B.A.SEMVI

1. la;qDr jk’Vª la?kVuk
B.A. Sem –VI
Prof. Sanjay M.Giradkar
Department Of History
M.G.College Armori

2. la;qDr jk’Vª la?kVuk
Ikghys egk;q/n lekIr >kY;kaurj R;kph Hk;kudrk laiq.kZ txkus vuaHkoyh v”kh fLFkrh IkqUgk
;sow u;s Eg.kqu tkxfrd eqRl|kuh iz;Ru d:u tkxfrd “kkarrk fVdo.;klkBh jk’Vªla?kkph LFkkiuk
dj.;kr vkyh-i.k d”;kykgh u twekurk 1939 yk fOnrh; egk;q/n ?kMys ;k egk;q/nkr iqohZP;k ;q/nkis{kk
vfrlagkjd v”kk vL=“kL=kpk okij dj.;kr vkyk gksrk-R;keqGs ;q/n lw: vlrkaukp gs egk;q/n dls can
djrk ;sbzy o iqUgk “kkarrk IkzLFkkihr djrk ;sbZy ;kapk fopkjfouhe; lq: >kYk 1939 rs 1945 ;k
njE;ku egkRokP;k jktUkSfrd ijh’knk ikj iMY;k ;k ijh’knkpk ijh.kke Lo:Ik la;qDr jk’Vªla?kVuk
LFkkiuk >kyh-
vVykaVhd lun 1941
fOnrh; egk;q/n lq: vlrkauk vesjhdu v/;{k QzWdyhu :>osYV o baXyM izariz/kku pfpZy
vaVykVhd egklkxjkr ,dk ;q/n ukSdsoj ,d= vkys- egk;q/n o tkxfrd “kkarrk ;kckcr fopkj fofue;
dsyk R;kykp vVykfVd lun vls Eg.krkr- fgVyj Onkjk ijkHkwr >kysY;k iksayM ukosZ gkWyM csYthve
jf”k;k ckYdu izns”kkr uk>h fo:/n y<.;klkBh mRlkg fuekZ.k dj.ks gk mn~ns”k gksrk

3. vVykafVd lunsrhy fl/nkar
१ vesjhdk o baXyM lkezkT;foLrkjkps /kksj.k voyacu dj.kkj ukgh
2 tursP;k bPNsfo:/n izknssf”kd cny dsys tk.kkj ukgh
3 vkiY;k fu;a=.kk[kkyh vlysY;k izns”kkrhy tursyk vkiyh “kklui/nrh fuoM.;kpk vf/kdkj ns.;kps
nksUgh ns”kkus ekU; dsys-
4 vkfFkZd fodkl o le`/nhlkBh izR;sd jk’Vªkyk leku la/kh fnyh tkbZy
5 dkexkjkP;k fLFkrhr lq/kkj.kk
6 uk>h “kklu lekIr >kY;koj loZ ns”kkuk “kkarrsps vkokgku loZ jk’Vªkuk nG.koG.kkps iq.kZ Lokr=
7 “kkarrslkBh o fLFkrh lkekU; gks.;klkBh fu”kL=hdj.k
8 loZ jk’Vªkauk lkxjh nG.koG.kkps iq.kZ Lokar«;
tkxrhd la?kVusP;k ¼Hkkoh la;qDr jk’Vª la?kVuk ½ ;k ?kks’kuki=koj 1 tkusokjh 1942 yk vesjhdk baXyM jf”k;k
o phus Lok{kjh dsyh iq<s 22 ns”;kuh Lok{kjh dsyh ;kr Hkkjrkpk gh lekos”k gksrk

4. dWlkCyWd canj
teZuh bVyh o tiku ;k ;q/n[kksj jk’Vªkfo:/n mik;;kstuk dj.;klkBh vesjhdspk :>osYV o
baXyMpk pfpZy o QzkWUlpk n xkWy gs dWlkCyWd canjkr ,d= vkys gh ijh’kn 14 rs 24 tkusokjh 1943 i;Zr
pkyyh
ekLdks ijh’kn
fe= jk’VªkaP;k ijjk’Vª ea=h ;kaph ijh’kn 19 rs 30 vkWDVkscj 1943 njE;ku Hkjyh-;kr vesjhdsps dkMZy
gh] baXYkMps vWFkuh bZMu jf”k;kps eksyksVkso lgHkkxh >kys ;kr phuh izfrfu/kh gh gtj gksrk-rkRdkyhu iz”u oj
fopkj fouhe; gksoqu yaMu ;sFks ;qjksih;u lYykxkj eaMG LFkkiu dj.;kpk fu.kZ; ?ks.;kr vkyk- o tkxfrd
“kkrark oj ppkZ dj.;kr vkyh ekLdks ijh’kn Eg.kts la;qDr jk’Vªla?kVusps chtkjksiu ekuys tkrs-
rsgjk.k ijh’kn
jk’Vªla?kVusph izR;{k ?kks’k.k ;k ijh’knsr dj.;kr vkyh-gh ijh’kn 28 uksOgs rs 1 fMls-1943 yk Hkjyh
;k ijh’knsr vesjhdk v/;{k baXyM iariz/kku jf”k;kpk v/;{k LVWyhu gtj gksrs-1 fMlscj 1943 yk tkxfrd
la?kVusph vf/kd`r ?kks’kuk dj.;kr vkyh-
MacVZu vksDl cSVd
21 vkWx’V rs 7 vkWDVkscj 1944 okf”kXVu toG MacVZu vksDl ;k miuxjkr vesjhd] phu baXyM
jf”k;k ;k pkj ns”;kps izeq[kkph CkSVd gksowu l;qDr jk’Vª la?kkpk dPpk vkjk[kMk r;kj dj.;kr vkyk-

