӕng mӅm, ÿҫu
cút phun mòn, chөp không khí mòn, van kiӇm tra nghҽt, dòng chҩt
Oӓng quá nhiӅu, cѫ cҩu ÿLӅu chӍnh không chính xác.
Xáo trӝn trong
dòng xúc tác.
Van ÿáy hҫu nhѭ bӏÿóng và rung, phin lӑc bӏ tҳc, không ÿӫ lѭu
Oѭӧng.

Phun xúc tác quá
Pӭc.
Van mӣ quá rӝng, khép bӟt van.
Xúc tác xáo trӝn
khi có áp lӵc.
0ӭc chҩt xúc tác quá thҩp, không khí nҵm trong ӕng.
Van xúc tác bӏ
Oӓng.
Lò xo yӃu do tuәi thӑ, kiӇm tra ÿѭӡng xúc tác bӏ hӓng.
6ӫi bӑt trong bѫm,
khí bӏ hút vào bѫm.
'ӏch chuyӇn xiphông, thҧ bѫm trӵc tiӃp trong resin (gelcoat) nӃu
do hӋ thӕng xiphông bӏ rò rӍ; bѫm quá nhӓ, resin quá lҥnh hoһc quá
ÿһc.
ѫ cҩu cҳt sӧi
không hoҥt ÿӝng
hoһc chұm.
0ҩt khí nén, không ÿӫ lѭu lѭӧng, bӝÿLӅu chӍnh không hoҥt ÿӝng,
bánh cao su quá chһt.
Súng phun nhӓ
giӑt.
- Giӑt chҩt lӓng. - Ty cong, kҽt, mòn, cҫn chӍnh lҥi vӏ trí ty; súng phun quá mӭc; vӓ
hoһc nút bӏ mòn, nӕi bӏ lӓng.
- Giӑt chҩt xúc tác. - Mòn, hӓng van khí; ty ÿLӅu chӍnh hӓng; súng phun quá mӭc; chӛ
Qӕi van hoһc nút bӏ kҽt; ÿҫu súng và thân súng không thҷng hàng;
quҥt kiӇm soát có thӇ bӏ dính xúc tác.
- Giӑt dung môi. - Van mòn hoһc bӏ tҳc; nút mòn; ty hoһc núm bӏ dính dung môi.
Ӕng mӅm bӏ quánh. Cút chҩt lӓng kém, nút bӏ kém.
ChiӅu dài sӧi thӫy
Dao cҳt kém, hӓng; bánh cao su mòn.
tinh cҳt không ÿӅu.
0үu cҳt thӫy tinh
Kҽp.
Góc dao cҳt chѭa ÿúng; khí nén cho dao cҳt quá thҩp.
6ӧi thӫy tinh chҥy
sang mӝt bên.
Dao cҳt tuӝt khӓi hàng; cút chҩt lӓng mòn hoһc bӏ tҳc.
7ӹ lӋ resin/sӧi thӫy
tinh không ÿӅu.
Khí nén cho bӝ cҳt chѭa ÿLӅu chӍnh tӕt; không chú ý thҩm ѭӟt hoһc
thҩm ѭӟt quá mӭc.
/ӕm ÿóm nóng. Chҩt xúc tác hoһc resin trào.
Khoang cҳt bӏ sӧi
thӫy tinh cuӕn.
7ӕc ÿӝ motѫ quá chұm; quҥt khí quá chұm; ÿLӋn bӏ hѭ hӓng; thӫy
tinh bҭn.
Chҩt phun bӏ lӋch
sang mӝt bên.
0ӝt phҫn chөp khí bӏ tҳc; cút hӓng; ty cӫa dòng chҩt lӓng bӏ uӕn,
mòn.
Màng lӑc bӏ tҳc. Vón hҥt hoһc mӝt phҫn bӏÿông; cһn nguyên liӋu.
Trөc bѫm nhӓ giӑt
%ѫm cǊ.
và rung.
Thӡi gian ÿông và
ÿóng rҳn chұm.
KiӇm tra dòng xúc tác và nguyên liӋu. Ô nhiӉm dҫu hoһc nѭӟc;
kiӇm tra cò súng; kiӇm tra bӑt khí trong bѫm.

Nhͷng khi͇m khuy͇t cͯa laminate
%ҧng 0-1 Nhӳngg khiӃm khuyӃt cӫa laminate thѭӡng gһp
KhiӃm khuyӃt Nguyên nhân Giҧi thích và biӋn pháp khҳc phөc
Màu sҳc khác
Laminate quá nóng
nhau.
hoһc quá lҥnh.
Hòa, khuҩy xúc tác tӕt; giҧm hàm lѭӧng xúc
tác; giҧm resin ӭÿӑng và sӧi thӫy tinh ҭm.
5ҥn - bӅn va
ÿұp kém.
- Vҧi thӫy tinh kém. - KiӇm tra tӹ lӋ sӧi thӫy tinh so vӟi resin.
- Do tách khuôn. - Sӱa các chӛ gӗ gӅ, giҧm các chӛ uӕn lѭӧn
Fӫa khuôn.
- Lӟp quá mӓng, resin
Ӄu.
- Tăng chiӅu dày, kiӇm tra loҥi và cѫ lý tính
Fӫa resin.
Ĉóng rҳn lâu
hoһc sӟm.
Có nhiӅu nguyên nhân
khác nhau.
- KiӇm tra loҥi, tӹ lӋ xúc tác, nhiӋt ÿӝ, chiӅu
dày laminate, thӡi gian ÿông ÿһc và sӵ ô
nhiӉm.
Các lӟp không
liên kӃt
- Tӯ gelcoat. - Ô nhiӉm tҥp chҩt. - Bөi bұm nhiӅu trong gelcoat; gelcoat ÿóng
Uҳn quá lâu; sáp tách khuôn hòa tan trong
gelcoat.
- Giӳa các lӟp
gia cѭӡng.
- Resin - Thҩm ѭӟt kém, dùng resin không tӕt; nhiӅu
sáp trong resin.
- Vҧi vӟi thӫy tinh. - Dùng MAT hoһc sӧi cҳt ngҳn giӳa các lӟp.
- Không ÿóng rҳn
- KiӇm tra hàm lѭӧng xúc tác, nhiӋt ÿӝ.
hoàn toàn.
/ӟp gelcoat lõm
Jӧn lăn tăn.
Có vұt chҩt là trong
laminate.
KiӇm tra MAT, có thӇ có chӛ có nhiӅu chҩt
Wҭm hoһc có mһt xҩu hѫn mһt kia; có vұt lҥ
trong resin.
Resin chҧy -
võng.
- Thӫy tinh
không khô.
- NhiӅu resin. - KiӇm tra tӹ lӋ resin/sӧi; tránh bӏѭӟt.
- Thӫy tinh khô. - Resin quá loãng;
thӡi gian ÿông ÿһc
lâu.
- KiӇm tra resin, kiӇm tra xúc tác, nhiӋt ÿӝ.

KhiӃm khuyӃt Nguyên nhân Giҧi thích và biӋn pháp khҳc
phөc
Resin rҥn nӭt. - Tách khuôn quá sӟm. - Tách sҧn phҭm khi chѭa ÿóng rҳn
hoàn toàn.
- Quá nóng. - Quá nhiӅu xúc tác, tӓa nhiӋt cao.
Thҩm resin kém. - Ĉӝ nhӟt quá lӟn. - KiӇm tra ÿӝ nhӟt, ÿӝ lҥnh, ÿӝҭm
Fӫa resin.
- Loҥi và ÿһc tính cӫa sӧi thӫy
tinh.
- KiӇm tra sӧi thӫy tinh.
%ӑng khí. Không khí xâm nhұp. - Lăn ép kém, thӫy tinh thҩm chұm;
ÿӝ nhӟt cao; chҩt ÿӝn cao; ӭÿӑng
resin.
6ҧn phҭm cong
vênh.
Không cân ÿӕi giӳa các lӟp. Áp dөng trҧi lӟp ÿӕi xӭng.
6ӧi tӫy tinh in
Kҵn trên lӟp
gelcoat.
- Co rút cӫa resin hoһc do nhiӋt. - KiӇm tra hàm lѭӧng chҩt xúc tác,
nhiӋt ÿӝ; lӟp gelcoat mӓng, ÿóng
Uҳn không hoàn toàn.
- Khi kéo sҧn
phҭm ra.
- Lӟp gelcoat mӓng, chѭa ÿóng
Uҳn hoàn toàn, quy trình tҥo
laminate có vҩn ÿӅ.
- ĈLӅu chӍnh chiӅu dày gelcoat;
kiӇm tra xúc tác nhiӋt ÿӝ; roving
hoһc vҧi quá sát lӟp gelcoat.
- Sau khi kéo
Vҧn phҭm ra.
- Ĉóng rҳn cөc bӝ. - Hàm lѭӧng xúc tác quá thҩp; nhiӋt
ÿӝ quá thҩp, resin tӓa nhiӋt mҥnh;
tách khuôn quá sӟm.
/ӕm ÿóm nhҽ. Không hòa trӝn ÿӅu chҩt xúc
tác.
KiӇm tra thiӃt bӏ, xúc tác và resin.
Ĉóm nóng. - Quá nhiӅu xúc tác. - KiӇm tra xúc tác cho ÿúng hàm
Oѭӧng.
- Có nhiӅu vùng resin. - Giҧm thành phҫn resin.
- Laminate không cân ÿӕi. - KiӇm tra chiӅu dày ӣ nhiӅu chӛ
khác nhau.
Nhͷng khi͇m khuy͇t cͯa lͣp phun gelcoat
Trong sҧn xuҩt sҧn phҭm Composite, cho dù trong nhӳng ÿLӅu kiӋn tӕt nhҩt vүn có
thӇ xҧy ra nhӳng sӵ cӕ, khiӃm khuyӃt không thӇ lѭӡng trѭӟc ÿѭӧc. ĈӇÿҧm bҧo có nhӳng
biӋn pháp hӳu hiӋu khҳc phөc các sӵ cӕ, cҫn phҧi quan tâm ÿӃn các vҩn ÿӅ sau:
- KhiӃm khuyӃt ҩy là nhѭ thӃ nào? Xҧy ra ӣ toàn bӝ hay cá biӋt ngүu nhiên mӝt vài chӛ?
Toàn bӝ sҧn phҭm hay chӍ mӝt vài sҧn phҭm?
- KhiӃm khuyӃt xҧy ra khi nào: thӡi gian, thӡi tiӃt, ÿӝ ҭm khi phun, khi phun, khi làm
laminate hay khi lҩy sҧn phҭm khӓi khuôn?
- KhiӃm khuyӃt xҧy ra vӟi cùng mӝt thùng gelcoat hay vӟi các thùng khác nhau? Trong
Pӝt thùng thì có sҧn phҭm nào tӕt ây không?
- Chӛ khiӃm khuyӃt ҩy có trùng vӟi chӛ khiӃm khuyӃt trên khuôn hay không?
Có nhӳng thông tin trên, chúng ta dӉ dàng tҥo ra nguyên nhân và có biӋn pháp thích hӧp
ÿӇ khҳc phөc. Mӝt sӕ dҥng khiӃm khuyӃt thѭӡng gһp ÿѭӧc trình bày trong bҧng dѭӟi
ÿây:

