2. “Era a madrugada do martes 22 de xuño do 43, cando a miña
nai nos sacou da cama toda nervosa. Tapounos cunhas
mantas, mandou que calzáramos o primeiro que
atopáramos e saímos todos correndo cara ao monte de
San Pedro de Leixa, que non estaba demasiado lonxe da
nosa casa de San Xoan de Filgueira.
Avisounos a xente que escapaba de Caranza do que estaba
a pasar. Nós escoitabamos os estoupidos pero non
sabiamos a que eran debidos. Houbo varias explosións. A
primeira foi arredor das cinco e media e se escoitou
perfectamente en toda a volta; a segunda, a eso das seis
da mañá foi moito máis forte: explotara o polvorín do
Montón. Chovían pedras por todas partes e a miña irmá e
máis eu, moi asustadas, escondiámonos debaixo das
mantas mentres seguiamos correndo da man dos nosos
maiores.
Cando chegamos a Leixa miramos cara a Caranza e vimos
como ardía o polvorín e como seguía estoupando o que alí
estaba almecenado. Foi un día moi longo. Cara á noitiña
regresamos á nosa casa e, coma nós, a maioría da xente

3. Amalia, a miña avoa, foi testemuña do
acontecido nos polvoríns de Caranza
no ano 1943, en plena posguerra.
A raíz desta conversa con ela púxenme
a investigar cales poderían ser as
causas deste suceso que, a primeira
vista, parecía un accidente.

4. Os polvoríns estaban situados no interior da
Ría de Ferrol, onde hoxe se encontra o
Clube de Suboficiais da Armada do
Montón, no barrio de Caranza.

5. Era unha instalación de aprovisionamento de
pólvora para todo o conxunto de baterías
costeiras. A súa construcción constaba dunha
planta rectangular cun muro exterior de
protección con dobre tabique nas súas
cabeceiras, seis piares internos e longos
muros laterais con grandes contrafortes onde
estaban as ventilacións indirectas. Tiña, polo
lado do mar, outro muro de contención e unha
rampa a modo de embarcadeiro.
Contruírase baixo a dirección de J. Vergel no
ano 1737, quen mandou empregar granito
para os exteriores e madeira para as
instalacións internas.

6. Parece ser que as medidas de
seguridade do polvorín eran moi
deficientes e pola noite descendían
notablemente. Do recinto, con 600
metros de perímetro, ocupábanse seis
centinelas, dos cales tres
permanecían nas garitas.
Posiblemente algún quedaría durmido
na garda e sería relativamente doado
burlar a seguridade.

7. Despois de buscar
información en
distintas fontes sobre
este suceso, o
profesor e investigador
Don Enrique Barrera
aclarou moito as miñas
ideas sobre o
acontecido.Leva investigado moito
sobre a memoria histórica
da nosa comarca.
Pertence á directiva da
asociación Memoria
Histórica Democrática de
Ferrolterra e á da
asociación Fuco Buxán.

8. Nos seus textos descubrín que os ingleses
tiñan interés en destruir as instalacións dos
polvoríns porque nelas se aprovisionaban
regularmente os submarinos alemáns,
aproveitando a oscuridade da noite.

9. A rede de espionaxe británica “Intelligence
Service” estaría actuando en Ferrol a
través de dous espías que nos primeiros
meses de 1943 visitarían regularmente a
nosa cidade: Lorenzo San Miguel
Martínez e Ángel Monge Antón. Con eles
colaboraba un oficial de artillería co que
contactaba un enlace da guerriña
antifranquista, Sol Bértalo.

10. A todo esto hai que engadir que no Tercio Norte
de Infantería de Mariña, no Reximento de
Artillería e no Cuartel de Inxenieiros,
funcionaban células do Partido Comunista que
ían prestar axuda á persoa que levara a cabo a
sabotaxe.
Segundo as investigacións de E. Barrera é
probable que o saboteador quedara agochado
nalgunha dependencia dos polvoríns dende o
día anterior no que chegara un cargueiro con
cemento para as obras militares e el, camuflado
como obreiro, realizaría as descargas de sacos
como un traballador máis. Contou coa
cooperación de José Luis Díaz Rodríguez,
soldado encargado de vixiar o interior dos
búnkers, quen lle entregou unha copia das
chaves. Nas semanas anteriores preparou un
croquis dos planos do polvorín e entregoullos a
Ángel Monge Antón para que éste fixera un

11. Era o único que tiña un ángulo morto no seu
tellado e lle permitiría escapar fácilmente sen
ser visto por ningún dos centinelas.
Logo houbo varias explosións ata chegar á
máis potente, arredor das 6:00 da mañá . Ao
ser unha sabotaxe controlada, houbo tempo
suficiente para evacuar e non houbo mortos.
O 22 de xuño de
1943, ás 5:40
comezou o incendio
no polvorín grande,
onde actualmente
están as piscinas do
Clube do Montón.

12. Díaz Rodríguez morre o día en que
empezaron os interrogatorios. A acta de
defunción fala dun accidente coa súa arma
mentres a estaba limpando. Non se sabe
se se suicidou pensando que fora
descuberto ou morreu nun tiroteo mentres
tentaba escapar.
O que si é certo e que coa súa morte
protexería ao resto dos integrantes da
organización xa que nun interrogatorio
longo e con tortura podería rematar pon
delatar aos seus compañeiros, sen poder
salvar a vida propia, porque o seu destino
(unha vez descuberto) era o pelotón de
fusilamento.

13. Tras moitas investigacións, o profesor Barrera
chegou á conclusión de que a explosión dos
polvoríns de Caranza non foi un accidente. A
explicación oficial dada polos mandos militares
determinou que a pólvora era inestable e que o
material explosivo almacenado non estaba ben
aillado e proxectís, pólvora e detonantes, por
estar en mal estado, provocaron o inicio en
cadea das explosións.
Esta conclusión non se sostén xa que no mesmo
expediente hai informes do condestable dos
polvoríns e do laboratorio de Santa Bárbara en
Lugones (Asturias) que certifican a boa calidade
da pólvora.

14. O goberno de Franco tivo que tragarse a
humillación. Non podía revelar a verdade
porque era un claro “casus belli” e terían
que ter entrado oficialmente na II Guerra
Mundial, xusto cando a derrota de
Stalingrado marcaba o principio do fin para
os seus aliados nazis.

15. Grazas aos traballos
de investigación e
ás posteriores
publicacións de
Don Enrique
Barrera, a
comarca de
Ferrolterra
recuperou en
grande medida a
súa memoria
histórica, única
maneira de saber
o que aconteceu
no pasado e que
ninguén debe
ignorar.

16. A realización deste traballo serviume para
coñecer de cerca acontecementos
importantes dos que foron, dalgunha
maneira, partícipes membros da miña
familia e que eu descoñecía por completo.
Pareceume moi interesante achegarme a
eles porque creo que é necesario
comprender o pasado para poder vivir o
presente e sentar as bases do noso futuro.