Prosa das Irmandades e do Grupo Nós

1. A prosa do 1º terzo do
século XX
- Artigos xornalísticos e ensaísmo político
(Antón Villar Ponte e Lois Porteiro Garea)
- Coleccións de novelas curtas

2. ◦ NOME:
Provén da revista que publicaron desde 1920 a 1936
(levara este nome un álbum de debuxos de Castelao).
Nela publicaron:
Artigos literarios, xornalísticos, etnográficos, políticos,
económicos,...
Traducións de literatura: Ulises de James Joyce,
poemas do alemán Rilke, poemas de Yeats,...
Información sobre as vangardas.

3. CARACTERÍSTICAS:
◦ Extracción social acomodada
(fidalguía ou burguesía).
◦ Ideoloxía afín ao tradicionalismo
fidalgo:
Galicia:
• País de base labrega.
• Allea ás tensións do mundo
capitalista.
• Onde a elite fidalga debe
cumprir un papel dirixente.
◦ Formación cultural inicial
desvinculada da tradición galega
◦ Formación universitaria e
coñecemento de varios idiomas.
◦ Creadores da prosa moderna
tanto na narrativa coma no
ensaio.

4. ◦ MEMBROS:
◦ Vicente Risco: (Ourense, 1884-1963).
◦ “Ser diferente é ser existente”.
 PENSAMENTO:
Coñecemento da realidade mediante a intuición
directa e a sensibilidade estética.
Non pola razón-experimentación.
Católico integrista.
Dereitismo político.
Reaccionario social.
Negación da filosofía, da técnica e das ciencias
racionalistas propias da cultura occidental.
Espiritualidade de raíces budistas e/ou hinduístas.
Volta aos mitos como xeito de interpretación da
realidade.

5. Obra
Narrativa curta
◦ Do caso que lle aconteceu ao doutor
Alveiros
◦ A trabe de ouro e a trabe de alquitrán
◦ O lobo da xente
◦ A coutada
◦ Os europeos en Abrantes
Narrativa longa
◦ O porco de pé
Ensaio
◦ Teoría do nacionalismo galego

14. Un ollo de vidro. Memorias dun esqueleto (1922)
Cousas I (1926)
Cousas II (1929) [44 textos]
Os dous de sempre (1934)
Retrincos (1934)
Diario (1921)
Sempre en Galiza (1944)
“Alba de gloria” (1949), emotivo discurso
do Día das Letras Galegas en Bos Aires.
Os vellos non deben de namorarse (1941)

15. “Debaixo do humorismo sempre hai unha grande dor; por iso no ceo non hai humoristas”.
Mark Twain.
Así comeza Un ollo de vidro. Sen dúbida, unha síntese do que serán as sensacións dominantes
na súa obra.
Ilustración de Os dous de sempre

16. Características da obra:
Sinxeleza expresiva e economía de recursos. Literatura sintética.
PERSONAXES
◦ Fidalguía en decadencia, clases populares, mulleres,
nenos,...
TRATAMENTO
Realismo crítico, simbolismo, humorismo liberador e
ironía.
TEMAS
◦ Dramas humanos: miseria, emigración,
inxustizas, caciquismo,
antigaleguismo,...
◦ Temática filosófica: a Verdade, a
Felicidade, o Fracaso, a Desidia,...
TÉCNICA
Precisión léxica, humorismo, lirismo,...
Trazos selectivos e esenciais que denotan
o fundamental da historia. O resto da
información suxírese de modo connotativo.
Final coidadosamente traballando.

17. Chámanlle a “Marquesiña” e os seus peíños
endexamais se calzaron.
Vaí á fonte, depelica patacas e chámanlle a
“Marquesiña”.
Non foi á escola por non ter chambra que pór e
chámanlle a “Marquesiña”.
Non probou máis lambetadas que unha pedra de
zucre e chámanlle a “Marquesiña”.
A súa nai é tan probe que traballa de xornaleira
na casa do Marqués.
¡E aínda lle chaman a “Marquesiña”!

