Malarz-tapeciarz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Monika Galos
Wykonywanie zdobień powłok, ornamentów i napisów
714[01].Z1.10
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

1
Recenzenci:
mgr inż. Florczak Teresa
dr inż. Francuz Władysława Maria
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Machnik Marek
Konsultacja:
mgr inż. Machnik Marek
mgr inż. Sagan Teresa
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej
714[01].Z1.10 Wykonywanie zdobień powłok, ornamentów i napisów, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu malarz – tapeciarz 714[01]
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Dekoracyjna obróbka powierzchni powłok 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 16
4.2. Fakturowanie powierzchni powłok 17
4.3.Zestaw barw podstawowych i pochodnych 20
4.4.Wykonywanie ornamentów 26
4.5.Wykonywanie napisów 31
4.6.Warunki techniczne wykonania i odbioru robót oraz przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska na stanowisku pracy 38
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45

3
1. WPROWADZENIE
Uczysz się zawodu malarz - tapeciarz, wykorzystując modułowy program nauczania.
Program taki zakłada, że w trakcie jego realizacji wykazujesz się dużą aktywnością
i samodzielnie rozwiązujesz wiele problemów zawodowych. W ten sposób nabywasz
konkretne kwalifikacje, stanowiące podstawę do zatrudnienia, a następnie do awansu
zawodowego.
Do nauki otrzymujesz poradnik „Wykonywanie zdobień powłok, ornamentów
i napisów”, który zawiera:
– wymagania wstępne, czyli tę część wiedzy i umiejętności opanowanych w trakcie
realizacji programu poprzednich jednostek modułowych, która będzie Ci niezbędna do
realizacji materiału tej jednostki modułowej (co już musisz umieć, aby nauczyć się
czegoś nowego),
– wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem (czego
nowego się nauczysz),
– nowy materiał nauczania (co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać
ćwiczenia),
– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści i możesz
już rozpocząć realizację ćwiczeń (czy możesz już przystąpić do ćwiczeń),
– ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych
(co i w jaki sposób masz wykonać praktycznie),
– sprawdziany postępów (sam możesz sprawdzić, czy już potrafisz poradzić sobie
z problemami, jakie wcześniej rozwiązywałeś),
– zestawy zadań testowych (w jaki sposób nauczyciel sprawdzi i potwierdzi poziom
Twojej wiedzy),
– literaturę i wykaz niezbędnych norm (gdzie zaglądnąć, aby więcej wiedzieć i lepiej
wykonać zadania). Poradnik nie jest podręcznikiem ani tym bardziej kompendium
wiedzy związanej z zawodem. Aby zdobyć więcej interesujących Cię informacji,
musisz sięgnąć do przedstawionych pozycji, które przedstawiają najbardziej aktualną
wiedzę w zawodzie. Pamiętaj, że przedstawiony wykaz literatury nie jest czymś
stałym i w każdej chwili mogą pojawić się na rynku nowe pozycje.
Po przeczytaniu każdego pytania ze sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim
miejscu TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE
wskazują na luki w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich
przypadkach jeszcze raz powróć do elementów programu nauczania lub ponownie
wykonaj ćwiczenie (względnie jego elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie
wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.
Po opanowaniu programu jednostki modułowej, nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz
zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych
kryteriów podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej.
Aby zapoznać się z taką formą sprawdzania kwalifikacji, zakresem kontroli oraz poznać
kryteria oceniania, przejrzyj przykładowe zadania kontrolne.
W każdej chwili (z wyjątkiem testów końcowych) możesz zwrócić się o pomoc
do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze
wykonujesz daną czynność.
Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, instrukcji przeciwpożarowych i zasad ochrony
środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac. Z odpowiednimi przepisami
zapoznasz się w trakcie nauki.