%ҧng : Nhӳng khuyӃt ÿLӇm cӫa lӟp phun gelcoat
KhiӃm khuyӃt Nguyên nhân BiӋn pháp khҳc phөc hoһc giҧi thích
%ӑng khí. Không khí xâm nhұp do
Oăn ép.
KiӇm tra con lăn; cҧi tiӃn cách lăn ép cho
Wӕt hѫn.
Giӝp vҧy cá sҩu.
- Trѭӟc khi tҥo
Oӟp.
- Do chҩt xúc tác, dung
môi, nѭӟc hoһc phun
quá bӏÿóng rҳn.
- KiӇm tra sӵ rò rӍ hoһc sӵ phun quá;
không ÿѭӧc giҧm bҵng dung môi; kiӇm
tra ÿӝ ô nhiӉm tҥp chҩt; duy trì các ÿѭӡng
phun ѭӟt.
- Sau hoһc trong
khi lăn ép.
- Gelcoat loãng, gelcoat
ÿóng rҳn không tӕt.
- Áp dөng chiӅu dày ѭӟt tӕi thiӇu; màng
gelcoat không liên tөc; tӹ lӋ xúc tác kông
chính xác, quá cao hoһc quá thҩp; thӡi
gian ÿông ÿһc quá chұm; nhiӋt ÿӝ quá
thҩp; thӡi gian thӵc hiӋn các lӟp không
Kӧp lý; khuôn bӏҭm và dѫ.
9Ӌt màu. Gelcoat chҧy xӋ,
gelcoat ÿóng rҳn quá
Pӭc.
KiӇm tra tránh không ÿӇ gelcoat tѭѫi chҧy
[Ӌ; phun gelcoat tѭѫi sӟm hѫn; phun
màng màu mӟi phӫ lên lӟp còn ÿang ѭӟt.
Gelcoat bӏ giӝp.
- Xuҩt hiӋn ngay
sau khi tách khӓi
khuôn, nhҩt là khi
ÿһt dѭӟi nҳng.
- Chҩt xúc tác còn ÿang
phҧn ӭng hoһc chѭa
ÿóng rҳn hoàn toàn;
dung môi nѭӟc hoһc
Gҫu; bӑng khí.
- KiӇm tra tӹ lӋ phҫn trăm chҩt xúc tác,
khuҩy trӝn và sӵ rò rӍ; kiӇm tra ÿѭӡng
khí, nguyên liӋu và các con lăn; kiӇm tra
viӋc lăn.
- Xuҩt hiӋn sau
khi sҧn phҭm
ÿѭӧc lҩy tӯ khuôn.
- Chҩt xúc tác không
phҧn ӭng; dung môi,
Qѭӟc hoһc dҫu.
- KiӇm tra mӭc chҩt xúc tác, chiӅu dày
màng; kiӇm tra ÿѭӡng khí, nguyên liӋu và
con lăn.
%ҥc phҩn. - Ĉóng rҳn. - Ít hoһc quá nhiӅu chҩt xúc tác làm cho
không ÿóng rҳn hoàn toàn, kiӇm tra mӭc
chҩt xúc tác, chiӅu dày màng gelcoat,
Qѭӟc và dung môi.
- Tҥp chҩt ô nhiӉm. - BӅ mһt nhiӅu bөi bҭn tӯ không khí; lau
chùi chӛÿánh bóng bҵng giҿ thҩm dung
môi.
- Do khuôn kém. - Ĉánh bóng lҥi khuôn và sҧn phҭm ÿӇÿҥt
yêu cҫu tӕt hѫn.
5ҥn bӅ mһt. - Chҩt lѭӧng màng
gelcoat kém.
- Hѫi nѭӟc hoһc chҩt lӓng lүn trong màng
gelcoat; kiӇm tra nѭӟc, chҩt xúc tác; kiӇm
tra nѭӟc, dung môi; nhiӋt ÿӝ.
- Bӏ chҩn ÿӝng tӯ phía
các lӟp.
- KiӇm tra khi di chuyӇn hoһc tách khuôn.
- ChiӅu dày màng
gelcoat quá lӟn.
- Dùng ÿӗng hӗÿo kiӇm tra.
- Khuôn. - Khuôn bӏ khiӃm khuyӃt.
/ӛ trӛ trong khi
phun.
- Tҥp chҩt lӟn trong
gelcoat.
- Bөi trong súng phun hoһc trong gelcoat;
nguyên liӋu ÿӇ lâu.

- ThiӃt bӏ phun. - Súng bӏ nghҽt, cҫn lau chùi; phân tán
phân tӱ bҵng khí chѭa chuҭn xác.
5ҥn do va ÿұp
Do va ÿұp. Tránh va ÿұp.
chính diӋn
5ҥn do lӵc căng. - Áp lӵc do cong vênh. - ChiӅu dày màng quá lӟn; tách khuôn
Vӟm, laminate chѭa ÿóng rҳn hoàn toàn.
- Khuôn. - Khuôn bӏ khiӃm khuyӃt.
Không kӃt lӟp
- Phҥm vi nhӓ. - Do tҥp chҩt ô nhiӉm. - KiӇm tra bөi bұm, dung môi.
- Phҥm vi rӝng. - Gelcoat ÿóng rҳn quá
Pӭc.
- KiӇm tra tӹ lӋ chҩt xúc tác cao.
- Do ô nhiӉm. - Sáp tách khuôn nhiӅu hoһc trong gelcoat
Oүn sáp.
- Laminate không cân
ÿӕi.
- Sӧi thӫy tinh khô.
Gelcoat bӏ lõm - Ô nhiӉm bҭn. - KiӇm tra nѭӟc, dung môi, hoһc khuҩy
trӝn xúc tác chѭa ÿúng; phun quá; resin
nhiӅu bөi bұm.
- Nguyên nhân khác. - NhiӅu chҩt tҭm ӣ sӧi thӫy tinh; laminate
hoһc màng gelcoat mӓng; laminate quá
khô; laminate ÿóng rҳn cөc bӝ; không khí
xâm nhұp vào laminate.
Ĉӝ bóng ÿөc
- Xuҩt hiӋn trên
gelcoat khi lҩy sҧn
phҭm ra khӓi
khuôn
- Mһt khuôn không
bóng
- Ĉánh bóng khuôn.
- Sáp tích tө nhiӅu trong
khuôn.
- Rӱa và ÿánh bóng lҥi khuôn.
- Polystyren tích tө dҫn - Ĉánh nhám hoһc cӑ bҵng chәi cӑ và
dung môi mҥnh, ÿӑc cҧnh báo vӅ dung
môi trѭӟc khi sӱ dөng.
- Bөi bҭn trong khuôn. - Lau sҥch khuôn bҵng giҿ lau.
- Dung môi hoһc nѭӟc. - KiӇm tra vӅ dung môi hoһc nѭӟc, nѭӟc
thҧi xâm nhұp.
- Chҩt xúc tác. - Chҩt xúc tác tӯ súng phun bay ra ngoài
khuôn.
- Sau khi lҩy sҧn
phҭm tӯ khuôn ra.
- PVA không nhҹn hoһc
ѭӟt; gelcoat hoһc
laminate ÿóng rҳn
không tӕt.
- KiӇm tra kӻ thuұt phun; quá mӭc chҩt
xúc tác, hoһc không ÿúng tӹ lӋ trong
gelcoat và laminate; chӡ lâu hѫn rӗi hãy
Oҩy sҧn phҭm ra; kiӇm tra nhiӋt ÿӝ (tӕi
thiӇu 150C); kiӇm tra mӭc ô nhiӉm, nѭӟc,
Gҫu, dung môi.

