2.  Îíîëûí ¿íäýñ
 ªºðèé㺺 õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ
 ªºðºº ººðòºº ýçýí áîëîõ
 Õàìò îëîí ãýæ õýí áý?
 Õàìòûí àæèëëàãàà ãýæ þó âý?
 Õàìòðàí àæèëëàõàä òóëãàðäàã
áýðõøýýë¿¿ä
 Äàâàí òóóëàõ àðãà çàì
Ñóäàëãàà 1, 2
 Ä¿ãíýëò
 Íîì ç¿é

3. Áóñàäòàé õàìòûí àæèëëàõ ýõíèé
àðãà
çàì áîë ººðèé㺺
õºãæ¿¿ëýõýä îðøèíî.
ªºðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõèéí òóëä
ººðºº ººðòºº ýçýí áîëíî.

4. Áàã õàìò îëîí äîòîð àæèëëàõûí
òóëä ººðºº ººðòºº ýçýí áîëæ,
ººðèé㺺 õ¿ì¿¿æ¿¿ëñíèé äàðàà
Áóñàäòàé õàìòðàí àæèëëàâàë
èë¿¿ ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ þì.

5. Õàìò îëíû àìüäðàë, àæèë òºðºë
íü ¸ñ ñóðòàõóóíû ºíäºð
õ¿ì¿¿æèëòýé õàìòðàí àæèëëàõ,
õàðèëöàí òóñëàëöàõ áýëòãýë
÷àäâàðòàé æèíõýíý õàìò îëîí ÷
áàéõûã øààðääàã.

6. Õ¿í á¿õýí ººðèéíõºº àëü íýã òàëàà
ñàéæðóóëæ, ÿìàð íýã äóòàãäëàà àðèëãàæ ººð
íýã ç¿éëèéã äàõèí òºëºâø¿¿ëæ áàéõ ¸ñòîé.
ªºðèé㺺 àíõààðàí, ººðòýéãýý àæèëëàõ
çàìààð äóòàãäëàà àðèëãàæ, çàí àâèðàà
çàñàæ, çîõèõ ¸ñîîð àìüäàð÷ àæèëëàæ ,
õºäºëìºðëºõºä ñºðºã äàäàë çóðøèëàà àðèëãàõ
õýðýãòýé.

7. Àìüäðàëûí çàì õýçýý ÷ áàðòàà
ñààäã¿é, òýãø äàðäàì áàéäàãã¿é. Çàðèì ¿åä
ãàéõàø òàñðàí, àðãà áàðìààð ñóëõàí õ¿íèéã
áîë ñýòãýë ñàíààãààð á¿ðýí óíàãàõ ýýäðýýòýé
õ¿íä, õýö¿¿ òîõèîëäëóóä õ¿íèé õóâü çàÿàíä
îëîí òîõèîëäîíî. Èéìýýñ õ¿í óðüäàà òàâüñàí
çîðèëãîòîé, ººðºº ººðòºº ýçýí áîëîõ ÷àäâàðòàé
áàéõ ¸ñòîé.

9.  Á¿ëýã õàìò îëíûã á¿ðä¿¿ëýã÷äèéí íèéòëýã õàðèëöàà
õîëáîî ¿¿ññýí áàéõ
 Ñàíàë áîäëîî ñîëèëöîõ áîëîìæòîé áàéõ
 Èòãýë ¿íýìøëèéí õîëáîî áèå õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíä á¿ðäñýí
áàéõ
 ßíç á¿ðèéí õ¿ì¿¿ñèéã íýãòãýñýí á¿ëýãò îðñíîîð áèå õ¿í
ººðòýé íü ¿çýë áîäîë àøèã ñîíèðõîë íýãòýé îëîí õ¿ì¿¿ñòýé
íýãäýí, îëîíõîîð äàìæóóëàí ººðèéí àøèã ñîíèðõîëûã
áèåë¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëîõ
 Õ¿ì¿¿ñ õóâèéí àøèã ñîíèðõîëîîñ íèéòèéí àøèã ñîíèðõîëûã
èë¿¿ä ¿çýæ ýõëýíý.