5. याल्टा पररवद (१९४५)
४ ते ११पयलयी १९४५ भध्मे झारेल्मा मा ऩरयऴदेत रुझालेरट, चर्चिर ल स्टालरन माॊनी बाग घेतरा
ऩरयऴदेत खारीर भशत्त्लऩूणि ननणिम घेण्मात आरे
१. एक वॊमुक्त याष्ट्रा वॊफॊधी एक ऩरयऴद २५ एप्रिर १९४५ योजी वॊनफ्रान्सवस्को मेथे घेण्मात माली
२. िस्तालीत वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाच्मा वुयषा वलभतीत अभेरयका यलळमा इॊग्रॊड ल फ्रासव ल चीनरा स्थामी
वदस्मत्ल ददरे जाले
३. नाझी ल पालळष्ट्टच्मा गुराभर्गयीतून भुक्त झारेल्मा याष्ट्राॊना स्लेच्छेनुवाय रोकळाशी ळावन ननलडण्माचे
स्लातॊत्र्म देण्मात माले
४. जभिनीचे बप्रलष्ट्म ठयप्रलण्माचे वलि अर्धकाय अभेरयका यलळमा ल इॊग्रॊड मा याष्ट्राॊना याशतीर तवेच
ळाॊततेवाठी जभिनीचे
ननश्त्रास्रकयण कयण्मात मेईर
५. जभिनीकडून शानी ऩोशोचरेल्मा याष्ट्राॊना नुकवान बयऩाई देण्मात मेईर
६. काशी फदरावश ऩोरॊड ऩूलि वीभा भासम क
े री जाईर
७. झेस्रोव्शाककमात रलकयच नले ळावन स्थाऩन कयण्मात मेईर
८. जभिनीच्मा ळयणागती नॊतय तीन भदशसमाच्मा आत जऩानलय आक्रभण कयण्माचे यलळमाने भासम क
े रे त्मा
ऐलजी १९०४ योजी यलळमाच्मा शातातून गेरेरा िदेळ िाप्त कयण्माचे अभेरयका ल इॊग्रॊड ने कफूर क
े रे
मा ऩरयऴदेतीर अत्मॊत भशत्त्लाचा ननणिम म्शणजे फड्मा याष्ट्राॊना (वुयषा वलभतीतीर ५ देळ )
नकायार्धकाय देण्माचे ननन्श्त्चत कयण्मात आरे
डॊफटनि ल नॊतय माल्टा ऩरयऴदेत ठयल्मानुवाय वलि याष्ट्राॊची एक ऩरयऴद अभेरयक
े तीर वॊन
फ्रान्सवस्को मेथे घेण्मात आरी त्मात ५० याष्ट्रे वशबागी झारी ल ऩरयऴदेत २५ एप्रिर ते २६ जूने १९४५ योजी
मा दयम्मान ती कामियत शोती शी ऩरयऴद अत्मॊत भशत्त्लाची शोती मेथेच वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाचा जसभ झारा
वॊमुक्त याष्ट्राची वनद तमाय कयण्मात मेऊन यचणे वॊफॊधी फड्मा याष्ट्राना वुयषा भॊडऱात कामभ स्थान देणे ल
नकायार्धकाय देणे माफाफत अॊनतभ ननणिम घेण्मात आरा अळािकाये २४ ऑक्टोफय १९४५ योजी वॊमुक्त याष्ट्र
वॊघटना अन्स्तत्लात आरा त्माचे भुख्मारम समूमाक
ि मेथे अवून त्माॊची एक ळाखा न्जनेला मेथे आशे

6. शंयुक्त राष्ट्र राष्ट्रशंघाचे उद्ददष्ट्टे
 आॊतययाष्ट्रीम ळाॊतता ल वुयक्षषतता कामभ याखणे
 आक्रभणाच्मा लेऱी ळाॊततेच्मा भागािने त्माचे ननयाकयण कयणे
 वभानतेच्मा ल स्लमभ् ननणिमाच्मा आधायालय वदस्म याष्ट्रात ऩयस्ऩय लभरत्लाचे वॊफॊध स्थाऩन
कयणे
 बाऴा धभि इत्मादी बेदबाल नाल ऩाडता भानलारा त्माचे अर्धकाय लभऱलून देणे
 आर्थिक वाभान्जक इत्मादी जागनतक िश्त्न वोडप्रलण्मावाठी आॊतययाष्ट्रीम वशकामि लभऱप्रलणे
राष्ट्रशंघाची मूऱभूत सशद््ांत
 वलि याष्ट्रीम वालिबौभ ल वभान दजािची आशेत
 वदस्म याष्ट्राॊना आऩाऩवातीर िश्त्न ळाॊततेच्मा भागािने वोडप्रलणे आलश्त्मक आशे
 वलि वदस्म याष्ट्रे वॊमुक्त याष्ट्रवॊघ फाफत आऩल्मा कतिव्माचे ऩारन कयतीर
 वॊमुक्त याष्ट्राच्मा उद्ददष्ट्टाॊना फाधक ठयेर अळी कोणतीशी कृ ती वदस्म याष्ट्रे कयणाय नाशीत
 वॊमुक्त याष्ट्र ज्माच्मा प्रलरुद्ध कायलाई कयत अवेर त्मा याष्ट्रारा वदस्म याष्ट्र भदत कयणाय नाशी
 वदस्म याष्ट्राच्मा अॊतगित व्मलशायात मुनो शस्तषेऩ कयणाय नाशी
 वदस्म याष्ट्र आॊतययाष्ट्रीम ळाॊततेरा धोका ऩोशोचत अवेर तय शस्तषेऩाचा ऩूणि अर्धकाय याशीर
 आॊतययाष्ट्रीम ळाॊतता ल वुयक्षषतता दटकप्रलण्मावाठी दटकप्रलण्माच्मा गैय वदस्म याष्ट्र शी वशकामि
कयतीर
वॊमुक्त याष्ट्र वॊघाच्मा स्थाऩनेलेऱी ५० याष्ट्र वदस्मत्ल शोते १९८५ भध्मे वदस्म याष्ट्राॊची वॊख्मा१५९ झारी
आभवबेच्मा दोनतृतीमाॊळ फशुभताने ल ऩाच फड्मा याष्ट्राच्मा वॊभतीने नले वदस्म घेतरे जातात अथाित त्मा
याष्ट्रारा मुनोच्मा उद्ददष्ट्टाचे ल भूरबूत लवद्धाॊताचे ऩारन कयणे आलश्त्मक आशे एखादा वदस्माचे वदस्मत्ल
आभवबा यद्द करू ळकते तळी लळपायव वुयषा वलभतीकडून शोणे आलश्त्मक आशे