Ĉөc hoһc lӕm
- Gelcoat không phҷng. - Phân tán không tӕt.
ÿӕm nhҽ ngүu
nhiên.
- Hòa trӝn xúc tác
không tӕt trong gelcoat
FǊng nhѭ laminate.
- Hòa trӝn xúc tác cҭn thұn, hoһc ÿLӅu
chӍnh thiӃt bӏÿӇ hòa trӝn tӕt; thiӃt bӏ
nghҽt (do bѫm nguyên liӋu hoһc khí nén);
ÿһt mӭc xúc tác không chuҭn (cao hoһc
thҩp); súng phun quá gҫn khuôn.
- Dung môi xâm nhұp
vào gelcoat hoһc
laminate.
- KiӇm tra quá trình lau chùi; kiӇm tra
Pӭc xúc tác.
- Nѭӟc xâm nhұp trong
gelcoat hoһc laminate.
- KiӇm tra ÿѭӡng nѭӟc thҧi.
- Chҩt xúc tác chѭa
ÿҧm bҧo.
- ĈLӅu chӍnh lҥi xúc tác.
Phai màu - Gelcoat ÿóng rҳn
không tӕt
- KiӇm tra ÿóng rҳn và chiӅu dày gelcoat.
- Lau chùi hoһc dùng
hóa chҩt chѭa ÿúng.
- Không sӱ dөng chҩt lau chùi kiӅm và
acid mҥnh.
6ӧi thӫy tinh in
Kҵn trên gelcoat -
méo - lõm.
- Ĉóng rҳn chѭa hoàn
toàn.
- ĈLӅu chӍnh xúc tác; chӡ lâu rӗi hãy lҩy
Vҧn phҭm; không ÿѭӧc lҩy sҧn phҭm khi
còn nóng; kiӇm tra nhiӋt ÿӝ; kiӇm tra ô
nhiӉm nѭӟc, dҫu, dung môi.
- Do khuôn. - Hoàn thiӋn lҥi khuôn.
- Do vҧi thӫy tinh. - Quá sát lӟp gelcoat.
- Màng gelcoat quá
- Tăng chiӅu dày.
Pӓng.
- Tӓa nhiӋt tӯ laminate
cao.
- ĈӇÿóng rҳn chұm hѫn; thӵc hiӋn
laminate tӯng giai ÿRҥn.
0ҳt cá. - Ô nhiӉm nѭӟc, dҫu. - KiӇm tra ÿѭӡng nѭӟc thҧi; kiӇm tra sáp
tách khuôn; kiӇm tra dҫu bôi trѫn.
- Khuôn bӏ bөi, bҭn. - Dùng giҿ lau.
- Màng gelcoat quá
Pӓng.
- ĈLӅu chӍnh chiӅu dày.
- Nguyên liӋu ÿһc. - KiӇm tra nguyên liӋu, tránh ÿӇ lâu.
Gelcoat ÿông ÿһc
trong thùng chӭa.
- Do tuәi. - Sӱ dөng thùng ít trѭӟc; giӳ nҳp ÿұy cho
kín; lѭu trӳ luân phiên.
- ĈLӅu kiӋn lѭu trӳ. - Áp dөng giӟi hҥn cho phép lѭu trӳ.
Màu nәi lӕm ÿӕm. - Do ә nhiӉm. - Lau chùi sҥch bѫm và ÿѭӡng ӕng dүn.
- Vұt lҥ. - Giӳ nguyên liӋu trong bình kín; hҥn chӃ
phun quá mӭc; giӳ khuôn sҥch; súng phun
phҧi thҷng góc vӟi khuôn.
Màu bӏ phân tách. Các phân tӱ màu bӏ
phân tách nhau.
KiӇm tra ô nhiӉm nѭӟc hoһc dung môi;
thiӃt bӏ dính bөi bұm; phun nhiӅu và khô
(giӳ cho ÿѭӡng phun ѭӟt; lӟp gelcoat
chҧy xӋ; tӹ lӋ lѭӧng phun cao tҥo thành

dòng chҧy trên bӅ mһt khuôn.
/ӛ hӓng nhӓ Phân tán phân tӱ không
Wӕt, không toàn phҫn.
/ѭӧng phun gelcoat cao; không ÿӫ áp lӵc
ÿӇ phân tán.
%Ӆ mһt nhám. - Khí xâm nhұp. - Áp lӵc khí chѭa ÿúng.
- Xúc tác không ÿúng. - KiӇm tra khi mua vұt liӋu.
- ChiӅu dày lӟp gelcoat. - Quá dày, cҫn ÿLӅu chӍnh.
- Ĉӝ nhӟt resin. - Ĉӝ nhӟt chѭa chuҭn xác hoһc dùng resin
Uҳn; kiӇm tra khi mua vұt liӋu.
- Nѭӟc hoһc dung môi. - KiӇm tra ô nhiӉm.
- Sӫi bӑt cӫa bѫm. - KiӇm tra bѫm và sӵ rò rӍ không khí.
- Khuҩy trӝn quá nhiӅu. - ChӍ khuҩy mӝt lҫn mӛi ngày, trong 10
phút.
Gelcoat bong sӟm.
- Trong lúc ÿang
ÿóng rҳn.
- Lѭӧng xúc tác cao
hoһc thҩp.
- KiӇm tra thiӃt bӏÿo lѭӡng.
- Màng gelcoat không
phҷng hoһc quá dày.
- KiӇm tra chiӅu dày, ÿҧm bҧo chiӅu dày
ÿӗng ÿӅu.
- Gelcoat ÿóng rҳn quá
lâu.
- Lӟp gelcoat phҧi ÿѭӧc lѭu lҥi trong
khuôn ít nhҩt vài giӡ trѭӟc khi tҥo
laminate; nên tҥo các lӟp trong cùng mӝt
ngày.
- Ĉóng rҳn không ÿӅu. - Xúc tác phân tán không ÿӅu.
- Dung môi xâm nhұp. - KiӇm tra ô nhiӉm các chҩt nhѭ dҫu,
Qѭӟc…
- Xuҩt hiӋn sau
khi ÿóng rҳn.
- Ĉóng rҳn quá lâu. - TiӃnhành tҥo laminate sӟm hѫn.
- Laminate ÿóng rҳn
- KiӇm tra tӹ lӋ xúc tác.
quá nhanh.
- Laminate ÿóng rҳn
không ÿӅu.
- ChiӅu dày laminate không ÿӅu; kiӇm tra
Wӹ lӋ sӧi thӫy tinh so vӟi resin.
Resin chҧy hoһc
Eӏ phân tách.
- Bӝt màu phân tách
khӓi resin.
- KiӇm tra nguӗn nѭӟc.
- Do ӭng dөng. - Kӻ thuұt phun không chuҭn, gây ra các
giӑt và dòng; không cho phép phun quá
và khô, cҫn giӳ cho ÿѭӡng phun ѭӟt.
Lõm và vӋt. - NhiӅu gelcoat quá. - ĈLӅu chӍnh chiӅu dày.
- Kӻ thuұt phun. - Dùng khí nén phân tán phân tӱ gelcoat.
- Ĉӝ nhӟt thҩp. - Không ÿӫ resin; giҧm nguyên liӋu mӝt
cách không ÿúng.
- Sáp khuôn. - Hàm lѭӧng silicon quá cao.
- Nguyên nhân khác. - Chҩn ÿӝng khuôn trѭӟc khi ÿông ÿһc.
0Ӆm. /ӟp gelcoat mӅm dӉ bӏ
xóa.
Gelcoat ÿóng rҳn không hoàn toàn; kiӇm
tra tӹ lӋ xúc tác, ô nhiӉm và chiӅu dày.
9Ӌt màu khác - Phun quá mӭc. - Không phun quá ÿӇ ngѭng ÿӑng.