4
Schemat układu jednostek modułowych
714[01]. Z1
Technologia robót
malarskich
714[01].Z1.01
Dobieranie materiałów, narzędzi
i sprzętu do malowania
714[01].Z1.02
Przygotowywanie farb
i materiałów pomocniczych do prac
malarskich
714[01].Z1.03
Malowanie techniką wapienną i cementową
714[01].Z1.04
Malowanie farbą klejową
714[01].Z1.05
Malowanie farbą emulsyjną
714[01].Z1.06
Malowanie techniką kazeinową i krzemianową
714[01].Z1.09
Wykonywanie malarskich robót naprawczych
i renowacyjnych
714[01].Z1.07
Malowanie farbą olejną
714[01].Z1.08
Wykonywanie powłok lakierniczych
714[01].Z1.10
Wykonywanie zdobień powłok,
ornamentów i napisów

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
– stosować terminologię budowlaną,
– odróżniać technologie wykonania budynku,
– przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
– stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
– rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
– odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
– posługiwać się dokumentacją budowlaną,
– wykonywać przedmiary i obmiary robót,
– wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
– organizować stanowiska składowania i magazynowania,
– transportować materiały budowlane,
– rozpoznawać i dobierać farby i materiały pomocnicze do prac malarskich,
– dobierać rodzaj i kolor farby w zależności od funkcji i charakteru pomieszczenia,
obiektu,
– przygotowywać farby i materiały pomocnicze do malowania,
– rozpoznawać oraz dobierać ręczne i mechaniczne narzędzia i sprzęt malarski,
– odczytywać dokumentację budowlaną w celu rozpoznania rodzaju robót malarskich,
– oceniać warunki techniczne przystąpienia do malowania,
– stosować ogólne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej w trakcie przygotowania podłoża i wykonywania robót malarskich.

6
3.CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– dobierać i nazwać materiały do wykonywania zdobień, ornamentów i napisów,
– dobierać i nazwać narzędzia oraz sprzęt,
– wykonywać zdobienia powłok wałkami gumowymi i wzornikami,
– wykonywać fakturowanie powłok,
– dobierać ornamenty do obiektu,
– dobierać zestawy barw podstawowych i pochodnych do wykonania zdobień,
– wykorzystywać zasady kompozycji kolorystycznej,
– dobierać technikę wykonania zdobień i napisów,
– dokonywać odbioru technicznego robót zdobniczych,
– organizować stanowisko robocze do wykonywania elementów ozdobnych,
– określać szacunkowo ilość materiałów do wykonania zdobień,
– dokonywać przedmiaru i obmiaru prac zdobniczych,
– wykonywać prace zdobnicze z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

7
4.MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Dekoracyjna obróbka powierzchni powłok
4.1.1.Materiał nauczania
Dekoracje powierzchni powłok malarskich już od zamierzchłych czasów służą
przekazywaniu wartości estetycznych. Różnorodność metod dekorowania powierzchni
powiększyła się wraz z rozwojem nowych technologii i nowoczesnych materiałów.
Poprzez wybór odpowiednich barw, technik i narzędzi możliwe jest bardzo indywidualne
kształtowanie zarówno kolorystyki, jak i struktury płaszczyzn. Powstają efekty dające
głębię, złudzenie trójwymiarowości, różne stopnie połysku.
Technika nakrapiania.
Nakrapianie jest to sposób zmiany wyglądu powłoki oraz jej faktury, w celu
zmniejszenia widocznych usterek powłoki. Wykonywane jest na powłokach klejowych
i olejnych. Nakrapianie polega na nabraniu na pędzel farby i uderzeniu lekko pędzlem
w dłoń drugiej ręki. Cząstki farby opadają na powierzchnię, tworząc fakturę. Ilość farby
do nakrapiania będzie uzależniona od wielkości nakrapianego wzoru - im intensywniej
będziemy nakrapiać farbę na podłoże, tym większą ilość farby zużyjemy.
Nakrapianie możemy również wykonać za pomocą aparatu natryskowego.
Nakrapianie za pomocą szczotki do tepowania polega na uderzaniu nią o wilgotną
powierzchnię powłoki. Intensywność wzoru zależy od intensywności uderzeń.
Zdobienie powłok za pomocą wałków.
Technika ta polega na odbiciu na powłoce wzorów, stanowiących odpowiedniki
wypukłości wałka. Wykonanie wzorów jest w zasadzie proste i polega na równomiernym
przetoczeniu wałka z odpowiednim wytłoczonym wzorem po powierzchni ściany. Wałki
zdobnicze mogą być gumowe, gąbkowe lub z folii. Urządzenie do dekoracji składa się
z wymiennego wałka gumowego z wypukłym wzorem oraz stykającego się z nim wałka
z gąbki nasyconej farbą. Wałek z gąbki służy do zwilżania wypukłości wzoru na wałku
gumowym. Istnieją jeszcze wałki zaopatrzone w zbiorniczek na farbę i urządzenie
podające farbę w sposób bardziej równomierny. Wzory wałków gumowych przedstawiają
głównie motywy roślinne lub figury geometryczne. W zależności od wzoru wałka,
możemy otrzymać efekt dekoracyjny na podłożu w postaci prążków, imitacji marmuru lub
pomiętej gazety.
Rys. 1. Zdobienie powłok za pomocą wałka [7]

