Rondleiding langs duurzame installaties - Door CPO van A tot Z Haarlem

1. CPO A-Z
Alberdingk Thijmstraat te Haarlem
Rondleiding langs
installatieconcepten
1 februari 2017

2. Even voorstellen…
Ernst van Tongeren
62 jaar
ID energie
directeur/eigenaar
ernst.v.tongeren@idenergie.nl
06-27006888

3. 40+ jaar actief in klimaattechniek
20- jaar eigen totaal - installatiebedrijf
7+ jaar zelfstandig adviseur ID energie
- medeoprichter Stichting Zonacademie
- bestuurslid Holland Solar
- Oud-bestuurslid Energie Service Noord West
- initiatiefnemer Sol-id
- examencommissie Warmtepompen
- examencommissie Zonnewarmte en Zonnestroom
- assessor Kenteq Zonnewarmte en Zonnestroom
- 2001 Eerste Alkmaarse Duurzaamheidprijs
- Deelnemer
cv

4. Even geleend van

5. waarom

6. Vanavond
• Wat is er nodig voor een goed concept
• Wat zijn de huidige randvoorwaarden
Overheid
Gemeenten
Bodem
• Energieopwekking, Ventilatie, Warmteafgifte, Zonnestroom
• 4 opties:
1. HR CV ketel, mechanische ventilatie ( systeem A ), minimaal PV
2. Warmtepomp B/W op individuele bron, ventilatie idem1,minimaal PV
3. Warmtepomp B/W op collectieve bron, ventilatie idem1, minimaal PV
4. Warmtepomp L/W ventilatie idem1, minimaal PV
• Menukaart
• Vragen

7. Wat is er nodig voor een goed concept
3 stappen strategie
Inzichtelijk maken van woonwensen op gebied van
Energie
Comfort
Binnenmilieu
Onderhoud
Gebruiksgemak
Wat zijn hiervoor de functionele prestatie-eisen?

