Нашыя звяры. Звяры Беларусі.

2. Звяры Беларусі
У дзікай фауне Беларусі адзначаныя 73 віды звяроў.
Звяры насяляюць лясы, палі, лугі, балоты, трапляюцца каля жылля
чалавека, некаторым з іх уласцівы падземны або паўводны спосаб
жыцця. Рукакрылыя прыстасаваліся да актыўных працяглых палётаў.
Сярод млекакормячых Беларусі шмат каштоўных паляўніча-
прамысловых жывёлаў. 14 відаў звяроў занесеныя ў Чырвоную кнігу
Беларусі.
Самыя маленькія звяры ў Беларусі – мышы-малюткі (каля 5 г), з
найбольшых – зубр (да 1000 кг). Даўжэй за ўсіх жывуць зубр і буры
мядзведзь – 30-50 гадоў. Менш за 2 гады жывуць мышападобныя
грызуны.
Вялікі ўплыў на склад фауны робіць дзейнасць чалавека. У 17-19
стагоддзях у выніку палявання на тэрыторыі Беларусі вынішчаны
еўрапейскі тур, тарпаны, высакародныя алені, собаль, расамаха, дзікі
кот.

3. Атрад Насякомаедныя
Крот Еўрапейскі
Вядзе падземны лад жыцця. Даўжыня цела 12-16 см.
Маса да 110 г. Цела доўгае, шыя скарочаная, галава
конусападобная, пляскатая, з хабатком на канцы.
Маленькія вушныя адтуліны прыкрытыя скурай.
Вочы маленькія і таксама надзейна схаваныя пад
поўсцю. Крот пры патрэбе можа альбо выпінаць іх,
альбо ўцягваць. Ноздры знаходзяцца на ніжнім баку
мыскі і амаль не забіваюцца зямлёй пры капанні.
Хвост кароткі. Пярэднія лапы большыя за заднія і
вельмі шырокія. Гэта сапраўдныя рыдлёўкі. На іх
вялікія кіпцюры, а кісці вывернутыя, каб зручней
было капаць зямлю перад сабой і кідаць яе назад.
Поўсць роўнага чорнага колеру, густая, кароткая.
Такая поўсць не прапускае вільгаці і не замінае крату
рухацца ў цесных падземных хадах наперад і назад.
Працягласць жыцця крата не менш за 3 гады.

4. Атрад Насякомаедныя
Звычайны вожык
Гэтыя калючыя звяркі сустракаюцца ў скверах,
садах і парках, на сельскіх вулачках і лясных
дарогах. Не падабаюцца ім забалочаныя месцы і
лясныя масівы. Вожыкі, у адрозненне ад іншых
жывёл, часта селяцца бліжэй да чалавечага жылля
і лёгка прыстасоўваюцца да створаных людзьмі
ландшафтаў. Гняздо вожык робіць на зіму і на
перыяд з'яўлення патомства, збіраючы ў кучу
сухую траву і лісце. З холадам вожыкі ўпадаюць у
спячку, якая працягваецца да цёплых дзён. Ядуць
насякомых і іх лічынак, жабаў, грызуноў, яшчаркаў,
змеяў (у тым ліку атрутных), яйкі і птушанятаў. За
ноч вожык можа з'есці столькі ж, колькі важыць
траціна яго цела. Вожык чапляе дзікія яблыкі на
іголкі, толькі дзеля дэзінфекцыі: кіслы сок пладоў
дапамагае яму пазбавіцца ад кляшчоў і блыхаў.

5. Сямейства Землярыйкавыя
Гэта дробныя звяркі, знешне
падобныя да мышэй, але з
мыскай, выцягнутай у
хабаток.
Землярыйкі ўсяедныя, але
харчуюцца, галоўным чынам,
казуркамі, іх лічынкамі і
дажджавымі чарвякамі.
Перапынкі на сон у
землярыек вельмі кароткія.
Без ежы землярыйка хутка
гіне: дробныя віды ўсяго за
7-9 гадзін.
У спячку землярыйкі не
ўпадаюць. Яны прыносяць
істотную карысць: нішчаць
глебавых казурак і іх лічынак.

6. Сямейства Землярыйкавыя
Хахуля
Адносна невялікі, паўводны
звярок са шчыльным
целаскладам. Хахуля селіцца
каля ціхіх, з водна-балотнай
расліннасцю, неглыбокіх
вадаёмаў. Улетку звяркі жывуць
паасобку, парамі ці сем'ямі,
узімку ў адной нары можа жыць
да 12-14 асобаў рознага
ўзросту.
Хахуля – дзённая жывёла.
Асноўным кормам для яе
служаць маларухомыя
насельнікі вадаёмаў і часткова,
асабліва ўвосень і ўзімку,
водныя расліны.