nhau (hiӋn tѭӧng
da gà).
- Ĉѭӡng gӕi ÿҫu không
ѭӟt.
- Phun ÿѭӡng gӕi ÿҫu tӕt hѫn.
- Ĉóng rҳn. - Toàn bӝ các màng gelcoat ÿóng rҳn nhѭ
Pӝt lӟp thuҫn nhҩt tӕt hѫn là ÿóng rҳn
Wӯng màng phun riêng biӋt.
/ӕm ÿӕm nѭӟc. - Thѭӡng do tiӃp xúc
nhiӋt và ÿӝҭm quá
Pӭc.
- ChӍ sӱ dөng nguyên liӋu ÿѭӧc khuyên
cho ӭng dөng cө thӇ; co ngót.
- Gelcoat ÿóng rҳn
không tӕt.
- Gelcoat chѭa ÿúng chҩt lѭӧng.
Gelcoat ngã vàng
nhanh chóng và
không ÿӅu khi ÿѭa
ra ánh nҳng, nhiӋt
và ÿӝҭm.
- Polystyren hoһc sáp
tích tө dҫn trên khuôn
và bám vào sҧn phҭm.
- Lau chùi sҥch khuôn ÿӏnh kǤ, thѭӡng
xuyên; không ÿѭӧc lau khuôn vӟi styren
hoһc dung môi nhiӉm bҭn.
- Gelcoat ÿóng rҳn
không toàn phҫn.
- KiӇm tra chҩt lѭӧng gelcoat, tӹ lӋ xúc
tác.
- Gelcoat không ÿóng
Uҳn hoàn toàn do ô
nhiӉm dung môi, ÿӝҭm
Gҫu.
- KiӇm tra ÿӝҭm hoһc ÿѭӡng khí, dҫu
hoһc tҥp chҩt trong dung môi.
Uҳn toàn phҫn do nhiӋt
ÿӝ.
- Không sӱ dөng gelcoat ӣ nhiӋt ÿӝ quá
thҩp (150C).
Uҳn hoàn toàn do
nguyên liӋu ÿӇ lâu.
- Cҫn sӵÿLӅu chӍnh nguyên liӋu.
- Bong tróc sӟm. - Có thӇ do chiӅu dày không ÿӅu, hòa trӝn
xúc tác không ÿӅu.
- Laminate chӭa nhiӅu
resin, nóng quá mӭc.
- Cҫn tuân theo kӻ thuұt tҥo laminate.
- Gelcoat chҧy. - Do phun quá mӭc thành dòng hoһc do ô
nhiӉm làm cho bӝt màu bӏ phân tách.
- ChiӅu dày màng
không ÿӅu.
- Tránh phun gelcoat thành tia (dòng).
- Lau chùi sҧn phҭm
Eҵng vҧi lau dính kiӅm.
- Không ÿѭӧc dùng chҩt kiӅm mҥnh ÿӇ
lau chùi.
- Súng phun quá gҫn
Pһt khuôn.
- Giӳÿúng khoҧng cách phun.
- ChӍ phun có mӝt
màng ÿѫn.
- Phun nhiӅu lӟp.
- Phân tán phân tӱ chѭa
Wӕt.
- Phҧi phân tán mӏn.

CHÖÔNG 3: KYÕ THUAÄT SUÙNG PHUN (spray up)
I. GIÔÙI THIEÄU
Kyõ thuaät suùng phun ñöôïc söû duïng thay theá cho kyõ thuaät ñaép tay, maëc duø chuùng
coù moät soá ñieåm khaùc nhau. Kyõ thuaät naøy coù theå thay theá cho hand lay-up trong tröôøng
hôïp khuoân quaù lôùn, khoù chuaån bò sôïi gia cöôøng vì quaù naëng khoâng theå duøng tay ñöôïc.
Kyõ thuaät suùng phun laøm saûn phaåm nhanh hôn vaø ít ñoøi hoûi tính nghieâm ngaët nhö
phöông phaùp ñaép tay. Ñieåm khaùc bieät cuûa quy trình naøy laø khoâng cho pheùp ñieàu khieån
ñöông löôïng gioáng nhö trong phöông phaùp ñaép tay. Vì vaäy caùc saûn phaåm gioáng nhau
thì khoâng chaéc laø coù cuøng tính chaát nhö nhau.
Ví duï: trong phöông phaùp suùng phun coù theå keøm theo phöông phaùp phuû vaø coù
theå töï ñoäng hoùa. Noù cuõng coù theå duøng ñeå söûa vaø gia cöôøng caùc thuøng chöùa kim loaïi ôû
beân trong hoaëc beân ngoaøi, hoà bôi vaø caùc caáu truùc choáng aên moøn. Suùng phun coù theå
duøng ñeå saûn xuaát caùc pano baûo veä maùy, boàn taém, thuøng xe taûi…
II. VAÄT LIEÄU
ƒ Chaát roùc khuoân: chaát roùc khuoân duøng nhö trong phöông phaùp hand lay up.
ƒ Gel coat: coù theå duøng baèng queùt hoaëc phun nhö phöông phaùp ñaép tay.
ƒ Nhöïa vaø heä ñoùng raén: nhöïa duøng trong phöông phaùp suùng phun laø goáng nhö
trong ñaép tay vaø phaûi ñöôïc pha loaõng ñeán ñoä nhôùt phuø hôïp cho quaù trình phun nhöng
coù chöùa chaát choáng tröôït ñeå ngaên caûn quaù trình chaûy trong khuoân. Nhöïa polyester coù
chöùa chaát xuùc tieán laø cobalt napthanate vaø chaát xuùc tieán phuï trôï nhö diethylamin hoaëc
dimethylamin vaø xuùc taùc laø methel ethyl keton peroxide (MEKP) taïo thaønh heä ñoùng
raén ôû nhieät ñoä phoøng.
ƒ Chaát pha loaõng: moät soá chaát pha loaõng ñöôïc duøng ñeå mang chaát xuùc taùc vôùi
muïc ñích choáng söï thaát thoaùt cuûa xuùc taùc gaây oâ nhieãm trong khi phun. Ngoaøi ra, noù
hoaït hoùa monomer vaø copolymer hoùa trong quaù trình gel hoùa vaø ñoùng raén.
ƒ Sôïi gia cöôøng: sôïi thuyû tinh ôû daïng roving bao goàm caùc sôïi gia cöôøng ñôn leû
ñöôïc duøng cho phöông phaùp suùng phun.
ƒ Thieát bò phun: taát caû caùc thieát bò treân thò tröôøng hieän nay bao goàm suùng phun
vaø boä phaän caét sôïi (coù theå ñieàu chænh tæ leä sôïi ngaén daøi ít) coù moät caùi bôm coù kích
thöôùc khaùc nhau vaø boä phaän phaân boá xuùc taùc. Phuï thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa saûn phaåm,
toác ñoä saûn xuaát vaø khoâng gian nhaø xöôûng.

ƒ Thieát bò caét sôïi: thieát bò caét sôïi bao goàm hai truïc, moät truïc ñöôïc boïc cao su
hoaëc phuû polyurethan coøn moät truïc ñöôïc gaén caùc löôõi dao. Moät moâ tô khí nhoû duøng ñeå
chaïy heä thoáng caét vôùi moâ tô ñaåy sôïi caét baén tôùi tröôùc. Ñoä daøi cuûa sôïi caét töø ½, ¾,1,1 ¼
inch.
ƒ Duïng cuï: caùc thieát bò khaùc gioáng nhö laø thieát bò trong hand lay-up. Khuoân coù
theå duøng khuoân caùi, khuoân ñöïc hay caû hai.
III. QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ
III.1. Quy trình phun: quy trình phun bao goàm caùc böôùc sau:
ƒ Chuaån bò: laøm saïch khuoân, queùt chaát roùc khuoân vaø gelcoat, chôø ñoùng raén.
ƒ Chuaån bò phun baèng caùch kieåm tra tæ leä sôïi / nhöïa, vaø heä xuùc taùc.
ƒ Kieåm tra löôïng sôïi caét /phuùt.
ƒ Kieåm tra toång löôïng nhöïa phaân boá trong voøng 10 hoaëc 30 giaây, caàn phaûi ñaït
ñöôïc tæ leä sôïi/nhöïa laø 25/75.
ƒ Kieåm tra thöôùc ño xuùc taùc hoaëc thôøi gian gel hoùa.
III.2. Phun
Phun nhöïa vaø sôïi vaøo trong khuoân. Kieåm tra söï phaân boá cuûa vaät lieäu phun vaøo
khuoân baèng caùch vaïch caùc ñöôøng ñoû khaép nôi, maøu neàn cuûa khuoân hoaëc pha maøu
trong nhöïa.
Neáu caùc öùng duïng theo maãu khoâng coù saün, neân ñoän lôùp nhöïa giöõa lôùp gelcoat
vaø lôùp ñaép, ñeå tieát kieäm thôøi gian. Coù theå moâ taû nhö sau, phuû treân lôùp gelcoat raén lôùp
nhöïa 0.012-0.015 inch hoaëc laø lôùp aùo moûng sôïi ngaén. Khi ñoùng raén thì lôùp naøy oån ñònh
kích thöôùc vaø ít co ruùt hôn laø nhöïa khoâng ñoän.
Baét ñaàu phun nhöïa leân lôùp gel coat khoâ thì neân duøng nhöïa ñoän phun vôùi sôïi
thuyû tinh caét ngaén, sau ñoù phun vôùi nhöïa khoâng coù ñoän.
Moät laàn phun coù beà daøy xaáp xæ 1/16 inch vaø duøng con laên khöû boït. Sau ñoù,
tieáp tuïc vôùi lôùp thöù hai coù beà daøy töông töï roài cuõng duøng con laên ñeå phaân taùn toát.
Traùnh laøm cho sôïi thuyû tinh ñaõ taåm öôùt bò doàn vaø taùch rôøi trong quaù trình laên ( ñieàu
caên baûn naøy laø raát quan troïng vì noù quyeát ñònh tính ñoàng nhaát cuûa saûn phaåm), nhöng
noù ñöôïc duøng ñeå khöû boït khí chöøng naøo coù theå. Kieåm tra ñoä daøy cuûa lôùp phun.