18. Vou contarvos un conto triste.
A pouco de casar, doña Micaela comenzou a
facer camisiñas; mais a súa ilusión abateuse de súpeto e con
bágoas nos ollos meteu nun frasco de augardente o froito
merado dos seus amores.
Doña Micaela escribeu nun papeliño: "Adolfo,
12 de maio de 1887". Pegou o papeliño no frasco e, dispois
de bicalo tristemente, gardouno no armario das sabáns de
liño.
Non vos riades, porque o conto é triste.
Aínda non decorreran catro meses e doña
Micaela comenzou a traballar novamente nas camisiñas. A
boa fidalga regalábase cavilando no herdeiro que xa estaba
en camiño do mundo, e por segunda vez doña Micaela ollou
murchas as súas ilusións de nai, e con fonda tristura meteu
en augardente o novo froito dos seus amores.
Doña Micaela escribeu: "Rosa, 7 de xaneiro de
1888".
Pegou o papeliño no frasco e moi amargurada
gardouno no armario das sabáns de liño.
Non vos riades, porque o conto é triste.
A probe señora chorou tres veces máis e
meteu en outros tantos frascos de augardente un "Pedro", un
"Ramón" e unha "Alicia".
Non vos riades.
A boa fidalga decatouse de que non
aloumiñaría endexamais un fillo verdadeiro e cos
seus grandes azos maternals adicou a vida enteira ó
coidado garimoso dos frascos de augardente. ¡Triste
vida!
Non; non vos riades, porque o caso é
triste.
Cando unha fanada ilusión cumplía
anos, doña Micaela remudáballe o augardente.
Tódolos días bicaba os frascos e arrombaba os
laciños de seda que cinguían as vincas dos frascos
de "Rosa" e de "Alicia".
A boa fidalga chegou a vella e tiña
criadas de tanto ben que andaban coas chaves dos
armarios e gobernaban a casa.
Un día chegou diante de doña Micaela
unha das criadas. Viña tan cortada que non podía
falar; mais a probe muller tirou consigo no chan e
pouco a pouco foi confesando antre saloucos:
-¡Perdón, miña ama! ¡A¡, qué desgracia,
señora! 0 señorito "Adolfo" caeume das mans e
rompeuse.
E no intre doña Micaela esmoreceuse
para sempre.

19. No mar había un afogado e a vila mariñeira
ensumírase no silenzo e na tristura.
Amairana o vento, acougara o mar, trunfara o
sol no ceo. E a vila non acordaba nin quencía, como se aínda
fose noite, coma se as xentes mariñeiras refugasen as
regalías de Deus. A luz do día embazada polas angurias da
traxedia.
No mar encalmado ían e viñan os barcos en
procura do corpo de Ramón. Na eirexa da vila unha muller e
un rapaciño choraban diante do Cristo miragreiro.
Eisí decorreron oito días no silenzo e na
tristura.
E unha mañán atracou ó peirán da ribeira o
barco que portaba o corpo de Ramón.
A vila chorou de xeito arrepiante e con mostras
de fondo door soterraron no adro da eirexa o corpo do
afogado.
E cando Ramón ficou na compaña de tódolos
mortos da feligresía, a vila alentou forte, reviveu con
esperanza e as xentes volveron a cantar no seu traballo
cotián.
A terra non quere perder o corpo que nos
empresta e os mariñeiros tamén obedecen ós seus
mandados porque tamén son de terra. Se eisí non fose, ¡que
mellor leito para un mariñeiro que o fondo do mar!

20. Ramón Otero Pedrayo (Ourense, 1988-1976)
(Fidalgo, conservador e romántico)
◦ PENSAMENTO:
◦ Tradicionalismo católico.
◦ Liberalismo humanista.

21. Pazo de Trasalba
(Ourense)

22. OBRA
Ensaio
◦ Histórico-culturais
◦ Arredor de si
◦ Devalar
◦ A romería de Xelmírez
◦ Fra Vernero
◦ Histórico-realistas
◦ O mesón dos ermos
◦ Os camiños da vida
◦ Pantelas, home libre
◦ O purgatorio de don Ramiro
◦ O señorito da Reboraina
Novela
◦ Xeográfico
◦ Xeografía física (en Historia de Galiza)
◦ De viaxes
◦ Pelerinaxes
◦ Polos vieiros da saudade
◦ Biografías
◦ Libro dos amigos
◦ Síntese histórica
◦ Ensayo histórico sobre la cultura gallega

23. ◦ Teatro
◦ A lagarada
◦ Teatro de máscaras
◦ Rosalía
◦ O fidalgo e a noite
◦ Noite compostelá
◦ O desengano do prioiro
◦ Xornalista
◦ El Pueblo Gallego
◦ Heraldo de Galicia
◦ La Noche

