Những người thực sự quan tâm đến kinh doanh luôn tìm kiếm những nguyên tắc cơ bản đã được thử thách qua thời gian. Họ không mấy quan tâm đến những khái niệm, hình mẫu về quản trị mang tính thời thượng, nhất thời. Chúng tôi đã gặp nhiều nhà quản trị, họ đều khao khát tạo ra một điều gì đó to lớn hơn, lâu dài hơn – đó là một tổ chức với giá trị trường tồn. Khi suy nghĩ gặp phải sự hỗn loạn, các mô hình quản trị đơn giản giúp chúng ta giảm bớt tính phức tạp và tập trung vào điểm cốt yếu. Mô hình quản trị không khiến chúng ta suy nghĩ theo một cách bị tiêu chuẩn hoá, mà nó là kết quả của suy nghĩ tích cực. Cuốn sách này được viết một cách ngắn gọn những kết nối phức tạp của các số liệu quản trị được minh hoạ một cách đơn giản, những con số rối rắm được đơn giản hoá tối đa và được phân tích đầy khách quan. Một cuốn sách có tính ứng dụng cao, mang tính gợi mở gói gọn trong 2 mục tiêu: Mục tiêu 1: Chia sẻ về sự cần thiết giúp mọi người định hình về hệ thống của báo cáo quản trị. Giải nghĩa về báo cáo quản trị như thế nào? Mục tiêu 2: Định hướng lại về nghề nghiệp, vị trí của mình trong môi trường tổ chức mà bạn đang triển khai. Hiểu được quá trình của việc xây dựng và phân tích hệ thống báo cáo quản trị.

1. MỤC LỤC
Lời nói đầu 1
Phần 1: Định hướng quản trị. 7
1. Bản chất kế toán quản trị. 8
2.Tại sao ông chủ không quan tâm đến báo cáo tài chính? 14
3.Định hướng quản trị. 21
4.Một số phương pháp kỹ thuật kế toán quản trị. 28
5.Các mô hình quản trị 40
6.Mô hình kế toán quản trị 47
7.Xây dựng báo cáo quản trị bắt đầu từ đâu? 56
8.Bốn báo cáo quản trị ảnh hưởng đến tất cả các cốt sách của doanh
nghiệp.
60
9.Chín bước xây dựng hệ thống kế toán quản trị. 67
10.Xây dựng hệ thống báo cáo quản trị 71
11.Triển khai hệ thống kế toán quản trị 130
Phần 2: Báo cáo quản trị 164
12.P&L theo tháng 166
13. So sánh doanh thu theo điểm bán từng kỳ 171
14. Báo cáo xu hướng 173
15. Cơ cấu doanh thu theo ngành hàng 177
16. Báo cáo hàng tồn kho 184
17. Báo cáo chi phí 189
18. Báo cáo dòng tiền 196
19.Nguồn vốn đầu tư cho việc mở rộng 201
20.Báo cáo bức tranh tổng thể 202
Phần 3: Phân tích báo cáo quản trị 208
21.Yếu tố then chốt khi phân tích báo cáo quản trị 209
22.Các chỉ số giai đoạn phát triển doanh nghiệp 216
23.Xác định những chỉ số chủ chốt 220
24.Nắm giữ mọi thứ nhưng tập trung vào yếu tố quan trọng 224
25.Tiền nhiều để làm gì mà Công ty phá sản? 225
26.Có nên cắt bỏ Phòng kế hoạch? 226
27.Cân nhắc các quyết định quản trị 229

2. 28. Cách thuyết trình báo cáo quản trị khiến người khác hiểu và chấp
nhận
235
29. Những người phân tích nghiệp dư khi muốn trình bày kết quả của
mình
236
Phần 4: Xây dựng data 245
30. Hiểu thế nào là phân tích và xử lý số liệu kế toán 245
31. Giải quyết vấn đề bằng cách suy nghĩ logic và phân tích data 248
32. Quy trình giải quyết vấn đề sử dụng data là gì? 253
33. Xây dựng giả thuyết trước khi phân tích data 255
34. Quy trình phân tích sử dụng giả thuyết 262
35. Hai bước giả thuyết What để nắm được vấn đề 266
36. Điểm cần lưu ý khi viết cây logic xây dựng giả thuyết 269
37. Ba điểm tiêu biểu khi phân tích data 271
38. Hai việc cần làm khi không lấy được data mong muốn 276
39. Những lưu ý khi thu thập data số liệu 280
40. Lợi ích và rủi ro khi phân tích bằng giả thuyết 285
Phần 5: Ứng dụng mô hình ABC case chuỗi bán lẻ 288
41. Phương pháp quản trị chi phí theo hoạt động 288
42. Đặc điểm hoạt động và phương pháp tính giá thành 290
43. Quy trình hạch toán chi phí 292
44. .Phương pháp triển khai 293
Lời cảm ơn 314