7. Атрад Рукакрылыя
Кажан
У Беларусі прадстаўлены вельмі шырока – 18 відаў. Гэтых жывёл
можна ўбачыць ноччу і нават у горадзе. Большасць на зіму
ўпадае ў спячку або адлятае на зімоўку ў Заходнюю Еўропу і ў
Карпаты.

8. Атрад Зайцападобныя
У Беларусі заяц-бяляк
сустракаецца на ўсёй
тэрыторыі, аднак часцей
у цэнтральных і
паўночных раёнах. На
Палессі гэты від
сустракаецца рэдка.
Жывуць белякі ў лясах, на
ўскраінах балот, уздоўж
рэк і азёр. Адкрытых
прастораў белякі
пазбягаюць.
Русакі наадварот
засяляюць палі, сенажаці,
ускраіны лесу, высечкі. У
лясных масівах русак
сустракаецца рэдка.

9. Атрад Грызуны
Сямейства Вавёркавыя
Вавёрка звычайная сустракаецца ў лясах і
парках. Палятуха знешне падобная да
вавёркі, але ў 2 разы меншая. Галава
невялікая з кароткімі вушамі без кутасікаў.
Вочы вялікія, пукатыя, чорныя. Па баках цела
паміж заднімі і пярэднімі канечнасцямі
знаходзіцца пакрытая поўсцю скураная
складка, пры дапамозе якой звярок плануе з
дрэва на дрэва. І адны і другія мяняюць
афарбоўку футра і робяць запасы ежы на зіму.
Рабы суслік сустракаецца на Захадзе
Беларусі, любіць узвышшы, кукурузныя і
пшанічныя палі. Узімку ўпадае ў спячку. Спіць
суслік у вельмі характэрнай паставе: седзячы
на задніх лапах, прыхіліўшы галаву да пуза і
прыкрыўшыся зверху хвастом.

10. Атрад Грызуны
Бабёр еўрапейскі або рачны
Паўводная жывёла. Жыве сем'ямі
на рэках, азёрах і каналах з
багатай расліннасцю. Жыве ў
норах або "хатках" вышынёй да 3-
ох м. і дыяметрам да 12-ці м.
Будуе плаціны, часам даўжынёй
да 100-200 м. Афарбоўка светлая
або цёмная. Пальцы задніх
канечнасцяў злучаныя
перапонкай. Хвост плоскі, пакрыты
цёмна-шэрымі рагавымі шчыткамі.
Зубы ў бабра растуць усё жыццё,
таму ён сточвае іх аб цвёрдыя
пароды дрэў. Корміцца раслінамі.
Робіць падводныя запасы корму
на зіму .

11. Сямейства Соневыя
Вельмі рухавыя звяркі, хутка перамяшчаюцца
як па зямлі, так і па галінах дрэў. Гнёзды робіць
у дуплах, старых птушыных ці вавёрчыных
гнёздах, сярод каранёў, пад паваленымі
дрэвамі. Кормяцца насеннем, ягадамі,
насякомымі, малюскамі, яйкамі птушак. На зіму
ўпадаюць у спячку. Палчок спіць з кастрычніка
да чэрвеня. Лясныя соні прачынаюцца значна
раней – у сакавіку-красавіку. Да такой
працяглай спячкі звяркі рыхтуюцца грунтоўна,
назапашваючы за лета столькі тлушчу, што
становяцца ўдвая цяжэй. Жывуць у цёплую
пару года паасобку, увосень соні ўкладваюцца
спаць кампаніямі да 27 звяркоў –
прыціснуўшыся адзін да аднога, лягчэй
захаваць цяпло. Спіць соня, згарнуўшыся колам
і прыкрыўшы мыску хвастом.

12. Сямейства Мышыныя
Дробных прадстаўнікоў сямейства
называюць мышамі, буйных – пацукамі.
Мышы і пацукі валодаюць унікальнай
здольнасцю адаптоўвацца да любых
умоў пасялення. Маленькая вёрткая
мышка лёгка знаходзіць сховішча ў
любой шчыліне, і халады ёй не
страшныя, абы быў корм.
У лясах і на палях Беларусі жывуць
маленькія сімпатычныя мышы-малюткі.
Яны такія малыя, што караскаюцца па
каласку, як па ствале дрэва, і сцяблінка
не схіляецца пад іх цяжарам.
Якая жывёла загубіла больш за ўсё
чалавечых жыццяў? Пацукі! Яны неслі
свету згубу, распаўсюджваючы
страшныя інфекцыі, такія, як чума і тыф.

