Pilot wycieczek i przewodnik turystyczny

1. Pilot wycieczek [edytuj]
1965
Ten artykuł przedstawia sytuację tylko z polskiej perspektywy.
Pomóż go poprawić. Na stronie dyskusji mogą znajdywać się pomocnekomentarze.
Pilot wycieczek (ew. rezydent turystyczny) to zawód (nr 511301 w klasyfikacji zawodów i
specjalności) wykonywany przez osoby posiadające uprawnienia do kierowania imprezą
turystyczną. Uprawnienia pilota wycieczek uzyskuje się po odbyciu kursu i zdaniu egzaminu
państwowego przed właściwą terytorialnie komisją egzaminacyjną powoływaną do grudnia
2005 roku przez wojewodów, a obecnie przez marszałków województw. Prowadzą oni także
ewidencję nadanych uprawnień pilota. Nadanie uprawnień przewodnika turystycznego i
pilota wycieczek dokumentuje się poprzez wydanie odpowiedniej legitymacji i identyfikatora.
Rok 2006 był okazją dla podwójnego branżowego jubileuszu: 130-lecia zorganizowanego
przewodnictwa oraz 40-lecia zorganizowanego pilotażu.
Spis treści
[ukryj]
 1 Zadania pilota wycieczek
 2 Kursy dla kandydatów na pilotów wycieczek
 3 Piloci wycieczek
 4 Problematyka zawodowa
 5 Zobacz też
 6 Linki zewnętrzne
Zadania pilota wycieczek[edytuj]
Do zadań pilota wycieczek należy:
 sprawowanie, w imieniu organizatora turystyki, opieki nad uczestnikami imprezy
turystycznej w niezbędnym zakresie, wynikającym z charakteru imprezy, a w sytuacjach
nieprzewidzianych udzielanie im niezbędnej pomocy,
 zapewnienie właściwej realizacji programu imprezy,

2.  udzielenie uczestnikom imprezy informacji o przepisach obowiązujących turystów oraz
podstawowej informacji krajoznawczej,
 czuwanie nad sposobem wykonywania usług świadczonych na rzecz uczestników
podczas imprezy oraz przyjmowanie od nich reklamacji dotyczących świadczonych im
usług,
 reprezentowanie organizatora turystyki wobec kontrahentów świadczących usługi w
trakcie trwania imprezy, dbanie o dobre imię organizatora i nienarażanie go na straty,
 obowiązek potwierdzenia klientowi przyjęcie reklamacji, a w wypadku jej niezałatwienia,
przekazania jej niezwłocznie organizatorowi turystyki.
 pełnienie funkcji negocjatora w przypadku występowania sytuacji konfliktowych w grupie,
 warunkowo pełnienie funkcji tłumacza podczas imprezy za granicą oraz dla turystów z
zagranicy,
 zgłaszanie organizatorowi uwag i opinii z przebiegu imprezy;
 wnioskowanie w sprawach programów imprez.
Organizator turystyki organizujący wycieczki za granicą jest obowiązany zapewnić opiekę
pilota wycieczek posiadającego znajomość języka powszechnie znanego w kraju
odwiedzanym lub języka uzgodnionego z kontrahentem zagranicznym. Organizując
wycieczki dla turystów z zagranicy, organizator jest zobowiązany zapewnić usługi opiekę
pilota wycieczek posiadających znajomość języka obcego umożliwiającą swobodny kontakt z
uczestnikami lub języka uzgodnionego z kontrahentem zagranicznym.
Kursy dla kandydatów na pilotów wycieczek[edytuj]
Kursy pilotów wycieczek przeprowadzają podmioty upoważnione do końca 2005 roku przez
wojewodów, a obecnie przez marszałków województw na stałe lub tymczasowo do
przeprowadzenia szkolenia przewodników turystycznych lub pilotów wycieczek. Najczęściej
takie uprawnienia posiadają biura podróży.
Szkolenia prowadzi kadra wykładowców i instruktorów, którzy ukończyli studia wyższe i
posiadają praktykę zawodową poświadczoną przez jednostkę organizującą szkolenie lub
przez stowarzyszenie zrzeszające przewodników turystycznych i pilotów wycieczek. Kurs
powinien odbywać się wg regulaminu przedstawionego uczestnikom, określającego w
szczególności warunki potwierdzania udziału w zajęciach teoretycznych i praktycznych oraz
ich zaliczenia.
Organizator szkolenia dla kandydatów na przewodników turystycznych lub pilotów
wycieczek, rozpoczynając szkolenie, pisemnie informuje o tym marszałka województwa
właściwego dla miejsca odbywania szkolenia, przedkładając kopię upoważnienia do
prowadzenia szkoleń od właściwego wojewody wraz z harmonogramem zajęć i wykazem
wykładowców i instruktorów. Marszałek ma prawo przeprowadzić kontrolę organizatora
polegającą na sprawdzeniu dokumentacji szkolenia i ocenie zgodności harmonogramu zajęć
z procesem jego realizacji.
Wiedza ogólna kandydatów na pilotów wycieczek powinna być oparta na bazie programów
szkoły średniej. W programach szkolenia są zajęcia teoretyczne (wykłady) oraz ćwiczenia