8
Technika przecierania.
Do dekoracji ścian można również użyć farb w dwóch kolorach. Uzyskanie specjalnego
efektu przy malowaniu standardowym, a także przy wykorzystaniu nowoczesnych emulsji
do wnętrz, zarówno matowych jak i z półpołyskiem, wymaga stosowania specjalnych
technik nakładania, jak przecieranie lub ścieranie farb gąbką, szmatką albo łączenie tych
metod. Dzięki łatwemu nakładanie farby emulsyjnej gąbką i użyciu specjalnego lakieru
perłowego, możemy uzyskać wrażenie miękkości, ciepła lub chłodnego kamienia na
dowolnej powierzchni. Przecierając gąbką warstwę farb i emalii perłowych, można
uzyskać efekt pływających chmur lub ozdobnej faktury tynku.
Kształtując powłokę szmatką, można uzyskać wygląd wgnieceń jak przy welwecie.
Stosując czyste szmatki lub torebki z folii, można nałożyć lub usunąć warstwę emalii
i stworzyć wspaniałe wzory, jak na bardzo kosztownych tapetach. Perłowe lakiery
transparentne lub emalie powodują , iż powłoka ma wygląd złota lub srebra z refleksami.
Do malowania gąbką należy stosować gąbkę naturalną (małe kawałki do malowania
w narożach oraz przy ościeżnicach, na ościeżach) natomiast jako szmatki można używać
tkaniny bawełniane, plastikowe torebki, kawałki dywanu., irchę, grube płótno workowe.
Korzystnie jest wypróbować wybraną technikę i wzór na małym fragmencie ściany (około
1 m2
), a kolory ocenić przy oświetleniu naturalnym i sztucznym.
Czynności związane z malowaniem dekoracyjnym za pomocą gąbki:
1) Nanosimy pędzlem lub wałkiem podkład, w jednej lub dwóch warstwach, tak jak przy
malowaniu tradycyjnym. Naniesioną powłokę pozostawiamy do wyschnięcia na
24 godziny.
Rys. 2. Nanoszenie podkładu za pomocą wałka [5]
2) Zwilżamy gąbkę wodą lub spirytusem, w zależności od używanej farby. Wlewamy
nieco farby do naczynia. Zanurzamy lekko gąbkę i wyciskamy o brzeg. Zbyt wilgotna
gąbka może spowodować zamazania i zacieki. Przykładamy gąbkę do ściany,
przyciskając mniej lub bardziej regularnie.

9
Rys. 3. Malowanie powierzchni gąbką [5]
3) Aby uzyskać zróżnicowany efekt, musimy pamiętać o zmianie ułożenia gąbki w dłoni.
Przed właściwym malowaniem powinniśmy wypróbować technikę pracy na kawałku
kartonu lub papieru. Jeśli pory gąbki są zbyt zanieczyszczone, musimy ją wypłukać.
Dokładamy jeden lub kilka kolorów dopełniających. Przy każdym kolorze nabieramy
na gąbkę coraz mniej farby. Stosując barwy kontrastujące dobrze jest zmienić gąbkę.
Rys. 4. Malowanie powierzchni kolejnymi kolorami [5]
4) Powłokę pozostawiamy do wyschnięcia po każdym pokryciu farbą.
5) Malując narożniki, musimy osłonić kartonem przyległą ścianę. W takich miejscach
malujemy brzegiem gąbki.
Rys. 5. Malowanie narożników [5]