11. Õàìòûí
àæèëëàãà
à íü:
íèéòëýã çîðèëãî
èäýâõòýé
àøèã ñîíèðõîë äýýð îðîëöîîí äýýð
òóëãóóðëàíà. òóëãóóðëàíà.

12. 1. Õ¿í á¿ðèéí îðîëöîî
2. ßíç á¿ðèéí õ¿ì¿¿ñèéã õîëáîí àæèëëàõ, èäýâõòýé
õîëáîî òîãòîîõ óäèðäàã÷òàé áàéõ
3. ßíç á¿ðèéí ò¿âøíèé îëîí îðîëöîã÷èéã õàìðóóëñàí öîãö
á¿òýöòýé áàéõ
4. Ñóðãóóëü íü îëîí íèéòèéí õºãæëèéí ãîë á¿òýö îáúåêò
áîëæ òºâëºðºí àæèëëàõ, çîõèöóóëàã÷èéí ¿¿ðýã
ã¿éöýòãýõ
5. Íèéãìèéí ¿íýò ç¿éëèéã á¿òýýõ, çîðèëòóóäûã
òîäîðõîéëîõ õî¸ð ÷èã çîðèëòûã õàìòàä íü áàðèìòëàõ

13.  Õóâü õ¿ì¿¿ñèéí îðîëöîî
áóóð÷, èòãýë ¿íýìøëýý àëäñàí
 Óäèðäëàãûí õàðèóöëàãûí òîãòîëöîî
ñóë áîëñîí
 Á¿ëãèéí “ÁÈÄ” ãýñýí ¿çýë
áàðèìòëàë “ÕÓÂÈÉÍ” íèéòèéí àëü
àëü òºðºëä “ÁÈ”, “ÒÝÄ” ãýäãýýð
ñîëèãäñîí.

14. • Õàìò îëíîîðîî õàìòàð÷ àñóóäàë øèéäâýðëýõ àðãàä
ñóðàëöàõ
• Òóõàéí á¿ëýãò àñóóäëûã øèéäâýðëýõ ñîíãîëòóóäàà ÿëãàõ
• Ñîíãîëòóóäàà ¿íýëýõýä òóñëàõ
• ¯éë àæèëëàãààãàà òºëºâëºõºä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ
• Òóõàéí àñóóäëûí òàëààð ÿðèõûã óðàìøóóëàõ, äýìæèõ
• Ñàíàà öóãëóóëàõ
• ßìàð ñîíãîëò õèéõèéã çºâøººðºõ
• Ǻâøèëöºëä õ¿ðýõ
• Ãàðãàñàí øèéäâýðèéí àìæèëòàä ¿íýëãýý ºãºõ

15. 1. Õàìòðàí àæèëëàõ íºõöºë áîëîëöîî ìàíàé ñóðãóóëü äýýð áèé þó?
à. áàéãàà á. áàéõã¿é â. ìýäýõã¿é
2. Õàìòðàí àæèëëàõ íü ÿìàð íºëººòýé âý?
à. ìàø ñàéí á. äóíä â. ìýäýõã¿é
3. Õàìòûí àæèëëàãàà þóí äýýð èë¿¿ àæèãëàãääàã âý?
à. ÇÀÍ á. îëîí íèéòèéí àæèë â. õàìòûí õè÷ýýë
4. Òà áóñàä áàãø íàðòàé õýð çýðýã õàìòàð÷ àæèëëàäàã âý?
à. ñàéí á. äóíä â. ìýäýõã¿é
5. Õàìòûí àæèëëàãààíû ãîë ¿¿ðãèéã õýí ã¿éöýòãýæ áàéíà ãýæ áîääîã
âý?
à. óäèðäàã÷ á. áàãø íàð â. ìýäýõã¿é