3. prowadzone przez praktyków/instruktorów. Zajęcia praktyczne polegają na aktywnym udziale
w wycieczce i samodzielnym realizowaniu przez uczestników szkolenia dla kandydatów na
pilotów wycieczek wskazanych jej etapów pod nadzorem instruktora.
Program kursu, przygotowany wg wytycznych zawartych w załączniku nr 10 do
rozporządzenia ministra gospodarki w sprawie przewodników turystycznych i pilotów
wycieczek (rozporządzenie z dnia 17 stycznia 2006 roku, Dz. U. z 2006 r. Nr 15, poz. 103 i
104), obejmuje 120 godzin zajęć oraz 3 dni zajęć praktycznych - w ramach których powinna
się odbyć wycieczka krajowa lub zagraniczna z minimum jednym noclegiem.
W warsztacie i w późniejszej praktyce profesjonalnego pilota szczególnie ważne są trzy
elementy kursu: geografia turystyczna Polski i Europy wraz z historią kultury i sztuki (30 h)
oraz elementy pracy z grupą (28 h) obejmujące zagadnienia:
 podstawy komunikowania się pilota z grupą;
 procesy grupowe i techniki negocjacji;
 cechy psychofizyczne pilota wycieczek;
 rozwiązywanie konfliktów, źródła i objawy stresu;
 program osobistego rozwoju pilota, w tym asertywność, autoprezentacja, praca z
mikrofonem;
 postępowanie pilota w sytuacjach nadzwyczajnych;
 zasady sporządzania protokołów zdarzeń;
 emisja głosu;
 animacja grupy;
 elementy savoir-vivre’u i protokołu w biznesie;
 kształtowanie pozytywnego wizerunku kraju i biura podróży podczas imprezy
turystycznej.
Inne przedmioty wchodzące w skład programu kursu:
 przemysł turystyczny w Polsce i na świecie (6 h);
 struktura społeczno-polityczna Polski oraz Polska na tle Europy i świata (4 h);
 obsługa ruchu turystycznego (36 h);
 przepisy prawne w turystyce i ubezpieczenia turystyczne (12 h);
 bezpieczeństwo, profilaktyka i ochrona zdrowia, higiena w turystyce (4 h).
Piloci wycieczek[edytuj]
Osoby ubiegające się o nadanie uprawnień przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek
oraz tym samym uzyskania licencji - legitymacji i identyfikatora, składają po skończeniu
kursu i zdaniu egzaminu wniosek do marszałka województwa zawierający m.in.
zaświadczenie lekarskie i oświadczenie o niekaralności. Urząd marszałkowski także
poświadcza w legitymacji pilota znajomość języków obcych wnioskującego, które ten musi
udokumentować właściwym wykształceniem (filologicznym) lub pozytywnym wynikiem
egzaminu przed wojewódzką komisją egzaminacyjną języków obcych.