8. Wat is er nodig voor een goed concept
Warmteverlies berekening
blad 1
warmteverliesberekening
Kleine woning ( 28 )
project: CPO AtotZ projectnummer: 17023
locatie: Alberdink Thymstraat 28 te Haarlem
datum: 03-10-17
U-waarden W/m2.K na isolatie
Buitenmuur 0,27 63,2 m2 W/m2 67,1
Dubbel glas (raam ) 1,80 205 m3 W/m3 20,7
Buitendeur 2,30
Tussenmuur 1,80
Vloer 0,19
Dak hellend 0,20
Dak plat 0,17
Woningschil 20 °C
constructie lengte breedte oppervlak U W/m2.K delta T subtot
BM 37,44 1 37,44 0,27 30 303
Buitendeur 5 1 5 2,30 30 345
Dubbel glas 27,21 1 27,21 1,80 30 1469
Tussenmuur 104 1 104,00 1,80 5 936
Dak hellend 27,4 1 27,40 0,20 30 164
Dak plat 22,32 1 22,32 0,17 30 114
Vloer 35,2 1 35,2 0,19 10 67
3399
orientatie 5 170
aanwarm 10 340
subtot 3909
m3/h WTW % delta T
ventilatie 225 85 30 334
transmissie 4243
Totaaloverzicht
Verwarming Ventilatie Totaal
Woning 3909 334 4243
Totaal 3909 334 4243
1400 660 m3/a gas
5940 kWhth
1485 kWhe Wp ( B-W )
1980 kWhe Wp ( L-W )
Benodigde energie
Gebouwgebonden verwarming/vent 1485 kWhe Gebouwgebonden verwarming/vent 1980 kWhe
Gebruiksgebonden tapwater (DWtW) 1125 kWhe Gebruiksgebonden tapwater (DWtW) 1125 kWhe
Gebruiksgebonden huishoudelijk 2000 kWhe Gebruiksgebonden huishoudelijk 2000 kWhe
Totaal 4610 kWhe Totaal 5105 kWhe
Aantal benodigde zonnepanelen bij Wp ( B-W ) Aantal benodigde zonnepanelen bij Wp ( L-W )
per paneel 300 Wp per paneel 300 Wp
factor 0,95 factor 0,95
16 Stuks 18 Stuks
Energieverbuik bij vollasturen verwarming:
blad 1
warmteverliesberekening
Grote woning ( 32 )
project: CPO AtotZ projectnummer: 17023
locatie: Alberdink Thymstraat 32 te Haarlem
datum: 03-10-17
U-waarden W/m2.K na isolatie
Buitenmuur 1 0,27 89,3 m2 W/m2 52,5
Buitenmuur 2 0,21 233 m3 W/m3 20,1
Dubbel glas (raam ) 1,80
Buitendeur 2,30
Tussenmuur 1,80
Vloer 0,19
Dak hellend 0,20
Dak plat 0,17
Woningschil 20 °C
constructie lengte breedte oppervlak U W/m2.K delta T subtot
Buitenmuur 1 14,16 1 14,16 0,27 30 115
Buitenmuur 2 39,14 1 39,14 0,21 30 247
Buitendeur 5 1 5 2,30 30 345
Dubbel glas 32,57 1 32,57 1,80 30 1759
Tussenmuur 104 1 104,00 1,80 5 936
Dak hellend 20,7 1 20,70 0,20 30 124
Dak plat 33,24 1 33,24 0,17 30 170
Vloer 47 1 47 0,19 10 89
3784
orientatie 5 189
aanwarm 10 378
subtot 4352
m3/h WTW % delta T
ventilatie 225 85 30 334
transmissie 4686
Totaaloverzicht
Verwarming Ventilatie Totaal
Woning 4352 334 4686
Totaal 4352 334 4686
1400 729 m3/a gas
6560 kWhth
1640 kWhe Wp ( B-W )
2187 kWhe Wp ( L-W )
Benodigde energie
Gebouwgebonden verwarming/vent 1640 kWhe Gebouwgebonden verwarming/vent 2187 kWhe
Gebruiksgebonden tapwater (DWtW) 1125 kWhe Gebruiksgebonden tapwater (DWtW) 1125 kWhe
Gebruiksgebonden huishoudelijk 2000 kWhe Gebruiksgebonden huishoudelijk 2000 kWhe
Totaal 4765 kWhe Totaal 5312 kWhe
Aantal benodigde zonnepanelen bij Wp ( B-W ) Aantal benodigde zonnepanelen bij Wp ( L-W )
per paneel 300 Wp per paneel 300 Wp
factor 0,95 factor 0,95
17 Stuks 19 Stuks
Energieverbuik bij vollasturen verwarming:

9. randvoorwaarden
Overheid
• Bouwbesluit
• Labelling
• Van het (aard) gas af in 2032
• Focus op CO2 ipv PJ (energie-eenheid)
Gemeente Haarlem
• Energieneutraal in 2030
• Van het gas af
Bodem
• Vergunningsplicht vanaf 70 kW
• Onderzoek
• BRL

10. Energieopwekking
Opwekker
HR-CV ketel
E- CV ketel
Warmtepomp
HR-CV ketel
Houtstook ketel/
Pelletkachel
Bron
Aardgas
Elektriciteit
Bodem
Buitenlucht
Oppervlaktewater
GroenGas
Biomassa
Afgifte
Radiatoren LTV/HTV
Vloerverwarming LTV
Luchtverwarming LTV/HTV
Idem
Radiatoren LTV
Vloerverwarming LTV
Luchtverwarming LTV
Radiatoren LTV/HTV
Vloerverwarming LTV
Luchtverwarming LTV/HTV
Idem
Verwarmingssysteem

