ΒΙΟΗΘΙΚΗ

1. ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ:
«ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΩΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ
ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ»
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ:
ΜΠΟΥΤΣΑΚΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
Α.Μ.: 248
ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΑΘΑΝΑΣΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ
ΜΕΛΗ: ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΠΕΤΟΥΣΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

2. Εξέλιξη
 Εξέλιξη: αλλαγές στο φαινότυπο και γονότυπο των οργανισμών
που μπορούν να μεταβιβαστούν από τη μια γενιά στην άλλη μέσω
των μηχανισμών της κληρονομικότητας.
 Φυσική Επιλογή: οι οργανισμοί που κατορθώνουν να
επιβιώσουν σε ένα δοσμένο περιβάλλον με καλύτερες προοπτικές
μεταβίβασης των γενετικών τους χαρακτηριστικών στην επόμενη
γενιά, θα επικρατήσουν έναντι άλλων με μικρότερη
προσαρμοστικότητα.
2
Futuyama, D. J. (1995). Εξελικτική Βιολογία. Ηράκλειο:Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Campbell, N. A. (2011). Μηχανισμοί της εξέλιξης – Εξελικτική ιστορία της βιολογικής
ποικιλότητας (Τόμ. ΙΙ). (Κοκκορόγιαννης, Θόδωρος, Βακάκη, Βασιλική, Μεταφρ.)
Εύδοξος.

3. Η αναπαραγωγή είναι συνδεδεμένη με την εξέλιξη
 Αναπαραγωγή: τα γνωρίσματα των δύο γονέων που αποτελούν
προσαρμογές στο περιβάλλον τους, που έχουν εξελιχθεί με τη
διαδικασία της φυσικής επιλογής και έχουν δώσει στους
οργανισμούς τη δυνατότητα να επιβιώνουν και να αναπαράγονται
μέσα σε μια ποικιλία συνθηκών, μεταβιβάζονται στον απόγονο.
 Μείζον Σύμπλεγμα Ιστοσυμβατότητας:
 ιδανικά γονίδια μελέτης για την επίδραση της φυσικής επιλογής
 συνδέονται με την επιλογή του ερωτικού συντρόφου
 συμβάλλουν στην γονιμότητα και την επιτυχή έκβαση της εγκυμοσύνης.
3
Futuyama, D. J. (1995). Εξελικτική Βιολογία. Ηράκλειο:Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Milinski, M. C. (2013). Major histocompatibility complex peptide ligands as olfactory cues in
human body odour assessment. Proc Biol Sci 280. doi:10.1098/rspb.2012.2889

4. Υπογονιμότητα
Αίτια Υπογονιμότητας
 προβλήματα υγείας
 ομογενοποίηση των πληθυσμών που οδηγεί στη μείωση του πολυμορφισμού του
MHC
 ανάπτυξη μηχανισμών ανοχής της μητέρας ως προς το σύζυγό της.
4
• Αδυναμία παραγωγής υγιών γαμετών
• Αδυναμία υγιών γαμετών να έρθουν σε επαφή,
με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιείται
γονιμοποίηση
• Αδυναμία εμφύτευσης του εμβρύου στη μήτρα
• Αδυναμία ολοκλήρωσης της εγκυμοσύνης

5. Αναπαραγωγικός κύκλος
5
Διαφορές Φυσική Αναπαραγωγή Υποβοηθούμενη
Αναπαραγωγή (IVF/ICSI)
 Ωάριο Υψηλή ευαισθησία των ωοθυλακίων
στην θυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH)
Επιβίωση εργαστηριακών συνθηκών,
συμπεριλαμβανομένης της
παρακέντησης
 Σπερματοζωάριο Κινητικότητα για μεγαλύτερες
αποστάσεις στη βλέννα
Γρήγορη κίνηση σε μικρότερες
αποστάσεις
 Έμβρυο Αλληλεπίδραση εμβρύου με σάλπιγγα Συμμόρφωση με εργαστηριακά
πρότυπα, επιβίωση κρυοσυντήρησης
 Εμφύτευση Προκαλεί εμφύτευση σε μη διεγερμένο
ενδομήτριο των ωοθηκών
Προκαλεί εμφύτευση σε ενδομήτριο που
μεταβάλλεται από ελεγχόμενη διέγερση

