siyasi alanda yapılan ınkılaplar

1. TÜRK İNKILABI
Siyasi alandaki inkılaplar
Hukuki alanda inkılaplar
Eğitim ve Kültür alanında inkılaplar
Toplumsal alandaki inkılaplar
Ekonomik alandaki inkılaplar
1

2. SİYASİ ALANDAKİ
İNKILAPLAR
1-SALTANATIN KALDIRILMASI
20 Ocak 1921 de kabul edilen anayasanın
1. maddesinde ‘Egemenlik kayıtsız şartsız
milletindir’ deniliyordu.Bu madde hükmüne
göre egemenlik padişahtan alınıp
doğrudan millete veriliyordu.Kurtuluş
savaşından sonra İtilaf devletleri Lozan’a
T.BM.M ile Osmanlı devletini de çağırdılar.
2

3.  İtilaf devletleri bu durumla Lozan da
TBMM ile Osm. arasındaki görüş
ayrılığından yararlanmak istiyordu.
 TBMM’nin bu durumu önlemek için
1Kasım 1922 de saltanatı kaldırdı.
 Bu gelişmeler sonunda son Osmanlı
padişahı Vahdettin sadece halifelik
yetkilerine sahip olarak kaldı.
3

4.  Halkın henüz büyük değişikliklere hazır
olmaması nedeniyle halifelik makamına
dokunulmamıştır.
 Ancak Vahdettinin ülkeyi terk etmesi
üzerine onun yerine Abdülmecit Efendiyi
halife seçti.
 Abdülmecit Efendi Osm. tarihindeki son
halifedir.
4

5.  CUMHURİYETİN İLANI 29 EKİM
1923
Nedenleri:
• Milliği eğemenliğin gerçekleştirilmesinde
en uygun rejim olması,
• Devlet, meclis hükümeti sistemiyle
yönetiliyordu bu sistemde hükümet
kurmak çok zordu.
• Meclis hükümeti yerine kabine hükümeti
sistemine geçilmesi gerekiyordu.
5

6. CUMHURİYETİN İLANININ SONUÇLARI
• Saltanatın kaldırılmasıyla devlet
başkanlığı ve devetin rejimi sorunu
ortaya çıkmıştı. Bu sorunun çözümü
cumhuriyet rejimiyle mümkündü.
• Not : Meclis hükümeti sisteminde
hükümet, meclisin içinden seçiliyordu .
Bundan dolayı bakan seçiminde ve
atamasında büyük güçlükler
çekiliyordu.Kabine sisteminde ise en çok
oyu alan parti hükümeti kuruyordu.Bu
şekilde hük.kur.daha kolay oluyordu.
6

7. Cumhuriyetin ilanının sonuçları
 Yönetim biçimi belirlenmiştir.
 Cumhurbaşkanlığı görevi ortaya çıkmıştır.
 İlk cumhurbaşkanı Atatürk ,ilk başbakan İsmet
İNÖNÜ.
 Meçlis hükümeti yerine kabine sistemine geçilmiştir.
 Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir ilkesi
uygulanmıştır.
7

8.  Örnek soru:
Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin yapısının ruhu
kayıtsız koşulsuz ulusal egemenliktir.
Atatürk bu düşüncesiyle aşağıdakiler arasında
hangisi arasında bir ilişki kurulabilir?
A)Yasama ,yürütme,yargı organlarının ayrılması
B)Milletvekili seçiminin beş yılda bir yapılması
C)Devletin ekonomide belirleyici rol oynaması
D)Milletvekillerinin halk tarafından seçilmesi
8

9. HALİFELİĞİN KALDIRILMASI(3 MART 1924)
 Hz Peygabberimizin vefatından sonra devletin
başına geçen kimselere halife denilmiştir.
 İlk dört halife seçimle gelmiştir(Cumhuriyet dönemi)
 Emeviler döneminde saltanata dönüşmüştür.
 Abbasiler döneminde Endülüs Emevileri ve şii
Fatimilerde halifeliklerini ilan edince aynı dönemde
üç halife görülmüştür.
 Yavuz’un Mısır seferinden sonra halifelik
Osmanlıya geçmiştir
 Osmanlılar halifelik makamının getirdiği sorumluluk
duygusuyla bütün islam dün. Koruyu. olmuşlardır.
9

