2. İSTANBUL MEBUSAN MECLİSİNİN
KAPATILMASI ve ULUSAL ANT
Mustafa Kemal Paşa; İstanbul’ da toplanacak
meclisi; güvencede görmüyor; bu yüzden de Anadolu
içlerinde güvenli bir yerde toplanmasını istiyordu.
Ancak onun bu öngörüsüne önem verilmedi.
16 Mart 1920’ de İngilizler, Fransız ve İtalyanlar
İstanbul’u askeri işgal altına alınca, üyelerinin büyük
çoğunluğu Anadolu’da ki milli mücadeleyi destekleyen
Mebusan Meclisi kapatıldı.
3. Milli mücadele yanlısı bir çok üye İngilizler
tarafından; Malta adasına sürgün edildi. Bir bölümü
de Anadolu’ya kaçarak; Birinci Türkiye Büyük Millet
Meclisi’ ne katıldı.
!!!!! İstanbul Meclisi ’nin en önemli kararı ise;
“Misak-ı Milli “ adıyla anılan ünlü bildirgedir!!!!! Bu
ant; Kurtuluş Savaşı’nın amacı bakımından büyük
önem taşır.
4. İLK MECLİSİN TOPLANTIYA ÇAĞIRILMASI
İstanbul Mebusan Meclisi’nin kapatılması
haberi; ANKARA’ ya ulaşır ulaşmaz; Mustafa Kemal
Paşa; “olağanüstü yetkili bir meclisin” ANKARA’ da
toplanmasına karar verdi.
Bu kararını, 19 Mart 1920’ de sivil ve askeri
makamlara bildirdi.
6. Meclis binası olarak, eski “İttihat ve Terakki
Kulübü” seçildi. Ankaralılar’ dan toplanan
bağışlarla tamirler yapıldı. Ancak binanın
çatısındaki kiremitler bir türlü tamamlanamadı.
Kiremitler “Koçzade Vehbi” yardımıyla, sıralar
okullardan; teneke sobalar işyerlerinden; gaz
lambaları kahvehanelerden; halılar evlerden
temin edilerek araç gereç toplandı.
7. Konuşma kayıtlarını tutmak
için, bakkal defteri temin
edildi.
Küçük bir konuşma
kürsüsü yapıldı. Milletvekili
sıraları, yer darlığı yüzünden,
kürsünün hemen dibine yakın
bir yerden başlayarak, geriye
ve yanlara doğru dizilmişti.
Kürsünün üzerine
Müslümanlar ’ın işlerini
istişare ile yaptığını ifade
eden “Şüra” Suresi 38. ayet
asıldı.
8. 23 Nisan 1920 Cuma günü, Ankara’ya
ulaşabilen 127 milletvekili de dahil herkes;
“Hacı Bayram Veli Camii” nde toplandı. Cuma
Namazı kılındı. Namaz sonrası herkes avluda
toplandı. En yaşlı üye (1845); Sinop milletvekili
“Şerif Bey”in saat 14.00 de yaptığı kısa
konuşma ile meclis açıldı.
104 ü yeni seçilmiş, 23 ü İstanbul’dan
gelmiş 127 kişi; okullardan getirilen sıralara
oturdular.
Ülkenin göreceği “en demokratik meclis”ti.
Bütün memurlar tek bir odada çalışırdı.
9. İlk meclisin hedefi:
“Cumhuriyetin kurulması” değil;
“Makam-ı Hilafet ve Saltanat” ın tahlisi ve
Yurdun düşmanlardan kurtarılmasıdır.
Büyük zaferden sonra ve İzmir’in
kurtarılmasından sonra; olayların seyri değişmiş;
sonunda cumhuriyete ulaşılmıştır.
10. İLK MECLİSİN
PAROLASI
Türk ulusunun ölüm kalım savaşı davası; tarihte
bağımsızlığını hiç yitirmemiş olan Türk ulusu; ya
düşmanı yurdundan kovacak ve özgür yaşayacak
Yada;
SON ERİNE KADAR ÖLECEKTİR.
11. 24 Nisan Cumartesi
öğleden sonra, meclis
başkanlık divanı seçimi
yapıldı.
Mustafa Kemal Paşa
TBMM’ ye birinci
başkan;
İstanbul Mebusan
Meclisi’nden gelen ve o
meclisin başkanı birinci
olan Erzurum
milletvekili Celalettin
Arif Bey; ikinci başkan
seçildi.
Meclisin ilk
günkü toplantısında
seçim tutanaklarını
incelemek üzere 2
komisyon seçildi.
Başka bir işlem
yapılmadı.
12. Ulusal egemenliğin hukuksal olarak
gerçekleşmesi:
Meclisin açılmasıyla, TBMM eylemli
olarak ulusun yönetimine el koymuş
oldu. Ancak bunun hukuksal bir
düzene oturtulması gerekiyordu.
