1. SHPIRTI
….vendi ku rri ti..
…..(shpi’ rri’ ti)

2. • E PARA ISHTE FJALA! (Bibla)
• THUAJ! (Urdheron K/Engjelli Gabriel profetin Muhamed s.a.w.)
• Tek gjuha jone nocioni SHPIRT i është nënshtruar dikotomisë FRYMËLOÇKË, duke shprehur kështu ndarjen mes lëndores dhe ideales.
• TE DITURIT e TE URTET ne udhëtimin e tyre mijëvjeçar e transferuan dijen e tyre
ne gjuhe te tjera dhe i bene këto dy koncepte te dallueshme ne etiken
deiste.
• Ne anglisht SPIRIT-SOUL,
• Greqisht: pneuma (πνευμα)-psike (ψυχη),
• Ne Religjionet Abrahamike:
• Arabisht: nefs (
) - rúħ
• Hebraisht neshama (
));
) ose nefesh (
) - ryeh (
)

3. • Ne te gjithë e dimë se sa e forte është LOÇKA përballe FRYMËS, PSIKA përballe
PNEUMA, RYEH përballe NEFS, apo ne dialektin tjetër-Hebraik, RYEH përballe NEFESH.
• PRANIMI i këtij realiteti ishte hapi madh i njerëzimit drejt shmangies se pasojave te lëshimit te
pakontrolluar te LOÇKËS/PSIKES/RYEH…(edhe ne shqip rryeshëm - rrëmbyeshëm)
• A nuk quhej herët MARRËZI gjendja e mbisundimit te LOÇKËS/PSIKES/RYEH mbi
FRYMEN/PNEUMA/NEFES?
• A nuk u zgjodh MARSI/MARR(Ë)SI si Perëndi e Luftës ne OLIMP, dhe ishte kjo një gjendje pa
MEND/MENTA( Perëndia Olimpase e Urtisë) – ÇMENDURI.
(Unë jam i çmendur pas gjuhës sonë!)

4. SHKENCA DHE SHPIRTI
FRYMA
Frymëmarrja është proces që lëviz ajër apo oksigjen brenda dhe jashtë mushkërive me anë të
organeve të frymëmarrjes. Frymë marrin organizmat aerobik te llojeve të tilla si , gjitarët, zogjtë dhe
zvarraniket – ata kërkojnë oksigjen për çlirimin e energjisë nëpërmjet frymëmarrjes duke bere
metabolizmin e energjisë nga molekulat pasura me lende të tilla si glukozë. Frymëmarrja është vetëm
një proces që sjell oksigjen aty ku është e nevojshme në trup dhe largon prej aty dyoksidin e karbonit .
Përveç se heq dyoksidin e karbonit , frymëmarrje çon në humbjen e ujit nga trupi. Ajri qe del ka një
lagështia relative prej 100 % për shkak te depërtimit te ujit në të gjithë sipërfaqen e njomë te rrugëve
të frymëmarrjes dhe mushkërive . Kur një person shfryn në ajër shumë të ftohtë në natyrë ,ajri i lagësht
nga mushkëritë bëhet i ftohtë deri në pikën ku avujt e ujit kondensohen në një mjegull ( "duke parë
frymën ") .

5. KONTROLLI I FRYMËS
FRYMA
• Kontrolli i vetëdijshëm i frymëmarrjes është i zakonshëm në shumë forma të
meditimit , veçanërisht format e Yoga, në not, palestër , fjalim ose trajnimi vokale;
aty mësohet për të disiplinuar frymëmarrjen, fillimisht me vetëdije , por më vonë
nën-vetëdije , për qëllime të tjera përveç mbështetjes se jetës. Kontrolli i
frymëmarrjes gjithashtu është përdorur në metodën Buteyko .
• Kontrolli i pavetëdijshëm frymëmarrjes behet nga qendrat e specializuara në
trungun cerebral , i cili automatikisht rregullon normën dhe thellësinë e
frymëmarrjes në varësi të nevojave të trupit në çdo kohë . Kur nivelet e dyoksidit
të karbonit në gjak rriten, ai reagon me ujin në gjak, sjell prodhimin e acidit
karbonik . Edhe acidi laktik I prodhuar nga fermentimi gjatë ushtrimit fizik
gjithashtu ul pH . Rënia e pH të gjakut stimulon chemoreceptoret në organet
karotide dhe aortite , si dhe ato në brendësi të qendrës së frymëmarrjes në
palcën e zgjatuar . Chemoreceptoret dërgojnë më shumë impulse nervore në
qendrën e frymëmarrjes në palcën e zgjatur dhe në tru . Këto, nga ana e tyre
dërgojnë impulset nervore përmes nervave phrenik dhe prerjes torakale në
diafragmë.