7. वॊमुक्त वॊमुक्त याष्ट्रवॊघ यचना
१. आभवबा
आभवबा वॊमुक्त याष्ट्राच्मा वलि वदस्माॊचा वभालेळ अवरेल्मा आभवबेरा भशावबा
अवेशी म्शणतात शी मुनोचा वलाित भोठा बाग शोम आभवबेत ित्मेक वदस्म याष्ट्रीम ५ िनतननधी
ऩाठलते भार त्मारा एकच भत अवतो आऩल्मा िनतननधीची लेतनाची व्मलस्था त्मा वदस्म याष्ट्रा
राच कयाली रागते.
कामािच्मा दृष्ट्टीने याजकीम आर्थिक वाभान्जक कामदे प्रलऴमक अळा प्रलप्रलध प्रललबसन ७
वलभती आशेत त्मा आभवबेरा भदत कयतात आभवबेत वाध्मा फशुभताने ननणिम घेतरे जातात
भार जागनतक ळाॊतता ल वुयक्षषतता िश्त्न नलीन याष्ट्रारा िलेळ मावायख्मा भशत्त्लाच्मा प्रलऴमालय
दोन तृतीमाॊळ फशुभताने ननणिम घेतरे जातात
आॊतययाष्ट्रीम िश्त्नालय वुयषा वलभतीरा वल्रा देणे, भागिदळिन कयणे, लळपायव कयणे शा
भशावबेचे कामि आशे वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाच्मा प्रलबाग उऩप्रलबागाच्मा कामािलय अशलारालय आभवबेत
चचाि क
े री जाते. आॊतययाष्ट्रीम ळाॊतता धोक्मात आल्माव आभवबा त्माची वूचना वुयषा वलभतीरा
ददरी जाते. भानल जातीच्मा कल्माणाचा दृष्ट्टीने आर्थिक वाभान्जक वाॊस्कृ नतक इत्मादी षेरात
आॊतययाष्ट्रीम वशकामि लभऱलणे, भानलाच्मा शक्काचे ल भूरबूत स्लातॊत्र्माचे यषण कयणे शे
आभवबेचे कामि आशे
वॊमुक्त याष्ट्र वॊघाचे लाप्रऴिक अॊदाजऩरक तमाय कयणे, भुख्म वर्चल, आॊतययाष्ट्रीम
समामारमाचे समामाधीळ, प्रलप्रलध भॊडऱाचे वदस्म इत्मादीची ननमुक्ती कयणे आभवबेचे कामि आशे.
मालळलाम ऩरयन्स्थतीिभाणे लेगलेगळ्मा वलभत्मा उऩवलभत्मा ननमुक्त कयणे आणण दोन तृतीमाॊळ
फशुभताने वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाच्मा वनदी दुरुस्ती कयणे शे अर्धकाय आभवबेरा आशे

8. २ वुयषा वलभती
वुयषा वलभती म्शणजे वॊमुक्त याष्ट्र वॊघाची कामिकारयणी शोम मा ऩाच कामभ वदस्म
अवते ल वशा अस्थामी वदस्म शोती अभेरयका यलळमा इॊग्रॊड फ्रासव चीन शी ऩाच फडी याष्ट्रे स्थामी वदस्म
आशेत ऩुढे वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाची वदस्म वॊख्मा लाढल्माने अस्थामी वदस्माॊची वॊख्मा १० कयण्मात आरी वुयषा
वलभतीत अस्थामी वदस्म म्शणून बायताची ननलड वशा ते वात लेऱा झारी आशे.
वुयषा वलभतीची आठलड्मातून एकदा फैठक शोते. एखाद्मा याष्ट्राच्मा वुयषा वलभतीत अनत
भशत्लऩूणि चचाि शोत अवेर ,तय त्मावॊफॊधी याष्ट्रा रा बाग घेता मेतो ,भार त्मारा भतदान कयता मेत नाशी.
वुयषा वलभतीरा वल्रा देण्मावाठी लेगलेगळ्मा उऩवलभत्मा अवतात. वुयषा वलभतीचे भशत्त्लऩूणि लैलळष्ट््म
म्शणजे वदस्म कामभ वदस्म याष्ट्राॊना नकायार्धकाय देण्माचा अर्धकाय ददरेरा आशे.
वुयषा वलभतीत एक
ू ण १५ वदस्म ऩैकी ९ वदस्माॊच्मा फशुभताने ननणिम घेतरे जातात. भशत्त्लाच्मा प्रलऴमालय
लय ऩाचशी कामभ वदस्माॊचे अनुक
ू र भत अवणे आलश्त्मक आशे एकशी कामभ वदस्माने नकायार्धकायाचा लाऩय
क
े रा तय तो ठयाल वॊभत शोत नाशी भार एखादा कामभ वदस्माने भतदानात बाग घेतरा नाशी तय तो त्माचा
नकायार्धकाय भानरा जात नाशी
दुवयी भशत्त्लाची गोष्ट्ट म्शणजे ज्मा वदस्म जास्त फाफत वुयषा वलभतीत चचाि चाररी अवेर त्मा
याष्ट्ररा भतदानाचा बाग घेता मेत नाशी
३ आर्थिक वाभान्जक भॊडऱ
वॊमुक्त याष्ट्र वॊघटनेचे भशत्त्लाचे कामि म्शणजे जागनतक ळाॊतता दटकप्रलणे मुद्धारा
िनतफॊध घारने शे आशे. त्माच फयोफय भानल जातीचे कल्माण शे अॊनतभ उद्ददष्ट्ट आशे. म्शणून भानली जीलन
अर्धक वुखी फनप्रलणे त्मातीर तणाल काढून जागनतक ळाॊततेरा ऩोऴक ठयेर अवे लातालयण ननभािण कयणे, शे
शी वॊमुक्त याष्ट्र वॊघाचे ध्मेम आशे. त्मावाठीच शा प्रलबाग आशे आर्थिक वाभान्जक भॊडऱाचे एक
ू ण वदस्म
वॊख्मा २७ आशे आभवबा दय तीन लऴाांनी नऊ वदस्माॊची ननलड कयते. भॊडऱातून भॊडऱाच्मा लऴाितून दोन
फैठका शोतात ल ननणिम वाधायण फशुभताने घेतरे जातात. आऩल्मा अध्मषाची ननलड शे भॊडऱ स्लत् कयते
भानल जातीचे उत्थान घडलून आणणे शे भॊडऱाचे ध्मेम अवल्माने शे भॊडऱ लेगलेगळ्मा वलभतीद्लाये कामि
कयीत अवते