10. HALİFELİĞİN KALDIRILMASI
Hatırlatma: Almanya 1. Dünya savaşında Osmanlı
devletinin halifelik yetkilerini kullanarak ingiliz
sömürgelerinde isyan çıkartmayı hedeflemiş ve
bundan dolayı Osmanlı dev. Kendi yanında
savaşa girmesini istemiştir.
Not:Abdülmecit Efendi Osmanlılarda patişah
olmadığı halde halife olan tek kişidir.
10

11. HALİFELİĞİN KALDIRILMA NEDENLERİ
*Milliği egemenlik ilkesiyle kurulan yeni
Türk devletiyle halifeliğin bağdaşmaması.
*TBMM tarafından atanan halifenin devlet
başkanı gibi hareket etmesi
*Yapılacak inkılapların önünde bir engel
teşkil etmesi gibi nedenlerle halifelik
3 Mart 1924 te kaldırılmıştır.
11

12. HALİFELİĞİN KALDIRILMASININ SONUÇLARI
 Laik devlet yapısının oluşmasında önemli bir
adım oluşmuş oldu
 İleride yapılacak inkılaplara uygun bir ortam
hazırlanmış oldu
 Milliği egemenlik dahada güçlendi
12

13. Türkiye’nin Yeniden İdari Teşkilatlandırılması
 1921-1924 Anayasaları ile yeni Türk
Devletinin siyasi yapısı oluşturuldu
 Ülke illere ,ilçelere ,bucaklara ve köylere
ayrıldı.Bu birimlere vali,kaymakam ve bucak
müdürü atandı.
 Not:Günümüzde bucak tipi yerleşmeler çok
az miktarda kalmıştır.Köyler veya mahalle
yöneticileri olan muhtarlar ise atama ile değil
seçimle gelmektedir.
13

14. ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI
 Temsil heyeti 27 Aralık 1919 da Ankara’ya
gelmişti
 Mebusan Meclisinim dağılması üzerine
Ankara’da TBMM açıldı.
 İstanbul’un düşman işgalinden kurtulması
sonrasında yeni devletin başkenti neresi
olacağı tartışması gündeme geldi
 Nihayetinde 13 Ekim 1923’te kabul edilen bir
kanunla Ankara başkent olarak kabul edildi.
14

15. Ankara’nın Merkez Olarak Seçilme
Nedenleri
 Kurtuluş savaşının cerayan ettiği batı
cephesine yakın olması
 Anadolunun merkezinde yer alması
 Düşman işgalinden uzak olması
 Haberleşme açısından uygun bir konumda
bulunması
 Not:Yeni Türk devleti Osmanlıdan ayrı bir
devlet olduğunu göstermek için İstanbul’u
başkent olarak seçmedi.
15

16. ÇOK PARTİLİ REJİM DENEMELERİ
 Siyasi partiler demokrasinin vazgeçilmez
unsurlarıdır.
 M.Kemal ulusun tam anlamıyla çağdaş bir
görünüme kavuşmasını istiyordu.Amacı
cumhuriyet rejimini demokrasiyle
tamamlamaktı.
 Ülkede tam anlamıyla demokrasinin
uygulanması için siyasi partilerin kurulması
gerekliydi.Bunun için önce kendisi siyasi bir
parti kurdu ve çok partili hayata geçilmesi
için ortam hazırlamıştır.
16

17. CUMHURİYET HALK FIRKASI
 TBMM’de önce siyasi pğarti yoktu.Ülkenin
kurtarılması ön planda olduğu için fikir
çatışmaları olmuyordu.
 Ancak zamanla mecliste guruplasşmalar
oldu.
 Bunun üzerine M.Kemal paşa kendi
görüşüne yakın arkadaşlarıyla Halk fırkasını
kurdu.9 Eylül 1923
 Cumhuriyetin ilanından sonra Cumhuriyet
Halk Fırkası oldu.
17