Moâ hình coâng ngheä suùng phun
III.3. Quy trình laên khöû khí
Laên khöû khí laø coâng ñoaïn raát quan troïng vì noù taïo söï ñoàng nhaát cuûa sôïi vaø laøm cho
sôïi ñöôïc ñònh höôùng. Neáu quaù trình laên khoâng toát seõ taïo ra caáu truùc yeáu vaø coù nhöõng
choã thieáu nhöïa, ñeå thöïc hieän toát, caàn tieán haønh theo ba böôùc sau:
ƒ Söï phaân boá cuûa vaät lieäu: quaù trình laên coù taùc duïng phaân boá hoãn hôïp nhöïa vaø
xuùc taùc. Queùt vaø laên neân ñöôïc thöïc hieän cuøng luùc vôùi nhau, con laên söû duïng ôû
maët ngoaøi coøn coï thì duøng trong caùc goùc caïnh.
ƒ Taïo söï phaân boá ñoàng nhaát: sôïi rôi cuøng vôùi nhöïa xuoáng khuoân, vaø giöõ laïi khoâng
khí vì vaäy caàn phaûi laên ñeå khöû khí khoûi beà maët nhöïa.
ƒ Laøm cho sôïi naèm xuoáng: thöôøng laøm vôùi con laên nhoû vaø coï lôùn. Coï seõ ñaåy sôïi
xuoáng ôû nhöõng choã maø con laên laøm cho noù nhoâ leân. Con laên nhoû hôn, ñaëc bieät
loaïi coù goùc coù theå duøng nhanh hôn coï neáu laøm caån thaän.
Con laên neân baûo veä caån thaän vôùi muïc ñích keùo daøi tuoåi thoï. Laøm saïch con laên
baèng aceton ngay sau khi söû duïng.
III.4. Taêng theâm khaû naêng gia cöôøng
Caàn gia cöôøng beân trong caùc goùc caïnh cuûa khuoân bôûi vì ñoù laø beân ngoaøi cuûa
saûn phaåm. Coù theå duøng sôïi ñeå gia cöôøng hoaëc gia cöôøng baèng goã taïi nhöõng vò trí chòu
löïc cuûa saûn phaåm.
III.5. Hoaøn taát saûn phaåm
Keát thuùc vaø laáy saûn phaåm ra khoûi khuoân. Sau ñoù duøng dao ñeå caét goït hoaøn taát
saûn phaåm. Coâng ñoaïn naøy thöïc hieän nhö trong phöông phaùp ñaép tay.

Quy trình coâng ngheä suùng phun
IV. ÖÙNG DUÏNG CUÛA KYÕ THUAÄT SUÙNG PHUN
Phöông phaùp suùng phun ñöôïc duøng saûn xuaát caùc saûn phaåm coù kích thöôùc lôùn,
hình daùng phöùc taïp, coù gel coat treân beà maët, toác ñoä saûn xuaát cao leân ñeán 1000 saûn
phaåm/ thaùng.
Phöông phaùp suùng phun ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát caùc saûn phaåm gia cöôøng
moät caùch deã daøng, khoâng caàn ñoøi hoûi khoâng gian lôùn.
Moät soá thuaän lôïi cuûa kyõ thuaät naøy:
ƒ Giaù thaønh: thöôøng chi phí thaáp vì duøng ít nhaân coâng
ƒ Hieäu quaû: phöông phaùp suùng phun coù hieäu quaû
VII. TÍNH CHAÁT CÔ LYÙ CUÛA SAÛN PHAÅM THEO COÂNG NGHEÄ SUÙNG PHUN
Tæ troïng 1.4-1.6
Ñoä beàn keùo (psi) 9.000 – 18.000
Modun keùo(psi) 0.8x106 – 1.8x106
Ñoä beàn neùn (psi) 15.000 – 25.000
Ñoä beàn uoán(psi) 16.000 – 28.000
Ñoä beàn va ñaäp ft-ld/in 5 – 15
Ñoä cöùng Barcol 40 – 80
Thaønh phaàn sôïi(%) 25-35

CHÖÔNG 4: KYÕ THUAÄT HUÙT CHAÂN KHOÂNG
I - GIÔÙI THIEÄU:
Kyõ thuaät huùt chaân khoâng laø phöông phaùp taïo saûn phaåm composite gia cöôøng sôïi
trong khuoân ñôn cho caû khuoân ñöïc hay khuoân caùi. Thieát bò laøm cho saûn phaåm taïo hình
theo khuoân laø moät maøng meàm deûo. Khi huùt heát khoâng khí taïi khoâng gian giöõa maøng
vaø khuoân thì aùp suaát khí quyeån seõ taïo aùp löïc ñeàu leân beà maët ngoaøi laøm cho nhöïa, sôïi
ñònh hình trong khuoân. AÙp suaát taïo ra nhôø moät maùy huùt chaân khoâng coù aùp löïc khoaûng
0.068 – 0.1 MPa laø ñuû cho ñoä chaët vaø ñoä ñònh höôùng toát hôn so vôùi phöông phaùp ñaép
tay. Veà thöïc chaát quy trình nhanh hôn ñuùc khuoân thoâng thöôøng nhöng thöïc teá ñoâi khi
caàn laøm chaäm hôn ñeå kòp huùt vaø khoâng bò ñoùng raén nhöïa tröôùc khi nhöïa kòp thaám vaøo
sôïi.
Moät soá öu ñieåm cuûa phöông phaùp huùt chaân khoâng:
ƒ Do coù aùp löïc duy trì trong suoát thôøi gian ñònh hình trong khuoân, nhöïa bò eùp chaët
neân loang ñeàu do ñoù coù theå söû duïng löôïng sôïi thuûy tinh cao hôn, laøm cho cô tính
cuûa saûn phaåm toát hôn.
ƒ Vieäc khöû boït khí toát, deã daøng hôn so vôùi ñaép tay laøm cho saûn phaåm toát ngay caû khi
coâng nhaân coù tay ngheà thaáp.
ƒ Ñaàu tö thaáp hôn so vôùi caùc phöông phaùp eùp baèng aùp löïc hoaëc chaân khoâng khaùc.
Tuy nhieân kyõ thuaät naøy khoâng kinh teá khi chæ söû duïng moät khuoân. Caùc saûn phaåm
coù kích thöôùc lôùn coù theå ñöôïc saûn xuaát haøng loaït. Caáu truùc sandwich ñaõ ñöôïc öùng
duïng maëc duø coù söï khoâng ñoàng ñeàu moät chuùt veà beà daøy loõi. Coù nhieàu kyõ thuaät vaø
qui trình khaùc nhau trong quaù trình huùt chaân khoâng.
II - VAÄT LIEÄU:
II.1 - Sôïi thuûy tinh:
Vieäc choïn löïa caùc vaät lieäu gia cöôøng cho saûn phaåm huùt chaân khoâng tuøy thuoäc vaøo
tính chaát mong muoán cuûa saûn phaåm. Beà maët saûn phaåm, ñoä chòu löïc, giaù thaønh, kích
thöôùc, hình daïng laø tieâu chuaån ñeå löïa choïn. Ví duï: ñeå beà maët saûn phaåm cuoái ñaëc bieät
nhaün ñeå sôn hay xöû lyù beà maët, söû duïng sôïi deät moûng seõ toát hôn laø mat caét nhoû.

¾ Sôïi daïng deät roving ñaét hôn sôïi caét ngaén mat, vì vaäy öùng duïng vaøo saûn phaåm
caàn phaûi phuø hôïp. Thoâng thöôøng ta choïn sôïi deät khi ñoä oån kích thöôùc, cô tính cao laø
quan troïng coøn giaù thaønh chæ laø thöù yeáu.
¾ Caû sôïi roving vaø mat ñeàu coù theå söû duïng ôû daïng khoâ hoaëc daïng taåm vaät lieäu.
Daïng vaät lieäu taåm ñaõ coù chöùa tröôùc moät löôïng nhöïa ñaõ ñoùng raén tröôùc. Muïc ñích cuûa
vieäc söû duïng vaät lieäu naøy nhaèm giöõ cho oån ñònh kích thöôùc khi nhöïa ñoùng raén, nhöïa
chaûy hay bay hôi hoaëc trong caùc tröôøng hôïp coù söï bieán ñoåi lôùn khi söû duïng phöông
phaùp ñaép öôùt, tuy nhieân daïng naøy hieän nay khoâng coù ôû thò tröôøng Vieät Nam. Phaàn lôùn
caùc vaät lieäu ñònh hình sau khi ñaép vaøo khuoân vaø gia nhieät. Tuy nhieân caùc vaät lieäu cuõng
coù theå chöùa xuùc tieán, xuùc taùc nhaïy vôùi tia cöïc tím vaø coù theå ñoùng raén khoâng caàn söû
duïng nhieät. Veà cô baûn tính chaát cuoái cuøng cuûa vaät lieäu ñoùng raén khoâng ñaït ñöôïc neáu
chæ söû duïng tia cöïc tím, caàn keát hôïp vieäc taêng nhieät ñoä ñeå coù tính chaát toát nhaát. Vieäc
thöû nghieäm ñoùng raén baèng tia cöïc tím vôùi caùc loaïi nhöïa thoâng thöôøng taïi Vieät Nam
khoâng ñaït ñöôïc tính chaát mong muoán.
II.2 - Nhöïa:
¾ Loaïi nhöïa thoâng duïng trong phöông phaùp laø caùc loaïi nhöïa polyester. Chuû
yeáu laø nhôø giaù thaønh töông ñoái reû so vôùi caùc loaïi khaùc, chuùng deã gia coâng vaø ñoùng raén
taïi nhieät ñoä thöôøng vaø ñoùng raén nhieät. Caùc xuùc tieán coù saün caùc loaïi: ñoùng raén taïi nhieät
ñoä phoøng, ñoùng raén baèng tia cöïc tím, ñoùng raén baèng aùnh saùng maët trôøi vaø ñoùng raén
nhieät. Ñoä nhôùt cuûa nhöïa töông ñoái thaáp vaø deã thaám öôùt sôïi. Chuùng chòu ñöôïc phaàn lôùn
caùc hoùa chaát trong thôøi gian khaù daøi vaø coù tính chaát cô lyù toát khi coù quy trình thích hôïp
vaø ñuùng vôùi vaät lieäu gia cöôøng.
¾ Khi caàn coù tính chaát cô lyù vaø ñoä chòu nhieät toát hôn, nguôøi ta thöôøng choïn
nhöïa epoxy. Nhöïa epoxy thaám uôùt toát nhöng caàn caån thaän hôn khi gia coâng do noù coù
khaû naêng xaûy ra phaûn öùng aên da khoâng mong muoán do nhöïa vaø chaát ñoùng raén amin.
Cuõng nhö polyester caùc loaïi nhöïa epoxy seõ ñoùng raén taïi nhieät ñoä phoøng vôùi chaát ñoùng
raén rieâng cuõng nhö tính chaát saûn phaåm ñöôïc taêng khi nhieät luyeän. Chuùng ñaét hôn caùc
polyester nhöng do giaù nhöïa khoâng phaûi luùc naøo cuõng laø yeáu toá quyeát ñònh chính ñeán
giaù thaønh saûn phaåm cuoái neân nhöïa epoxy cuõng laø yeáu toá caàn xem xeùt khi choïn löïa
nguyeân lieäu.
¾ Moät vaøi loaïi nhöïa khaùc cuõng coù theå duøng cho coâng ngheä huùt chaân khoâng:
nhöïa phenolic, diallyl phthalate, silicone vaø moät soá nhöïa khaùc chæ coù theå söû duïng ôû