9. अ ) ऴैक्षणिक ळैज्ञानिक ळ शांस्कृ नतक शंघटिा (युिोस्को )
ळैषणणक लैसाननक ल वाॊस्कृ नतक वॊघटना नतची स्थाऩना 1940 भध्मे झारी
मुनेस्कोचे भुख्मारम ऩयीव मेथे आशे. ित्मेक वदस्म याष्ट्रारा त्मात िनतननर्धत्ल अवते. भार मा
कामिकायणीत ननलडक वदस्म घेतल्मा जातात .मुनेस्को ची फैठक वाधायणता लऴाितून एकदा शोते
.ननयषय रोकाॊना वाषाय कयणे, त्माॊच्मात जागृती कयणे, त्माद्लाये ळाॊतता दटकप्रलणे शे मुनेस्कोचे
भशत्त्लाचे कामि आशे, लैसाननक िगतीवाठी आॊतययाष्ट्रीम ऩरयऴदा फोरलणे, प्रलसान वॊळोधनारा
िोत्वाशन देणे, भागावरेल्मा बागात तस ऩाठलून लळषणाचा िवाय कयणे, माफाफत मुनोस्को
भशत्त्लाची बूलभका ऩाय ऩाडीत अवते, मावाठी आलश्त्मकतेनुवाय आॊतययाष्ट्रीम आॊतययाष्ट्रीम ऩरयऴदा
आमोन्जत क
े ल्मा जातात
ब) जागनतक आरोग्य शंघटिा
मा वॊघटनेची स्थाऩना १९४८ भध्मे झारी. नतचे भुख्मारम न्जननव्शा मेथे
आशे. जागनतक आयोग्म वुधायणे, शे त्माचे भुख्म उद्ददष्ट्ट आशे. ित्मेक वदस्म याष्ट्रारा
िनतननर्धत्ल अवरे तयी ित्मष ित्मष कामािवाठी कामिकायणी आशे वॊघटनेभाप
ि त कॉरया भरेरयमा
देली मावायखे योग नष्ट्ट कयण्माचा िमत्न क
े रा जातो .जगातीर याष्ट्राॊना आयोग्मप्रलऴमक वल्रा
देण्मात मेतो. योगननलायणा च्मा दृष्ट्टीने वॊळोधन करून औऴधे ल िनतफॊधात्भक रव तमाय कयणे
.वाथीच्मा योगाॊलय िनत उऩाममोजना कयणे ,इत्मादी काभे आयोग्म वॊघटने भाप
ि त क
े री जातात.
फारकाॊच्मा प्रलकावाकडे रष देण्मावाठी मुनेस्कोने १९४० भध्मे आॊतययाष्ट्रीम फारक ननधी वुरू
क
े रा आशे त्माद्लाये भागावरेल्मा िदेळातीर फारकाॊना भोपत औऴधे दूध बुकटी इत्मादी चा
ऩुयलठा क
े रा जातो