13. Сямейства Хамяковыя
Сямейства ўключае 134 роды і незлічоную
колькасць відаў. У Беларусі сустракаецца 9
відаў. Палёвак нярэдка блытаюць з мышамі,
але яны больш падобныя да хамяка. Убачыць
іх няпроста: яны вядуць начны лад жыцця.
Лясныя палёўкі – ежа многіх драпежнікаў,
такіх як гарнастаі, куніцы, рысі, лісы, совы,
каршакі. Андатра – самы буйны звер
сямейства. Радзіма андатраў – Паўночная
Амерыка. Каля 100 год назад іх прывезлі ў
Еўропу. Андатры жывуць па берагах
вадаёмаў – яны выдатныя будаўнікі. З сухой
травы, змацаванай глеем, яны выбудоўваюць
сабе цэлыя хаты з дахам. Хамяк вядзе начны
лад жыцця, увесну і ўвосень актыўны і днём.
Зімой спіць. Перыядычна прачынаецца і
корміцца насеннем, назапашаным летам.

14. Атрад Драпежныя
Буры Мядзведзь
Самы буйны драпежнік у Беларусі. Даўжыня цела
200-238 см, маса каля 150-250 кг (макс 387). Тулава
масіўнае. Галава буйная з невялікімі вушамі. Хвост
кароткі. Лапы магутныя, з доўгімі кіпцюрамі, якія не
ўцягваюцца.
Афарбоўка поўсці зменлівая: ад цёмна-бурай або
амаль чорнай да буравата-палевай. Вядзе адзіночны
спосаб жыцця. Актыўны на змярканні і ўначы. Зіму
праводзіць у бярлозе. Бярлог робіць у глухіх месцах,
куды мала хто наведваецца. Корміцца ягадамі,
маладым разнатраўем, парасткамі асіны, рабіны,
дубу, а таксама палюе на дзікоў, ласёў, аленяў,
казуль. Зрэдку нападае на свойскую жывёлу,
разбурае пчальнікі. Мядзведзіцы – далікатныя маці.
Тры гады яны неразлучныя са сваімі дзіцянятамі:
гадуюць, выхоўваюць і навучаюць іх.

15. Сямейства Куніцавыя
Нягледзячы на сур'ёзныя адрозненні,
ва ўсіх прадстаўнікоў сямейства ёсць
шмат агульнага: выцягнутае цела і
кароткія лапкі, добра развіты слых і
нюх, і адносна слабы зрок. Адны
куніцавыя, як, напрыклад, лясныя
куніцы, асвоілі дрэвы; іншыя, як,
напрыклад, тхары, аддаюць перавагу
зямлі; трэція вядуць водны і паўводны
лад жыцця, як выдры, а барсукоў
можна назваць падземнымі жыхарамі,
паколькі іх норы нагадваюць цэлыя
падземныя гарады. Сярод іх ёсць
малыя драпежнікі – гарнастаі. Усе
куніцавыя славяцца сваім шыкоўным
футрам, што робіць іх жаданай
здабычай паляўнічых.

16. Сямейства Сабачыя
Улетку, калі ежы ўдосталь, ваўкі часта жывуць
і палююць паасобку. З надыходам зімы яны
яднаюцца ў зграі. Кожны воўк – гэта асоба са
сваім характарам і "талентамі".
У лясах Беларусі жыве мілы звер. Знешне ён
нагадвае янота: кароткія лапкі, пухнаты
кажушок і хвост, чорная маска на мысцы. Гэта
янотападобны сабака. Ён ўсяедны і сілкуецца
ўсім, што знойдзе на сваім шляху. Гэта адзіны
прадстаўнік сабачых, які ўпадае ў зімовую
спячку.
Лісы жывуць паасобку, але ў перыяд
размнажэння ствараюць пары. Лісіная сям'я
селіцца ў нары са складанымі падземнымі
хадамі. Выйсці з нары звычайна схаваныя пад
каранямі дрэў і вельмі вузкія, каб не завітаў
няпрошаны госць. Сваю хату лісы могуць
вырыць самі ці хітрасцю заняць чужыя.

17. Сямейства Каціныя
Рысь трымаецца буйных лясных масіваў.
Аддае перавагу глухім участкам з густым
падлескам і бураломам. Рысь вядзе сямейна-
асобны спосаб жыцця. Перамяшчаецца лёгка
і бясшумна, можа лазіць па дрэвах. Здабычу
высочвае або падпільноўвае ў засадзе на
сцежках ці каля вадапою. Корміцца зайцамі,
казулямі, вавёркамі. Рысь не здольная доўга
пераследваць здабычу і, калі не нагоніць яе ў
першыя хвіліны, адмаўляецца ад яе.
Сярэднееўрапейская лясная котка буйней за
хатнюю котку, а таксама мае таўсцейшы мех.
Па знешнім выглядзе вельмі падобная на
хатнюю котку, але адрозніваецца афарбоўкай:
папярочнымі палосамі. Лясныя коткі былі
знішчаныя цалкам, але адноўленыя ад
прыручаных катоў і выпушчаныя на волю.