16. 10%
áàéãàà
25%
áàéõã¿é
65% ìýäýõã¿é

17. 20%
ìàø ñàéí
50%
äóíä
ìýäýõã¿é
30%

18. 15% ÇÀÍ
Îëîí íèéòèéí
àæèë
25% 60% Õàìòûí
õè÷ýýë¿¿ä

19. 20%
ñàéí
30%
äóíä
ìýäýõã¿é
50%

20. 15%
óäèðäàã÷
25%
áàãø íàð
ìýäýõã¿é
60%

21. Ñóäàëãààíä íèéò 36 áàãø õàìðàãäñàíààñ
Õàìòðàí àæèëëàõ íºõöºë áîëîëöîî ìàíàé ñóðãóóëü
äýýð áèé þó ãýñýí àñóóëòàíä áàéãàà
65%, áàéõã¿é 25%, ìýäýõã¿é 10%, Õàìòðàí
àæèëëàõ íü ÿìàð íºëººòýé âý? ãýñýí àñóóëòàíä
ìàø ñàéí 50%, äóíä 30%, ìýäýõã¿é 20% ìºí
Õàìòûí àæèëëàãàà þóí äýýð èë¿¿ àæèãëàãääàã
âý? ãýñýí àñóóëòàíä ÇÀÍ 60%, îëîí íèéòèéí àæèë
25%, õàìòûí õè÷ýýë¿¿ä 15%,

22. Òà áóñàä áàãø íàðòàé õýð çýðýã õàìòàð÷
àæèëäàã âý? ãýñýí àñóóëòàíä ñàéí 30%, äóíä
50%, ìýäýõã¿é 20%, Õàìòûí àæèëëàãààíû ãîë
¿¿ðãèéã õýí ã¿éöýòãýæ áàéíà ãýæ áîääîã âý?
ãýñýí àñóóëòàíä óäèðäàã÷ 60%, áàãø íàð
25%, ìýäýõã¿é 15% ãýæ òóñ á¿ðò íü õàðèóëò
îã÷ýý. ¯¿íýýñ ¿çýõýä áàãø íàð õàìòðàí àæèëëàõ
íºõöºë áîëîëöîî èõòýéãýýñ ãàäíà õàìòðàí
àæèëëàõ õ¿ñýë ýðìýëçëýëòýé, õàìòûí
àæèëëàãàà íü ÇÀÍ- èéí ¿éë àæèëëàãààí äýýð
ò¿ëõ¿¿ àæèãëàãäàõààñ ãàäíà çîõèîí
áàéãóóëàõ ãîë ¿¿ðãèéã óäèðäëàãóóä óäèðäàí
ã¿éöýòãýæ áàéãàà íü àæèãëàãäëàà.

23. 1. Õàìò îëíû òàíü óóð àìüñãàë òàíä ìóóãààð íºëººëäºã ¿¿?
à. òèéì á. öººíõ â. ìýäýõã¿é
2. Òà ÿìàð íýã øàëòãààíààð õè÷ýýëýýñ ÷ºëººëºãäñºí òîõèîëäîë áàéäàã
óó?
à. òèéì á.öººíõ â. ìýäýõã¿é
3. Ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà áàãø íàðûí ¿éë àæèëëàãààã õýðýãöýýò
äýìæëýãýýð õàíãàäàã óó?
à. òèéì á. öººíõ â. ìýäýõã¿é
4. Áàãø íàð òóðøëàãààñàà õóâààëöàí õàìòàð÷ àæèëëàäàã óó?
à. òèéì á. öººíõ â. ìýäýõã¿é
5. Òà áàãøèéí àæèë õèéæ áàéãààäàà ñýòãýë õàíãàëóóí áàéäàã óó?
à. òèéì á.öººíõ â. ìýäýõã¿é
6. Òàíàé ñóðãóóëèéí áàãø íàðûí õàìò îëîí õàëóóí äóëààí óóð
àìüñãàëòàé þó?
à. òèéì á. öººíõ â. ìýäýõã¿é