10. क)आंतरराष्ट्रीय मजूर शंघटिा
शी वॊघटना याष्ट्टवॊघात शोती.१९४६ भध्मे ती वॊमुक्त याष्ट्रवॊघटनेरा जोडण्मात
आरी. त्माचे भुख्मारम न्जननव्शा मेथे आशे. वॊघटनेच्मा कामिकायणी वदस्म याष्ट्रे भजूय आणण
भारक माॊना २:१:१मा िभाणात िनतननर्धत्ल आशे. जगातीर भजुयाॊचे िश्त्न वोडप्रलणे ,त्माॊच्मा
याशणीभानात वुधायणा घडलणे , भजूय ल भारक माॊचे वॊफॊध वुधायणे. शे वॊघटनेचे भुख्म उद्ददष्ट्ट
आशे.
ड)अन्ि ळ कृ वी शंघटिा
१९४५ भध्मे स्थाऩन झारेल्मा मा वॊघटनेचे भुख्म कचेयी योभ मेथे आशे.
जगातीर भानलारा ऩुयेवे ल ऩोस्टीक खाद्मासन लभऱाले मावाठी शी वॊघटना िमत्नळीर याशते.
प्रलळेऴत् ग्राभीण बागातीर याशणीभानाचा दजाि उॊचालणे, वॊघटनेचे भुख्म उद्ददष्ट्ट आशे, त्मावाठी
शी वॊघटना वॊळोधनाद्लाये उत्ऩादनाच्मा नलीन ऩद्धती वुचलून, त्माफाफत याष्ट्राॊना भदत क
े री जाते
. ऩाणीऩुयलठा च्मा वभस्मेकडे मा वॊघटनेचे रष ददरे आशे. ळेतीवाठी अर्धक बूभी उऩरब्ध करून
देणे, आलश्त्मक नतथे जॊगराची लाढ कयणे , यावामननक खत तमाय कयणे, ऩूयननमॊरण,
उत्ऩादनाची याष्ट्रायाष्ट्रात ऩयस्ऩय देलाण-घेलाण इत्मादी कामि वॊघटना कयीत अवते
ई)आंतरराष्ट्रीय पुिनििमािि ळ वळकाश अध्कोव
मा अर्धक कळाची स्थाऩना डडवेंफय१९४५ भध्मे झारी. नतचे भुख्मारम
लॉलळॊग्टन इथे आशे. वॊचारक भॊडऱात ित्मेक वदस्म याष्ट्राचा १ िनतननधी अवतो .ित्मष कामि
वॊचारनावाठी २० कामिकायी वॊचारकाचे भॊडऱ आशे. ते आऩल्मा भधून एकाची अध्मष म्शणून
ननलड कयतात. भॊडऱाची फैठक भदशसमातून एकदा शोते. भशामुद्धात अनेक याष्ट्रा उद्ध्लस्त
झारी. त्माॊचा ऩुनप्रलिकाव ऩुनलिवनावाठी आर्थिक भदत देणे. शा आॊतययाष्ट्रीम अर्धक लऴािचे
उद्ददष्ट्ट आशे. वदस्म याष्ट्राॊना आऩल्मा अॊतगित प्रलकावावाठी अर्धकोऴ भदत कयतो .लेगलेगळ्मा
याष्ट्राॊना प्रलकावाफाफत आलश्त्मक ताॊत्ररक वल्रा शी ददरा जातो. मा अर्धकोळाने बायतारा फयेच
वाशाय्म लभऱारे आशे

11. ४ आॊतययाष्ट्रीम समामारम
आॊतययाष्ट्रीम समामारम शॉरॊडभधीर शेग इथे आशे. मा समामारमात ऩॊधया
समामाधीळ अवून त्माची ननमुक्ती ९ लऴािवाठी क
े री जाते. समामाधीळाची ननमुक्ती
आभवबा ल वुयषा वलभती वॊमुक्त ऩयस्ऩय वशकामािने कयतात . समामाधीळाॊना कामिकाऱ
वभाप्त शोईऩमांत ऩदभुक्त कयता मेत नाशी ककॊ ला त्माच्मा लेतनात कऩात कयता मेत
नाशी भार एखाद्मा प्रलरुद्ध १४ समामाधीळाॊनी तळी भागणी क
े ल्माव वॊफॊर्धत
समामाधीळारा ऩदत्माग कयाला रागतो समामारमाचे काभकाज चारत इॊग्रजी ल फ्र
ें च
बाऴेतून चारते
आऩरा अध्मष म्शणजे भुख्म समामाधीळ समामारम स्लत् स्लत् ननलडतात
बायताचे डॉक्टय नागेंद्र लवॊग १९७६ भध्मे आॊतययाष्ट्रीम समामारमाचे भुख्म समामाधीळ
शोते. तवेच प्रलप्रलमन फोव ल याभस्लरूऩ ऩाठक शे आॊतययाष्ट्रीम समामारमाचे समामाधीळ
शोते
गणऩुतीवाठी९ शी वदस्म वॊख्मा ननन्श्त्चत क
े री आशे क
े रेरी आशे वाधायणत्
फशुभताने ननणिम घेतरे जातात आणण तो ननणिम अॊनतभ अवतो वॊमुक्त याष्ट्र वॊघातीर
वलि वदस्म मा समामारमाच्मा अर्धकाय षेरात मेतात लळलाम वदस्म नवरेरी जास्तशी
आऩाऩरे दाले समामारमात आणू ळकतात अळा िकाये वॊ
मुक्त याष्ट्रावॊघाच्मा वदस्म ल गैय वदस्म याष्ट्रानी आणरेल्मा दाव्माचा ननकार रालणे,
आॊतययाष्ट्रीम कयायाचे तशाचे स्ऩष्ट्टीकयण कयणे ,आभवबा वुयषा वलभती इत्मादीॊना
कामदे प्रलऴमी कामदेळीय फाफीॊचा वल्रा देणे, शे आॊतययाष्ट्रीम समामारमाचे कामि आशे
समामारमाने ददरेरा ननणिम शा याष्ट्रा ने नाकारा तय तळी तक्राय प्रलरुद्ध ऩष वुयषा
वलभतीकडे करू ळकतो