daïng taåm saün. Nhöõng vaät lieäu naøy raát phuø hôïp cho huùt chaân khoâng nhöng khoâng theå
cho ñöôïc cô tính cao nhaát neáu khoâng qua giai ñoaïn uû nhieät luyeän.
Vieäc thöïc hieän caùc böôùc kieåm tra khaû naêng thaám öôùt, thôøi gian gel hoùa cuûa nhöïa
cuõng laø vaán ñeà maáu choát.
III - THIEÁT BÒ VAØ DUÏNG CUï
III.1 - Khuoân:
¾ Trong kyõ thuaät huùt chaân khoâng, coâng cuï khaù ñôn giaûn khi so saùnh vôùi caùc kyõ
thuaät ñuùc khuoân khaùc. Loaïi khuoân ñöôïc löïa choïn caên cöù vaøo beà maët naøo cuûa saûn
phaåm caàn ñöôïc kieåm soaùt chính xaùc. Ví duï: neáu eùp moät maùi che, phaàn beân ngoaøi cuûa
noù caàn phaûi nhaün, ta löïa loaïi khuoân roãng (khuoân loõm) ñeå taïo hình, khi laáy ra saûn phaåm
seõ coù maët ngoaøi taïo hình gioáng vôùi beà maët trong cuûa khuoân. Ngöôïc laïi khi laøm moät
maët gheá thì phaûi duøng khuoân ñöïc (khuoân loài).
¾ Vì vaät lieäu ñöôïc baét ñaàu eùp khuoân ôû pha loûng vaø aùp suaát ñöôïc duy trì trong
suoát quaù trình taïo hình, ñoùng raén, do vaäy chaát löôïng saûn phaåm cuoái phuï thuoäc raát
nhieàu vaøo beà maët khuoân.
¾ Vaät lieäu laøm khuoân tuøy thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá töø soá chi tieát ñöôïc eùp, loaïi
nhöïa ñöôïc söû duïng, nhieät ñoä ñoùng raén, beà maët caàn thieát saûn phaåm cuoái vaø thôøi gian
ñoùng raén. Nhieàu loaïi vaät lieäu laøm khuoân coù theå ñöôïc söû duïng, thoâng thöôøng caùc vaät
lieäu naøy goàm: theùp, khuoân baèng epoxy hoaëc phuû epoxy, goã, thaïch cao, nhoâm, vaät lieäu
keát hôïp (goã, kim loaïi…)
¾ Theâm vaøo caùc vuøng nhöïa taïo hình treân ñoù, khuoân coøn caàn phaûi môû roäng theâm
caùc phaàn nhö maët bích, maët phaüng ñeå gaén maøng ñònh hình, caùc loã huùt chaân khoâng… ñoâi
khi coøn caàn theâm caùc thieát bò gia nhieät beân trong.
¾ Vieäc phaân boá caùc ñieåm huùt chaân khoâng nhaèm taïo ra söï loang ñeàu cuûa doøng
nhöïa chaûy treân toaøn boä saûn phaåm. Vì doøng nhöïa chaûy theo caùc voøng troøn ñoàng taâm do
ñoù ñoâi luùc caàn phaûi hoã trôï baèng con laên cao su ñeå ñöa nhöïa ñeán caùc goùc xa cuûa saûn
phaåm.
III.2 - Caùc boä phaän, vaät lieäu laøm kín khí
¾ Nhö ñaõ moâ taû ôû treân, kyõ thuaät huùt chaân khoâng söû duïng moät maøng phuû kín
treân khuoân roài ruùt khí trong khuoân ra. AÙp suaát khí quyeån xung quanh eùp chaët khuoân

trong thôøi gian ñuû ñeå polymer hoùa. Ñeå cho quaù trình naøy coù hieäu quaû, quan troïng nhaát
laø chaân khoâng ñöôïc duy trì trong suoát quaù trình ñoùng raén. Ñeå ñaït tôùi ñieàu naøy raát
nhieàu phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå laøm kín maøng, baûo ñaûm khoâng cho khoâng khí
xaâm nhaäp vaøo beân trong.
¾ Thieát bò thöôøng ñöôïc söû duïng nhaát seõ coù moät vaät lieäu laøm maët lieân keát giöõa
maøng vaø khuoân. OÁng cao su ñöôïc söû duïng nhö ñöôøng huùt chaân khoâng coù theå ñöôïc ñaép
baèng daàu silicon taïi choã vaøo ñeå ñaûm baûo kín khí. Sau khi ñoùng raén xong, maøng ñöôïc
loät ra khoûi khuoân vaø deã daøng laøm saïch.
¾ Moät thuû thuaät thöù hai laø söû duïng gaén keát cô khí, taïi vò trí xung quanh khuoân
taïo raõnh thöôøng coù kích thöôùc roäâng 1.2 cm saâu 1.2 cm. Sau khi ñaët maøng caån thaän ñeå
traùnh hieän töôïng caêng khoâng ñeàu, ñaët moät boä phaän laø oáng cao su coù ñöôøng kính ngoaøi
laø 1.2 cm naèm leân treân raõnh (maøng naèm giöõa oáng vaø khuoân) vaø ñoùng chaët vaøo raõnh.
¾ Nhieàu heä thoáng khaùc cuõng ñöôïc söû duïng goàm coù: huùt 2 maët, baêng nhaïy nhieät
ñaëc bieät duøng gia coâng taám phaúng moûng, ñoâi khi duøng caùc thanh goã ñaët leân treân maøng
vaø keïp laïi baèng keïp chöõ C. Söï löïa choïn phöông phaùp raát roäng raõi vaø phuï thuoäc chuû
yeáu vaøo kích thöôùc saûn phaåm, loaïi khuoân, soá saûn phaåm trong moät khuoân vaø moät soá
ñieàu kieän kinh teá. Muïc ñính chính laø laøm sao ñeå ruùt khí ra hoaøn toaøn.
III.3 - Caùc vaät lieäu ruùt trích khí.
¾ Maøng ñeå caùch ly khuoân vôùi khoâng khí xung quanh trong quaù trình ruùt chaân
khoâng thöôøng baèng PVA, PVAc, hoaëc caùc maøng meàm deûo töông töï. Vieäc ruùt chaân
khoâng ñoàng thôøi vôùi taùc duïng neùn eùp cuûa khí quyeån beân ngoaøi khieán maøng eùp töï laøm
kín gaây caûn trôû cho doøng khoâng khí beân trong khoâng ñeán loã thoaùt ñöôïc. Keát quaû laø
laøm cho tuùi bò ruùm laïi vaø taïi caùc vò trí naøy maøng khoâng eùp chaët ñöôïc saûn phaåm.
¾ Ñeå haïn cheá taùc haïi naøy, moät lôùp trung gian ñaët giöõa lôùp vaät lieäu vaø maøng. Caùc
vaät lieäu vaûi thoâ, löôùi, vaûi thuûy tinh deät thöa, mat thuûy tinh raát thích hôïp cho coâng vieäc
naøy. Chuùng ñöôïc xem nhö vaät lieäu ruùt khí vì cho pheùp khí ruùt trích ra qua chuùng vaø
khoâng cho maøng töï laøm kín.
¾ Ñeå haïn cheá caùc vaät lieäu trích khí khoâng dính vaøo saûn phaåm, coù theå theâm moät
lôùp maøng coù caùc loã giöõa saûn phaåm vaø vaät lieäu trích khí. Kyõ thuaät naøy cho pheùp thoaùt
khí vaø nhöïa thöøa, khoâng gaây khoù khaên cho vieäc laøm saïch sau khi ñoùng raén xong.
Maøng naøy laøm cho vieäc taùch phuï lieäu khoûi khuoân moät caùch nheï nhaøng ít toán coâng.