6. SEMUNDJET E FRYMËS/FRYMEMARRJES
FRYMA
Sëmundja obstruktive kronike : Emfizeme, Bronkiti kronik, Astma, Bronkektazia
Pneumonia
Hipoksemia
Sarkoidoza
Sëmundja restriktive
Sëmundjet vaskulare
Tuberkulozi
Tumoret e mushkërive
Tumoret mediastinale
Bronchiolitis akut,,,,,,etj

7. PSE AJO HYRJE PER SHPIRTIN?
Ja çfarë ka ne Wikipedia:
http://sq.wikipedia.org/wiki/Shpirti
Shpirti është pjesa jolëndore e njeriut, aftësia e të gjykuarit dhe e të dalluarit midis së keqes dhe
së mirës, mendja dhe ndërgjegjja, fryma, fuqia shtytëse për të krijuar, vepruar, menduar dhe
përfytyruar. Shpirti është zëri i brendshëm i njeriut.
http://en.wikipedia.org/wiki/Spirit
The English word spirit (from Latin spiritus "breath") has many differing meanings and
connotations, most of them relating to a non-corporeal substance contrasted with the material
body. The word spirit is often used metaphysically to refer to the consciousness or personality.
The notions of a person's spirit and soul often also overlap, as both contrast with body and both
are understood as surviving the bodily death in religion and occultism,[1] and "spirit" can also
have the sense of "ghost", i.e. a manifestation of the spirit of a deceased person.

8. ÇFARE MENDONIN TE LASHTET PER SHPIRTIN?
Egjiptianet e lashte besonin se shpirti njerëzor përbehej nga pese pjese: Rin, Ba, Ka, Shiut‟, dhe Ib.
• Rin – si pjese e shpirtit, (rn emer/nam ) jepej qe ne lindje dhe
besohej se jetonte për aq kohe sa përmendej. (Rrin ka ketë kuptim
edhe ne shqip; rrin= qendron)
• Ba – pjese e shpirtit qe vjen ne jete pas vdekjes është trupore qe
ha, pi dhe çiftëzohet. (me ba = kuptim veprimi material edhe ne shqip)
• Ka – esenca e jetës, qe bën dallimin mes personit te gjalle dhe
atij te vdekur, e vdekja ndodh kur KA le trupin. (Kuptimi I vertete I
pasurise eshte tek KA dhe jo tek PASY(U)NI = PA SYRI)
• Shiut – Hija apo silueta e një personi, është gjithmonë e
pranishme dhe përmban diçka te personit qe përfaqëson
(edhe statuja). (Besëtytnitë me hijen e keqe, hijen e rende, etj; woodoo)
• Ib - ZEMRA METAFIZIKE, foleja e emocionit, mendimit, vullnetit
dhe qëllimit.

9. PO NE SI E PERCEPTOJME SOT?
Tre figura mjaft mediatike ne tre plane te
mendimit te sotëm: Religjioz, Shkencor, Futurist
Shume me pak edhe se Egjiptianet, apo jo?
SHPIRT +
Bardhe / Zi
Mire / Keq
Madh / Vogël
Gjere / Ngushte
Bute / Gur
_ / Lig etj.……
RICHARD DOWKINS
Biologu më fundamentalist
CAPTAIN PICAR – STARSHIP „ENTERPRISE‟
Njeriu i civilizimit yjor..
ROWAN WILLIAMS
Teologu mëndje hapur