18. * Mustafa Kemal paşa yapmak istediği yenilikleri
Cumhuriyet Halka Fırkasının proğramına koydu
*Bundan sonra bütün yenilikler bu parti tarafından
duyuruldu ve benimsetildi.
* Cumhuriyet Halk Fırkası yeni Türk Devletinin ilk
siyasi partisidir.
18

19. TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI
 Cumhuriyet fırkasına karşı kurulan ilk
muhalefet partisidir.
 Ordunun siyasettten ayrılmasıyla eski
komutanlar farklı bir siyasi oluşum içine
girdiler.
 17 Kasım 1924 tarihinde Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkası kuruldu.
 Parti hükümetin yaptıklarını eleştirirken bir
yandan da eski rejim yanlıları partiye
toplanmaya başladı.
19

20. •Bu çalışmalardan hal olumsuz etkilendi.Sonuçta
çoğu doğu illeri olmak üzere Şeyh Sait ayaklanması
patlak verdi.
Bazı partililerin devlet yapısına zarar vermesi
gerekcesiyle parti kapatıldı.
Cumhuriyet tarihinde ilk kapatılan partidir.3 Mart
1925
20

21. Örnek Soru
TBMM’de kurulan ilk muhalefet partisi
aşağıdakilerden hangisidir?
 A)Cumhuriyet Halk Partisi
 B)Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
 C)Serbest Cumhuriyet Fırkası
 D)Selamet_i Osmaniye Fırkası
21

22. ŞEYH SAİT AYAKLANMASI
 İngilizlerle Musul sorunu görüşüldüğü
sırada Şeyh Sait isyanı çıktı.
 İsyan Ergani’nin Piran kasabasında
başiladı.
 Doğu illerinde yayıldı.
 Hükümet isyanı bastırmak için istiklal
mahkemelerini tekrar kurdu.Takrir_i Sükun
kanunu çıkardı.
22

23.  Takrir_i sükün Kanunu asayişin sağlanması
ve rejimin kökleşmesi için gereken tedbirleri
alma konusunda hükümete yetki verilmesi
kanunudur.
 1925 ile 1929 yılları arasında yürürlülükte
kalmıştır.
 Ordunun müdahalesi ile Şeyh sait isyanı
kısa sürede bastırdı.
23

24. Şeyh Sait isyanı :
 Cumhuriyet rejimine karşı yapılan ilk
isyandır.
 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası isyanda
rolü olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır.
 İlk çok partili hayata geçiş denemesi
başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
 İngiltere Türk hükümetinin isyandan dolayı
yıpranmasını fırsat bilerek Musul sorununda
avantaj sağlamıştır.
24

25. ÖRNEK SORU
 Türkiye ile İngiltere arasında Musul sorunuyla ilgili
görüşmeler 1924 yılında başladı.Karşılıklı görüşmelerden
bir sonuç alınamayıca konu İngilizler tarafından Milletler
Cemiyeti’ne götürüldü.Bu arada İngilizler Türkiye _Irak
sınırında bazı karıoşıklar çıkartarak Şeyh Sait isyanının
çıkmasında etkili oldular.
 Bu bilgilere göre Şeyh Sait isyanı İngiltere’nin
desteklenmesinin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir.
A)Türkiye’de yeniliklerin yapılmasını engellemek
B)Müslüman ülkelerle Türkiye’nin arasında gerginlik çıkartmak
C)Musul sorununu kendi çıkarları doğrultusunda çözümlemek
D)Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne üyeliğini engellemek
25

