1. NUTRIZINO FUNTZINOA
Nutrizino funtzinoa, elikagaiak eta oxigenoa zelulei heltzeko prozesua da eta lau
aparatuk hartzen dabe parte: digestino, arnas, zirkulazino eta iraitz aparatuak.
DIGESTINO PROZESUA
Digestino prozesuaren eginkizuna, elikagaiak txikitzea eta holan zeluletara heltzea da.
Ahoan elikagaiak gure hortzeriarekin txikitu eta txu guruinek botaten daben
txuarekin, elikadura boloa sortzen da.
Elikadura bolo hori, faringea eta hestegorria zeharkatuz urdailera heltzen da.
Urdailaren kardiatik sartu, bertako urin gastrikoekin nahastu eta elikadura bolo hori
kimo bihurtuz irteten dau pilorotik.
2. Kimo hori heste meharrean pankreako urinekaz, behazunagaz, eta heste urinakaz
nahastu eta kiloa bihurtzen da, eta bertako ia abdominal guztia okupatzen dauzan 6
metroko tolesturetatik odolera heltzen da.
Heste lodiak daukan metro batean 3 zati dagoz:itsua apendizearen goian, kolona heste
lodiaren bidea eta ondestea uzkiaren goikoa. Bertan gorputzak aprobetxatu ez dauzan
substantziak gorozki bihurtu eta uzkiaren bidez kanporatzen dira.
4. ARNAS APARATUA
Arnas aparatua, oxigenoa hartzeaz eta karbono dioxidoa botatzeaz arduratzen da,
gero oxigenoa gorputz osoko zeluletara heltzeko.
Arnas aparatua arnasbidez eta birikiz osotuta dago.
Arnasbideak airearen bideak dira: sudur hodiak, faringea, laringea, trakea eta
bronkioak.
Sudur hobietatik airea sartu eta irten egiten da. Airea sartzerakoan sudur hodiek
aire hori garbitu, berotu eta hezetu egiten dabe.
Faringetik airea laringera heltzen da.
5. Laringearen sarreratik, epiglotisatik, airea sartu egiten da gero trakeara heltzeko.
Laringean ahots kordak dagoz eta airea bertatik pasten danean bibratu egiten dabe.
Trakeak, hainbat eraztun daukaz eta bronkio bitan amaitzen da.
Bronkioak airea birikietara sartzen dabe, eta bronkioen muturretan bronkioloak
dagoz.
6. Birikiak organo arol 2 dira eta bakotzaren barruan bronkioloen muturretan albeoloak
dagoz.
ARNASKETA PROZESUA
Arnasketa mugimenduak arnasgorea eta arnas behera dira eta airea birikietara
sartzeko mugimendua da.
Gasen trukea albeoloetan gertatzen da eta oxigenoa odolera doa eta karbono dioxidoa
arnasbeheran kanporatzen da
7. ZIRKULAZINO APARATUA
Zirkulazino aparatuaren osagaiak: bihotza, odol basoak eta odola dira.
Bihotza gorputzeko organorik garrantzitsuena da. Toraxaren ezkerraldean dago eta
odola gorputz osora bultzatzen dau.
Lau zati daukaz: ezkerreko aurikulua eta bentrikulua balbula mitralaz bereiztuz eta
eskumako aurikulua eta bentrikulua balbula trikuspideaz bereiztuz.
Odol basoak odolaren zirkuitu itxia osotzen daben tamaina guztietako hodiak dira.
Lodieraren arabera 3 motatakoak dagoz: arteriak, benak eta kapilarrak.
Arteriek odola bihotzetik gorputz osoko organoetara eroaten dabe eta biriki arteria
eta aorta arteria dagoz.
Benek organoetako odola bihotzera daroe, biriki eta kaba benek.
Kapilarrak hodi oso meheak dira eta arteriak eta benak lotzen dabez.