10. PERPJEKJE PER TE GJETUR PROVA SHKENCORE MBI SHPIRTIN
…Sot Shkenca nuk i kushton rendësi asaj qe perceptohet si shpirt …shkenca merret me vetëdijen!
Vetëdija është një nga misteret e mëdha të shkencës, ose aftësia për te pasur ndjenja! Ne e dimë se
e kemi atë, kur mendojmë, ne ëndërr, kur shijojmë shijet dhe aromat , kur dëgjojmë muzike, kur biem
në dashuri , dhe kjo është pjesa më personale nga vetja .
Askush nuk mund të pretendojë të ketë kuptuar dhe shpjeguar atë plotësisht , është e lidhur me trurin
në një farë mënyre , por kjo lidhje nuk është e qarte .
Profesor David Chalmers i Univ. Komb. Australian e ka quajtur “problemi "i vështirë" i Vetëdijes , por
shumë shkencëtarë , veçanërisht ato ( ende në shumicë ) të cilët janë të prirur të besojnë se të gjitha
fenomenet mund të reduktohen në ndërveprime materiale , mohojnë se problemi ekziston . Për ta,
është vetë-evidente se proceset fizike brenda lëndës së trurit prodhojnë vetëdijen në mënyrën që një
gjenerator prodhon energji elektrike - vetëdija d.m.th. është një " epiphenomen" i aktivitetit të trurit .
Megjithatë shkencëtarë të tjerë me kredenciale njëlloj mbresëlënëse nuk janë aq të sigurt dhe janë
gjithnjë të gatshëm të marrin në konsideratë një analogji shumë të ndryshme - domethënë se
marrëdhënia e Vetëdijes me Trurin mund të jetë pak si marrëdhënia e sinjalit televiziv me televizorin.
Association for the Scientific Study of Consciousness and the Center for Consciousness Studies of the University of Arizona, Tucson.

11. Përballemi me misterin si fakt rreth subjektit të vetëdijes. Në ketë rast na duhet të kujtojmë se ajo
që duket e vetëkuptueshme për një brez, mund të mos duket kështu për brezat e ardhshëm.
P. Sh. Heliocentrizmi dhe përkrahësit e kundërshtarët e tij; Revolucionaret dhe Ortodokset.
E njëjta gjë mund të jetë e vërtetë me misterin e Vetëdijes .
Zbulimet e reja mund të detyrojnë shkencën materialiste të shfuqizoje këto teori ne favor te
analogjisë me marrësin televiziv në të cilin truri duhet të kuptohet më shumë si një transmetues sesa
si një gjenerator i Vetëdijes dhe në të cilin vetëdija njihet si krejtësisht si " jo- lokale " në natyrë ndoshta edhe si një nga forcat shtytëse bazike të universit . Prandaj mbetet te shohim me dyshim
ata që mbajnë pikëpamje dogmatike dhe ideologjike në lidhje me natyrën e Vetëdijes .
Në këtë pike, tërë çështja ne dukje akademike, bëhet intensivisht politike dhe aktuale për shkak se
shoqëria moderne teknologjike idealizon dhe është fokusuar vetëm në një gjendje të Vetëdijes - që
na bën prodhues efikase dhe konsumatorët të te mirave materiale dhe shërbimeve.
Në të njëjtën kohë shoqëria jonë kërkon tek politikat edhe kontrollin e një gamë të gjerë të
gjendjeve të tjera " te ndryshuara të vetëdijes" mbi bazën e propozimit të paprovuar se vetëdija
është e gjeneruar nga truri.

12. GJENDJA E SHPIRTIT
Kura për MERZINE është kurioziteti. Nuk ka kure për KURIOZITETIN!
TRAZUAR
MERZITUR
•
•
•
•
•
•
Pa interes
Mërzitur
Trishtuar
Hidhëruar
Në dhembje(ankth)
Ndryshim
(Sëmundje)
•
•
•
•
•
•
Hutuar
Turbulluar
Shqetësuar
Panik
Stres i thelle
Dyzim personaliteti
(Sëmundje)
•
•
•
•
•
•
GEZUAR
Kureshtar /e
Optimist
Gëzuar
Ngazëllyer
Ekstaze
Ndryshim
(Aura-përndritje)

13. NJE ZOG, NJE LULE, NJE AROME, NJE BUZEQESHJE, NJE FJALE E MIRE…
Realiteti material i jetëve tona është i kufizuar… cilësia e jetës jo!