10
Ciekawy efekt można uzyskać, ściągając świeżo nałożoną farbę z dobrze wyschniętej,
kolorowej powłoki farby emulsyjnej, za pomocą bardzo szerokich pędzli z krótkim,
sztywnym włosiem. Ściąganie zawsze rozpoczynamy od sufitu, a po zakończeniu paska,
usuwamy szmatką farbę z pędzla. Do ściągania mokrej farby można stosować również
wałek do tapet, łatę stalową albo nawet szczotkę do sprzątania. Po wyschnięciu powłoki
korzystne jest pomalowanie całości lakierem akrylowo-poliuretanowym,
wododyspersyjnym, bezbarwnym lub z barwnikami perłowymi.
Inna technika umożliwia uzyskanie efektu starej skóry. Nakładanie podobne jest do
przecierania gąbką, a specjalny efekt uzyskuje się, stosując farbę podkładową
z półpołyskiem lub o wysokim połysku. Kolejna warstwa to emalia, którą najpierw nakłada
się uderzając pędzlem jak przy tepowaniu, a następnie rozciera sztywną torebką
papierową.
Wzory i efekty faktury na podłożu można uzyskać, stosując efekt kombinowany.
Należy nałożyć warstwę emalii na całkowicie suchy podkład, a następnie od razu, gdy jest
jeszcze mokra, ściągać ją suchym pędzlem, tworząc fakturę miękkiego, gładkiego i starego
drewna. Stosując wiele kolorów można uzyskać efekt stonowany.
Lazury.
Techniki lazurnicze są dzisiaj bardzo chętnie stosowane. Nakładanie warstw
półprzezroczystych farb o niskim kryciu, tworzy wielobarwny efekt głębi, dając optyczne
złudzenie przestrzeni. „Chmurzaste” powierzchnie powstają dzięki zmiennej grze
płynnych przejść i przenikaniu barw. Bardzo interesujący jest lazur akrylowy, zawierający
białe komponenty, które nie mieszają się z innymi składnikami farby powodując,
że pomalowana powierzchnia ma niekonwencjonalną strukturę.
Rys. 6. Technika lazurnicza [6]
Stiuk - czyli szlachetny tynk imitujący marmur. Warstwa zewnętrzna tynku to zaprawa
wapienna, gipsowa lub wapienno-gipsowa z zawartością pyłu marmurowego albo
drobnoziarnistego piasku. Wyróżnia się stiuki białe i kolorowe.

11
Rys. 7. Stiuk barwiony na niebiesko [7]
Malowanie z szablonem (wzornikiem)
Malowanie nie musi ograniczać się do pokrywania ścian gładką, jednobarwną warstwą
farby. Można zastosować jedną z wielu technik dekoracyjnych. Najprostsza to użycie
taśmy z szablonem. Na pomalowanej ścianie nakleja się taśmę i farbą innego koloru
zamalowuje się jej powierzchnię, za pomocą pędzla, gąbki, aparatu natryskowego lub
farby w aerozolu. Malowanie powinno odbywać się w określony sposób tak, aby farba nie
zaciekała pod szablon, należy więc nakładać farbę do środka wzoru, nie ocierając
o krawędzie. Farba nie może być zbyt rzadka.
Po zerwaniu taśmy, na ścianie pozostaje dekoracyjny wzór. Za pomocą wzorników
można wykonywać wielobarwne desenie. Wzorniki można podzielić na proste (rys. 9),
gdzie otwory stanowią płaszczyznę deseniu i odwrotne (rys. 8), w których wycięte otwory
wyznaczają płaszczyznę tła, a sam deseń ma barwę powłoki.
Rys. 8. Wzornik odwrotny, a) wygląd wzornika b) namalowany wzór [3,s.334]
a)
b)

12
Rys. 9. Namalowany deseń z wzornika prostego [3,s.334]
Rys. 10. Szablon dekoracyjny [6]
Rys. 11. Efekt odbicia wzoru na powierzchni [6]