11. Energieopwekking warmtepomp
condenseren
verdampen
comprimeren
expanderen
BRON AFGIFTE

12. 100 eenheden
nuttige energie
warmtepompen
= 100 / 25 = 4,0
25 eenheden
aandrijfenergie
75 eenheden
omgevingsenergie
COP (Coëfficiënt of performance)
= nuttige energie / aandrijfenergie
nb: COP wordt lager bij groter temperatuurverschil tussen bron en afgifte
voorbeeld
Energieopwekking

13. warmtepompen
kosten / opbrengsten
warmtepomp elektrisch aangedreven
1 kWh elektra = € 0,23
1 kWh gas = € 0,08
Stel COP = 4
1 kWh elektra geeft 4 kWh warmte
4 kWh gaswarmte kost € 0,32
rendement 0,32/0,23 139%
Energieopwekking

14. Brine- water warmtepomp
Energieopwekking
Individueel
Bron ( gesloten )
Hoog rendement
Laag onderhoud
Alleen meldingsplicht
Bereikbaarheid
Allen mogelijk bij startfase
Hogere aanloopkosten
Boringen per woning
Opwekker
Hoog rendement
Ruimtebeslag ( combi )
Geluidaspecten
1 x1 x 1,2

15. Brine- water warmtepomp
Energieopwekking
Collectief
Bron ( open )
Hoog rendement
Laag onderhoud
Meldingsplicht?
Bereikbaarheid minder belastend
Latere aansluitingen
vooraf regelen
Allen mogelijk bij startfase
Hogere aanloopkosten
Boringen per woning
Opwekker
Hoog rendement
Compact
Geluidaspecten (minder nadrukkelijk)
Niet allerhoogste rendement
Afm: hxbxd
560x605x565 mm
6 kW

16. Lucht- water warmtepomp
Energieopwekking
Individueel
Bron ( lucht ) dmv buitenunit
Gratis beschikbaar
Laag onderhoud tov cv ketel
Ruimte beslag
Individueel makkelijk
Geluidaspecten
Ontdooicyclus bij koud vochtig weer
Minder rendement dan bij bodembron
Opwekker ( binnenunit )
Hoog rendement tov cv ketel
Ruimtebeslag ( combi )
Geluidaspecten
Niet allerhoogste rendement
Afm: hxbxd
1777x592x647 mm
4,4 – 8 kW

17. binnen buiten

18. ventilatie
systeem A
natuurlijke toevoer natuurlijke afvoer
systeem B
mechanische toevoer natuurlijke afvoer
systeem C
natuurlijke toevoer mechanische afvoer
systeem D
mechanische toevoer mechanische afvoer
Systemen

19. ventilatie
ventilatie met actieve buitenluchtrooster
in EPC berekend zonder actieve roosters ( wel ZR )
‘s winters rechtstreeks
koude lucht naar binnen

20. warmte afgifte
LTV = laag temperatuurverwarming = toekomst gericht
Veel oppervlak nodig of
Actieve convectoren

22. Waarom zonnepanelen?
Zonnepanelen leveren stroom voor je eigen huis
op een relatief eenvoudige en goedkope
manier.
zonnestroom

23. zon pv
ff simpel
zonnestroom

24. • liefst tussen Zuid Oost en Zuid
West
• dakhelling minder belangrijk
zonnestroom

25. zonnecel
module of
zonnepaneel
string
zonnestroom

26. wat komt er bij kijken? 1-2
Buiten
• Het plaatsen van de veiligheidsvoorzieningen
• Het controleren van de dakconstructie op
belast- en bruikbaarheid
• Het leveren en aanbrengen van het montagesysteem
• Het leveren en aanbrengen van de zonnepanelen inclusief
aarding
• Het testen van spanning van de panelen
zonnestroom