3. LỚI NÓI ĐẦU
Những người thực sự quan tâm đến kinh doanh luôn tìm kiếm những
nguyên tắc cơ bản đã được thử thách qua thời gian. Họ không mấy quan tâm đến
những khái niệm, hình mẫu về quản trị mang tính thời thượng, nhất thời. Chúng
tôi đã gặp nhiều nhà quản trị, họ đều khao khát tạo ra một điều gì đó to lớn hơn,
lâu dài hơn – đó là một tổ chức với giá trị trường tồn.
Khi suy nghĩ gặp phải sự hỗn loạn, các mô hình quản trị đơn giản giúp
chúng ta giảm bớt tính phức tạp và tập trung vào điểm cốt yếu. Mô hình quản trị
không khiến chúng ta suy nghĩ theo một cách bị tiêu chuẩn hoá, mà nó là kết quả
của suy nghĩ tích cực.
Cuốn sách này được viết một cách ngắn gọn những kết nối phức tạp của
các số liệu quản trị được minh hoạ một cách đơn giản, những con số rối rắm
được đơn giản hoá tối đa và được phân tích đầy khách quan. Một cuốn sách có
tính ứng dụng cao, mang tính gợi mở gói gọn trong 2 mục tiêu:
Mục tiêu 1: Chia sẻ về sự cần thiết giúp mọi người định hình về hệ thống
của báo cáo quản trị. Giải nghĩa về báo cáo quản trị như thế nào?
Mục tiêu 2: Định hướng lại về nghề nghiệp, vị trí của mình trong môi
trường tổ chức mà bạn đang triển khai. Hiểu được quá trình của việc xây dựng
và phân tích hệ thống báo cáo quản trị.
Tại sao cần báo cáo kế toán quản trị trong kinh doanh?
Là Công cụ để điều chuyển nhân lực và nắm rõ tình hình chung.
Mấy năm gần đây tôi hay nghe nói đến phân tích số liệu kế toán. Bạn có bao giờ
tránh né những việc vốn không phải sở trường với suy nghĩ rằng “phân tích” hay
“số liệu” gì đó chẳng có liên quan gì tới mình, hay “những việc đó giao cho kế
1

4. toán làm là được rồi”? Thực tế có những người trong công việc hằng ngày chẳng
tiếp xúc gì đến “con số” cả.
Rõ ràng khi chúng ta nhìn vào đặc thù hay nội dung của từng công việc, thì tần
suất hay số lượng sử dụng số liệu ở mỗi công việc lại khác nhau.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận một điều, dù là công việc gì thì cuối cùng cũng
có sự liên hệ với tiền bạc ở khâu nào đó. Không chỉ những người làm việc ở cơ
quan hay tổ chức, mà những người tự kinh doanh cũng thế, chắc chắn họ phải
sử dụng số liệu để tính toán thu nhập của mình. Như vậy, rõ ràng “con số”, “số
liệu” là yếu tố không thể thiếu.
Thế nhưng tại sao “báo cáo quản trị” lại cần thiết tại các công ty?
Đầu tiên bạn hãy thử đứng vào vị trí giám đốc để suy nghĩ. Nếu là bạn, làm thế
nào để nắm được công việc của nhân viên và tình hình kinh doanh của công ty?
Quy mô công ty chỉ có năm người thì còn được, chứ nếu là công ty lớn sẽ thế
nào?
Công ty càng lớn, thì việc một người có thể nắm rõ tình hình tổng thể càng trở
nên bất khả thi. Lấy ví dụ, một người ở văn phòng tổng bộ tại Tokyo, thì không
thể nắm rõ tình hình kinh doanh cụ thể mỗi ngày của công ty tại châu Á, châu
Âu hay tại Mỹ. Ngoài vấn đề về khoảng cách, thì nếu hệ thống kinh doanh càng
phức tạp như khi tăng sản phẩm, dịch vụ … thì khả năng của một người không
thể nắm và quản lý hết được.
Vậy phải làm thế nào đây?
Trong trường hợp này, có thể sử dụng công cụ rất hiệu quả, đó là báo cáo kế toán
quản trị.
Lợi ích của báo cáo quản trị là có thể tập hợp được một lượng lớn thông tin, qua
đó có thể nắm rõ tình hình. Vì nếu nhìn vào báo cáo, bạn có thể dễ đàng biết
2