13
Malowanie pasków
Paski wykonuje się ręcznie, za pomocą specjalnych pędzli zwanych paskowcami,
używając przy tym liniału malarskiego. Wykonywanie pasków wymaga dużej wprawy.
Do malowania pasków najczęściej używa się farb wodnych. Dobór barw jest sprawą
indywidualnego wyboru, jednak należy pamiętać, że pasek, pełniąc rolę łącznika
płaszczyzn ścian malowanych różnymi barwami, powinien mieć kolor odpowiadający obu
rozdzielanym kolorom.
Obliczanie szacunkowe ilości materiałów potrzebnych do wykonywania zdobień
Tak jak w przypadku malowania ścian, nie istnieje jeden przelicznik ilości farby,
potrzebnej do wykonywania zdobień. Wydajność farb w dużej mierze zależy od zaleceń
producenta, od rodzaju farby, którą chcemy wykonywać zdobienia, jak również od rodzaju
podłoża. Zależna też jest od narzędzi, którymi chcemy wykonywać pracę. Mniejsze
zużycie farby ma miejsce przy malowaniu pistoletem natryskowym. Szacunkowa ilość
zużytej farby emulsyjnej wynosi około 1 litra na 5 m² - 8 m². 1 litr farby olejnej wystarcza
na 8 m² -12 m², oczywiście przy jednokrotnym malowaniu. Wykonując zdobienia,
musimy przy obliczaniu szacunkowym zawsze doliczać około 10 % farby więcej.
Zasady obmiaru i przedmiaru robót
Ogólne zasady przedmiarowania i obmiarowania poznałeś już w trakcie realizacji
programu modułu ogólnozawodwego oraz programu jednostki modułowej 714[01].Z1.01.
Powierzchnie ścian i sufitów z profilami ciągnionymi lub przyklejonymi ozdobami,
malowane farbami wodnymi i emulsyjnymi, oblicza się w metrach kwadratowych,
zwiększając uzyskany wynik w zależności od liczby profili lub ozdób, stosując
współczynniki podane w tabeli 1.
Tabela 1. Współczynniki korekcyjne dla profili lub ozdób
Lp.
Stosunek powierzchni rzutu
ozdób do całej powierzchni
ściany lub sufitu w %
Współczynnik
1 do 10 1,1
2 10 - 20 1,2
3 20 - 40 1,4
4 ponad 40 2,0
Jeżeli ściany są gładkie, powierzchnie ozdobnych faset należy doliczyć do
powierzchni sufitów.
Przy obliczaniu powierzchni, na której chcemy malować z wykorzystaniem szablonu,
nie odliczamy miejsc zakrytych szablonem, a samą powierzchnią podajemy w m².

14
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje dekorowania powłok malarskich?
2. Co to są wzorniki ?
3. Jakie znasz narzędzia do dekorowania powłok?
4. Na czym polega technika nakrapiania?
5. Na czym polega tepowanie?
6. W jaki sposób maluje się za pomocą gąbki?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj wzornik malarski.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać odpowiedni materiał,
2) przygotować narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) sporządzić projekt wzornika na kalce,
4) przenieść wzór z kalki na gruby karton, z którego wykonany będzie wzornik,
5) wyciąć wzór,
6) przedstawić efekt wykonanej pracy nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– gruby karton,
– kalka,
– ołówek,
– nożyk,
– nożyczki.
Ćwiczenie 2
Wykonaj na ścianie, za pomocą szablonu, wzór o długości 3 m i szerokości 30cm.
Oblicz szacunkowo, ile farby emulsyjnej będziesz potrzebował na wykonanie tego
ćwiczenia.
1) przygotować narzędzia i sprzęt,
2) wyznaczyć miejsce odbicia wzoru,
3) obliczyć powierzchnię do prac zdobniczych,
4) określić szacunkowo ilość materiału do wykonania ćwiczenia,
5) dobrać farbę oraz kolor,
6) zamalować wzornik za pomocą gąbki lub pędzla,
7) po skończonej pracy posprzątać stanowisko.