24. 20%
25%
òèéì
öººíõ
55%
ìýäýõã¿é

25. 15%
25% 60% òèéì
öººíõ
ìýäýõã¿é

26. 13%
20%
67% òèéì
öººíõ
ìýäýõã¿é

27. 12% 23%
òèéì
65% öººíõ
ìýäýõã¿é

28. 32%
òèéì
68% öººíõ
ìýäýõã¿é

29. 29%
50% òèéì
öººíõ
21% ìýäýõã¿é

30. Ñóäàëãààíä íèéò 34 áàãø õàìðàãäñàíààñ Õàìò îëíû
òàíü óóð àìüñãàë òàíä ìóóãààð íºëººëäºã ¿¿? ãýñýí
àñóóëòàíä òèéì 20%, öººíõ 55%, ìýäýõã¿é
25%, Òàíä ÿìàð íýã øàëòãààíààð õè÷ýýëýýñ
÷ºëººëºãäñºí òîõèîëäîë áàéäàã óó? òèéì 60%, öººíõ
25%, ìýäýõã¿é 15%, Ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà áàãø
íàðûã õýðýãöýýò äýìæëýãýýð õàíãàäàã óó? òèéì
67%, öººíõ 20, ìýäýõã¿é 13%, Áàãø íàð
òóðøëàãààñàà õóâààëöàí õàìòàð÷ àæèëëàäàã óó?
òèéì 23%, öººíõ 65%, ìýäýõã¿é 12%,

31. Òà áàãøèéí àæèë õèéæ áàéãààäàà ñýòãýë õàíãàëóóí
áàéäàã óó? Òèéì 68%, öººíõ 32%, Òàíàé ñóðãóóëèéí
áàãø õàìò îëîí õàëóóí äóëààí óóð àìüñãàëòàé þó? òèéì
29%, öººíõ 21%, ìýäýõã¿é 50% ãýæ òóñ á¿ðò íü
õàðèóëò ºã÷ýý. ¯¿íýýñ ¿çýõýä àð ãýðèéí áîëîí, ýð¿¿ë
ìýíäèéí àñóóäëààñ áîëæ õè÷ýýëýýñ ÷ºëººëºãäºõ
òîõèîëäîë áàãø íàðò ãàðäàã ìºí áàãø íàð áèå áèåíýýñýý
ñóðàëöàæ, õàðèëöàí òóñëàæ àæèëäàã íü
õàíãàëòã¿é õóâü ýçýëæ áàéãàà íü öààøèä õàìòðàí
àæèëëàõ áîëîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ ¸ñòîéã õàðóóëæ áàéíà.

32. Õàìò îëîí ãýäýã íü ñàíàà çîðèëãî
íýãòýé, õàìòðàí àæèëëàõ ýðìýëçëýëòýé, óðäàà
òàâüñàí çîðèëãîòîé õ¿ì¿¿ñèéã õàìò îëîí ãýæ
ä¿ãíýæ áàéíà.
Ãàíö ìîä ãàë áîëäîã¿é
Ãàíö õ¿í àéë áîëäîãã¿é ãýäãýýð ãàíöààðàà
õè÷íýýí õè÷ýýñýí ÷ àìæèëòàíä õ¿ðýõýä èë¿¿ èõ
ñààä áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëäàã íü àìüäðàëä
õàðàãäàæ áàéíà.

33.  Õ¿í ººðèé㺺 õ¿ì¿¿æ¿¿ëíý. À. Ã. Êîâàë¸â
1987 îí
 Ñóðãóóëüï ãýð á¿ë, îëîí íèéòèéí îðîëöîîíä
òóëãóóðëàñàí ò¿íøëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ àðãà
çàì UNICEF 2007 îí
 ªºðèé㺺 äàé÷ëàõóéí ãàéõàìøèã
Í.Áàòæàðãàë 2007.08.08 ºäºð