¾ Moät vaät lieäu khaùc ñöôïc söû duïng ñöôïc xem nhö “lôùp vaûi taùch”, ñoù laø lôùp vaûi deät
daøy khoaûng 0.01 – 0.02 mm ñöôïc phuû silicon hoaëc vaät lieäu khoâng dính khaùc, lôùp vaûi
taùch thöôøng coù maøu (thöôøng maøu hoàng) ñeå giuùp deã nhaän khi tieán haønh laøm saïch.
III.4 - Vaät lieäu laøm maøng.
x Ta coù theå löïa choïn raát nhieàu caùc vaät lieäu söû duïng laøm maøng ngaên khoâng khí
vôùi saûn phaåm. Thöôøng thì vieäc löïa choïn vaät lieäu naøo seõ tuaân theo tính kinh teá. Khi saûn
xuaát soá löôïng lôùn ta choïn maøng coù theå söû duïng laïi nhieàu laàn coøn khi chæ saûn xuaát moät
vaøi saûn phaåm ta choïn loaïi maøng reû tieàn nhaát.
x Phöông phaùp gia coâng ñöôïc söû duïng cuõng quyeát ñònh vieäc choïn löïa maøng. Ví
duï: neáu saûn xuaát 1 saûn phaåm söû duïng phöông phaùp ñoùng raén baèng tia cöïc tím hoaëc
aùnh saùng maët trôøi, khoâng caàn nhieät ñoä cao coù theå choïn vaät lieäu ñôn giaûn coøn neáu söû
duïng nhieät ñoä cao hoaëc autoclave thì caàn loaïi maøng oån ñònh hôn.
x Moät ñieåm caàn löu yù laø ñeå cho saûn phaåm ñöôïc ñeàu vaø coù chaát löôïng toát, thöôøng
ta phaûi quan saùt vaø trôï giuùp quy trình (ví duï nhöïa lan khoâng ñeàu, boït khí khoâng ruùt
heát) baèng con laên. Vì vaäy ta phaûi choïn loaïi maøng trong suoát. Moät soá vaät lieäu trong
suoát thöôøng söû duïng: maøng cellophane, PVA, PVC, PET, PE…
Maøng Cellophane: töông ñoái reû, thích hôïp cho saûn phaåm phaúng ít cong. Tuy
nhieân chuùng deã raùch, khoâng chòu nhieät, khoâng phuø hôïp cho saûn phaåm coù ñöôøng cong
keùp.
Maøng PVA: thöôøng daøy khoaûng 0.08mm, ñöôïc söû duïng cho nhieàu loaïi nhöïa
khaùc nhau do reû tieàn, meàm deûo. Tuy nhieân chuùng laø vaät lieäu tan trong nöôùc neân khoâng
phuø hôïp vôùi nhöïa phenolic laø caùc nhöïa thoaùt hôi nöôùc khi ñoùng raén.
Maøng PVC: ñöôïc söû duïng vôùi ñoä daøy khoaûng 0.1 – 0.2 mm chuùng reû hôn
PVA nhöng coù khaû naêng öùc cheá vieäc ñoùng raén cuûa moät soá nhöïa.
Maøng PET: thöôøng ñöôïc söû duïng vôùi ñoä daøy 0.1 – 0.2 mm. Maøng naøy coù
khaû naêng chòu nhieät raát toát, taïo beà maët boùng ñeïp. Tuy nhieân giaù thaønh hieän nay quaù
cao.
Maøng PE: söû duïng vôùi ñoä daøy khoaûng 0.2 mm. Maøng naøy coù giaù thaønh reû
nhöng noù khoâng theå chòu ñöôïc nhieät ñoä toûa ra trong quaù trình ñoùng raén. Noù chæ coù theå
söû duïng cho saûn phaåm moûng vaø löôïng xuùc taùc duøng raát ít.

Khi söû duïng phöông phaùp ñoùng raén trong autoclave, maøng caàn ñöôïc laøm töø vaät
lieäu chòu ñöïng toát hôn. Coù raát nhieàu loaïi laøm töø cao su toång hôïp ñöôïc söû duïng trong
phöông phaùp naøy.
III.5 - Keïp vaø cô caáu keïp
Raát nhieàu thieát bò coù theå ñöôïc söû duïng ñeå keïp maøng vaøo khuoân khi khuoân coù
caáu truùc khoâng thích hôïp vôùi vieäc söû duïng past hay baêng dính. Khi saûn xuaát nhieàu caàn
phaûi caân nhaéc hieäu quaû kinh teá veà giaù thaønh vaø nhaân coâng. Caùc thieát bò naøy coù theå laø
khung saét hoaëc nhoâm vöøa vôùi chu vi cuûa khuoân, chuùng coù theå keïp baèng keïp chöõ C
(caûo), keïp ñoøn khuyûu, keïp loø xo hoaëc vaøi loaïi töông töï. Chuùng coù theå gaén lieàn ñeå coù
theå keïp nhanh trong vaøi giaây. Baét ñaàu huùt chaân khoâng ngay khi keïp vaø laøm kín xong.
III.6 - Thieát bò huùt chaân khoâng
Nhö ñaõ giaûi thích maáu choát kyõ thuaät cuûa huùt chaân khoâng laø ruùt khí trong vuøng
giöõa maøng vaø lôùp saûn phaåm, nhôø ñoù aùp suaát khí quyeån khoaûng 0.1MPa seõ taùc ñoäng
leân toaøn boä caùc vuøng treân maøng eùp chaët saûn phaåm trong suoát quaù trình ñoùng raén. Neáu
ruùt khoâng heát khí hoaëc bò thuûng, saûn phaåm seõ khoâng ñöôïc eùp chaët vaø khoâng coù chaát
löôïng toát. Neáu khuoân bò roø hoaëc maùy huùt chaân khoâng khoâng phuø hôïp ñeàu gaây taùc haïi
keå treân. Boû qua vieäc roø ræ cuûa khuoân vì coù theå töï khaéc phuïc söûa chöõa ta phaûi löïa choïn
maùy huùt chaân khoâng cho phuø hôïp.
Vieäc löïa choïn maùy huùt chaân khoâng tuøy thuoäc vaøo kích thöôùc vaø khaû naêng cuûa
maùy. Maùy phaûi ñuû söùc taïo ñöôïc aùp suaát chaân khoâng toái thieåu laø 635 mm thuûy ngaân.
AÙp löïc beân ngoaøi eùp vaøo seõ khoaûng 0.08 MPa. Maùy huùt cuõng phaûi ñuû lôùn ñeå ñaùp öùng
ñöôïc cho soá khuoân caàn vaän haønh ñoàng thôøi.
Taïi ñieåm noái giöõa ñöôøng huùt vôùi khuoân caàn phaûi ñaët moät baãy nhöïa ñeå nhöïa dö
khoâng huùt vaøo maùy bôm.
Caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa maùy huùt chaân khoâng:
o Nhaõn hieäu : BECKER
o Nöôùc saûn xuaát : Ñöùc
o Vaän toác : 1420 voøng/phuùt
o Coâng suaát : 2 .2 KW
o Löu löôïng : 100m3/giôø

III.7 - Loø saáy
Phaàn lôùn caùc saûn phaåm ñeàu caàn thôøi gian raát laâu môùi coù theå thaùo khuoân cuõng
nhö ñeå coù caùc tính chaát toát nhaát phaûi ñeå uû saûn phaåm ôû nhieät ñoä 90 – 100oC. Ñeå giuùp
cho saûn phaåm polymer hoùa toát, quy trình tieán haønh nhanh choùng hôn ñeå giaûi phoùng
khuoân nhanh (aûnh höôûng ñeán tính kinh teá cuûa saûn phaåm ) nguôøi ta söû duïng caùc loø saáy.
Phaàn lôùn caùc loø saáy naøy söû duïng gas ñeå ñoát noùng cho reû tieàn. Tuy nhieân, trong moät soá
tröôøng hôïp, nguôøi ta duøng ñieän neáu nhö giaù thaønh cho pheùp vì loø saáy duøng ñieän coù
nhieät ñoä oån ñònh, deã ñieàu chænh hôn vaø taïo chaát löôïng ñoâng ñeàu.
Loø saáy phaûi ñuû roäng ñeå ñaët khuoân maø khoâng laøm caûn trôû söï löu thoâng cuûa
khoâng khí noùng. Phaûi chöøa choã cho nguôøi di chuyeån (ñeå khuoân vaøo, laáy khuoân ra), caùc
ñöôøng oáng ruùt chaân khoâng, ñöôøng daãn nhieân lieäu, naêng löôïng… vaø phaûi coù söï phaân boá
nhieät ñeàu. Trong tröôøng hôïp saûn phaåm lôùn coù theå söû duïng maùy saáy ñeå ruùt ngaén thôøi
gian ñoùng raén, nhöng nhieät ñoä phaûi phuø hôïp khoaûng 60 – 70oC ñeå khoâng laøm bieán
daïng maøng phuû ngoaøi.
III.8 - Caùc duïng cuï khaùc
Ngoaøi caùc duïng cuï, vaät lieäu keå treân coøn caàn moät soá duïng cuï nhoû ñeå giuùp cho
vieäc vaän haønh nhanh choùng vaø coù lôïi hôn. Caùc coâng cuï naøy goàm caùc coâng cuï caàm tay
vaø caùc thieát bò phuï trôï.
Con laên: Baèng cao su hoaëc kim loaïi duøng ñeå laên nhöïa dö töø trung taâm veà
phía ñöôøng huùt vaø baãy khí.
Maùy saáy caàm tay: söû duïng trong tröôøng hôïp muoán ruùt ngaén thôøi gian gia
coâng treân saûn phaåm lôùn.
Caùc coâng cuï xöû lyù saûn phaåm: dao, luôõi caïo, cöa, maùy maøi, khoan….
Bình ñöïng an toaøn: ñeå ñöïng MEKP, acetone, chlorua methyl, styren vaø caùc
dung moâi höõu cô, giaáy, khaên, vaûi khoâ ñeå laøm veä sinh.
IV - QUY TRÌNH THAO TAÙC
1. Kieåm tra khuoân saïch seõ, coù bò thuûng maøng khoâng: Khuoân phaûi ñöôïc kieåm
tra thöôøng xuyeân ñeå traùnh caùc tröôøng hôïp beà maët khuoân bò nöùt, roã … caùc ñaàu noái huùt
chaân khoâng bò roø ræ.