13. İLK MECLİS’İN GECİKMELİ ANAYASASI
Burdur Milletvekili İsmail Suphi Bey’in
konuşmasıyla; Anayasanın görüşülmesine başlandı.
85 sayılı “Teşkilat-ı Esasiye” kanunu; meclisin
ancak 20 OCAK 1921 tarihinde, toplantının ikinci
oturumunda kabul edildi. Böylece 23 maddeden
oluşan, 85 sayılı anayasa 2 ayda çıktı.
23 madde ve bir ek maddeden oluşur.
14. KANUN NO: 431
3 MART 1924
MADDE 1: Halife hal’edilmiştir. Hilafet makamı
mülgadır.
MADDE 2: Halife, Osmanlı Saltanat – ı
Münderisesi Hanedanının erkek kadın bilcümle
azası ve damatları Türkiye dahilinde ikamet
etme hakkından mahrumdur.
MADDE 3: İkinci maddede ki kimselerin, bu
kanun ilan edildikten sonra, azami on gün içinde
TC arazisini terke mecburdur.
15.
16. İLK MECLİSİN ÖZELLİKLERİ
Mebusların istatistik bilgileri:
Memur: % 27
Eşraf: % 14
Serbest Meslek sahibi: % 13
Asker: % 13
Din adamı: % 11
•Tüm mebusların yüzde 25'i bir üniversite bitirmiş,Bir
çoğu bu ayarda medreselerden mezun olmuştu.
•Mebusların neredeyse % 60'ı yabancı dil biliyordu.
Bunların yarısı da birden fazla dil biliyordu.
•O zamanki eğitim durumu göz önüne alındığında Meclis'in
son derece yüksek bir entelektüel seviyesinin olduğu
görülür.
17. İLK TBMM’ NİN ÖZELLİKLERİ
1. İşgallere karşı oluşan direnişi tek bir
çatı altında toplamıştır.
2. Ulusal egemenliği gerçekleştirmiştir.
3. TBMM “Güçler birliği İlkesini”
benimsemiştir. Bu sebeple “Olağanüstü
Meclis” yada “İhtilalci Meclis” de denilir.
4. Kurtuluş Savaşı’nı yönettiği için bu
meclise, “ Savaş Meclisi”, yeni yasalar
çıkardığı için de “ Kurucu Meclis” denir.
5. TBMM’nin açılmasıyla “ Temsil Heyeti”
nin görevi sona ermiştir.
18. 6.Yaptığı ilk ve tek inkılap hareketi;
saltanatın kaldırılmasıdır.
7. İlk mecliste azınlık milletvekilleri yoktur.
8. İtilâf Devletleri’ne çekilen telgraflarla
İstanbul Hükümeti ile yapılacak hiçbir
antlaşmanın tanınmayacağı belirtilmiştir.
9. Türk adını taşıyan ilk meclistir.
10. İlk mecliste iki grup vardır: Mustafa
Kemal yanlıları ve padişah yanlıları.
11. En çok askeri alanda harcamalar
yapmıştır.
12. İlk siyasî başarısı “Gümrü Antlaşması”dır
19. 19
Mustafa Kemal Paşa'nın Türk Milletinin Takip Edeceği
Milli Siyasetin Esaslarını Açıklaması:
Mustafa Kemal Paşa, Panislamizm ve Panturanizm
politikalarının dünyada başarıya ulaşamadığını vurgulamıştır.
Sözlerine daha sonra şöyle devam etmiştir: “Bizim açıklık
ve uygulanabilirlik gördüğümüz siyasal yöntem ulusal
siyasadır…
MUSTAFA KEMAL BÜYÜK
MİLLET MECLİSİ'NE
SESLENİYOR
1 Mart 1921 (Fotoğraf: Esad
Nedim, Mustafa Kemal
Paşa'nın Fotoğrafçısı)
20. 23 Nisan 1920 ile 15 Ekim 1924 tarihleri
arasında I. Türkiye Büyük Millet Meclisi
olarak kullanılan bina; daha sonra
Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Merkezi ve
Hukuk Mektebi olarak işlevini sürdürmüştür.
1952 yılında Maarif Vekaletine devredilmiş,
1957 yılında ise müzeye dönüştürülmek
üzere çalışmalara başlanmıştır. Bina 23
Nisan 1961'de "Türkiye Büyük Millet Meclisi
Müzesi" adıyla halkın ziyaretine açılmıştır.
21. • Atatürk'ün doğumunun 100. yılını
kutlama programı çerçevesinde, 1981
yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski
Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü
tarafından restorasyon Ve teşhir
tanzim çalışmaları sonucu 23 Nisan
1981 tarihinde "Kurtuluş Savaşı
Müzesi" adıyla yeniden ziyarete
açılmıştır.