12. ५ वळश्ळस्त मंडल
अभेरयका इॊग्रॊड फ्रासव इटरी फेन्ल्जमभ ऑस्रेलरमा समूझीरॊड शे प्रलश्त्लस्त भॊडऱाचे
ऩदलवद्ध वदस्म आशेत. मा भॊडऱाभाप
ि त प्रलश्त्लस्त िदेळाचा कायबाय ऩाशण्मात मेतो. त्मा
िदेळातीर जनतेरा स्लत्च्मा ऩामालय उबे करून स्ल ळावनावाठी तमाय कयणे. शा त्माभागचा
उद्देळ आशे. प्रलश्त्लस्त भॊडऱालयीर ऩदलवद्ध याष्ट्रे वुयषा वलभतीतीर कामभ याष्ट्रे आणण तीन
लऴािवाठी आभवबेकडून ऩाठप्रलण्मात मेणाये िनतननधी मा वलाांनी लभऱून फनरेरे अवते. भॊडऱाची
लऴाितून दोनदा फैठक शोते. आणण फशुभताने ननणिम घेतरे जातात. मा भॊडऱाचा दयलऴी अध्मष
ननलडरा जातो. प्रलश्त्लस्त िदेळातीर आर्थिक-वाभान्जक िगतीफाफत प्रलश्त्लस्त भॊडऱाकडून आरेल्मा
अशलारालय भॊडऱात चचाि शोते . अशलार शा भॊडऱ आभवबेरा ल वुयषा वलभतीरा वादय कयतो
.लळलाम प्रलश्त्लस्त िदेळाची ऩाशणी कयण्मावाठी तेथे लळष्ट्टभॊडऱ ऩाठप्रलते जाते. जनतेची वलाांगीण
उसनती त्माचे आयोग्म वुधायणे ,याज्मकायबायात बाग घेण्माची वॊधी देणे. इत्मादी फाफत प्रलश्त्लस्त
याष्ट्राना लळपायळी कयते.
६ शधचळाऱय
आॊतययाष्ट्रीम वॊमुक्त याष्ट्र वॊघाच्मा वलि प्रलबागात वभसलम वाधण्मावाठी
दैनॊददन काभकाज ऩाशण्मावाठी वुरू कयण्मात आरेल्मा िळावकीम प्रलबाग म्शणजे
वर्चलारम शोम . त्माचा िभुख शा भशावर्चल अवतो त्माची ननमुक्ती आभवबा वुयषा
वलभतीच्मा लळपायळीनुवाय कयते शी ननमुक्ती ऩाच लऴािवाठी अवते. आॊतययाष्ट्रीम ळाॊतता
धोक्मात आल्माव त्माची वूचना वुयषा वलभतीरा देणे वॊमुक्त याष्ट्र वॊघाच्मा कामािचा
अशलार आभवबेरा वादय कयणे आभवबा वुयषा वलभती इत्मादीच्मा फैठकीरा शजय
याशणे वर्चलाॊची ल इतय कभिचाऱमाॊची ननमुक्ती कयणे लाप्रऴिक अॊदाजऩरक तमाय कयणे
इत्मादी भशत्त्लाची काभे भुख्म वर्चलाची आशेत

13. लयीर िभुख प्रलबागालळलाम
 आॊतययाष्ट्रीम अनुळक्ती भॊडऱ
 आॊतययाष्ट्रीम नाणेननधी
 आॊतययाष्ट्रीम नागयी प्रलभान लाशतूक वॊघटना
 आॊतययाष्ट्रीम टऩार वॊघटना
 आॊतययाष्ट्रीम िलाव वॊघटना
 वागयी लाशतूक वॊघटना
इत्मादी द्लाये वॊमुक्त याष्ट्रे कामि कयीत अवतो

14. वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाने क
े रेरे कामि
ग्रीव
दुवये भशामुद्ध वॊऩल्मानॊतय ऩूलि मूयोऩात यलळमाने आऩरा िबाल टाकण्माव वुरुलात
क
े री. ऩरयणाभी ग्रीवभधीर अॊतगित ऩरयन्स्थती त्रफघडरी ल ग्रीव चे स्लातॊत्र्म धोक्मात आरे म्शणून
इॊग्रॊडने आऩरे वैसम ग्रीव भध्मे ठेलरे इॊग्रॊडच्मा वैसमाभुऱे ग्रीव भध्मे ऩरयन्स्थती त्रफघडरी अवे
कायण वाॊगून यलळमाने जानेलायी १९४८ भध्मे वुयषा वलभतीकडे कडे तक्राय क
े री. ग्रीवच्मा वॊभतीने
वैसम ठेलरे अवे इॊग्रॊडने वाॊर्गतरे .ऩुढे ग्रीव अळी तक्राय क
े री की फल्गेरयमा,झेको स्रोव्शाककमा ल
अल्फेलरमा शी याष्ट्रे ग्रीवच्मा स्लातॊत्र्मारा धोका ऩोशोचलत आशे तेव्शा मुनोने एक आमोग नेभून
ग्रीवची तक्राय फयोफय आशे अवे अशलार ददरा त्माभुऱे ग्रीवचे स्लातॊत्र्म कामभ याखण्मात मुनो रा
मळ लभऱारे
अयफ- इजयामर वॊघऴि
ऩॎरेस्टाईन िदेळ फऱमाच लऴािऩावून खद्खद्त शोता अयफ आणण ज्मू माॊच्मात त्मा
िदेळात फाफत वॊघऴि वुरू शोता १९४७भध्मे वॊमुक्त याष्ट्र वॊघटनेने माफाफत एक भॊडऱ ननमुक्त
क
े रे त्मा िदेळातून इॊग्रज वैसम काढून घेण्माची वूचना भॊडऱाने क
े री ती भासम करून इॊग्रॊडने
मुनोच्मा आदेळानुवाय आऩरे वैसम भागे घेतरे ताफडतोफ अयफ ल ज्मू अळी याष्ट्रे ननभािण झारी
भार ज्मुचे इजयाइर मा नालाचे याष्ट्र अन्स्तत्लात आल्मा फयोफय त्माच्मा ळेजायीर अयफ याष्ट्राॊनी
आक्रभण वुरू क
े रे इस्राईरने वलिच अयफ याष्ट्राॊचा ऩयाबल करून आऩरे स्लातॊत्र्म अफार्धत याखरे.
मा िदेळात मुद्धफॊदी कयाय घडलून आणून ळाॊतता िस्थाप्रऩत कयण्माचे मुनोने खूऩ िमत्न क
े रे ऩण
त्माच्मा िमत्नारा मळ लभऱारे नाशी त्मानॊतय अयफ- इस्राईर वॊघऴि वुरूच यादशरा आणण तो
आजतागामत वुरू आशे

