More Related Content
Similar to Tembang Macapat
Similar to Tembang Macapat (20)
Tembang Macapat
- 2. Puji syukur Alhamdulillah materi "Tembang Macapat" saged kababar wonten ing buku menika, mugi saged mumpangadi tumrap kanca-kancaku sedaya lan winasis Basa Jawa. Kula nglenggana bilih pustaka menika wonten kekiranganipun. Pramila sedaya panukarta saking sinten kemawon katampi kanthi tulus saha bingahing manah murih prayoginipun. Awit keparengipun paring panukarta kaaturaken agenging panuwun. Nuwun. Kata Kata pengantar pengantar II
- 3. Daftar Isi Daftar Isi III Judul Kata Pengantar Daftar Isi Biodata Pengertian Filosofi Tembang Maskumambang Tembang Mijil Tembang Sinom Tembang Kinanthi Tembang Asmaradana Tembang Gambuh Tembang Dhandanggula Tembang Durma Tembang Pangkur Tembang Megatruh Tembang Pocung Ancase Tembung Macapat Paugeran Guru Gatra Guru Wilangan Guru Lagu Tabel Paugeran Unsur Kebasaan Tembung Garba Tembung Kawi Dasanama Sandi Asma Sandi Karsa I II III 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 16 16 16 17 18 18 19 20 21 22
- 4. 1 Yolan Satrya A XI - MIPA 1 / 36 Sma Negeri 1 Pasuruan
- 5. Tembang macapat saget pun wastani salah satunggiling tembang utawi lagu daerah ingkkang kawentar ing tanah Jawi. Dumugi samenika taksih dipun sinau saha dipun ngrembakakaken dening masyarakat Jawi. Tembang macapat pancen ngremenaken dipun sinau. Wonten 11 tembang macapat ingkang dipun kawruhi dening masyarakat suku Jawi. Ingkang saben tembang macapat nggadhahi watak , filosofi saha paugeran piyambak-piyambak. 2
- 6. Filosofi Tembang Macapat yaiku: Saking cacah 11 tembang macapat menika estunipun mujudaken carios lampahing gesang manungsa wiwit saking guwa garba, alam donya ngantos dumugi ing alam kubur. 3
- 7. Filosofi Tembang Maskumambang menika nyariosaken rikala manungsa cinipta dening Kang Murbeng gesang rikala mapan ing guwa garba saderengipun kaparingan ruh, dereng saget pun mangertosi jalu menapa pawestri. 4
- 8. Filosofi Tembang Mijil mratelakaken bilih satunggaling wiji utawi winih sampun lahir ing ngalam donya. Mijil pinangka pralambang wiwitaning manungsa ngambah ing alam donya ingkang taksih suci, taksih ringkih pramila taksih mbetahaken pangrengkuh lan kedah dipun jagi. 5
- 9. Filosofi Tembang Sinom Tembung sinom tegesipun pucuking gegodhongan ingkang nembe semi lan mekar. Tembang Sinom menika nggambaraken lampahing gesang manungsa ingkang nembe ngancik diwasa. Minangka jejering wiranem ingkang nembe mekar saget pun wastani remaja. Nalika nglampahi jejering wiranem nggadhahi tanggel jawab ngudi ngelmu ingkang sa inggilipun supados kagem sangu gesang ing madyaning bebrayan. 6
- 10. Filosofi Tembang Kinanthi Kinanthi saking tembung kanthi tegesipun dipun gandheng utawi dipun tuntun. Filosofi tembang Kinanthi menika nggambaraken lampahing gesang tumrap lare ingkang nembe mbetahaken panggandheng lan panuntun supados saget jumangkah, tumindak supados ing tembenipun mboten nalisir. 7
- 11. Filosofi Tembang Asmaradana Tembung Asmaradana menika kapendhet saking tembung” asmara “ ateges katresnan. Filosofi tembang Asmaradana menika pinangka pralambang lampahing gesang manungsa ngancik ing alam katresnan antawisipun jalu kaliyan pawestri. Kangge nemtokaken pasanganing gesang ing alam donya. 8
