Унших

1. Хичээл №8
Гарааны тухай ойлголт
Онолын vvднээс авч vзвэл шатрын тоглолтыг 3 vндсэн хэсэгт хувааж
болно: гарааны хэсэг–дебют, дунд vе–мительшпиль, тєгсгєл vе–эндшпиль.
Гарааг яаж эхлэхээс тоглолтын цаашдын явц ихээхэн хамаардаг. Ийм ч
учраас гарааны онолын талаар олон мянган ном, гарын авлага хэвлэгдсэн
байдаг. Гэвч эхлэн суралцагчид онолын хувилбар болгон руу нарийвчлан
гvнзгий орох шаардлагагvй. Нvvдэл болгоны учрыг ололгvй хувилбарын дэс
дарааг цээжлэх нь цаашдын єсєлтєнд харин ч эсрэгээр нєлєєлнє. /
Капабланка, Котов зэрэг алдартай олон шатарчид нилээд хожим гарааг
гvнзгийрvvлж судалж эхэлсэн байдаг./ Гарааны ерєнхий ойлголттой эхний
удаа танилцахад л хангалттай. Гарааны тухай тусгай номнууд нь нилээн
сайн бэлтгэгдсэн шатарчдад зориулагддаг. Ийм чиг шугамыг энэ
хичээлvvдэд баримтлах болно.
Гарааны хэсэгт тоглогч аль болохоор бодоо гарган хєгжvvлж, довтолгооны
байрлалыг эзлэх ёстой. Гэхдээ тэднийхээ аюулгvй байдлыг анхаарахаа
мартаж болохгvй. Хамгийн ерєнхий зарчим бол эхлээд тєвийн хvvнvvдээ
тvлхэн / бэрс, тэмээнийхээ хєлийг нээж байна/, морь тэмээгээ гарган сэлгээ
хийж, тэргээ нээлттэй шугаманд байрлуулах. Энэ нь ойролцоогоор 8-с 12
нvvдлийн дотор багтдаг. Эсрэг тоглогчоосоо тvрvvлэн бодоо хєллvvлж,
байрлалаа эзлэн хvчээ дайчилах нь гарааны vеийн тоглолтын гол зорилго.
Yvнийг эхлэн суралцагчид сайн ойлгож авах хэрэгтэй.
Хэрэв эсрэг тоглогч гараан дээр хvv хаявал / сул єгєх/ энэ нь ямар нэгэн
сvрхий аюул агуулаагvй, мєн тоглолтын темпийг нэг ба хоёр нvvдлээс
илvvгvйгээр саатуулахааргvй байвал тэр хvvг идэж болно. Хvvг идсэнээр 2-с
илvv ээлж алдахаар байвал эргэлзээтэй: Цагаан тал эхлэн нvvдэг тул энэ
талаар бас бодож болох бол хар тал маш ховор зарим тохиолдлоос бусад
vед ийм хvvг идэж хэрэггvй байдаг. Энэ талаар тодорхой нэг дvрэм журам
байхгvй бєгєєд, тоглогч єєрєє л бvхнийг цэгнэн vзээд шийдээ гаргадаг.
Сэлгээг ихэвчлэн богино тал уруугаа хийдэг ба энэ vед ноён арай
хамгаалалт сайтай. Ямар нэгэн чанар алдахаар юм уу, эсвэл байрлал нь
муудахаар бол заавал сэлгээ хийх хэрэггvй байдаг.
Дээр дурдсан бvх зvйлийг жишээн дээр авч vзье.
1.d4 ба
1.e4 нvvдлvvд нь бэрс мєн аль нэг тэмээний хєлийг / нvvх
шугамыг/ нээж єгдєг. Бусад эхний нvvдлvvд ийм боломжгvй тул дээрх 2