5. được loại hàng nào đang bán chạy, loại hàng nào hiện đang được ưu chuộng.
Không chỉ nắm được kết quả trên mặt báo cáo, chúng ta có thể dựa vào những
so sánh, phân tích để đưa ra các thông tin giúp cải thiện tình hình kinh doanh.
Điều mà những người điều hành luôn miệng kêu “báo cáo, báo cáo” chính là
đây.
Bên cạnh đó, báo cáo quản trị còn có lợi trong những trường hợp sau:
Thứ 1: Báo cáo quản trị là tài liệu thuyết phục người khác hiệu quả nhất.
Chắc sẽ có người cho rằng “Tôi không phải người quản lý nên chẳng liên quan
gì cả”. Tuy nhiên, sẽ không có việc nào lại hoàn toàn không liên quan gì đến
việc kinh doanh của đơn vị cả. Công việc của bạn dù là loại hình gì, chắc chắn
đều được quản lý bằng số liệu.
Việc quản lý hiệu quả công việc của bản thân bằng số liệu hay dữ liệu, không
chỉ nâng cao chất lượng công việc mà còn là cách bạn thuyết phục người xung
quanh hay tổ chức rất hiệu quả.
Bạn sẽ không thuyết phục được người khác hay tổ chức nào đó chỉ bằng câu nói
“Tôi nghĩ là thế này” vì những câu nói không có căn cứ sẽ không có tính thuyết
phục.
Nhưng khi bạn đưa những số liệu hay dữ liệu làm căn cứ, chẳng hạn như: “Sau
khi thực hiện phương án này, đã mang đến kết quả với số liệu này, tôi cho rằng
chúng ta đang đi đúng hướng và nên tiếp tục” thì chắc chắn hiệu quả thuyết phục
sẽ khác.
Thứ 2: Trưởng nhóm hay quản lý cũng cần “báo cáo quản trị”.
Dù không phải người điều hành, nhưng trong một tổ chức nào đó, nếu chức vụ
càng cao, thì càng phải phụ trách những lĩnh vực vượt quá khả năng một người
3

6. có thể làm xuể. Do đó, việc dựa vào báo cáo để quản lý công việc hiệu quả lại
càng trở nên cần thiết hơn.
Nghĩa là, người ở vị trí Top trong tổ chức sẽ yêu cầu “báo cáo” ở cấp ngay dưới
họ, rồi người cấp dưới đó liệu yêu cầu “báo cáo” ở cấp dưới hơn, điều này giống
như kiểu dây chuyền vậy. Trong dây chuyền này, rõ ràng về mặt logic sẽ không
có chuyện ở một nút nào đó xảy ra việc “tôi không cần báo cáo nữa”.
Như vậy, có thể nói biết sử dụng báo cáo hiệu quả là yếu tố cần cho việc đa dạng
hóa nội dung công việc, và đảm đương tốt công việc ở vị trí cao. Đây chính là
yếu tố cần để nâng cao hiệu quả công việc của nhóm trưởng, hay cấp quản lý.
Theo tôi, nếu bạn lúc nào cũng tránh né kiểu như “vì tôi dở lắm” thì bạn sẽ bỏ
lỡ nhiều cơ hội, và đó là điều rất đáng tiếc.
Thứ 3: Báo cáo quản trị sẽ xóa bỏ sự mơ hồ và làm cho việc giao tiếp trôi chảy
hơn.
Giống như công ty tôi đã làm trước kia, có nhân viên khác quốc tịch, văn hóa,
thì điểm lợi của việc giao tiếp bằng “ngôn ngữ” là có thể truyền đạt tức thì những
gì muốn nói, nhưng đôi khi cũng gây ra hiểu lầm.
Nếu là đồng hương Nhật bản có nhiều năm làm cùng chỗ, thì đôi khi câu nói
không rõ ràng cũng khiến họ có thể hiểu được nhau. Tuy nhiên, với những người
khác quốc tịch, cách nói chuyện mơ hồ có thể sẽ gây hậu quả khôn lường.
Đương nhiên, ngay cả người Nhật với nhau đôi khi cách hiểu cũng khác nhau.
Ví dụ như câu: “Sản phẩm này, dạo gần đây bán chạy quá!”
Nghe đến “gần đây” có người sẽ cho là khoảng một tuần, cũng có người nghĩ
khoảng nửa năm. Giống như vậy, khi nghe đến “bán chạy quá”, có người cho là
doanh số vượt 200% so với kế hoạch, nhưng cũng có người chỉ đoán khoảng
120%.
4