27. wat komt er bij kijken? 2-2
Binnen
• Het leveren en aanbrengen van de omvormer op de geschikte plaats
• Het leveren en aanbrengen van een 230V werkschakelaar
• Het aansluiten van de AC en DC bekabeling op de omvormer
• Het leveren en aanbrengen van de AC bekabeling tussen meterkast
en omvormer.
• Het aanpassen van de groepenkast met een aparte groep met
B-karakteristiek automaat
• Het controleren van de benodigde aarding
zonnestroom

28. Wat leveren zonnepanelen op?
• 1 m2 zonnepaneel vermogen ca. 140 -150 W
• bij optimale instraling : opbrengst 125 – 135 kWh/m² /jr
• de meeste panelen zijn ca. 1,6 * 1 m en 280 Wp
• bij een verbruik van 3025 kWh dan ca. 12 panelen nodig
zonnestroom

29. voorbeeld kosten over periode van 15 jaar (snelle rekenmethode)
• Bij een energiebedrijf:
Verbruik 3025 kWh/jr a € 0,25 /kWh x 15 jaar = € 11.345,=
• Uw eigen zonnestroomcentrale wekt op:
3025 kWh x 15 jr = 45375 kWh
De kosten hiervan zijn:
Aanschaf bijvoorbeeld € 4.634,=
Afschrijving ( 30jaar ) € 154,=
Onderhoud etc. € 1.500,=
---------------
€ 6.288,=
Kosten per kWh zijn
€ 6.288,= / 45.375 kWh = € 0,138 / kWh ipv € 0,25 /kWh
Wat leveren zonnepanelen op? 2-3
zonnestroom

30. Wat leveren zonnepanelen op?
• Hoe renderen zonnepanelen? (snelle rekenmethode)
- Aanschaf € 4.634,=
- Opbrengst per jaar € 417,45 ( 3025 kWh x € 0,138 )
- Rendement is € 417,45 / 4.634,= = 9 %
- Wat krijg je bij je bank?

31. onderhoud en levensduur
levensduur
zonnepanelen: ≈ 30 jaar
omvormer: ≈ 15 jaar
onderhoud
monitoren opbrengst
jaarlijkse visuele inspectie

32. optie 1
HR CV ketel, mechanische ventilatie ( systeem A ), minimaal PV
Woningen
Woning standaard 760 3125 0 5105
Woning uitgebreid 829 3125 0 5312
Kosten klimaatinstallatie ( raming ) €
Woning standaard
CV ketel cpl 2500
LH2O convectoren 2100
leidingnet 750
regeling 175
gasaansluiting intern 500
warmwaterbereiding incl
zonnepanelen 2 stuks 1000
ventilatie* 2000
9025
Energiekosten in 15 jaar** gas 11400 elektra 15750 totaal 27150
Onderhoud in 15 jaar 3000 0 3000
30150
Woning uitgebreid
CV ketel cpl 2500
LH2O convectoren 2400
leidingnet 850
regeling 175
gasaansluiting intern 500
warmwaterbereiding ( boiler + zon) incl
zonnepanelen 2 stuks 1000
ventilatie* 2200
9625
Energiekosten in 15 jaar** gas 12435 elektra 15750 totaal 28185
Onderhoud in 15 jaar 3000 0 3000
31185
EI 1,15
per woning ( incl. huishoudelijk gebruik )
A+ Gasloos
gas
m3/jr
elektra kWh/jr
gas
m3/jr
elektra

33. optie 2
Warmtepomp B/W op individuele bron, ventilatie idem1,minimaal PV
Woningen
Woning standaard 0 5105
Woning uitgebreid 0 5312
Kosten klimaatinstallatie ( raming ) €
Woning standaard
Warmtepomp Individueel 8500
LH2O convectoren 2100
leidingnet 750
regeling 175
Bodembron 10000
warmwaterbereiding 1800
ventilatie* 2000
Zonnepanelen 1000
26325
Energiekosten in 15 jaar** elektra 27630 totaal 27630
Onderhoud in 15 jaar 2250 2250
29880
Woning uitgebreid €
Warmtepomp indicvidueel 8500
LH2O convectoren 2400
leidingnet 850
regeling 175
bijdrage bron 10000
warmwaterbereiding ( boiler + zon) 1800
douche wtw 920
ventilatie* 2200
Zonnepanelen 1000
27845
Energiekosten in 15 jaar** elektra 28872 totaal 28872
Onderhoud in 15 jaar 2250 2250
31122
* exclusief bouwkundige ZR (zelfregelende) roosters
** excl. aansluitkosten elektra en gas
*** vastrecht
gasloos
per woning ( incl. huishoudelijk gebruik )
Gasloos
gas
m3/jr
elektra