2. нvvдлийг илvv гэж vзэж болно. Энэ 2-с нэгийг нь сонгоё.
1. e2-e4 e7-e5
2. Ng1-f3
Бодоо гарган хєгжvvлж байгаа боловч бас довтолгоотой нvvдэл.
2……. d7-d6
Хар тал хамгаалах тактик барин зарчмын хувьд бол сайн биш нvvдэл хийлээ.
Гараан дээр боломжтой л бол хvvгээр биш бодоороо нvvхийг эрмэлзэх
хэрэгтэй.
3. d2-d4
Цагаан шууд довтолгооны хувилбарыг сонголоо. Єєрийнхєє боднууддаа
хангалттай чєлєєтєй орон зай бий болгох зорилготойгоор тєвийг эзлэхийг
эрмэлззэж байна.
3........ Nb8-d7
Хар тєвєє алдахыг хvссэнгvй. Морио с6 дээр гаргахаас ингэж гаргасан нь
дээр гэж vзсэн бололтой. 3.... Nd7 нvvдэл нь зарчмын хувьд буруу нvvдэл.
Яагаад гэвэл с8 дээр байгаа тэмээнийхээ хєлийг хааж байна. Єєрийнхєє
боднуудын хєллєгєєг хєнгєлєхийн оронд хавчигдмал байрлал бий болголоо.
4. Bf1-c4 h7-h6
4…. h6 нvvх шаардлагатай болсон нь ємнєх нvvдлийнхээ горыг амсаж байгаа
хэрэг. Сонгосон хувилбар чинь буруу болсныг харуулсан гэсэн vг. 5. Ng5

3. нvvхээс сэргийлж дараах байдлаар нvvвэл: 4... Be7 5. dxe5 Nxe5 (5... dxe5 6.
Qd5) 6. Nxe5 dxe5 7. Qh5 хэмээн цагаан тал хvv хожих болно.
5. Nb1-c3 Ng8-f6
6. Bc1-e3 Bf8-e7
7. Qd1-e2
Илvv хєллєгєєтєй болохын тулд цагаан сэлгээ хийж хугацаа алдахыг ч
хvсэхгvй байна. Цагааны сvvлийн нvvдлийн зорилго нь харыг с7-с6 нvvлгэх.
Цагаан тэргээ d1 дээр авчран d4:e4 нvvх гээд байгаа тул бэрсний буух
буудлыг с7 дээр гаргаж байгаа юм. Бусад тохиолдолд хар тал e5:d4 нvvж
тєвєє алдахаас єєр аргагvй болно.
7........... с7-с6
8. Ra1-d1 Qd8-c7
9. 0-0
Цагааны хєллєгєє дууслаа. Харин харын хувьд нилээн хавчигдмал байрлал
vvсжээ. Цагааны байрлалд ямар нэг сул тал алга, боднууд нь дайралтанд
бараг бэлэн болжээ. Энэ жишээг сайтар судалж учрыг нь олох хэрэгтэй.
Нvvдлvvдийг толгойд орж ирснээр нь л ямар нэгэн гарааны лавлах
ашиглалгvй хийсэн. Онолын хувилбаруудтай таарч байгаа эсэхийг мэдэхгvй
юм. Энэ шатны сургалтанд энэ нь тийм чухал биш.
1. e4 e5 2. Nf3 d6 3. d4 Нvvсний дараа дараах хариу нvvдлийг хийж
болох юм.