6. Αναπτυσσόμενες Παρεμβατικές Μέθοδοι Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
 Μικρογονιμοποίηση (Intra-cytoplasmic Sperm Injection - ICSI):
Η μηχανική εισαγωγή ενός σπερματοζωαρίου μέσα στο κυτταρόπλασμα του
ωαρίου, με κριτήριο τη μορφολογία του και μόνο, παρακάμπτει τους
επιλεκτικούς μηχανισμούς που υπάρχουν στη φυσιολογική γονιμοποίηση και
λειτουργούν ως φραγμοί για τα παθολογικά σπερματοζωάρια.
 Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (Preimplantation Genetic
Diagnosis - PGD):
 δυνατότητα επιλογής του φύλου του εμβρύου
 κινδύνους που μπορεί να προκαλέσει η προεμφυτευτική βιοψία
 ο χειρισμός των εμβρύων λόγω της χρήσης της μικρογονιμοποίησης
 δυνατότητα επιλογής μη – ιατρικών χαρακτηριστικών στο έμβρυο
6
Georgiou, I. S. (2006). Genetic and epigenetic risks of intracytoplasmic sperm injection
method. Asian J Androl
Guido de Wert. (2005). Preimplantation genetic diagnosis: the ethics of intermediate cases.
Human Reproduction(20)

7. Επιπτώσεις
 Από μεγάλο αριθμό μελετών τα έμβρυα από ART έχουν μεγαλύτερη
πιθανότητα για:
 Προωρότητα
 Χαμηλό βάρος γέννησης
 Περιγεννητική θνησιμότητα
 Καισαρική τομή
 Συγγενείς ανωμαλίες *
*Wagenaar K, Ceelen M, van Weissenbruch MM, Knol DL, Delemarre-van de Waal HA, Huisman J., 2008, «School functioning in 8- to
18-year-old children born after in vitro fertilization», Eur J Pediatr 167(11):1289-95
 Η συχνά παρατηρούμενη ελαττωματική εμβρυική ανάπτυξη, το χαμηλό
βάρος γέννησης και η γρήγορη πρόσληψη βάρους μεταγεννητικά, αυξάνουν
το κίνδυνο παχυσαρκίας, διαβήτη τύπου 2 και μεταβολικού συνδρόμου στην
ενήλικη ζωή.*
*Fertility and Sterility, vol. 105, No 4, October 2014
7

8. Επιπτώσεις
 Σε παιδιά που προκύπτουν από εξωσωματική γονιμοποίηση έχει
παρατηρηθεί:
 Αυξημένη επίπτωση αρτηριακής υπέρτασης
 Γενικευμένη αγγειακή δυσλειτουργία
 Σημεία πρώιμης αθηρωμάτωσης*
*Wagenaar K, Ceelen M, van Weissenbruch MM, Knol DL, Delemarre-van de Waal HA, Huisman J., 2008, «School functioning in 8- to 18-year-old children born
after in vitro fertilization», Eur J Pediatr 167(11):1289-95
 Ωστόσο η συσχέτιση μεταξύ ART και διαταραχών του καρδιοαγγειακού
παραμένει ασαφής πιθανολογώντας ότι η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική
και σχετίζεται με τους μηχανικούς και φαρμακευτικούς χειρισμούς που
λαμβάνουν χώρα κατά την διαδικασία της αναπαραγωγής.
*The longer-term health outcomes for children born as a result of IVF treatment: Part I–General health outcomes
Roger Hart, Robert J. Norman,Human Reproduction Update, Volume 19, Issue 3, May/June 2013, Pages 232–243
8

9. Επιπτώσεις
Ολιγοσπερμία ή αζωοσπερμία, συχνά ευρήματα σε υπογόνιμους
άνδρες, συνοδεύονται με μονήρη γονίδια ή χρωμοσωματικές
ανωμαλίες όπως ανευπλοειδία στα φυλετικά χρωμοσώματα ή
μικροελλείψεις στο μακρύ σκέλος του χρωμοσώματος Υ και
μπορεί να κληρονομηθεί στους απογόνους*
*Ericson A, Ka¨llen B., «Congenital malformations in infants born after IVF: a population-based study», Hum Reprod 2001; 3: 504–509.
9