15. काश्त्भीय िश्त्न
१९४७ भध्मे प्रलबाजन शोऊन बायत ल ऩाककस्तान शी दोन याष्ट्रे स्लतॊर झारी. काश्त्भीयने
स्लतॊर याशण्माचा ननणिम घेतरा. ऩाककस्तान ने जफयजस्तीने काश्त्भीय लय ताफा घेण्माचा िमत्न क
े रा
ऑक्टोफय १९४७ रा लामव्म टोळ्मा काळीभध्मे घुवल्मा त्मारा ऩाककस्तान ची ऩूणि भदत शोती.
काश्त्भीयचा याजा शयीलवॊगाने ऩरयन्स्थती रषात घेऊन बायतात वाभीर शोण्माच्मा
कयायालय वशी क
े री त्मानॊतय कश्त्भीय बायताचा अप्रलबाज्म बाग फनरा त्माभुऱे ताफडतोफ बायत
वयकायने ऩाककस्तानरा प्रलनॊती क
े री की काश्त्भीयभध्मे घुवरेल्मा टोळ्माॊना वशाय्म देऊ नमे ऩण
त्माचा उऩमोग झारा नाशी म्शणून बायत वयकायने डडवेंफय १९४७ रा मुनो च्मा वुयषा वलभतीकडे
तक्राय क
े री आणण ऩाककस्तानरा वैसम भागे घेण्माव वाॊर्गतरे त्मालय वुयषा वलभतीने ऩाच
वदस्मीम वलभती नेभरी दोसशी देळाॊनी वैसम भागे घेऊन मुद्ध फॊद कयण्माचे वाॊगण्मात आरे ऩण
मुनो कडून ठोव ऩालरे उचररी गेरी नाशी
१९५१ भध्मे मुनो कडून काश्त्भीय िश्त्नालय डॉ फ्र
ॉ क ग्राशभ माॊची भध्मस्थी म्शणून ननमुक्ती
क
े री मा एक वदस्म आमोगाने ऩाककस्तान काश्त्भीय िश्त्न आऩाऩवात वोडलाले अवे वाॊर्गतरे मा
भागािने मळ लभऱण्माची आळा नव्शती कायण शा िश्त्न ऩाककस्तान कडून वोडलरा जाईर अळी
आळाशी नव्शती मा नॊतय बायताने मा िश्त्नालय रष घारण्माची लायॊलाय प्रलनॊती मुनो कडे क
े री ऩण
मा िश्त्न वोडलू ळकरा नाशी आजशी शा िळ ्‍
न वुटरेरा नाशी

16. (५) इंडोिेसऴया :
आग्मेम आलळमातीर इॊडोनेलळमा मा िदेळालय शॉरॊडचे लचिस्ल शोते.ऩयॊतु याष्ट्रलादाचा उदम झाल्माने
इॊडोनेलळमातीर याष्ट्रलाद्माॊनी आऩरे स्लातॊत्र्म घोप्रऴत क
े रे. ऩरयणाभी इॊडोनेलळमा ल डच हमाॊच्मात वॊघऴि वुरू झारा,
िश्त्न वुयषा वलभतीकडे गेरा. वुयषा वलभतीच्मा िमत्नाॊना मळ मेऊन १९४९ भध्मे इॊडोनेलळमाचे स्लतॊर िजावत्ताक
अन्स्तत्लात आरे आणण त्मारा शॉरॊडने भासमताशी ददरी
६) कोररयाचा प्रश्ि :
द्प्रलतीम भशामुद्धात जऩानने ळयणागती ऩत्कयल्मालय कोरयमाचेप्रलबाजन शोऊन उत्तय कोरयमा यलळमन
लचिस्लाखारी तय दक्षषण कोरयमा अभेरयकन ननमॊरणाखारीगेरा. दोसशी बागाॊभध्मे ३८ अषाॊळ येऴा शोती. १९५० भध्मे
उत्तय कोरयमाने दक्षषण कोरयमालय अचानकआक्रभण क
े रे. दक्षषण कोरयमाने ३८अषाॊळ वीभायेऴेचे उल्रॊघन क
े रे अवा
उत्तय कोरयमाने कोरयमचा आयोऩ शोता मा वभस्मेभुऱे वुयषा वलभतीने ताफडतोफ फैठक घेऊन दोसशी ऩषाॊना मुद्ध
थाॊफप्रलण्माव वाॊर्गतरे . मा फैठकीलय यलळमाने फदशष्ट्काय घातरा शोता. ळेलटी वुयषावलभतीने कोरयमात रष्ट्कयी
कायलाई कयण्माचा ननणिम घेतरा आणण त्मानुवाय वॊमुक्त मुनोचे वैसम कोरयमात यलाना झारे. ऩयॊतु मा वैसमाळी
यलळमाने वॊघऴि वुरू क
े रा. चीनने शीवाम्मलादी उत्तय कोरयमारा भदत म्शणून शजायोंच्मा वॊख्मेने वैसम ऩाठप्रलरे. उरट
मुनोचे वैसमारा अभेरयक
े ची ऩूणि भदत शोती. दोसशी ऩषात जफयदस्त मुद्ध वुरू शोते. अखेय मुनोच्मा िमत्नाॊना मळ
मेऊन जून १९५३ भध्मे कोरयमातीर वॊघऴि थाॊफरा, मुद्धफॊदीच्मावभस्मा वोडप्रलण्मावाठी बायताच्मा नेतृत्लाखारी
तटस्थ देळाॊचा एक आमोगस्थाऩन कयण्मात आरा. त्मानॊतय जुरै १९५३ भध्मे वॊफॊर्धत ऩषाॊनी मुद्धफॊदी कयायालय
स्लाषयीक
े री. कोरयमाच्मा हमा िश्त्नालरून जागनतक मुद्धाची ळक्मता ननभािण झारी शोती. ऩण आऩल्माइनतशावात
िथभच मुनोने रष्ट्कयी कायलाई करून जागनतक वॊघऴि टाऱरा