7. Nếu như câu trên được sửa thành “Sản phẩm này một tháng nay doanh số đạt
140% so với kế hoạch” thì chắc chắn sẽ không có chuyện người nghe đoán sai
tình hình thực tế như trên.
Đây chỉ là ví dụ trong giao tiếp đơn giản, thực tế kinh doanh không chỉ đơn giản
như vậy, mà nó là sự kết hợp phức tạp và chặt chẽ giữa các yếu tố với nhau. Do
đó cần phải hiểu được các yếu tố đó là gì, nhìn ra được bản chất thật sự của nó
và hành động phù hợp, đồng thời phải nghĩ cách khiến người khác cũng hiểu và
tán thành với cách làm của bạn. Công cụ hỗ trợ hiệu quả để làm việc này được
coi là Cách tiếp cận dựa vào Báo cáo kế toán quản trị.
“Báo cáo quản trị” là công cụ hiệu quả khiến người xung quanh hay tổ chức hiểu
và tán thành cách làm của bạn.
Báo cáo kế toán quản trị hữu ích như thế nào?
Thể hiện rõ ràng tình hình và cung cấp thông tin sâu hơn.
Vậy nếu sử dụng báo cáo quản trị, sẽ giúp được gì cho bạn?
Việc chúng ta sử dụng tai hay mắt để quan sát và nắm bắt, sẽ có thể những hạn
chế nhất định do khoảng cách vật lý, lượng thông tin quá nhiều, hay mức độ
phức tạp. Do đó việc đọc được ý nghĩa từ các con số khổng lồ là một công việc
rất khó khăn.
Tuy nhiên, nếu xử lý và sử dụng báo cáo tốt, như đưa ra chỉ tiêu cho một lượng
thông tin lớn, hay làm rõ điểm đặc trưng của số liệu phức tạp không thể nhận ra
bằng mắt thường, ta có thể khiến những người xung quanh hiểu cụ thể những
điều mình muốn nói.
Ngoài ra, không chỉ có thể “trình bày những điểm phức tạp một cách đơn giản”,
ta có thể thu được những thông tin quan trọng nếu chú ý đến mối quan hệ phía
sau báo cáo, ví dụ như dự đoán việc mua hàng của khách cho lần tiếp theo từ
5

8. báo cáo ghi nhận tình hình mua hàng trong quá khứ. Đây là kỹ năng cần thiết
mà nếu chỉ nhìn chằm chằm vào báo cáo quản trị không thể làm được.
Tất nhiên, báo cáo quản trị cũng có vai trò như một công cụ giao tiếp nữa, nếu
sử dụng đúng, chắc chắn sẽ phát huy hết tất cả uy lực của nó, làm giảm sự mơ
hồ và làm cho người khác hiểu chính xác vấn đề.
Đến đây rồi thì Bạn đã nhận ra, tại sao lại cần Báo cáo kế toán quản trị trong
kinh doanh? Doanh nghiệp muốn phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh
khốc liệt như hiện nay thì bắt buộc phải quan tâm đến nhu cầu quản trị. Đây là
cuốn tài liệu được TACA tham khảo các nguồn tài liệu khác trên thế giới và ở
Việt Nam, cùng kinh nghiệm triển khai thực tế tại các Doanh nghiệp đã biên
soạn để phục vụ cho công tác đào tạo nội bộ cũng như chia sẻ kiến thức tới các
bạn học viên tại TACA.
6