10. Συμπερασματικά
 Είναι πολύ νωρίς ακόμα για να κριθεί αν οι φαινοτυπικές αυτές αλλαγές, που έχουν
μέχρι στιγμής εντοπιστεί, θα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία των
απογόνων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αλλά και αν οι αλλαγές αυτές θα
έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν και να επιδράσουν στην εξέλιξη του ανθρώπινου
είδους.
 Με τη βοήθεια της επιστήμης τα όρια μεταξύ του φυσικού και του τεχνικού
επαναχαράσσονται με ραγδαίους ρυθμούς, καθώς η σφαίρα επιρροής της
ανθρώπινης παρέμβασης στη διαδικασία της αναπαραγωγής έχει διευρυνθεί.*
10
Τσινόρεμα, Σ. (2006). Δευκαλίων - Η Βιοηθική και η σύγχρονη κριτική της πράξης. Η ηθική
στην εποχή της βιοτεχνολογίας. Περιοδικά.

11. Ηθική ευθύνη προς τα μέλλοντα πρόσωπα
 Η γνώση που έχουμε αποκομίσει μας καθιστά ικανούς να αναλογιστούμε και
να εκτιμήσουμε το μέρος της ευθύνης που μας βαραίνει αναφορικά με τις
αποφάσεις που λαμβάνουμε σήμερα και έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν τις
γενιές μελλοντικά.
 Η γνώση μας και η δύναμη μας είναι σημαντικά διαφορετική από το
παρελθόν και αυτό δημιουργεί νέες ηθικές σχέσεις και υποχρεώσεις.
11

12. Ηθική ευθύνη προς τα μέλλοντα πρόσωπα
 Avner de Shalit
 είμαστε ηθικά συνδεδεμένοι με τις μελλοντικές γενιές μέσω της κοινής
συμμετοχής μας σε μια «κοινότητα»
 βρισκόμαστε σε μια πολιτισμική αλληλεπίδραση μαζί τους
 μας ενώνει η ηθική ομοιότητα
 απέναντι στις άμεσες γενιές έχουμε ισχυρές, θετικές και αρνητικές υποχρεώσεις
 έχουμε αρνητικό καθήκον να αποτρέψουμε τη «σοβαρή προβλέψιμη βλάβη»
στις συνθήκες της ζωής και των απομακρυσμένων γενεών.
12
De Shalit, A. (1995). Why Posterity Matters: Environmental Policies and Future Generations.
Routledge.

13. Ηθική ευθύνη προς τα μέλλοντα πρόσωπα
 Annette Baier
 είμαστε αλληλένδετοι μεταξύ μας, παρελθόντα, παρόντα και μέλλοντα
πρόσωπα, καθώς μας συνδέει μια σχέση έμμεσης αμοιβαιότητας
 η άγνοια μας για το ποια ακριβώς θα είναι τα μέλλοντα πρόσωπα δε μας
απαλλάσσει από τις ηθικές υποχρεώσεις που έχουμε απέναντι τους
 όλοι είμαστε κληρονόμοι μιας κοινωνικής εντολής όχι όμως ως ιδιωτικοί
κληρονόμοι αλλά ως μέλη μια συνεχιζόμενης κοινότητας
 είμαστε πιο ικανοί να κρίνουμε και να ελέγξουμε τι θα ωφελήσει και τι θα βλάψει
τους απογόνους μας, άρα οι υποχρεώσεις είναι πιο καθορισμένες.
13
Baier, A. (2010). The rights of past and future persons. Στο Reflections On How We Live.
Oxford University Press.