4. Licencjonowany pilot nie jest przewodnikiem. Uprawnienia przewodnickie (górskie lub
terenowe lub miejskie) uzyskuje się na osobnych szkoleniach. Ostatnie rozporządzenie z
dnia 16 sierpnia 2004 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (zobacz
link w sekcji: linki zewnętrzne) opisuje dokładne wymagania wobec poszczególnych grup
przewodników i miasta w Polsce, w których oprowadzanie wymaga licencji przewodnika
miejskiego.
Osoby wykonujące zadania pilota wycieczek podlegają, wg ustawy o usługach
turystycznych, kontroli obejmującej posiadanie uprawnień (w przypadku przewodników co do
ich obszaru) i ważności ponadto poprawności wykonywania zadań. Kontroli podlega także
zapewnienie przez organizatorów turystyki opieki przewodnika turystycznego lub pilota
wycieczek nad uczestnikami imprezy turystycznej.
W trakcie wykonywania zadań przewodnik turystyczny i pilot wycieczek zobowiązani są do
posiadania przy sobie legitymacji potwierdzającej posiadanie uprawnień przewodnika
turystycznego lub pilota wycieczek oraz do okazywania jej na żądanie osób upoważnionych
do wykonywania kontroli, w tym policji państwowej i straży miejskich lub gminnych.
Uprawnienia pilota wycieczek cofa się, jeżeli pilot:
1. zostanie skazany prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa, o którym
mowa w art. 22 pkt 4,
2. nie zda egzaminu sprawdzającego, o którym mowa w art. 26 ust. 2,
3. wykonuje zadania przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek nie przedstawiając
uprzednio właściwemu marszałkowi aktualnego orzeczenia o braku przeciwwskazań
do wykonywania zadań pilota wycieczek, wydanego zgodnie z art. 23.
Po wejściu do UE minister gospodarki był także zobowiązany do wprowadzenia zasad
wzajemnego uznawania uprawnień kwalifikacji zawodowych, które zostały dla pilotów
wycieczek i przewodników turystycznych uregulowane w dwóch rozporządzeniach w sprawie
stażu adaptacyjnego oraz testu umiejętności sprawdzających przygotowanie do
wykonywania zawodu przewodnika turystycznego i działalności pilota wycieczek (zobacz
poniżej w punkcie linki zewnętrzne - link do informacji ministerstwa w tej sprawie).
Problematyka zawodowa[edytuj]
Na rynku dostępne są profesjonalne publikacje książkowe związane ze zdobywaniem i
rozwojem kwalifikacji zawodowych przez pilotów; zobacz niżej (linki zewnętrzne): bibliografia
- publikacje poświęcone zawodowi pilota wycieczek.
Piloci działający w organizacjach branżowych, które skupia Polska Federacja Pilotażu i
Przewodnictwa (zobacz niżej: stowarzyszenia pilotów i przewodników) artykułują wobec izb
turystyki i ministerstwa gospodarki regulującego tę dziedzinę, szeroki zakres problematyki
zawodowej przewodnictwa i pilotażu, zawierający takie postulaty i problemy zawodowe jak:

5.  eliminacja szarej strefy; postuluje się kontrole grup turystycznych (szczególnie
zagranicznych) poprzez policję turystyczną (konieczne doprecyzowanie tej kwestii w
ustawie);
 zbyt masowe szkolenie, zwłaszcza pilotów; postuluje się certyfikację ośrodków
edukacyjnych w celu eliminacji najsłabszych;
 powołanie instruktorów pilotażu na wzór istniejących instruktorów przewodnictwa, co
pozwoli ujednolicić sposoby prowadzenia i poziom szkolenia kandydatów na pilotów
(zmiana w ustawie);
 ze względu na duże zróżnicowanie postuluje się określenie minimum płacy, określenie
warunków pracy pilota przy realizacji imprezy turystycznej i przygotowanie wzorcowej
umowy;
 problemem pilotażu i przewodnictwa grup osób niepełnosprawnych, z dysfunkcjami
(zmiana w ustawie odnośnie szkolenia); obsługa tych grup wymaga szkolenia
podstawowego pilotów i przewodników, jak i wprowadzenia specjalizacji obsługi;
 zmiany do tzw. ustawy kompetencyjnej wraz z projektami rozporządzeń wykonawczych.
 podniesienie wymogów językowych – podniesienie poziomu o jeden stopień,
uwzględnienie wysokich wyników egzaminów maturalnych z języka obcego;
 uregulowania problemu rezydentury – rezydentem biura podróży, tam gdzie mamy do
czynienia z obsługą turystów, powinien być zatrudniony tylko pilot z doświadczeniem
(przepisy w ustawie);
 w ramach doszkalania większa uwaga na interpretację dziedzictwa kulturowego i
przyrodniczego, zwłaszcza w odniesieniu do grup przyjazdowych;
 zniesienie wymaganego okresu między niezdanym egzaminem a poprawką egzaminu
(zmiana w rozporządzeniu do ustawy);
 prowadzenie dalszych okresowych badań naukowych dotyczących sytuacji
przewodników i pilotów, rozeznanie organizacji przewodnictwa w innych krajach UE;
 wymaganie od kandydatów na pilotów i przewodników zarówno umiejętności pracy z
uczestnikami imprez turystycznych jak i znajomości zasad etyki w turystyce;
 rozważenie rezygnacji z obowiązku ukończenia szkolenia, ale przy jednoczesnym
określonym standardzie egzaminu i określonych wymaganiach egzaminacyjnych;
 modyfikacja programów kształcenia z naciskiem na praktyczne aspekty szkolenia;
 doprecyzowanie ramowych programów szkolenia pilotów i przewodników;
 powołanie przez departament turystyki w ministerstwie zespołu (przede wszystkich
wykładowców turystyki z aktualnymi uprawnieniami pilota, przewodnika, autorów
publikacji), który zajmie się ostatecznym doprecyzowaniem programów szkolenia;
 egzekwowanie w większym stopniu przez organizatorów szkoleń i komisje
egzaminacyjne znajomości przepisów prawnych w obszarze turystyki;
 doprecyzowanie przepisów ustawy i rozporządzenia regulujących zasady odbycia
szkoleń i egzaminów;
 wniosek o zorganizowanie centralnego lub regionalnych szkoleń dla przedstawicieli
komisji egzaminacyjnych dla przewodników i pilotów (np. warsztaty prowadzone przez
autorów aktualnych publikacji szkoleniowych);