34. optie 3
Warmtepomp B/W op collectieve bron, ventilatie idem1,minimaal PV
Woningen
Woning standaard 0 5105
Woning uitgebreid 0 5312
Kosten klimaatinstallatie ( raming ) €
Woning standaard
Warmtepomp ( shoebox ) 4600
LH2O convectoren 2100
leidingnet 750
regeling 175
bijdrage bron 7375
warmwaterbereiding 1800
douche wtw 920
ventilatie* 2000
Zonnepanelen 1000
20720
Energiekosten in 15 jaar** elektra 27630 totaal 27630
Onderhoud in 15 jaar 2250 2250
29880
Woning uitgebreid €
Warmtepomp ( shoebox ) 4600
LH2O convectoren 2400
leidingnet 850
regeling 175
bijdrage bron 7375
warmwaterbereiding ( boiler + zon) 1800
douche wtw 920
ventilatie* 2200
Zonnepanelen 1000
21320
Energiekosten in 15 jaar** elektra 28872 totaal 28872
Onderhoud in 15 jaar 2250 2250
31122
* exclusief bouwkundige ZR (zelfregelende) roosters
** excl. aansluitkosten elektra en gas
*** vastrecht
Kosten "open bron" €
Ontwikkelkosten 20000
Aanbrengen 100000
onderhoud in 15 jaar 45000
Aansluiting woningen 12000
177000
Per woning 7375
Gasloos
per woning ( incl. huishoudelijk gebruik )
Gasloos
gas
m3/jr
elektra

35. optie 4
Warmtepomp L/W ventilatie idem1, minimaal PV
Woningen
Woning standaard 0 5600
Woning uitgebreid 0 5807
Kosten klimaatinstallatie ( raming ) €
Woning standaard
Warmtepomp Techneco Loria duo 6800
LH2O convectoren 2100
leidingnet 750
regeling 175
warmwaterbereiding ( Loria duo ) incl
Zonnepanelen 2 x 300 Wp 1000
ventilatie* 2000
12825
Energiekosten in 15 jaar** elektra 30600 totaal 30600
Onderhoud in 15 jaar 2250 2250
32850
Woning uitgebreid €
Warmtepomp Techneco Loria duo 6950
LH2O convectoren 2400
leidingnet 850
regeling 175
warmwaterbereiding ( Loria duo ) incl
Zonnepanelen 2 x 300 Wp 1000
ventilatie* 2200
13575
Energiekosten in 15 jaar** gas 0 elektra 31842 totaal 31842
Onderhoud in 15 jaar 0 2250 2250
34092
* exclusief bouwkundige ZR (zelfregelende) roosters
** excl. aansluitkosten elektra en gas
*** vastrecht
gasprijs gemiddeld over 15 jaar € 1,=/m3
elektraprijs gemiddeld over 15 jaar € 0,40/kWh
Gasloos
per woning ( incl. huishoudelijk gebruik )
Gasloos
gas
m3/jr
elektra

36. menukaart
CPO A- Z Systeemkeuze installaties
bewoner huisnummer optie 1 optie 1 optie 1 optie 1

37. gaat ten koste van kwaliteit
gevecht om marge

38. opnieuw het wiel uitvinden hoeft echt niet

39. de kunst om er samen meer van te maken

40. Helpt je daar graag bij

41. ?