14. Ηθική ευθύνη προς τα μέλλοντα πρόσωπα
 Η σχέση μας προς το μέλλον αναγνωρίζεται ως μια εικονική πραγματικότητα
που διαμορφώνεται από εμάς με τις πληροφορίες που αντλούμε από το
παρελθόν και το παρόν.
 Το μέλλον αποτελεί το πλαίσιο που νοηματοδοτεί τις πράξεις μας.
 θέλουμε να συνεχιστεί η ικανότητά μας να δίνουμε αξία μέσω της σκοποθεσίας
και όχι απλώς η βιολογική μας συνέχεια άρα πρέπει να θέλουμε και τις
προϋποθέσεις γι’ αυτό.
14
Ζούρος, Λ. (2009). Ας συμφιλιωθούμε με τον Δαρβίνο. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις
Κρήτης.
Κουκουζέλης, Κ. Ν. (2016). Ανθρωπότητα, Μελλοντικές Γενεές και Βιοηθική. Ανάκτηση από
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/bioethica/article/viewFile/19660/17
195

15. Αναπαραγωγή και Ηθική Αυτονομία
 Αναπαραγωγή
 μια μη – ατομική υπόθεση καθώς η δημιουργία απογόνων καθιστά την
προστασία τους λόγο περιορισμού της ατομικότητας των γονέων και όχι λόγο
διεύρυνσης της.
 Ηθική Αυτονομία
 ικανότητα αυτοκαθορισμού της δράσης του προσώπου βάσει των ορθών λόγων
προς το πράττειν, βάσει κανόνων ορθολογικά καθολικεύσιμων.
 Οι αναπαραγωγικές επιλογές λοιπόν πρέπει να στηρίζονται σε συλλογικές
αποφάσεις που στόχο έχουν τη προάσπιση των συμφερόντων των απογόνων
αλλά και το σεβασμό προς όλους τους εμπλεκόμενους στην αναπαραγωγική
διαδικασία.
15
O’ Neill, O. (2011). Αυτονομία και εμπιστοσύνη στη βιοηθική. (Θ. Δρίτσας, Μεταφρ.) Αθήνα:
Αρσενίδη.
Kant, I. (2017). Τα Θεμέλια της Μεταφυσικής των Ηθών. (Κ. Ανδρουλιδάκης, Μεταφρ.)
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

16. Αναπαραγωγή και Ηθική Αυτονομία
 Jürgen Habermas
 το πρόβλημα δεν βρίσκεται στη γενετική τεχνολογία αλλά στον τρόπο και το μέγεθος
της χρήσης της
 αποβλέπει σε μια ηθική οπτική μιας μη εργαλειακής αντιμετώπισης των προσώπων
 δεν θα πλήττεται η ελευθερία και η δυνατότητα δημιουργίας της βιοϊστορίας, η
αυτονομία και η ηθική αυτοκατανόηση των προσώπων.
16
Habermas, J. (2004). Το μέλλον της ανθρώπινης φύσης. Πίστη και γνώση. (Τόπαλη,
Μεταφρ.) Scripta.

17. Συμπεράσματα
 Οι ατέρμονες και συνεχώς εξελισσόμενες δυνατότητες της ΙΥΑ
εγείρουν ευλόγως το ζήτημα των επιτρεπτών της ορίων.
 Η ελευθερία αυτοδιάθεσης του ατόμου δεν πρέπει να υλοποιείται
εγωιστικά, αλλά συνειδητά και υπεύθυνα.*
17
Ε. Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Αντικειμενικές και υποκειμενικές δυνατότητες στο δίκαιο της
υποβοηθούμενης αναπαραγωγής

18. Συμπεράσματα
 Ο χώρος της Βιοηθικής προσφέρει το θεωρητικό πλαίσιο εντός του
οποίου μπορεί να διεξαχθεί ο γόνιμος ηθικός διάλογος προς μία
κατεύθυνση ρύθμισης των γενετικών τεχνολογιών στο χώρο της
αναπαραγωγής.
 Η ρύθμιση του θέματος με νομικούς κανόνες κρίνεται επιβεβλημένη.
 Πρέπει να προσδιοριστούν τα νομικά και ηθικά όρια καθώς ό,τι είναι
τεχνικά εφικτό δεν είναι απαραίτητα και ηθικά επιτρεπτό.*
18
Παναγοπούλου - Κουτναζή, Φ. (2016). Το συμφέρον του τέκνου στην ιατρικώς
υποβοηθούμενη αναπαραγωγή: Μια ηθικό-συνταγματική θεώρηση. ΕΔΔ

19. ευχαριστώ για τον χρόνο σας
19