14. POZICIONI YNE I VEÇANTE
Bota
Shpirtërore
Bota
Fizike
Ne jemi shpirtërore
dhe fizike

15. SI RRITEMI SHPIRTERISHT?
Bota
Shpirtërore
Elementet e jetës nga Zoti
Elemente Vitaliteti te
mire/keq nga veprimet
tona fizike
Periudha
rritjes

16. QEVERISJA“TE RROKUR KRAHAQAFE ” OSE CHEONILGUK
• Fizikja dhe
shpirtërorja janë
bashkuar ne
harmoni
• Harmoni ne mes
krahut te djathte
dhe krahut te majte
• Harmoni e besimit
me politiken
• Harmoni e qëllimit te
individit me qëllimin Shembulli ideal: Një nënë qeveris jetën duke rritur bijën deri ne fund te ciklit
e se terës.
kur ndryshojnë vendet…

17. MIREQENIA SHPIRTERORE
Mirëqenia ka lidhje me jetën tonë të brendshme dhe marrëdhëniet e saj me botën e gjerë. Ajo
përfshin marrëdhënien tonë me mjedisin, marrëdhëniet tona me të tjerët dhe me veten. Mirëqenia
shpirtërore nuk pasqyron vetëm besimin fetar edhe pse për njerëzit e një besimi fetar është
padyshim një tipar qendror.
Spiritualiteti i secilit person ndikohet në masë të madhe nga bashkësia, ata janë një pjesë e saj si
edhe vete marrëdhëniet e tyre.
Për të qenë shpirtërisht mirë duhet një angazhim pozitiv me të tjerët, veten dhe mjedisin tonë.
Si mirëmbahet apo rifreskohet mirëqenia shpirtërore?
Meqenëse mirëqenia shpirtërore është personale, njerëz të ndryshëm do të gjejnë disa qasje apo
faktorë më te dobishëm se të tjerët, megjithatë disa gjëra që mund të ndihmojnë mirëqenien
shpirtërore janë:
Kaloni kohë vetëm për të gjetur paqen e brendshme (Hundokee)
Gjeni kohë për të shijuar ambientin
Bëhuni të pranishëm në një vend të adhurimit (Xhamia, Kisha, etj.) për namaz apo devocion.
Bashkohuni me një shoqëri, ose grup i cili ndan opinionin tuaj shpirtëror apo fetar
Takohuni rregullisht me dikë që mund të ju ndihmojë të reflektoni mbi jetën tuaj dhe spiritualitetin
tuaj (prijës Shpirtëror, mik shpirti, udhëheqës fetar)
Angazhohuni me artet.
http://www1.aston.ac.uk/staff/hr/wellbeing/psychological-wellbeing/spiritual-wellbeing/

18. MIREQENIA SHPIRTERORE, MISIONI I VERTETE I FUP
Mbretëria e Zotit ne Toke
Mirëqenia Shpirtërore:
•
•
•
•
•
•
•
•
Ndjeheni te kënaqur me jetën
Mbani ekuiliber dhe kontroll te jetës
Ndërtoni marrëdhënie pozitive
Ndjenja e një qëllimi dhe kuptimi në jetë
Përjetoni një lidhje me një fuqi më të
madhe se veten
Pranoni dhe rriteni nga sfidat dhe
ndryshimet në jetë.

19. JANE IDETE TONA QE NDRYSHOJNE BOTEN.
JO QEVERITE TONA!

20. E VERTETA + DASHURIA = DASHURI E VERTETE
Sa me ndritshëm te shkëlqejmë, më shumë
vëmendje tërheqim tek ne, nga të gjitha palët.
Le te zhvendoset ndikimi ynë në një fushë që
është më shumë në nevoje për nota harmonike.
Vëllezër dhe motra, ne jemi përkrahës te
dritës, bijtë e paqes dhe shumë janë në varësi
tone. Te jemi te fortë. Ky është roli ynë që ta
përgatisim popullin për dritë të madhe që hyn.
Ne lulëzojmë sidomos gjatë kohërave të dritës por
e shpenzojmë dritën tone ne kujdes te të tjerëve
përmes errësirës së natës.
Le të bëhemi me shume në mënyrë që te mund
të jetë më i thellë ndikimi ynë në këtë cikël të
ardhshëm të ndryshimit.
FALEMINDERIT!