- 12. Filosofi Tembang Gambuh Tembung gambuh menika tegesipun: gathuk, nyambung utawi cocog. Tembang Gambuh menika nggambaraken lumampahing gesang manungsa ingkang sampun pinanggih kaliyan jodhonipun ingkang sampun cocog ing manah. 9
- 13. Filosofi Tembang Dhandhanggula Tembung Dhandhanggula saking tembung dhandhang lan gula. Dhandhang menika teges pangajab, dene gula menika manis. Filosofi tembang Dhandhanggula menika mawa teges gesanging manungsa kagungan pangajab manggiha gesang ingkang mulya kebak ing kabagyan. 10
- 14. Filosofi Tembang Durma Tembung Durma menika ateges weweh, peparing. Filosofi tembang Durma menika bilih wonten ing panggesangan kita tansah nengenaken weweh utawi darma dhateng tiyang sanes. Bantu binantu kanthi ikhlas, sebab ngengeti gesang menika mboten ajeg, kala mangsane kita taksih mbetahaken pitulungan tiyang sanes. 11
- 15. Filosofi Tembang Pangkur Tembung pangkur menika saking tembung mungkur ingkang ateges nilaraken. Filosofi tembang Pangkur menika nggambaraken tiyang gesang ingkang sampun mengkeraken kadonyan (duniawi), nilaraken nafsu angkara murka, nyimpangi saking tumindak awon. Sampun nyelak dhateng Pangeran. 12
- 16. Filosofi Tembang Megatruh Tembung megatruh saking “megat” lan “roh”, ingkang tegesipun pegat kaliyan rohipun. Filosofi tembang megtruh menika nggmbaraken bilih sejarah gesangipun ing alam donya sampun rampung. Roh ipun sampun pegat kaliyan badan wadhag (jasmani) lan roh badhe wangsul ing ngayunan Gusti. 13
- 17. Filosofi Tembang Pocung Pocung kapendhet saking tembung pocong. Nggambaraken pungkasing lampahan gesang kita utawi seda sasampunipun dipun suceni lajeng kabungkus mori pethak utawi dipun pocong saderengipun kapetak ing sasana laya. 14
- 18. Tembang macapat mujudaken peranganing budaya lan kasusastran Jawa, sarta tembang macapat ana kang awujud lisan lan tulisan. Tembang macapat iku dianggit mula bukane kanthi ancas/ pangajab ditembangake lan dirungokake/ dimidhangetake, jalaran masyarakat Jawa tradisional iku dhasare padha luwih seneng ngrungokake katimbang sinau dhewe. Teges utawa maknane tembang macapat iku maneka warna werdine, kang surasane kabeh bener lan bisa tinampa kanthi nalar. Kang nyipta tembang macapat iku walisanga ing pungkasaning karaton Majapahit akhir abad 15 Masehi. Wondene cacah utawa gunggunge tembang macapat iku antarane para sarjana, para winasis siji lan sijine ora padha; nanging kang lumrah lan sumebar ing masyarakat, cacahing tembang macapat iku ana 11 (sewelas). Mula gunane tembang macapat, saliyane supaya ditembangake; uga kanggo salah sawijining sarana nyimpen/ ndokumentasi prakara-prakara kang penting banget nganggo wujud tembang macapat; pamrihe bisa nggampangake pangeling-eling lan kanggo nyenengane kang padha maca. Sajroning tembang macapat iku ngemot pitutur, piwulanging urip kang akeh banget; kayata: "pitutur para prajurit, generasi mudha kang utama, panyaruwe/ kritik sosial, cangkriman/ teka-teki, lelucon/ humor, tontonan". 15
- 19. Paugeran tembang macapat wis kawengku dening guru: "gatra, wilangan/wanda, lagu/ dhong-dhing; pedhotan". Kaindahaning tembang macapat iku bisa kadulu saka akehing cengkok 'model, gaya' tembang macapat (papan panggonan/ dhaerah, asmaning priyantun). Guru gatra yaiku cacahing gatra ing tembang macapat. Guru wilangan yaiku cacahing wanda saben sagatra. Guru lagu yaiku tibaning swara ing pungkasaning gatra. 16