24. Rafael Dieste (Rianxo, 1899-1981)
Obra
◦ Dos arquivos do trasno (1926, contos)
◦ A fiestra baldeira (1927, teatro)
Temas
 Misterio e extraordinario (nun ambiente real ou
racional).
 Pobreza, morte, desilusión, emigración,
sufrimento, marxinación,...
Características
◦ Mestura do popular:
◦ interpelacións ao oínte
◦ digresións
◦ historias dentro da historia
◦ E do culto:
◦ rica adxectivación
◦ rupturas temporais
◦ comezo in media res
◦ finais abertos

25. Eran de alá da montaña. Dunha desas aldeas de nome bravo e silvestre que repousan perdidas entre calados cumios. ¡Longa viaxe fixeran —no rexo carro de bois, que rinchaba,
xemía e daba tombos polos agres camiños montesíos— para lle dar cumprimento ó antollo do vello!
Moito tempo tivera en segredo aquel desexo. Un día coa mimosa curtidade dun neno que pide unha lambetada posta, como nun altar, nos máis altos andeis do armario, o avó
tatexou o seu capricho. El nunca vira o tren. El non quería morrer sen velo tren. A filla e o xenro riron boamente daquela tolería. O pobre vello, non tiña volta, estaba xa un
pouquiño lelo. ¡Pasaba a vía tan lonxe!
E ademais ¿que demos lle importaba ós seus anos ve-lo tren? En troques o neto púxose da parte do avó. E petou testudo cos zoquiños no chan. ¡Eu quero ve-lo tren! Catro
reflexións ó vello e catro azoutas ó pícaro e todo quedou en nada pola primeira vez. Pero repetiuse a escena, soubo o cura do conto e, con aquela sorrinte calma do abade
experimentado que comprende e transixe, volveu polo avó e o neto. ¡Que diaño! O vello estaba rufo, curado polo sol e o arume dos piñeiros, e non había de rendelo moito a viaxe.
Así foi que puxeron no carro un feixe de palla para asento do vello, e meteron nun tarabelo unha forte merenda. E moi de matinada puxéronse en camiño, ata chegaren ó ignorado
e esquecido apeadeiro, onde agardan inquedos o milagre.
Como un estraño rebuldar de gatos —así lle pareceu ó neno— correu ó lonxe, por riba dun piñeiral, unha fumareda, e un primeiro asubío foise espetar no ceo. E outro, imperioso e
longo, axiña denunciou, o tremer da terra, a veciñanza do Non Visto. ¡Alí viña xa o tren, unha riola de monstros ben mandados, co altivo capitán de ferro á fronte! ¡Medraba,
medraba!
Salaios de condenados, sichos brancos, topadas, trasacordos, e deseguida todo ficou en grande silencio diante dos ollos abraiados dun labrego vello e dun neno que aquel día
estreara uns zoquiños novos. Foi só un pequeno intre de repouso. Non baixou ningún viaxeiro. Case ningún abicou. Subiron moi apresa nun coche de terceira dúas mulleres
atrancadas de cestos, máis torpes canto máis espavorecidas polo apremo. O tren parecía sufri-la impertinencia das moitas cortesías cando se está apurado.
E fuxiu de novo, cheo de indiferencia como para non se lembrar máis do pobre apeadeiro podrecido. O neto fala moito. ¡Como corría o tren! ¡E non levaba cabalos! E había un
neno coma el que abicara pola fiestriña. Un neno ben vestido, de cara fina, que tiña nos ollos esa expresión dos ricos nenos das cidades, que andan en tren e viven en casas moi
altas. Aquel neno non se asombraba de ir en tren. ¡Que secreta finura había naquela indiferencia! E tamén ía unha señorita cunha teíña liviá como as que fan as arañas, cubrindo a
face... Unha teíña morada.
O vello fala pouco. Vai satisfeito pero un tanto tristeiro. Naquel mundo que lostregara un intre diante del, abesullaba moitas cousas endexamais presentidas alá nas altas toxeiras.
Había máis mundos que o seu. Mundos embruxados, ledos e tentadores. Mais el, xa, malpocado...
De súpeto o rapaciño dixo:
—Eu, cando medre, tamén hei de andar en tren.
As engurras do vello teceron unha sombría tristura. O rexo carro de bois volvía rinchando, xemendo e dando tombos para a aldea de nome bravo e silvestre perdida entre calados
cumios.