6.  ustandaryzowanie egzaminów, tak aby były porównywalne w każdym województwie;
 regularna organizacja forum przewodników i pilotów corocznie jesienią jako miejsca
wymiany poglądów, dyskusji i formułowania wniosków.
(Źródło: Polska Federacja Pilotażu i Przewodnictwa - wnioski końcowe II Forum Pilotażu i
Przewodnictwa zorganizowanego jesienią 2005 roku w Warszawie pod patronatem ministra
gospodarki)
Przewodnik turystyczny
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Przewodnik turystyczny to osoba, która ma odpowiednie uprawnienia (wydawane przez
marszałka województwa, właściwego dla miejsca zamieszkania, potwierdzone legitymacją i
odznaką) do udzielenia informacji turystycznych i krajoznawczych oraz do oprowadzenia
wycieczek i turystów indywidualnych po obiektach, trasach i miejscowościach.
Spis treści
 1 Uprawnienia
 2 Rodzaje przewodników
 3 Przewodnictwo studenckie
 4 Zobacz też
 5 Linki zewnętrzne
Uprawnienia
Przewodnikiem turystycznym może być osoba, która posiada uprawnienia określone ustawą z
dnia 29 sierpnia 1997 r. Funkcja przewodnika turystycznego to przede wszystkim sumienne
sprawowanie opieki nad uczestnikami podczas oprowadzania wycieczek, jak również
fachowe udzielanie im informacji o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i
obiektach.
Uprawnienia przewodnickie są podzielone na 4 klasy:
 przewodników górskich dla określonych obszarów górskich,
 przewodników miejskich dla poszczególnych miast oraz obszarów i obiektów
znajdujących się w strefie podmiejskiej, jeżeli są one związane z historią, kulturą lub
gospodarką miasta,
 przewodników terenowych dla poszczególnych województw lub regionów w tym
obejmują również miasta położone w obrębie województwa lub regionu,
 przewodników wysokogórskich międzynarodowych bez ograniczeń terytorialnych.
Osobny artykuł: kurs przewodnicki.

7. Uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek otrzymuje osoba, która:
 ukończyła 18 lat i szkołę średnią,
 posiada stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zadań przewodnika (potwierdza to
odpowiednia komisja lekarska),
 nie była karana za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z
wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek,
 odbyła szkolenie i praktykę przewodnicką oraz zdała egzamin na przewodnika
turystycznego - takie kursy są często organizowane przez Koła PTTK, inne
organizacje lub biura podróży, posiadające zezwolenie Marszałka danego
województwa, lub organizacje studenckie.
Uprawnienia przewodnikom turystycznym wycieczek wydają, odmawiają wydania,
zawieszają i przywracają oraz cofają marszałkowie województw, właściwi dla miejsca
zamieszkania przewodnika turystycznego na drodze decyzji administracyjnej.
Do zadań przewodnika turystycznego należy:
 oprowadzanie wycieczek,
 fachowe udzielenie informacji o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i
obiektach turystycznych; uświadomienie turystom bogactwa kulturalnego naszego
państwa, zabytków, pomników, które są naszym wspólnym dziedzictwem,
 w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu - uczenie poszanowania natury,
 opieka nad turystami,
 udzielanie pierwszej pomocy,
 przestrzeganie, popularyzowanie zasad kultury turystycznej, opieki nad zabytkami i
ochrony przyrody,
 podnoszenie kwalifikacji, ciągłe pogłębianie wiedzy, przestrzeganie regulaminu
przewodnickiego,
 noszenie odznaki.
Ponadto powinien być on kwalifikowanym turystą, miłośnikiem krajoznawstwa,
odznaczającym się szeregiem cech osobistych, które wraz posiadaną wiedzą i
umiejętnościami pozwolą mu w pełni wykonać powierzone zadanie.
Rodzaje przewodników
 Terenowy
o łączy funkcje przewodnika miejskiego, górskiego i muzealnego w zależności
od trasy (autokarowe, piesze, rowerowe)
o prowadzenie uczestników imprezy określoną w programie trasą
o dbanie o bezpieczeństwo turystów, udzielenie pomocy w razie potrzeby
o przekazywanie informacji o geografii, historii, kulturze, gospodarce danego
regionu
o dopilnowanie realizacji całego programu imprezy i ich zgodności z
zamówieniem
o rozbudzenie wśród uczestników imprezy chęci do uprawiania turystyki i
krajoznawstwa.
 Górski (tatrzańscy, sudeccy, beskidzcy)
o przekazywanie informacji o trasie i okolicy