17. (७) दक्षक्षि आफ्रिका :
दक्षषण आकफ्रक
े च्मा लणिद्लेऴी धोयणाप्रलरुद्ध, बायतीमाॊलयशोणाऱमा अत्माचायाॊप्रलरुद्ध बायताने वॊमुक्त
याष्ट्रवॊघाकडे तक्राय क
े री अवता शा आभचा अॊतगितिश्त्न आशे' अवे फजालून दक्षषण आकफ्रकन वयकायने त्मात शस्तषेऩ
न कयण्माफाफत मुनोराफजाप्रलरे. म्शणून शा िश्त्न ऩयस्ऩय वभझोत्माने वोडलाला' अवा वल्रा देऊन मुनोने
बायत,ऩाककस्तान ल दक्षषण आकफ्रका हमाॊनी एकर मेऊन भागि काढाला अळी वूचना क
े री.त्मानुवायप
े ब्रुलायी १९५० भध्मे
क
े ऩटाऊन मेथे फोरणी झारीत, ऩण शा िश्त्न अॊनतभरयत्मा वुटू ळकरा
(८) ट्युनिसऴया :
हमा िदेळालय फ्रासवचे ननमॊरण शोते, शलशन तेथे स्लातॊत्र्माची बालना िखय फनत गेरी. ऩरयणाभी
्मुननलळमा स्लतॊर झारा ल १९५६ भध्मे त्मारा वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाचे वदस्मत्लशी लभऱारे. ऩयॊतु १९५८ च्मा वुभायाव
्मुननलळमाने वुयषा वलभतीकडे आऩल्मा िदेळात अजूनशी फ्र
ें च वैसम उऩन्स्थत अवल्माफद्दरची तक्राय क
े री. त्माभुऱे
तेथीर ळाॊततेरा धोका उद्बलू ऩशात शोता. वुयषा वलभतीच्मा िमत्नाभुऱे फ्रासवने आऩरे वैसम काढून घेतरे,

18. १०) कांगो :
फेन्ल्जमभच्माननमॊरणाखारी अवरेरा शा िदेळ १९६० भध्मे स्लतॊर झारा. स्लातॊत्र्माफयोफयच काॊगोत वॊघऴि वुरू झारा,
काॊगो भधीर फेन्ल्जमभ ल मुयोप्रऩमन रोकालय शल्रेवुरू झारेत. म्शणून आऩल्मा जनतेच्मा वॊयषणावाठी फेन्ल्जमभने
काॊगोत वैसम ऩाठप्रलरे. ऩरयणाभीऩरयन्स्थती र्चघऱरी. फेन्ल्जमभच्मा हमा कृ त्मारा काॊगोचा िधानभॊरी ऩॎदरव रुभुम्फा
हमाने प्रलयोध दळिप्रलरा. ऩरयन्स्थतीचा पामदा घेऊन ळोम्लेच्मा नेतृत्लाखारी कटॊगा िाॊतानेआऩरे स्लातॊत्र्म जाशीय क
े रे.
हमालय रुभुम्फाने वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाकडे फेन्ल्जमभप्रलरुद्ध शस्तषेऩाचीतक्राय क
े री. १३ जुरै १९६० योजी वुयषा वलभतीची
फैठक झारी आणण त्मात यलळमानेफेन्ल्जमभ ल अभेरयक
े लय कडक टीका क
े री. शी दोसशी याष्ट्र काॊगोचे स्लातॊत्र्म दशयालून
घेण्माचािमत्न कयीत आशेत अवा आयोऩ क
े रा . ऩरयणाभी वुयषा वलभतीने काॊगोत वैसम ऩाठप्रलण्माचा ननणिम घेलून
१०,००० वैननक ऩाठलरे अळा न्स्थतीत काॊगोच्मा कवई िाॊतात झारेरे फॊड भोडून काढण्मावाठी रुभुम्फाने यलळमाची
भदत घेतरी, म्शणून फेन्ल्जमभने फॊडखोयाॊना भदत कयण्माचे ठयप्रलरे. वॊघऴि र्चघऱण्माची ल आॊतययाष्ट्रीम फनण्माची
र्चसशे ददवू रागरीत. त्माचलेऱी काॊगोभध्मेशी अॊतगित वॊघऴि ननभािण झारा. याष्ट्राध्मष कावालुफू आणण िधानभॊरी
रुभुम्फा हमाॊच्मात भतबेद ननभािण झारेत आणण त्माचा पामदा घेऊन कनिर भोफुटूने काॊगोत रष्ट्कयी ळावन घोप्रऴत
क
े रे. जानेलायी १९६१ भध्मे मुनोचे वयर्चटणीवदाग शॎभयळोल्ड हमाॊच्मा प्रलनॊतीनुवाय बायताने आऩरे वैननक काॊगोत
ऩाठप्रलरे; लळलाम ऩुढीरतोडगा वुचप्रलरा. त्मात वलि याजकीम फॊदी भुक्त क
े रे जालेत, काॊगोतून ऩयकीम वैसम भागे
घेतरेजाले आणण काॊगोच्मा वॊवदेने काॊगो िश्त्नालय तोडगा ळोधून काढाला अवे म्शटरे शोते.तणालाच्मा न्स्थतीतच
प
े ब्रुलायी १९६१ भध्मे रुभुम्फाचा लध झारा. मुनोचे वैसम आणण काॊगोवैसमात ऩुसशा धुभश्त्चक्री वुरू झारी. अखेय काॊगोत
ळाॊतता िस्थाप्रऩत कयण्मात आरी. वॊमुक्त याष्ट्रवॊघाच्मा हमा वैसमानेकाॊगो ल फेन्ल्जमभभधीर वॊघऴि वभाप्त
कयण्माच्मा दृष्ट्टीने भशत्त्लाची काभर्गयी फजाप्रलरी, त्मावॊघऴािरा आॊतययाष्ट्रीम स्लरूऩ मेलू न देता मुनो रा मळ लभऱारे

19. Thank You
_______