9. PHẦN 1: ĐỊNH HƯỚNG QUẢN TRỊ
Bạn có đủ “doanh thu - chi phí” và đạt được mức lợi nhuận mà bạn kỳ
vọng hay không thì nó sẽ quyết định được là bạn có dám triển khai công việc
nào đó không?
Báo cáo quản trị là một báo cáo vô cùng quan trọng phục vụ chủ yếu bên
trong doanh nghiệp. Nó không có một chuẩn mực nào, nhưng sẽ giúp cho các
bạn có một kiến thức tổng hợp hơn, nếu muốn hiểu chi tiết hơn mà đi đúng
chuyên sâu từng ngành, nếu muốn đào tạo chuyên sâu thì đa số bạn cân nhắc chi
phí “Chi phí về nhân sự”, “Chi phí về marketing”, “chi phí về hoạt động thuê,
hoạt động quản lý” tất cả những chi phí. Nó là một trong những vấn đề là bạn có
đủ “doanh thu - chi phí” và đạt được mức lợi nhuận mà bạn kỳ vọng hay không
thì nó sẽ quyết định được là bạn có dám triển khai công việc đó không?
Chia sẻ câu chuyện về báo cáo tài chính và báo cáo quản trị. Báo cáo tài
chính phải tuân thủ một vài tiêu chí. Ví dụ Big 4 hay dùng những chuẩn mực của
quốc tế, bản thân Big 4 hoạt động ở VN thì họ cũng phải dựa trên những chuẩn
kế toán VN, họ tiến hành một cuộc audit. Đó chính là lý do báo cáo tài chính nó
có chuẩn mực, có điều kiện để xây dựng, phát hành báo cáo đấy.
Còn báo cáo quản trị thì lại vô nguyên tắc, cố gắng bám sát vào 2 nội
dung quan trọng nhất mà nó xương sống, nó là câu chuyện quyết định hệ thống
báo cáo quản trị nó có đến được với ông chủ doanh nghiệp, có đến được với cấp
trên có thực sự tác dụng với yếu tố phát triển dài hạn của doanh nghiệp hay
không? Có 2 vấn đề:
+ Vấn đề 1: Bạn phải hiểu được doanh nghiệp của bạn? Hiểu từng chi tiết
một. Cố gắng bóc tách càng tốt những hoạt động doanh nghiệp, từ nhân sự, khách
hàng, thương hiệu, quản trị, chi phí, ngân sách…
7

10. + Vấn đề 2: Sau đấy các bạn quay ngược lại cố gắng tiếp cận lại mục tiêu
của công ty: “Mục tiêu ngắn hạn”, “Mục tiêu dài hạn”, “Mục tiêu trung dài hạn”,
và “Mục tiêu của chính chủ doanh nghiệp”. Đấy là những yếu tố then chốt khi
bước sang một cách tiếp cận, phương pháp triển khai và xây dựng hệ thống báo
cáo quản trị cho doanh nghiệp.
Trong lưu đồ dạy giám đốc tài chính, có rất nhiều phân hệ, nhưng để hiểu tất
cả module trong đó thì tôi nghĩ không cần thiết. Lý do nhóm chuyên gia chúng
tôi có mặt tại đây là “Truyền đạt tới các bạn những gì thực tiễn nhất liên quan
tới cái mà các bạn đang làm. Chúng ta đang đồng ngôn ngữ, cùng ở trong một
cái môi trường mong muốn. Các bạn sẽ thấy về việc tiếp cận phương pháp xây
dựng. Sau đó các bạn sẽ có kiến thức về phân tích đánh giá báo cáo quản trị thì
các bạn có thể tự tin lên 1 level vô cùng quan trọng trong bối cảnh doanh nghiệp”.
1. Bản chất kế toán quản trị.
Kế toán quản trị đang ở trong thời kỳ phát triển mạnh mẽ để đối phó với những
thay đổi mạnh mẽ về kỹ thuật, toàn cầu hoá và mối quan tâm ngày càng tăng đối
với quản trị rủi ro. Trong hoàn cảnh như vậy, kế toán quản trị sẽ giúp “con tàu
đi đúng hướng” bằng cách đóng vai trò là những người giải thích cho tổ chức,
người cố vấn khôn ngoan và “người giữ những con số” hợp với tiêu chuẩn đạo
đức. Các giám đốc hiểu rằng kết quả hoạt động kinh doanh tốt xuất phát từ các
quy trình năng động, các thủ tục và các thói quen đã được thiết kế tốt, được triển
khai và quản lý một cách đúng đắn. Nhân viên kế toán quản trị có bằng cấp, có
đủ trình độ có thể giúp các giám đốc của mình đạt được những kết quả kinh
doanh tốt bởi vì họ đã có đủ khả năng để giải quyết tất cả các khía cạnh quan
trọng của kế toán trong tổ chức.
Kế toán quản trị quan tâm đến việc cung cấp các thông tin cho các giám đốc -
nghĩa là, người bên trong tổ chức chỉ đạo và kiểm soát các hoạt động của tổ chức.
8