8. Odola bihotzak bultzatzen dauan eta odol basoetatik zirkulatzen dauan likidoa da.
Odolak, mantenugaiak eta oxigeno garraiatu eta karbono dioxidoa eta hondakinak batu
egiten dauz. Odola plasmaz eta zelulez osotuta dago.
Plasmea likido hori bat da eta bertan zelulek flotatu eta digestinoak sortutako
mantenugaiak garraiatzen dauz.
Plaketek zauriak ixten dabez odol gehiago ez irteteko.
Globulu zuriek infekzioetatik babesten gaitue.
Globulu gorriek oxigenoa eta karbono dioxidoa garraiatzen dabe.
ODOL ZIRKULAZINOA
Odol zirkulazinoan 2 zirkuitu bereizten dira: zirkulazino txikia edo birikietakoa eta
zirkulazino nagusia edo orokorra.
Zirkulazino txikian odola bihotzetik birikietara eta birikietatik bihotzera doa.
Eskumako bentrikulutik biriki arteriak karbono dioxidoa daroa birikietara gero
karbono dioxido hori kanporatzeko eta ezkerreko aurikulara biriki bena sartzen da
oxigenoagaz, gero oxigenoa gorputz osoko zeluletara heltzeko.
9. Zirkulazino nagusian odola bihotzetik gorputz osora eta gorputz osotik bihotzera doa.
Ezkerreko aurikulara sartu dan oxigenoa, balbula mitrala zeharkatuz ezkerreko
bentrikulura doa eta aorta arteriatik oxigeno hori gorputz osoko zeluletan banatzen
da, eta gorputz osoko zeluletan sortu dan karbono dioxidoa, kaba benak bihotzeko
eskumako aurikulutik sartzen dau, gero balbula trikuspideaz eskumako bentrikulura
heltzeko, eta holan biriki arteriak karbono dioxidoa birikietara eroateko. Eta holan
beti zirkuito berdina.
BIHOTZAREN TAUPADAK
Odola gorputzeko zelula guztietara heldu daiten bihotzak bi modutako taupadak
egiten dauz.
Sistolean bihotza uzkurtu egiten da eta bertan dagoan odola arterietara bultzatzen
da.
Diastolean bihotza erlaxatu egiten da eta benetako odolaz beteten da.
10. IRAITZ APARATUA
Iraitz aparatuak gorputzerako substantzia toxikoak kanporatzen dauz.
GERNU SISTEMEA
Gernu sistemak hondakin ez-gaseosoak kanporatzen dauz. Horretan kuntzurrunek,
ureterrek, maskuriak eta uretreak hartzen dabe parte.
Kuntzurrunak bizkarrazurreko 2 organo dira. Odola iragazten dabe hondakinak
erauzteko. Kuntzurrunek substantzia horreek gorde egiten dabez gero urarekin
nahasteko eta gernua sortzeko.
Ureterrak gernua kuntzurrunetatik maskurira eroaten daben bi hodi dira.
11. Maskuria organo bat da eta gernua gordetzen dau kanporatu arte. Gernua irtetea nahi
ez dogunean, esfinterra dauka barrualdean eta itxi egiten da eta txisa egitean ireki,
eta litro laurden gernu dagoanean pixagurea daukagu.
Uretra hoditik gernua kanporatzen dogu.
12. IZERDI GURUINAK
Azala gorputzeko organo handiena da eta bertan izerdi guruinak dagoz. Izerdi
guruinek 2 funtzio daukiez: hondakinak kanporatzea eta gorputza freskatzea.
Izerdi guruinek hurbil dagozan hondakinak kanporatzen dabez, izerdia sortuz:gatzez
eta %99 urez. Izerdia azala kanpoaldeagaz lotzen daben poroen bidez kanporatzen da.
Izerdi guruinek gorputzeko tenperatura kontrolatzen dabe bero daukagunean
gorputza izerdiz errefreskatuz.
NEREA BILBAO