8. o zapoznanie z walorami regionu i ciekawszymi okazami przyrody na trasie, np.
drzewa, skały
o troska o bezpieczeństwo oprowadzanych turystów
o dostosowanie trasy wyprawy do możliwości i ekwipunku turystów
o instruowanie turystów o sposobach posługiwania się sprzętem i zachowania się
w górach
o zapewnienie turystom pomocy w razie potrzeby
o zachęcanie uczestników wyprawy do ochrony przyrody
o dobre zdrowie, kondycja fizyczna
o odpowiedzialność, zaangażowanie
o stanowczość.
 Miejski - posiadanie uprawnień przewodnika miejskiego jest wymagane w
następujących miastach: (Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Szczecin, Toruń, Warszawa,
Wrocław a także zespołach miast: Trójmiasto oraz Katowice wraz z miastami
konurbacji górnośląskiej (łącznie): Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa
Górnicza, Gliwice, Mikołów, Mysłowice, Piekary Śląskie, Radzionków, Ruda Śląska,
Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Tychy,
Wojkowice, Zabrze)
o przedstawienie miasta i poszczególnych jego obiektów (kościoły, zamki,
pałace, kamienice, place, pomniki, muzea itp.) w sposób, który umożliwi
turyście zachowanie w pamięci nie tylko jego obrazu, ale i w miarę
skondensowanej wiedzy
o powiązanie informacji o mieście z historią, kulturą i geografią całego kraju, a
także wskazanie miejsca miasta w życiu społecznym i gospodarczym państwa
o ukazanie powiązań historycznych, kulturalnych i innych z historią i kulturą
Europy
o prezentacja miasta z uwzględnieniem różnic i analogii w stosunku do miasta
lub kraju, z którego pochodzą turyści
o znajomość historii kraju i historii powszechnej, historii miasta i
poszczególnych obiektów wraz ich wnętrzami, setkami obrazów, rzeźb, detali
architektonicznych, symboliki
o opanowanie umiejętności łatwego nawiązywania kontaktu z ludźmi
o zachowanie w każdej sytuacji opanowania i grzeczności
o doskonała orientacja w terenie, dobra organizacja.
 Muzealny
o przedstawienie ekspozycji muzealnej w sposób przystępny dla słuchaczy:
przewodnik musi dobrać odpowiedni klucz słowny, tzn. grupie wykształconej
musi przedstawić nie tylko sam eksponat, ale omówić też całość zjawisk i
kierunków myślenia, scharakteryzować epokę, często ze szczegółami, wobec
grupy dzieci wiele szczegółów zostanie ominiętych (przewodnik będzie musiał
posługiwać się językiem prostym, bez słownictwa naukowego).
Przewodnictwo studenckie
Ustawa nie obejmuje przewodników studenckich, którzy w rozumieniu ustawy nie posiadają
uprawnień przewodnickich, ale stanowią organ szkolący przyszłych przewodników pod
kątem egzaminu państwowego na przewodnika. Przewodników studenckich szkolą
Studenckie Koła Przewodnickie, prowadząc kursy przewodnickie. Zwyczajowo przewodnicy
tacy nazywani są również po prostu przewodnikami, niemniej posiadają oni jedynie
prestiżowe funkcje w swoich i pokrewnych organizacjach. Warto jednak zaznaczyć, że

9. niejednokrotnie kursy w studenckich kołach przewodnickich są jedynymi uprawnionymi do
szkolenia kandydatów na przewodników ("państwowych") przed egzaminami państwowymi.
Zobacz też