By : Dilip Ghonmode

1. egkRek xka/khdyk] foKkuo Lo- u- ia-okf.kT;egkfo|ky;] vkjeksjh] ft-xMfpjksyh
oxZ%&ch-,-Hkkx२ ¼l= & ४½
fo”k; %& ejkBhok³~e;
आधुनिक मराठी कविता

2. क
े सिसुत काव्य िैशिष्ट्य
क
े सवसुत परिचय
कृ ष्टणाजी क
े िि दामले (१८६६-१९०५)
आगिकि, िानडे, फ
ु ले याांचा आधुननक ववचािाचा प्रभाव, काव्यात आशय अभभव्यक्तीत ल
अभ्यासा करिता ननवडलेल्या कववता
१. आम्ही कोण? २. तुतािी ३. ववद्यार्थयााप्रत ४.मजुिावि उपासमािीची पाळी
५. नवा भशपाई
क
े सवसुताांच्या काव्याची वैभशष्ट्ये
१. कवी द् ल गौिव आणण अभभमान : तुम्ही कोण या प्रश्नला उत्ति , कवी ेवाचे लाडक
े , त्याची
प्रनतभा ववश्वभि सांचाि किणािी, दृष्टटी द क्कालातून आिपाि घणािी, पृर्थवीवि स्वगासौं या
आणणािी , कवी पुढे मोठ मोठे डडवाि फफक
े पडतात.
२. सांघर्ा प्रेिक , आधुननक युगाचे ववचाि व मूल्य रुझ्ववणािी , पिांपिे ववरुद्ध सांघर्ााची जागृती
किणािीकववता. तुतािी, नवा भशपाई, इत्या ी.

3. ३. कवी क
े शवसुत याांनी आपले काव्य आधुननक युगाचे मूल्य , समता स्वातांत्र्य ांधुता याांची जागृती किण्यासाठी,
मुक्याांना वाचा ेण्यासाठी, अांधाांना डोळे व अज्ञानाला ज्ञानाचा मागा ाखववणािी श्रभमकाांचे ुखः पाहून ुखी
होणािी आणण ांधूभाव व एकात्मता जोपासणािी आहे. जुनी वपढी जी सतीप्रथा वणाभे , जातीभे , स्री-पुरुर् भे
असे मानणािे आहे ते सगड सोडून समता स्री स्वातांत्र्य , स्री भशक्षणाचा प्रसाि किणािी, जागृती किणािी
कववता आहे.
४. स्ित्ि िोधक : ववध्यार्थयााप्रत.या कववतेतून कवी ववद्यार्थयाांना त्याच्यातील स्वत्व शोधन्यास प्रेिीत कितात
कािण पृठ्वी मोठी आहे, पृर्थवी पेक्षा ववश्व मोठे पण या सवाापेक्षा ववद्यार्थयाातील स्वत्व रुपी ीज मोठे आहे .
पृर्थवीवि अनेक मौल्यवान ित्न आहेत , आकाशात त्या पेक्षाही जास्त आहे पण या सवाापेक्षा ववद्यार्थयााचा
मनातील स्वत्व ीजाचे ित्न जास्त मौल्यवान आहे . स्नायुत शक्ती आहे. िाजाकडे त्या पेक्षा जास्त आहे पिांतु
ववद्याथी ििोज नवे शब् भशकतो त्याची शक्ती या पेक्षा जास्त आहे म्हणून ववद्यार्थयााने स्वत्व शोधून ते
जोपासले पादहजे .
५. श्रशमकाांचा क
ै िार : मजुिावि उपासमािीची पाळी या कववतेतून कवीने सगळे लोक सुखी आनां ी असताांना
मजुिाच्या घिी उपासमाि होत आहे म्हणून कवी ुखी होतो . श्रीमांताांची घिे मजूिच ाांधतो पण त्यालाच
िाहायला घि नाही , सुां ि महाल, मांद ि मजुिाांनेच ाांधली पण तोच उपाशी आहे , असे का?
असां प्रश्न ईश्विाकडे कवी ववचाितात आणण गिी ी श्रीमांती हा भे नष्टट हो , ोघेही सुखी व्हावेत अशी अपेक्षा
कितात . येथे कवी समाजवा ाचा पुिस्काि कितात

4. ६. सामाजजक समता ि मािितेचा प्रसारासाठी सांघर्ष करणारी बांडखोर कविता ििा शिपाई : या कववतेतून सुद्धा
कवीने मानवी मूल्याचा ननभमातीसाठी ांडखोिीची भार्ा वापिली आहे . तुतािी या कववतेत त्याांनी सांघर्ााचे क
े वळ
आव्हानच क
े ले पिांतु नवा भशपाई या कववतेतून त्याांनी सवा प्रकािचा भे भाव नष्टट किण्यासाठी प्रत्यक्ष लढ्यात
कवी उतिले आहेत आणण समता व मानवता मूल्याच्या प्रस्थापने साठी मला कोन अडवतो त्याच्याशी लढण्याची
तयािी शावली आहे . आणण शेवटी ती माझी मी त्याचा आम्ही सागळे भावांडे आहोत आशयाच भावनातून आपण
पिस्पिाांशी वागू आणण एकात्म िाहू , आपल्या मधेच ववश्व सामावले आहे असे म्हणून आपल्या रुपात आपण
ववश्वाला पुजतो अशी आत्माननष्टठा कवी काव्यातून व्यक्त कितो.