2. Thoa kyõ chaát roùc khuoân: Söû duïng chaát roùc khuoân wax, PVAc. Ñaây laø quy
trình raát quan troïng trong nhöõng laàn ñaàu tieân caàn phaûi ñaùnh chaát khuoân nhieàu laàn ñeå
traùnh tröôøng hôïp saûn phaåm sau khi ñoùng raén bò baùm dính vaøo khuoân gaây hoûng khuoân
vaø saûn phaåm
3. Traûi sôïi gia cöôøng: Sôïi ñöôïc ñònh löôïng saün vaø caét theo hình daùng khuoân
ñeå coù theå ñaët vaøo khuoân vaø khoâng bò quaù dö. Caàn phaûi caét sôïi beân ngoaøi khuoân ñeå
traùnh tröôøng hôïp dao caét laøm hö beà maët khuoân.
4. Traûi lôùp löôùi trích khí.
5. Kieåm tra chuøi saïch caùc chaát thaùo khuoân quanh luôùi trích khí, ñaép lôùp gaén
kín maøng (cao su baêng, ñeäm) quanh khuoân, treân vuøng vöøa laøm saïch. Kieåm tra
kyõ, caùc loã huùt khí phaûi hoaøn toaøn thoâng.
6. Traûi lôùp maøng qua toaøn boä caùc phaàn vöøa laép ñaët.
7. Kieåm tra xem ñaõ hoaøn toaøn kín chöa, keïp chaët maøng laïi
8. Môû van huùt chaân khoâng. Kieåm tra laàn cuoái xem khí coù bò roø ræ hay khoâng
9. Môû van cho nhöïa vaøo töø töø vaø giöõ laïi moät ít nhöïa treân ñaàu van
10. Duøng con laên giuùp cho nhöïa töø giöõa phaân boá ñeàu veà phía caùc loã huùt.
11. Quan saùt doøng chaûy ñeå ñieàu chænh aùp suaát chaân khoâng phuø hôïp nhaèm
traùnh hieän töôïng maát nhöïa nhieàu qua caùc loã huùt hoaëc nhöïa khoâng thaám vaøo
caùc goùc xa do aùp suaát chaân khoâng thaáp.
12. Kieåm tra laïi caùc ñieåm tieáp xuùc vaø beà maët cuûa maøng, coù nhaên hay thuûng
khoâng, neáu coù loã thuûng chuøi saïch vaø söûa chöõa ngay baèng caùch daùn baêng keo
nhaïy suaát. Sau khi xong seõ thay ngay.
13. Chôø cho saûn phaåm ñoùng raén. Coù theå ñaët trong loø saáy, phôi naéng hoaëc
duøng maùy saáy ñeå ñoùng raén nhanh hôn.
14. Sau khi saûn phaåm ñoùng raén, thaùo maøng, thaùo saûn phaåm vaø caùc phuï kieän.
Laøm saïch khuoân caån thaän cho saûn phaåm sau.
Treân ñaây laø quy trình huùt chaân khoâng ôû nhieät ñoä bình thöôøng. Neáu söû duïng caùc
phöông phaùp khaùc nhö: ñoùng raén baèng tia cöïc tím, ñoùng raén trong autoclave… thì quy
trình seõ coù theå ñöôïc thay ñoåi cho phuø hôïp hôn.

Kyõ thuaät duøng chaân khoâng ñeå taêng ñoä ñoàng nhaát cuûa saûn phaåm
V. Tính chaát cô lyù cuûa saûn phaåm töø coâng ngheä huùt chaân khoâng
Tính chaát Sôïi mat Sôïi daïng vaûi deät
Tæ troïng 1.2 – 2.7 1.6 – 2.0
Ñoä beàn keùo (psi) 10.000 – 20.000 30.000 – 70.000
Modun keùo (psi) 0.9x106 – 2x 106 1.5x106 – 6x106
Ñoä beàn uoán 20.000 – 40.000 45.000 – 75.000
Modun uoán (psi) 1.2x106 – 1.8x106 2x106 – 5x106
Ñoä beàn neùn (psi) 15.000 – 30.000 30.000 -60.000
Ñoä beàn va ñaäp (ft.lb/in) 5 - 25 10 - 30
Ñoä cöùng Barcol 40 - 80 45 - 85
Haøm löôïng sôïi (%) 30 - 50 45 - 60

CHÖÔNG 5: CAÙC COÂNG THÖÙC TÍNH TOAÙN DÖÏ ÑOAÙN
MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT CÔ HOÏC CUÛA VAÄT LIEÄU COMPOSITE
BAÛNG 1 – TYÛ SOÁ POISSON
Taám composite polyester - sôïi thuûy tinh daïng mat: 0.32
Nhöïa epoxy 0.35
BAÛNG 2 – TÍNH CHAÁT CUÛA SÔÏI GIA CÖÔØNG
Caùc loaïi sôïi gia cöôøng Tyû troïng
(kg/m3)
Ñoä beàn keùo tôùi haïn
(GNm-2)
Modulus (ER)
(GNm-2)
Sôïi Thuûy tinh loaïi E 2540 2 70
Sôïi Carbon
- Ñoä beàn keùo cao
- Ñoä beàn modulus cao
1810
1860
3.4
2.6
240
345
Sôïi Aramid (höõu cô) 1450 2.7 130
SôïiAmiang 2500 3 160
Sôïi Boron 2650 3.5 420

MOÄT SOÁ COÂNG THÖÙC TÍNH TOAÙN DÖÏ ÑOAÙN
TÍNH CHAÁT CÔ HOÏC SAÛN PHAÅM COMPOSITE
I. COMPOSITE ÑOÀNG HÖÔÙNG (CHO BEÀ MAËT CHÒU KEÙO VAØ CHÒU NEÙN EÙP)
1. Tính modulus:
1.1. Theo höôùng chieàu daøi cuûa sôïi thuûy tinh:
c R R R R R

E kE V E.V k.E V E 1V 1 (1)
ER: Ñoä beàn modulus cuûa sôïi thuûy tinh E.
VR: Phaân theå tích cuûa sôïi gia cöôøng.
V : Phaân theå tích cuûa neàn nhöïa.
k: haèng soá, tuøy thuoäc vaøo composite vôùi daïng sôïi thuûy tinh söû duïng, coù caùc trò soá:
ƒ k = 1: composite coù sôïi theo moät höôùng
ƒ k = 0.5: composite coù sôïi roving deät theo hai höôùng
ƒ k = 0.375: composite coù sôïi ngaãu nhieân theo hai höôùng
ƒ k = 0.2: composite coù sôïi ngaãu nhieân theo ba höôùng
1.2. Theo höôùng thaúng goùc vôùi sôïi thuûy tinh :
E E E

R
.
c E V E V
2 . ( 1
)
(2)
R R R
2. Tyû soá poisson :
2.1. Tyû soá poisson cuûa vaät lieäu composite doïc theo höôùng sôïi (chieàu daøi)

c R R R V 1V 1 Q Q . Q (3)
QR : tyû soá Poisson cuûa sôïi vaø Q laø trò soá Poisson cuûa neàn nhöïa.
2.2. Tyû soá Poisson cuûa vaät lieäu composite theo höôùng thaúng goùc vôùi höôùng sôïi thuûy
tinh (chieàu ngöôïc vôùi chieàu theo höôùng sôïi)
Q Q E 2
(4)
1
c 2 c 1
E
c
c

3. Ñoä beàn :
3.1. Ñoä beàn keùo:
Ñoä beàn keùo composite doïc theo chieàu daøi sôïi:
T R R R

Tl chuan khuon composite

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Tl chuan khuon composite

Similar to Tl chuan khuon composite (20)

Tl chuan khuon composite