26. Mustafa Kemal’e Suikast
 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının
kapatılmasından sonrada Mustafa Kemal’e
karşı olanlar tekrar harekete geçtiler.
 Cumhuriyetin sona ereceğini saltanatın
kurulacağını düşünenler vardı.
 Bu amaçlarını Mustafa Kemal’in İzmir gezisi
sırasında suikast yaparak
gerçekleştireceklerdi .
26

27. •Mustafa Kemal’in İzmir’e bir gün geç
gelmesi nedeniyle suikast girişimi
sonuçsuz kaldı.
*İzmir suikastı’na karışanlar şuçlu
bulunanlar İstiklal Mahkemelerinde
cezalandırıldılar.
*Mustafa Kemal olaya tepkisini ‘Benim
vücudum bir gün elbet toprak olacaktır.
Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet
paidar kalacaktır.’ diyerek göstermiştir
27

28. SERBEST CUMHURİYET FIRKASI
 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının
kapatılmasıyla ilk çok partili hayata geçiş
denemesi başarısızlıkla sonuçlanmıştı.
 Ancak Mustafa Kemal Paşa mecliste başka
partilerinde olmasdını istiyordu.
 Bunun nedenleri:
 Yeni görüş ve düşüncelerin ortaya
çıkmasına imkan vermek.
 Cumhuriyet Halk Fırkasının çalışmalarını
denetlemek.
 Çok partili hayata geçerek demokrasiyi
gerçekleştirmek.
28

29. Mustafa Kemal bu düşüncesini Fethi
Okyar’a bildirdi.
Bazı millet vekillerinide bu partiye
katılmaları için teşvik etti.
Partinin kurucularından cumhuriyete ve
laiklik düşüncesine bağlı kalmalarını
istedi.
Bu gelişmeler sonrasında 12 Ağustos
1930’da Fethi beyin başkanlığında
Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu
29

30.  Ülkede demokrasinin gelişmesi için kurulan
parti kısa sürede amacından uzaklaştı.
 Cumhuriyet ve laiklik aleyhtarları partide
toplandı.
 Beklenmedik gelişmeler üzerine Fethi Okyar
17 Kasım 1930’da partiyi kapattı.
 Partinin kapatılmasından kısa bir süre sonra
menemen olayı ortaya çıktı .Bu olay Fethi
beyin isabetli bir karar verdiğinin
göstergesidir
30

31. MENEMEN OLAYI
 Cumhuriyet yönetimine karşı olanlar Serbest
Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasından
sonra menemen de olay çıkarttılar.
 Derviş Mehmet adındaki bir kişi etrafına
topladığı kişilerle İzmir’in menemen
kasabasında ayaklanma
çıkarttılar.Öğretmen asteğmen Kubilay
isyanı bastırmak için olay yerine gitti.Kubilay
olay yerinde şehit edildi.Daha sonra isyan
bastırıldı.İsyancılar cezalandırıldı.
31

32.  Not:Bu iki olay (menemen olayı ve Şeyh Sait
isyanı henüz daha çok partili hayata geçmek
için şartların olgunlaşmadığının
göstergesidir.
 Ülkemizde çok partili hayata 1946 da
demokrat partinin seçimlere katılmasıyla
gerçekleşmiştir.
32

33. ÖRNEK SORU
Cumhuriyetin ilk yıllarında Atatürk’ün kurduğu Cumhuriyet Halk Fırkasından
başka TBMM’de farklı görüşleri yansıtabilmek amacıyla Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkası ,Serbest Cumhuriyet Fırkası gibi partiler kurularak çok
partili yaşama geçme girişimleri olmuştur.
 Buna göre bu girişimlerle ulaşılması
düşünülen temel amaç aşağıdakilerden
hangisidir?
 A)Kadınlara siyasi haklar vermek
 B)Dünya barışına katkıda bulunmak
 C)Demokratik yönetimi gerçekleştirmek
 D)Siyasi bağımsızlığı tamamlamak
33

34.  BU SLAYT TOYGARLI İLKÖĞRETİM
OKULU
 SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENİ
 SEYFULLAH AVCI LTARAFINDAN
 HAZIRLANMIŞTIR
34