Partitioneren in MS-DOS.

1. Patrick Mackaaij
Ganzenstraat 30
3815 JE AMERSFOORT
033Telefoon: 033-4758960
ROC De Amerlanden
Zangvogelweg 140
3815 DP AMERSFOORT
033Telefoon: 033-4751121
Partitioneren
Verslagcode: VTV1
stagedocent: dhr. R.G.C. Koekkoek
mentor: dhr. W. Bos
cijfer:
paraaf voor gezien:
datum: 08-06-1998 (8 juni 1998)
opmerkingen mentor:

2. INHOUDSOPGAVE
1.
INLEIDING ................................................................................................................................................................................. -11.1
Wat is partitioneren? ................................................................................................................................................... -11.2
Leeswijzer .................................................................................................................................................................... -1-
2. LIMIETEN VAN PARTITIONEREN ..................................................................................................................................................... -23. WAAROM PARTITIONEREN? .............................................................................................................................................................. -43.1
Meerdere besturingssystemen op één computer gelijktijdig geïnstalleerd ................................................................. -43.2
Delen van de harde schijf onzichtbaar te maken voor de gebruiker .......................................................................... -43.3
Méér vrije ruimte te maken door het toepassen van een kleinere clustergrootte ....................................................... -53.4
Besturingssystemen sneller te laten werken door o.a. de swap-file op een aparte partitie te zetten........................... -53.5
Een grote harde schijf benaderbaar maken onder DOS .............................................................................................-63.6
Een harde schijf ordelijk in te delen ............................................................................................................................-64. HOE PARTITIONEREN?......................................................................................................................................................................... -75. PARTITIONMAGIC .................................................................................................................................................................................-85.1 Beschrijving van de installatie van de computers in lokaal 108 en 117 ...................................................................................-86. EZ-DISK ................................................................................................................................................................................................... -107. TOT SLOT ............................................................................................................................................................................................... -11Bijlage ........................................................................................................................................................................................................... -12-

3. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
1. INLEIDING
1.1
Wat is partitioneren?
Onder partitioneren verstaan we het onderverdelen van de ruimte op de harde schijf in kleinere delen. Dit biedt vele
mogelijkheden, waarvan de meest interessante op de stageplek het ‘draaien’ van meerdere besturingssystemen op één computer is.
Partitioneren is belangrijk op de plek waar ik momenteel stage loop: ROC De Amerlanden, locatie Zangvogelweg. Partitioneren
wordt in twee lokalen gebruikt om zowel een nieuwe situatie met Windows ‘95 uit te proberen als de oude (DOS) situatie te
handhaven. In een ander lokaal wordt het door ons gebruikt om computers die voor de open dagen gebruikt worden snel klaar te
kunnen maken.
Tijdens het opstarten van de computers in de leerlingenlokalen krijgen de leerlingen de keuze of zij gebruik willen maken van
DOS of Windows ‘95. Op het DOS-gedeelte van de harde schijf is tevens Windows 3.1 geïnstalleerd. Hoe het geheel werkt maak
ik in dit verslag duidelijk.
1.2 Leeswijzer
We beginnen met in hoofdstuk 2 de limieten van het partitioneren te bespreken.
In hoofdstuk 3 worden de voordelen van het partitioneren besproken. In dit hoofdstuk komt ook een praktijkgeval aan de orde
waarbij partitioneren noodzakelijk is.
In hoofdstuk 4 wordt toegelicht hoe je een harde schijf kunt partitioneren en welke programmatuur je daarvoor nodig hebt.
Het programma PartitionMagic wordt in hoofdstuk 5 besproken. Dit programma hebben we tijdens onze stage veel gebruikt.
Hoofdstuk 6 gaat in op de manier waarop men de 528Mb limiet omzeild.
In het laatste hoofdstuk worden de belangrijkste punten nog even aangestipt.
−1−

4. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
2. LIMIETEN VAN PARTITIONEREN
Normaal gesproken wordt een harde schijf als één geheel aangesproken. Als men in de winkel een harde schijf aanschaft van
bijvoorbeeld 1.2Gb, dan moet deze na het aansluiten ervan geformatteerd worden. Hieraan vooraf gaat het partitioneren, wat
meestal met behulp van het programma FDISK (DOS) gedaan wordt. FDISK stelt voor om de gehele grootte van de harddisk te
gebruiken als zogenaamde ‘primare DOS-partitie’ en zo vinden we de meeste schijven dan ook terug.
Het is ook mogelijk de harde schijf op te delen in meerdere partities. Er bestaan drie soorten partities, te weten:
primaire (primary) partitie;
uitgebreide (extended) partitie;
logische (logical) partitie.
De primaire partitie is vereist voor het opstarten van de computer en moet als ‘bootable/active’ ingesteld worden.
Een uitgebreide partitie is een omhulsel voor de logische partities en is zelfstandig niet te gebruiken. Met een schijfletter (C, D, E)
spreekt u dus alleen de primaire en logische partities aan.
Er is een limiet aan het aantal partities waaruit een schijf kan bestaan. Maximaal 4 primaire partities óf maximaal 3 primaire
partities met één uitgebreide partitie. De uitgebreide partitie kan dan een groter aantal logische partities bevatten.
De andere primaire partities kunt u na het opstarten niet benaderen (de besturingssystemen ondersteunen dit niet), maar de
logische partities ziet u wel. Stel dat u bijvoorbeeld Windows ‘95 en Windows ‘98 op één systeem wilt draaien en u wilt uw
tekstverwerkingsdocumenten vanuit beide besturingssystemen kunnen benaderen, dan maakt u dus twee primaire partities en één
uitgebreide partitie met daarin één logische partitie. Na het starten van uw PC in Windows ‘95 bestaan er twee schijfletters voor
deze schijf. De eerste, C, is de primaire partitie met Windows ‘95 en de tweede is de logische partitie met uw tekstdocumenten.
Helaas is het in deze situatie nogal ongemakkelijk om over te schakelen naar het andere besturingssysteem. U dient hiervoor een
programma als FDISK of PartitionMagic te starten en de tweede primaire partitie actief (bootable) te zetten. Hiervoor is als
oplossing de Bootmanager bedacht. Deze presenteert een keuzemenu en zet aan de hand van de keuze van de gebruiker de gewenste partitie op actief. De bootmanager neemt wel één primaire partitie in beslag.
−2−

5. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
Waar men voor het partitioneren rekening mee dient te houden is dat de toewijzing van schijfletters verandert. Het
besturingssysteem wijst de schijfletters toe. De primaire partities krijgen als eerste een schijfletter toegewezen, ongeacht op welke
fysieke schijf ze staan. Dit houdt in dat als u bijvoorbeeld over twee beschikt met beide een primaire en een logische partitie, de
primaire partities de schijfletters C en D toegewezen krijgen en de logische partities E en F. Ook de schijfletters van verwisselbare
media zoals de CDROM-speler veranderen. Vandaar dat het handig is bij het installeren van een PC de verwisselbare media van
een zo hoog mogelijke schijfletter te voorzien.
−3−

6. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
3. WAAROM PARTITIONEREN?
In de inleiding zijn reeds twee voorbeelden genoemd van een situatie waarin partitioneren handig is. Hieronder een opsomming
van een aantal situaties. De situaties worden na de opsomming verder verduidelijkt.
·
·
·
·
·
·
3.1
Partitioneren biedt de mogelijkheid om:
meerdere besturingssystemen op één computer gelijktijdig geïnstalleerd te hebben;
delen van de harde schijf onzichtbaar te maken voor de gebruiker (snelle restore mogelijkheid);
méér vrije ruimte te maken door het toepassen van een kleinere clustergrootte;
besturingssystemen sneller te laten werken door o.a. de swap-file op een aparte partitie te zetten;
een grote harde schijf benaderbaar maken onder DOS (2Gb limiet);
een harde schijf ordelijk in te delen (bijvoorbeeld alle data op een aparte positie) waardoor backuppen eenvoudiger wordt.
Meerdere besturingssystemen op één computer gelijktijdig geïnstalleerd
Dit wordt op de stageplek reeds toegepast in de lokalen 108 en 117. Tijdens het opstarten van de computer wordt de gebruiker
geconfronteerd met een keuzemenu. De harde schijf bestaat daar uit drie primaire partities, te weten een partitie met Windows
‘95, een partitie met DOS en een partitie met een Bootmanager. Een logische partitie was niet nodig: er was geen programmatuur
die vanuit beide besturingssystemen te benaderen moest zijn.
Voordeel: oude en toekomstige situatie werken gelijktijdig.
3.2 Delen van de harde schijf onzichtbaar te maken voor de gebruiker
Een nog niet besproken mogelijkheid van het partitioneren is de mogelijkheid om een partitie als verborgen/hidden te markeren.
Dit kan bijvoorbeeld gebruikt worden voor een gebruiker die fouten maakt in DOS en daarmee onbedoeld bestanden van de
harde schijf wist of instellingen wijzigt.
Op de harde schijf kan normaal geïnstalleerd worden. Na installatie een kopie van de software op een verborgen logische partitie
zetten. Dit kost een hoop extra ruimte (zonder compressie het dubbele) maar het werkt wel snel. Houdt er ook rekening dat de
gebruiker zelf ook de mogelijkheid moet blijven houden om software te installeren of data weg te schrijven op de harde schijf.
Van Windows ‘95 kan niet zomaar een kopie gemaakt worden. In mijn volgende verslag ga ik daar dieper op in.
−4−

7. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
cluster
ergrootte
3.3 Méér vrije ruimte te maken door het toepassen van een kleinere clustergrootte
Bij het formatteren van een partitie wordt gekozen voor een bepaalde clustergrootte. Bestanden worden verdeeld over clusters
opgeslagen. Een cluster bevat nooit meer dan één bestandsnaam. Voor een harde schijf waarvan de clusters 32Kb groot zijn,
betekent dit dat een bestand van bijvoorbeeld 200 bytes tóch 32Kb in beslag neemt. Een enorm verlies aan ruimte wat ‘slack’
genoemd wordt.
De clustergrootte kan in DOS gevonden worden met het commando ‘CHKDSK’. De engelse versie geeft bijvoorbeeld weer:
32.768 bytes in each allocation unit
In dit voorbeeld neemt een cluster 32Kb in beslag. Onderstaande tabel geeft weer welke clustergrootte bij welke grootte van een
partitie kan worden toegepast (FAT16)
Partitie in MB
Clustergrootte in Kb
16-127
2
128-255
4
256-511
8
512-1023
16
1024-2047
32
Bij een harde schijf van 1.6Gb kan middels het terugdringen van de clustergrootte van 32Kb naar 16Kb een winst van zo’n 200Mb
gehaald worden. Dit is 12.5% van de omvang van de harde schijf!
swap3.4 Besturingssystemen sneller te laten werken door o.a. de swap-file op een aparte partitie te zetten
Een modern besturingssysteem als Windows ‘95 maakt gebruik van een swap-file om eventueel geheugentekort aan te vullen met
vrije ruimte op de harde schijf. Als het interne geheugen vol is, slaat het besturingssysteem data die het op dat moment niet nodig
heeft op op de harde schijf.
Door de swap-file op een aparte partitie te zetten, raakt deze veel minder snel gefragmenteerd. Dit geldt uiteraard ook voor de
tijdelijke bestanden-directory (b.v. c:windowstemp) en de browser-cache.
−5−

8. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
3.5 Een grote harde schijf benaderbaar maken onder DOS
Er zijn verschillende bestandssystemen ontworpen om gegevens op te slaan op een harde schijf. De momenteel meest gebruikte is
FAT16. Andere bestandssystemen zijn bijvoorbeeld HPFS (High Performance File System), NTFS (New Technology File System)
en FAT32.
Het verschil tussen deze systemen heeft o.a. te maken met de clustergrootte en is op dit moment niet van belang. Wat wel van
belang is, is dat FAT16 geen partities groter dan 2Gb ondersteunt. DOS kan alleen met FAT16-partities overweg, dus als u een
harde schijf groter dan 2Gb onder DOS wilt gebruiken, komt u er niet onderuit partities aan te maken. Ook Windows ‘95
ondersteunt de opvolger van FAT16 (FAT32) pas vanaf de zogenaamde OSR-2 versie. FAT32 kan schijven aan tot 2Tb.
3.6 Een harde schijf ordelijk in te delen
Daar het meestal onhandig is een compleet systeem te backuppen, kiezen veel mensen ervoor om hun data-bestanden apart van de
applicaties weg te schrijven. Hiervoor wordt bijvoorbeeld een directory DATA in de rootdirectory van de schijf gecreëerd. Onder
de directory DATA bevinden zich de subdirectories Word, Excel etc.
Helaas maken veel programma’s tijdens het installeren zelf ook weer een directory in de root aan, waardoor het geheel snel weer
onoverzichtelijk wordt. Vandaar dat het handig kan zijn de data op een aparte partitie te zetten.
Bijkomend voordeel is dat als een partitie door bijvoorbeeld een computervirus verwijderd wordt, de data intact gebleven is.
−6−

9. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
4. HOE PARTITIONEREN?
HOE
Er zijn verschillende applicaties in omloop die u in staat stellen de harde schijf in meerdere partities onder te verdelen. Onder deze
applicaties bevindt zich enkel commerciële software. Standaard wordt bij DOS, Windows en OS/2 het programma FDISK
meegeleverd voor het aanmaken van partities. Dit programma stelt de gebruiker helaas niet in staat een aangemaakte partitie te
wijzigen of toe te voegen. De gebruiker moet alles in één keer goed doen, of de data van de partities verwijderen, vervolgens de
partities en opnieuw beginnen.
·
·
·
·
Enkele producten die dit zonder opnieuw installeren voor u regelen zijn:
PartitionMagic van Power Quest;
PartitionManager van Paragon/PTS;
Partition-It van Quarterdeck;
System Commander van V Communications.
Als bijlage is aan dit verslag een tabel toegevoegd waarin de verschillen tussen de programma’s duidelijk worden. Mijn voorkeur
heeft het pakket PartitionMagic van Power Quest. Dit pakket wordt ook op de stage-plek gebruikt er kwam onlangs in een
Computer!Totaal als beste uit de bus.
In het volgende hoofdstuk geef ik een voorbeeld van hoe een harde schijf onderverdeeld kan worden in partities met behulp van
het programma PartitionMagic.
−7−

10. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
5. PARTITIONMAGIC
PartitionMagic versie 3.0 van Power Quest is het pakket wat op de stage-plek gebruikt wordt voor het partitioneren van een harde
schijf. In de lokalen 108 een 117 staan drie partities op de harde schijf, te weten DOS, Windows ‘95 en een Bootmanager. Na het
starten krijgt de gebruiker de keuze tussen DOS of Windows ‘95. De partities zijn voor elkaar onzichtbaar.
Het is uiteraard ondoenlijk om op alle PC’s de harde schijf te partitioneren, vandaar dat ik gezocht heb naar een oplossing waarbij
een computer slechts eenmalig geïnstalleerd behoeft te worden en het partitioneren, evenals de software installeren in zo min
mogelijk handelingen verricht kan worden. Hierover schrijf ik meer in mijn volgende verslag.
Hieronder volgt een beschrijving van de manier waarop de bovenstaande situatie gecreëerd is op een PC met behulp van
PartitionMagic. Gekozen is voor een uitleg van de tekstuitvoering van een DOS-versie van PartitionMagic. Het complete pakket
past dan op één diskette. De grafisch uitvoering vereist twee diskettes en heeft eigenlijk als enige voordeel dat de grootte van een
partitie door met de muis te slepen aangepast kan worden. Het programma wat hieronder beschreven wordt betreft de executable
PQMAGICT.EXE.
5.1 Beschrijving van de installatie van de computers in lokaal 108 en 117
Daar het een 486-PC betreft met een harde schijf van 1.2Gb, is de eerste stap de schijf benaderbaar te maken met behulp van het
programma EZ-DISK. Dit is een zelfstartende diskette. Na het starten hoeft men enkel de gepresenteerde opties te bevestigen door
op de enter-toets te drukken.
Na het opnieuw starten van de PC bestaat de schijf uit één primaire partitie met de startbestanden van MS-DOS erop, te weten
IO.SYS, MSDOS.SYS en COMMAND.COM. De partitie staat ‘bootable’ ingesteld. We starten nu PartitionMagic op vanaf een
diskette. Mochten er meerdere partities op de schijf staan, dan vraagt PartitionMagic ons welke partitie we willen bewerken. In
ons geval krijgen we direct het keuzemenu gepresenteerd. Kies ‘O’ voor Options en bevestig met enter.
Uit het nu volgende menu is de optie ‘Cluster Analyzer’ interessant om te vermelden. Door na deze optie de waarde in MB’s in de
kolom ‘Wasted’ te vergelijken, krijgen we inzicht in de winst die er te behalen valt met een kleinere clustergrootte.
Voor het installeren van de PC kiezen we voor ‘Resize Selected Partition’. De nieuwe grootte van de partitie wordt 600Mb.
Bevestig de clustergrootte en tenslotte het ‘resizen’ met de letter ‘R’.
−8−

11. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
De harde schijf is nu schematisch als volgt ingedeeld:
MS-DOS (600Mb)
vrije ruimte (612Mb)
Aan het einde van de schijf plaatsen we een Bootmanager door eerst uit het hoofdmenu de optie ‘Select a new Partition’ te kiezen.
Kies voor de partitie van het type ‘free space’. Kies voor ‘Boot Manager’ uit het hoofdmenu en selecteer ‘Install boot Manager’.
Geef de letter ‘E’ voor ‘end of free space’. De Bootmanager neemt 1Mb ruimte in.
De harde schijf is nu schematisch als volgt ingedeeld:
MS-DOS (600Mb)
vrije ruimte (611Mb)
BM (1Mb)
We gaan nu op de vrije ruimte de MS-DOS FAT16-partitie kopiëren, waarna we van de tweede partitie het volumelabel
veranderen in Win95 met de bedoeling dit besturingssysteem daar later op te installeren. Het is ook mogelijk een FAT16 partitie te
creëren waar zich nu vrije ruimte bevindt, maar helaas is de partitie dan niet te benaderen doordat er geen startbestanden op staan.
De volgende situatie doet zich voor als de installatie toch op deze manier voortgezet wordt. Een PC start op met de Bootmanager.
Wanneer men kiest voor de MS-DOS partitie, start de PC op en eindigt met de MS-DOS-prompt. Kiest men echter voor de
Windows ‘95 partitie, dan loopt het systeem vast.
Selecteer de partitie met MS-DOS erop uit het hoofdmenu. Kies nu uit het menu ‘Options’ voor ‘Copy Selected Partition’, optie
‘Y’.
Deze optie is alleen aanwezig als er genoeg vrije ruimte is om de geselecteerde partitie op te plaatsen.
Kies als doel voor de partitie de vrije ruimte.
Daar de vrije ruimte 611Mb was en de partitie die erop gekopieerd is 600Mb, is er nu nog 11Mb aan vrije ruimte die niet gebruikt
wordt. Het is netjes om de laatste partitie (Windows ‘95) middels ‘resize’ deze vrije ruimte toe te wijzen.
Door nu stuk voor stuk de partities te selecteren en uit het menu ‘Boot Manager’ te kiezen voor ‘Add to Boot Manager Menu’
voegen we binnen enkele stappen de twee partities toe aan het menu wat de gebruiker na het starten gepresenteerd krijgt.
Vervolgens is het zaak om DOS en Windows ‘95 op de betreffende partitie te installeren. Hiervoor is door mij een efficiëntere
methode bedacht die ik in mijn volgende verslag behandel.
−9−

12. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
6. EZ-DISK
EZIn oudere computers zoals de 486 computers op de stage-plek in de leerlingenlokalen 108 en 117, ondersteunt het BIOS de grotere
harde schijf niet. Dit probleem doet zich voor bij harde schijven groter dan 528Mb. Daar de harde schijven die wij in deze lokalen
moesten installeren 1.2Gb waren, liepen we tegen dit probleem op.
Door de fabrikanten van harde schijven is een oplossing bedacht met de naam DDO (Dynamic Drive Overlay). Bij de aanschaf
harde schijf wordt een diskette meegeleverd met een installatieprogramma erop. In ons geval ging het om een pakket met de naam
‘EZ-DISK’.
De harde schijf kan op de normale manier op de IDE-poort van de PC aangesloten worden. Na het starten van het
installatie-programma maakt dit de nodige aanpassingen in het BIOS van de PC en plaatst het een stukje extra code aan het begin
van de harde schijf wat tijdens het starten geladen wordt. Deze code neemt de BIOS-routines voor de harde schijf over en handelt
deze verder af.
Bij harde schijven groter dan 2Gb komt tevens het probleem van het limiet van het FAT16-bestandssysteem om de hoek kijken.
Wil men met FAT16 blijven werken (bijvoorbeeld omdat DOS en oude Windows ‘95 versies niet anders kunnen), moet men de
schijf ook opdelen in partities.
−10−

13. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
7. TOT SLOT
Zoals uit dit verslag blijkt komt er soms nogal wat om de hoek kijken om een harde schijf werkende te krijgen. Een grote harddisk
werkt niet zomaar in een 486-PC, DOS en Windows ‘95 werken niet met partities groter dan 2Gb enzovoorts.
Het kunnen omgaan met partities en deze kunnen wijzigen kan handig zijn in een aantal situaties, waarvan er twee veel gebruikt
worden. Ten eerste zowel Windows ‘95 als MS-DOS op één vaste schijf met een keuzemenu tijdens het opstarten. Ten tweede
uiteraard het opdelen van een schijf in FAT16 partities om deze benaderbaar te maken voor DOS en oude versies van Windows
‘95.
PartitionMagic is een goed programma om partities mee te beheren. Het kan bijvoorbeeld partities wijzigen, aanmaken,
toevoegen, de clustergrootte wijzigen en converteren van FAT16 naar FAT32 en vice versa. Een onmisbaar hulpmiddel wat
eigenlijk standaard bij een besturingssysteem zou moeten zitten!
−11−

14. Patrick Mackaaij, Partitioneren/VTV1
Bijlage
Product
PartitionMagic
PartitionMagic
PartitionManager
PartitionManager
PartitionPartition-It
Commander
System Commander
Versie
3.04
1.5
1.03
4.0
Producent
Power Quest
Paragon/PTS
Quaterdeck
V Communications
Dos
Ja
Ja
Nee
Nee
Windows 3.x/95/98
Ja
Ja
Ja
Ja
Windows NT
Ja
Nee
Nee
Ja
OS/2
Ja
Nee
Nee
Ja
Activeren
Ja
Ja
Ja
Ja
Kopiëren
Ja
Ja
Ja
Nee
Maken
Ja
Ja
Ja
Ja
Verbergen
Ja
Ja
Ja
Ja
Verplaatsen
Ja
Ja
Ja
Nee
Verwijderen
Ja
Ja
Ja
Ja
Wijzigen
Ja
Ja
Ja
Ja
64 kB clustergrootte
Ja
Nee
Nee
Nee
Aanpassen root-omvang
Ja
Nee
Nee
Nee
Boot Manager
Ja
Nee
Extra Strength
Ja
Conversie FAT16-32 v.v.
Ja
Nee
Ja
Ja
Conversie FAT16-HPFS
Ja
Nee
Nee
Nee
Integriteitscontrole
Ja
Nee
Beperkt
Beperkt
Recovery Disk
Ja
Ja
Ja
Ja
Verplaatsen applicaties
Ja
Nee
Ja
Nee
Wijzigen clustergrootte
Ja
Nee
Ja
Nee
Wijzigen schijfletters
Ja
Nee
Ja
Nee
Besturingssystemen
Partitiebewerkingen
Diversen
−12−