- 20. No Jinis Tembung Guru Gatra Guru Wilangan lan Lagu 1. Pocung 4 12i, 6a, 8i, 8a 2. Maskumambang 4 12u, 6a, 8i, 12a 3. Megatruh 5 12u, 8i, 8u, 8i, 8o 4. Gambuh 5 7u, 10u, 12i, 8u, 8o 5. Mijil 6 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u 6. Kinanthi 6 8u, 81, 8a, 8i, 8a, 8i 7. Asmaradana 7 8i, 8a, 8e, 8a, 7a, 8u, 8a 8. Pangkur 7 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i 9. Durma 7 12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7a 10. Sinom 9 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a 11. Dhandanggula 10 10i, 10a, 8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12e, 7a 17
- 21. Tembung garba yaiku tembung loro sing digandheng dadi siji sarana kanggo nyuda cacahe wanda, kanggo nyocogake cacahe wanda ing sajroning tembang, lan kanggo ngringkes tembung ing sajroning ukara. Tembung garba kaperang dadi 3, yaiku: 1. Tembung loro utawa luwih menawa digarba banjur muncul aksara "y", tuladha: Lagyaning lagi dan ning → Taksyalit=taksih dan alit → Kalyan=kalih dan lan → Dupyarsa=dupi dan arsa → Sugyarta=sugih dan arta 2. Tembung loro utawa luwih menawa digarba banjur muncul aksara "w", tuladha: → Kajwareng-kajuwara dan ing → Lumakweng-lumake ing → Ratwagung=ratu dan agung → Ratwelok-ratu dan elok 3. Tembung loro utawa luwih sing kagarba nganggo tembung maha, ananging tembung maha kasebut mung muni "mah", tuladha: → Maharja=maha dan raja 18
- 22. Tembung kawi yaiku tembung-tembung kanga sale saka basa Jawa Tengahan utawa Jawa Kuna. Tembung kawi rinaket banget karo basa rinengga jalaran tembung kawi akeh digunakake ing basa rinengga. Basa rinengga yaiku basa kang digunakake kanggo nggambarake kaendahan lan kawibawan. Tuladha: Agni = geni Amba = aku, ingsun Brama = geni Brangtha = kasmaran Agra = pucuk Ajar = pandhita Aji = Ratu, Raja Akasa = awang-awang Aldaka = gunung Bramantya = nesu Brastha = rusak, ilang Cintra = susah, cilaka Cipta = ngarang Citra = gambaran 19
- 23. Dasanama yaiku wong siji duwe jeneng nganti sepuluh, malah kadhang luwih, kang padha tegese utawa meh padha tegese. Tuladha: Sira = kowe, sampeyan, panjenengan Rina = rinten, siyang, awan Sudra = papa, mlarat, sengsara, kere Misuwur = kawentar, kaloka, kondhang, kasub, Isp. Anak = suta, sunu, siwi, tanaya, weka, atmaja, Isp. 20
- 24. Tuladha: Tak Enteni Abot nandhang kangen Nalika kowe lunga Durung suwe pancene Hawane atiku krasa kesepen Ilang rasa bungah ing dadha Kanca sing wis suwe bebarengan Anane kasunyatan ninggalake Pirang-pirang taun tak enteni Uripku katon mbingungake Tanpa kowe ing kene Rasane nelangsa Aku kudu kepiye saiki? Sandi asma yaiku jeneng kang sinamun ana ing tembang macapat, lumrahe wujud jeneng asli pengarage utawa panciptane tembang. Sandi asma : Andhika Putra 21
- 25. Tuladha: Pepinginan kang samya kae Esthining tyas maujud Naning mulya Dina dina kepungkur Iku dadi landhasaneki Dina kang bakal teka Ing pangangkah tumus Kita bangsa Indonesia Anemahi jaman Nyrambahi Nuwsantara Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas, utawa karep kang sinamun utawa sinamar ana ing tembang. Ana uga wong kang ngarani sandi karsa kuwi sandi ukara yaiku ukara (ukarane kanggo medharake cipta, gagasan, rasa - pangrasa, utawa kekarepan). Sandi karsa : Dina Pendidikan 22