1. ΣΧΕΔΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ
ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Σοφία Σαββοπούλου, Φωτεινή Σωτηροπούλου, Παύλος Σινιγάλιας
3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1η ΩΡΑ: σελίδες 119-122 (…ομαδοποιούνται στο ίδιο είδος.)
Συζητούνται οι αντιλήψεις των μαθητών για την εξέλιξη. Παρουσιάζεται η
έννοια του είδους. Πώς διαπιστώνουμε την εξέλιξη στο πέρασμα του χρόνου.
Συζήτηση στην τάξη: Τι γνωρίζετε για την εξέλιξη; Τι πιστεύετε ότι είναι η
εξέλιξη;
Χρησιμοποιούμε τις απαντήσεις των μαθητών για να επισημάνουμε ότι:
… Η αντίληψη περί εξέλιξης των ζωντανών οργανισμών από γενιά σε γενιά
είναι πολύ παλιά.
… Ο Δαρβίνος έδωσε ένα μοντέλο που περιγράφει πώς εξελίσσονται οι
ζωντανοί οργανισμοί.
… Πολλοί άνθρωποι δύσκολα δέχονται / δεν δέχονται την αλήθεια της
θεωρίας αυτής.
… Σε αντίθεση με τους κοινούς ανθρώπους, οι επιστήμονες δεν έχουν
επιφυλάξεις ή δυσκολίες να δεχθούν την εξέλιξη.
… Η εξέλιξη δεν είναι βελτίωση, ούτε κατευθύνεται προς κάποιο πρότυπο.
… Η θεωρία της εξέλιξης ενοποιεί την επιστήμη της Βιολογίας.
Ερώτηση: Τι είναι αυτό ακριβώς που εξελίσσεται;
Για να καταγράψουμε μια οποιαδήποτε αλλαγή, π.χ. την εξέλιξη, πρέπει να
ορίσουμε το παρατηρούμενο φαινόμενο. Τι είναι αυτό που εξετάζουμε αν και πώς
αλλάζει; Στον κατάλογο που ακολουθεί βρείτε τι θα συγκρίνουμε για να βρούμε
αν υπάρχει εξέλιξη:
Σύγχρονη φωτογραφία λύκου.
Απολίθωμα σκύλου.
Σύγχρονη φωτογραφία σκύλου.
Στοιχεία για την απόδοση του σιταριού σήμερα.
Στοιχεία για την απόδοση του σιταριού κατά τον 19ο αι.
Στοιχεία για την απόδοση του σιταριού στην Αρχαία Ελλάδα.

2. Ορισμός του είδους για τα είδη που παράγονται με αμφιγονία με το μειξιολογικό
κριτήριο. Παραδείγματα ειδών και ρατσών μέσα στο ίδιο είδος.
Ερώτηση: Πώς καθορίζεται το είδος στους ζωντανούς οργανισμούς που
παράγονται μονογονικά; Αναφέρονται παραδείγματα από πρώτιστα και μύκητες.
Παρουσιάζονται φωτο ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν το τυπολογικό κριτήριο.
Παρουσιάζονται δύο παρόμοια φαινομενικά άτομα που ανήκουν σε διαφορετικό
είδος. Ρωτούμε τους μαθητές με ποιο κριτήριο μπορούμε να τα διακρίνουμε.
Δίνουμε έμφαση στη διαφορετική βιοχημική σύνθεση.
2η ΩΡΑ: σελίδες 122 (Με βάση αυτό…) – 124 (…για τον τρόπο που
πραγματοποιείται.)
Παρουσιάζεται η κατάταξη των ειδών και συνδυάζεται με την εξέλιξη.
Παρουσιάζεται η θεωρία του Λαμάρκ.
Παρουσιάζουμε τις φωτο: α) Η κουρούνα και το κοράκι. β) Η δεκοχτούρα και το
περιστέρι. Ρωτάμε τους μαθητές αν αναγνωρίζουν το είδος στο οποίο ανήκουν.
Εισάγουμε την έννοια του συγγενικού είδους και του γένους.
Κατ’ αναλογία εισάγουμε την έννοια της οικογένειας κ.λπ.
Παρουσιάζεται το δένδρο ταξινόμησης των ειδών.
Ερώτηση:
Ο λύκος και το τσακάλι ανήκουν σε διαφορετικά είδη που όμως μοιάζουν. Ας
δώσουμε μια εξήγηση γι’ αυτό το γεγονός:
Α. Η ομοιότητα είναι τυχαία.
Β. Πρόκειται για είδη που προέκυψαν σχετικά πρόσφατα, από ένα κοινό
πρόδρομο είδος.
Γ. Είναι ήδη που με την πάροδο του χρόνου θα εξομοιωθούν.
Δ. Άλλη εξήγηση.
Η απάντηση δίνεται από τα απολιθώματα και είναι η ….
Παρουσιάζουμε μια σειρά απολιθωμάτων που δείχνουν έναν κοινό πρόγονο δύο
ειδών.
Επομένως δύο είδη του ιδίου γένους έχουν έναν κοινό πρόγονο, που χαρακτηρίζει
το γένος τους.
Συμπληρώνουμε τις προτάσεις βλέποντας τη συστηματική κατάληξη των ειδών:
Δύο γένη της ίδιας οικογένειας έχουν ………………… που χαρακτηρίζει
………………………………
Δύο οικογένειες της ίδιας τάξης έχουν …………………… που χαρακτηρίζει
……………………………….

3. ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Η συστηματική τάξη των οργανισμών αντανακλά την ιστορία της εξέλιξης των
ειδών. Όσο πιο συγγενικά είναι δύο είδη, τόσο πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο
έχουν και αντιστρόφως ………………………………………………………………………………..
Παρουσιάζεται κατάλογος των φιλοσόφων και φυσιοδιφών που διατύπωσαν την
άποψη ότι τα είδη εξελίσσονται.
Ερώτηση: Η σύλληψη ενός γενικού φαινομένου που συμβαίνει στη φύση είναι μια
επιστημονική θεωρία όταν…
Α. κάποιος τη διατυπώσει
Β. κάποιος περιγράψει το μηχανισμό με τον οποίο λειτουργεί αυτό το γενικό
φαινόμενο.
Γ. κάποιος προτείνει τρόπους παρατήρησης φαινομένων ή πειραμάτων που
εξηγούνται από τη θεωρία.
Δ. κάποιος προτείνει υποθετικά φαινόμενα τα οποία αν παρατηρηθούν θα
αποδείξουν ότι η θεωρία αυτή δεν ισχύει.
Ισχύουν όλα τα παραπάνω.
Ο πρώτος που περιέγραψε έναν μηχανισμό για την εξέλιξη των ειδών ήταν ο Ζαν-
Μπατίστ Λαμάρκ.
3η ΩΡΑ: σελίδες 124 -126 (§3.1.3)
Παρουσιάζεται η ζωή του Δαρβίνου και η λογική συνέπεια ανάμεσα στις
παρατηρήσεις του και τη θεωρία της φυσικής επιλογής.
Ο ΔΑΡΒΙΝΟΣ
Προβάλλεται το αρχείο P.P. για τη ζωή και το έργο του Δαρβίνου από το DVD
«Δαρβίνος 200».
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ
Παρουσίαση του αρχείου PPt ή εννοιολογικός χάρτης για τη θεωρία του
Δαρβίνου. Στην πορεία υποβάλλουμε τις εξής ερωτήσεις στους μαθητές:
Γιατί οι πληθυσμοί, ενώ έχουν την τάση να αυξάνονται, παραμένουν σε γενικές
γραμμές σταθεροί; (Παρουσίαση του 1ου συμπεράσματος.)
Όλα τα άτομα ενός πληθυσμού έχουν τις ίδιες πιθανότητες να επιβιώσουν ή να
πολλαπλασιαστούν; (Παρουσίαση του 2ου συμπεράσματος.)
Τα χαρακτηριστικά μέσα στον πληθυσμό θα εμφανίζονται μετά από μερικές
γενιές με τις ίδιες αναλογίες; (Παρουσίαση του 3ου συμπεράσματος.).
Μια διαφάνεια για τη διαφορά μεταξύ φυσικής και τεχνητής επιλογής.

4. 4η ΩΡΑ: σελίδες 129 -130 (§3.1.5, 3.1.4 διδάσκονται αντίστροφα)
Διδάσκεται ένα παράδειγμα εξέλιξης και αντιδιαστέλλεται προς την
ειδογένεση.
Παρουσιάζεται το παράδειγμα της Biston Betularia. Υποβάλλονται οι εξής
ερωτήσεις στους μαθητές:
Η εξέλιξη που παρουσιάστηκε αφορούσε στο είδος ολόκληρο ή στον πληθυσμό
της Αγγλίας και της Σκωτίας;
Η εξέλιξη αυτή είναι ένα θέμα το οποίο η βιολογία εξετάζει σε ορισμένα άτομα
μόνον ή στατιστικά σε επίπεδο πληθυσμού;
Η εξέλιξη αυτή θα συνέβαινε ούτως ή άλλως ή ήταν συνάρτηση των τοπικών
συνθηκών που επικράτησαν σε μια δεδομένη χρονική περίοδο;
Η εξέλιξη που αναφέρθηκε συνιστά δημιουργία νέου είδους; (Εδώ θα μας δοθεί η
ευκαιρία να διακρίνουμε ανάμεσα σε εξέλιξη και ειδογένεση.)
Τι θα υποστήριζε ο Λαμάρκ για τις ποικιλίες πεταλουδών και τι υποστήριξε ο
Δαρβίνος;
Ως ολοκλήρωση της παραγράφου αυτής παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της
§3.1.4.
5η ΩΡΑ: σελίδα 131 (§3.1.6) και ασκήσεις.
Παρουσιάζεται διαλογικά η προβολή «ΕΞΕΛΙΞΗ 5».
Συζητούνται οι ασκήσεις που περιέχονται στο αρχείο «Ασκήσεις».