Editor's Notes
Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti Sivas’dan Ankara’ya taşındıktan sonra; İstanbul Hükümeti; Osmanlı palementosunu toplamak için genel seçime karar verdi. Seçilen mebuslar İstanbul’a gitmeye başladı.
Mebusan Meclisi kapatıldıktan sonra; birçok üye Malta’ya sürüldü. Kaçabilenler TBMM’ye katılmak için Ankara’ya geldi.
MİSAK – I MİLLİ:
Osmanlı toprakları bölünemez.
Ateşkes anlaşması yapıldığında, düşmanların işgali altında kalan bölümlerin yazgısı, halkın oylarına göre belirlenecek.
Özgürlüğe kavuşur kavuşmaz; Kars, Ardahan; Batum, ve Batı Trakya halkının durumu onların oylarına göre belirlenecek.
Halifelik, İstanbul, Marmara Denizi, güvenliği saklı olmak koşuluyla Boğazlar konusu, bizim ve diğer devletlerin oybirliği ile verecekleri kararla belli olacaktır.
Kapitülasyonlara tamamiyle karşı gelinecektir.
Seçilen meclis binası, o dönemde Ankara2 da ki “tek taş bina” dır.
Planı Mimar Sami Bey yapmıştır. İnşası ise; Kolordu Askeri Mimarı Hasip Bey tarafından ciddi oranda desteklenmiştir. En belirgin özelliği; duvarlarında “Ankara taşı” (andezit) kullanılmış olmasıdır.
Koçzade Vehbi, (VEHBİ KOÇ)sokak sokak dolaşıp, evlerden alınabilecek durumda olan kiremitleri toplamış, parayla satın almış, ve çatının tamirinde kullanılmasını sağlamıştır.
“ O gün kadınlar, en güzel çarşaflarını; erkekler en güzel giysilerini giymişlerdi. İşgalden, savaştan bunalan halk; kalabalık arasında yürüyen 127 mebus için, ağlıyor; alkış tutuyor, ve dua ediyordu. O gün Ankara bayram yerine dönmüştü.”
Ord. Prof. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu
Meclisin ilk günkü toplantısında seçim tutanaklarını düzenlemek üzere İstanbul Mebusları ve Anadolu ve Rumeli’den yeni seçilmiş olan milletvekilleri çağırıldı. Bu komisyon Tetkik-i Mezabit Encümeni adıyla torbadan çıkan adları yüksek sesle okuyarak tutanağa geçiyordu. İki torba oluşturulmuştu 1. torbadan Mustafa Kemal diğer torbadan İsmet İnönü çıkmıştı. Bu tehlikeli sızmaları önlemek için bilinçli olarak alınan bir önlemdi.
24 NİSAN CUMARTESİ; oturum saat 10.00’da başladı. Mustafa Kemal; 1 tanesi gizli yapılan, toplam 5 oturumda, 1918 Mondros Mütarekesi’nden başlayarak, BMM açılışını kadar geçen olay ve kişileri mebuslara açıkladı. Yasama çalışmaları ve hükümetin kurulması için, görüşmelere başlandı. Mustafa Kemal, bir önerge sunuyor ve kabul ediliyor.
25 Nisan Pazar; meclis kararıyla; Fevzi Paşa; Celalettin Arif; Bekir Sami; Hamdullah Suphi den oluşan geçici kabine kuruldu. BMM’nin başkanı, aynı zamanda geçici kabinenin de başkanı sayılıyordu. Seçimle kurulan ilk kabine ise; 3 Mayıs 1920’de göreve başlamıştır. Meclis başkanı ile birlikte, 12 kişiden oluşur.
Anayasa görüşmeleri; Kurtuluş Savaşı’nın sürdüğü bir dönemde, açık ve gizli oturumlarla yapıldı. Görüşmeler 18 Kasım 1920’ de başlamasına rağmeni anayasa 21 Ocak 1921 tarihinde kabul edildi. Bu 2 aylık gecikmenin nedeni; bazı mebuslar; İstanbul’da bulunan padişah hükümeti ve Osmanlı Anayasası karşısında bu kararı almaktan çekiniyorlardı. Onlara göre; bu meclis geçiciydi ve sadece vatanın kurtarılması amacını taşıyordu. O yüzden zaten var olan bir anayasanın üzerine; bu anayasanın çıkarılmasına gerek yoktu. İkna çaluşmaları yaklaşık 2 ay sürdü.
Direnişin tek bir çatı altında toplanmasının nedeni; parça parça yapılan girişimlerden bir sonuç alınamamış olmasıdır.
Güçler birliği ilkesinin benimsenme sebebi ise; daha hızlı karar alabilmek amacıdır. Diğer bir amaç; kararların uygulanabilirliğini sağlamaktır. Çünkü ülke o dönemde; işgal altındadır.