4. 3… Bg4 Сул нvvдэл. Аль нэг морьноосоо ємнє тэмээ гаргаж хэрэггvй
гэсэн зарчмыг зєрчсєн байна. Мєн тоглолтын эхэн vед ямар нэг илт ашиг
байхгvй л бол тэмээг мориор сольж хэрэггvй.
4. dxe5 Bxf3 4.... de гэвэл хvvгээ алдах болно.
5. Qxf3 dxe5 6. Bc4 Qf6 Хэрэв 6... Nf6 гэвэл 7. Qb3 нvvн хvv иднэ.
7. Qb3 b6 8. Nc3 c6
Байрлалаас харахад хар тал бэрснээсээ єєр бод гаргаагvй байна. Цагаан
тал тэмээ, морь гаргасан байгаа бєгєєд 9. Nd5 хэмээн нvvж илт давуу
болно. Yvсэх хувилбаруудыг єєрєє бие даан vзнэ vv.
Эхлэн суралцагчдын нvvх дуртай h2-h3, a2-a3 ( h7-h6, a7-a6 ) нvvдлvvд нь
бодны хєллєгєєг саатуулж ээлж алдуулдгийг анхаарсан байх аа.
Харин одоо 1. e4 e5 2. Nf3 –ийн дараа хамгийн их дэлгэрсэн нvvдлийг авч
vзье. 2.... Nc6
Бодоо хєллvvлэнгээ хvvгээ хамгаалсан нvvдэл.
3. Nc3 Nf6 4. Bb5 Аль нэг морио гаргатал энэ тэмээг байрнаас нь
хєдєлгєж хэрэггvй байдаг. Харин одоо бол бас с4 дээр гаргаж ч болох
байсан. Довтолгоонтой хувилбарыг сонгоё.
4.... Bb4 Хар тал ч гэсэн боломж гарвал тэмээгээ мориор солин тєвийн
хvvг идэх санаатай адилханаар нvvж байна.
5. O-O Харин одоо 5... Bxc3 6. bxc3 Nxe4 хэмээн нvvх нь цаашдын
явцаас харахад ашиггvй байдаг. Харин ч цагааны тэрэг тєвийн шугамыг

5. эзлэн хvчтэй даралт vзvvлж эхэлнэ.
5.... O-O 6. d3 d6 Ноёныхоо хvvг хамгаалангаа тэмээнийхээ хєлийг нээж
байна.
7. Bg5 Маш хvчтэй нvvдэл. Дараагийн нvvдэлдээ 8. Nd5 нvvн санаачлагыг
гартаа авна. Ингvvлэхгvйн тулд хар тал 7.... С:c3 нvvхээс єєр аргагvй.
Гарааны хэсэг 7 нvvдэлд багтлаа. Хар тал дээр хэлсэнчлэн тэмээгээрээ
морийг идэн хvvг нь давхардуулж байгаа боловч тоглолтын ийм эхэн vед
харин энэ нь ч цагаанд давуу талыг олгоно. Учир нь d4–ийн буудлыг
хяналтандаа аван тєв рvv чиглэн давхарласан учраас. Дээрх байрлалд хар
тал хамгаалахаас єєр аргагvй байдалд орж байгаа бєгєєд санаачлагыг
авсан цагаан тал илт давуу болно.
Дараагийн жишээ: 1. e4 e5 2. Nf3 Nc6 3. Bb5
36

6.
Ийм гарааг испани тавил гэж нэрлэдэг. Энэ бол эртний, хамгийн сайн
гарааны нэг. Хар тал олон янзаар нvvж болох боловч дурын нэг нvvдлийг
сонгоё.
3.... Nf6 4. O-O Хар тал 4.... Се7 эсвэл 4.... d6 нvvх хэрэгтэй. Харин
сул орхисон хvvг идэхийг зєвлємєєргvй байна. Учир нь цагаан 5.d4 тvлхэн
яваандаа хvvгээ буцаан авч илvv байрлалтай болдог.
Єєр нэгэн жишээг vзье.
1. e4 e5 2. Nf3 Bc5
37

7.
Хар тал хvvгээ хаян / хэрэв цагаан тvvнийг идэх юм бол / боднуудаа хурдан хєллvvллэн хугацаа
хожихыг хvсэж байна. Ємнєх хичээлд дурдсанчлан нэг юм уу хоёр нvvдлээр ээлж алдаж байгаа
тул хvvг идэж болно. Иймэрхvv тохиолдолд тоглогч ямар нэгэн шууд аюул байгаа эсэхийг сайтар
шалгаад байхгvй байна гэж vзвэл дараагийн vр дагавраас айлгvйгээр хаясан хvvг идэж байх
хэрэгтэй. Ихэнх тохиодолд зєвхєн туршлага л ямар vед идэх, ямар vед идэж болохгvйг хэлж
єгдєг.
<<< Yргэлжлэл бий >>>