Pojava prvih civilizacija

1. Pojava prvih civilizacija

2. Pojam
• Pod pojmom civilizacije, podrazumeva se složeno
ljudsko društvo, čije su karakteristike: razvoj gradova
(urbani razvoj); postojanje državnih institucija,
razvijena privreda, kultura, umetnost, religija
• Nastanak prvih civilizacija vezan je za pojavu prvih
gradova, pronalazak pisma, začetaka nauke, i složenijih
oblika umetnosti
• Na nastanak civilizacija utiču klimatski uslovi, životna
sredina, geografski uslovi
• Povoljni klimatski i geografski uslovi podsticali su
pojavu prvih civilizacija, i suprotno

3. Začeci
• Prve civilizacije su nastale kao posledica razvoja
čovečanstva u vreme neolita, koji počinje otprilike pre
8000 god.
• Početak neolita je direktno vezan za poboljšanje
klimatskih uslova na Zemlji (okončanje ledenog doba i
umerenija klima)
• Umesto skupljanja plodova i lova, kao i nomadskog
načina života, ljudi postepeno prelaze na sedelački
način života; počinju da se bave poljoprivredom i
stvaraju prve veće naseobine
• U neolitu su pripitomljene brojne domaće životinje
(koze, ovce, svinje, goveda)

4. Stare civilizacije
• Prve velike civilizacije nastale su u dolinama velikih reka; najpre na
prostoru „plodnog polumeseca“; za ovaj prostor vezuju se pojave
prvih pisama i otkriće točka
• Plodni polumesec obuhvata prostor od doline Nila (Egipat), preko
dolina Tigra i Eufrata (Mesopotamija, današnji Irak), sve do Persijske
visoravni (današnji Iran)
• Kroz ovaj region protiču četiri velike reke: Nil, Jordan, Tigar i Eufrat
• Na prostoru Male Azije, oblast Anadolija nastaje Hetitsko carstvo
• Na prostoru istočnog Sredozemlja (današnje države: Sirija, Liban,
Izrael) nastale su države Feničana i Jevreja
• Na Persijskoj (Iranskoj) visoravni nastalo je Persijsko carstvo
• Ovaj prostor nazivamo i prostorom Bliskog istoka

5. Plodni polumesec
Naziv plodni polumesec izumeo je
američki arheolog Džejms Henri
Brested

6. • Ove civilizacije nastale su u povoljnim klimatskim i
geografskim uslovima
• Blizina velikih reka obezbedjivala je dovoljno vode i
plodno zemljište, sa povoljnim uslovima za bavljenje
poljoprivredom
• Egipatska civilizacija nastala je u dolini Nila, koji nastaje
spajanjem Belog i Plavog Nila
• Svake godine u julu, usled obilnih kiša, dešavale su se
periodične poplave, iza kojih je ostajao plodni mulj
• Periodične sezone suša i poplava su stvorile potrebu za
irigacionim sistemom (sistema kanala, nasipa i brana),
što je opet zahtevalo udruživanje većih zajednica ljudi

7. Stari Egipat

8. • Mesopotamija (na grčkom „medjurečje“)
obuhvata prostor izmedju reka Tigar i Eufrat
• Tigar i Eufrat izviru na prostoru Anadolije, a
ulivaju se u Persijski zaliv
• Mesopotamija se deli na Gornju
Mesopotamiju (gornji tok Eufrata i Tigra) i
Donju (gde se Eufrat i Tigar ulivaju u Persijski
zaliv)

9. • Razlike u razvoju mesopotamske i egipatske
civilizacije mogu se objasniti faktorima geografije
i klime
• Egipat geografski predstavlja jednu vrstu
izolovane oaze, okruženu pustinjama, što ga je
štitilo od upada sa strane
• Zbog svoje geografske otvorenosti, prostor
Mesopotamije bio je izložen napadima brojnih
naroda, koji su dolazili iz pravca Iranske visoravni
ili sa prostora Anadolije.

10. • Zapadni deo Starog Istoka čini veliko
poluostrvo Mala Azija, čiji najveći deo zauzima
Anadolijska visoravan
• Na tom prostoru svoje gradove i države
osnivali su brojni narodi: Hetiti, Lidjani, Frižani
• Na zapadnoj obali Male Azije vremenom su se
naselili Grci

11. • Zapadnu granicu Bliskog istoka čini Sredozemno
more
• Sredozemno more imalo je veliki uticaj na razvoj
više civilizacija (Mala Azija, Fenikija, Palestina,
Krit), do Grčke i Rima.
• Okrenutost ka moru, razvoj pomorskog
saobraćaja uticali su na razvoj trgovine, ali i
razmenu kulturnih i civilizacijskih uticaja.
• Evropskom obalom Sredozemnog mora
dominiraju tri velika poluostrva: Balkansko,
Apeninsko i Pirinejsko

12. Mediteran

13. Bliski istok

14. • Grčka civilizacija se razvila oko Egejskog mora,
koje ima vrlo razudjene obale, pogodne za
život, razvoj trgovine
• Sa druge strane kontinentalni deo Grčke je
zbog planinskog karaktera i nedostatka
obradivog zemljišta nepogodan za razvoj
poljoprivrede, što je uticalo na manji broj
stanovnika, kao i na pojavu brojnih manjih
nezavisnih gradova-država (polisa)

15. • Apeninsko poluostrvo je sa severa odvojeno
Alpima i okruženo morem, što je omogućavalo
političkom objedinjavanju ovog prostora pod
upravom Rima.
• Relativna blizina Srednje Evrope i dveju velikih
reka (Dunav i Rajna), kao i centralni položaj na
Sredozemlju omogućavali su rimska osvajanja
• Rimljani su Sredozemlje zvali „mare nostrum“
(naše more)