18. Янот-паласкун
Радзімай янотаў з'яўляецца Паўночная
Амерыка, але чалавек распаўсюдзіў
гэтых звяроў у лясах Еўропы. Яноты
жывуць недалёка ад вады, дзе
палошчуць усё, што знойдуць ці
зловяць, – адгэтуль і назва: "янот-
паласкун". Чым выкліканыя такія іх
паводзіны застаецца загадкай. Справа
не толькі ў ахайнасці жывёл, бо яны
палошчуць і ідэальна вымытую ежу.
Яноты ўсяедныя: сілкуюцца
насякомымі, малюскамі і рыбай. У іх
меню ўваходзяць ягады, арэхі, ядомыя
карэньчыкі, трава.
Гэтыя звяркі сяброўскія. Займаючы
кожны свой участак, яны вельмі
памяркоўныя да суседзяў.

19. Атрад Парнакапытныя
Дзікі
Дзік – ўсяеднае парнакапытнае
няжвачнае млекакормячае.
Адрозніваецца ад свойскай свінні
больш кароткім целам, больш
тоўстымі і высокімі нагамі. Галава
ў дзіка доўгая і тонкая, вушы
доўгія, вострыя і стаячыя. Іклы
моцна развітыя і вострыя: у
самца яны большыя, чым у самкі.
Чорна-бурае шчацінне на спіне
ўтварае нешта накшталт грывы.
Падшэрстак буравата-шэры,
морда, хвост, ніжняя частка ног і
капыты – чорныя.
Вельмі люты звер, асабліва самкі,
якія абараняюць сваіх парасятак.

20. Сямейства Парнакапытныя
Зубр еўрапейскі
Еўрапейскі від з роду бізонаў, рэдкая жывёла,
якая знаходзіцца ў стане аднаўлення
папуляцыі. Апошні прадстаўнік дзікіх быкоў у
Еўропе. Зубр – самае цяжкае і буйное з
наземных млекакормячых у Еўропе. У
вясенні і летні перыяд зубры трымаюцца ў
мясцінах з разнатраўем і сілкуюцца
пераважна травой і карой дрэў. Увосень часта
канцэнтруюцца ў дубровах. Зімой добра
раскопваюць корм з-пад снегу капытамі ці
рагамі, робяць ямкі ў снезе пысай, ядуць
шмат галінак і кары, часам могуць есці нават
ігліцу, у запаведніках трымаюцца паблізу
спецыяльных падкормачных пляцовак.
Акрамя гэтага могуць есці парасткі раслін,
лішайнікі і нават грыбы.

21. Сямейства Аленевыя
Алені жывуць статкамі, прычым самцы
трымаюцца асобна ад самак. У статку
самцоў не больш за дзясятак жывёл, на чале
якіх стаіць ўладальнік самых раскошных
рагоў.
Лось – самы буйны з усіх аленяў. Гэтыя
гіганты дасягаюць 2-ух м. у вышыню і важаць
да 700 кг. Улетку ў яго няма ворагаў. Узімку
галодныя ваўкі збіваюцца ў зграі. Да таго ж
узімку ласі скідаюць рогі. Праўда, рогі
служаць ласю не гэтулькі сродкам абароны,
колькі турнірнай зброяй у паядынках за
самку. Але і бязрогі лось не такі ужо
безабаронны – магутны ўдар капыта
здольны раскроіць чэрап ваўку.
Казулю назвалі так, бо яна сапраўды
падобна да казы, але больш статная і
прыгожая. Насамрэч – гэта алень.

22. Атрад Непарнакапытныя
Тарпан
Дзікі конь. Вышыня тарпана
да 137 см. Склад цела дужы,
масць шэрая. Уздоўж спіны
чорная паласа, грыва і хвост
чорныя. Адрозніваюцца ад
хатніх ростам – тарпаны
ніжэйшыя. Былі пашыраныя
ў Еўропе і ў Заходнім
Казахстане. Тарпан стэпавы
вынішчаны ў XVIII—XIX ст.
Тарпан лясны – на пачатку
XIX ст. Папуляцыю аднавілі з
прыручаных тарпанаў. У
1962 і 1968 з Польшчы на
Беларусь завезена 5 асобін у
Белавежскую пушчу.

23. МАЛАЙЦЫ!