15
– farba,
– wzornik (szablon),
– pędzel,
– gąbka,
– kalkulator.
Ćwiczenie 3
Wykonaj nakrapianie na powłoce klejowej za pomocą pędzla.
1) zapoznać się z tekstem przewodnim,
2) wypełnić załączniki do tekstu,
3) skonsultować z nauczycielem plan działania,
4) wybrać i przygotować materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
5) dobrać narzędzia oraz sprzęt potrzebny do wykonania zadania,
6) wyznaczyć na podłożu powierzchnię do nakrapiania,
7) przygotować i nałożyć farbę klejową,
8) wykonać nakrapianie na podłożu za pomocą pędzla,
9) skontrolować i ocenić efekty swojej pracy,
10) przeanalizować proces wykonania.
– farba klejowa,
– pędzel okrągły,
– drabina,
– wiaderko,
– mieszadło,
– taśma miernicza,
– tekst przewodni.
Ćwiczenie 4
Wykonaj na podłożu wzór, za pomocą wałka dekoracyjnego.
1) przygotować stanowisko,
2) dobrać odpowiednie materiały, narzędzia i sprzęt malarski,
3) przygotować farbę o odpowiedniej konsystencji,
4) wyznaczyć miejsce wzoru na ścianie,
5) nałożyć wzór za pomocą gumowego wałka dekoracyjnego,
6) zwrócić uwagę na równomierne nałożenie wzoru,
7) uporządkować stanowisko,
8) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

16
– gotowa farba klejowa lub emulsyjna,
– drabina,
– gumowy wałek dekoracyjny,
– kuweta,
– wiaderko,
– mieszadło,
– taśma miernicza.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz TAK NIE
1) wykonać wzór na ścianie za pomocą wzornika?
2) wykonać wzornik (szablon)?
3) zastosować technikę nakrapiania?
4) dobrać i zastosować narzędzia do wykonania powłok dekoracyjnych?
5) wykonać wzór na ścianie za pomocą wałka dekoracyjnego?

17
4.2. Fakturowanie powierzchni powłok
Fakturowanie powierzchni powłok występuje w wielu formach. Grubość faktury
nakładanej na ścianę, jak i jej wzór, są całkowicie dowolne pod względem formy
i kolorów. Fakturowanie można stosować do wykończenia elewacji oraz wnętrz.
Powierzchnie fakturowane można uzyskać poprzez natrysk odpowiednio przygotowanej
masy, zawierającej włóknisty wypełniacz, w taki sposób, że padające na ścianę większe
cząstki masy, tworzą bardziej lub mniej chropowatą powierzchnię. W taki sposób można
wykonywać powłoki dwubarwne, gdzie pierwsza warstwa wykonana jest z emulsji
ciemniejszej niż barwa natrysku plastycznego.
Innym sposobem fakturowania powierzchni, jest wykonanie ręczne faktury,
za pomocą odpowiednich narzędzi - wałków gumowych z wypukłym wzorem, szczotek
z włosia, deseczek z wiązkami pasków skórzanych, deseczek z kawałkami gąbki, pac
z tworzywa sztucznego, pac stalowych ząbkowanych, pac gumowych o różnych kształtach.
Wałki do fakturowania wyposażone są w odciskające wzór walce gumowe, metalowe lub
z tworzywa sztucznego, osadzone na metalowym uchwycie. Wałki służą do nadawania
odpowiedniej faktury świeżej warstwie masy plastycznej lub świeżej powłoce malarskiej.
Tworzenie faktury następuje przez wyciśnięcie na powierzchni powłok wgłębień
odpowiadających wzorom na powierzchni wałka. Najprostszym sposobem fakturowania
jest tepowanie, które zostało omówione w poprzednim rozdziale.
Materiałem powłokowym do fakturowania może być gips (masa szpachlowa, gips
tynkarski, gips szpachlowy), który nakłada się na podłoże i odpowiednim ruchem (pacy,
wałka gumowego z wypukłym wzorem lub pędzla z twardym i krótkim włosiem) tworzy
się przeróżne formy - od prostych, klasycznych pociągnięć do finezyjnych zawijasów.
Następnie, na wyschnięty, uformowany i zagruntowany gips, nakłada się lazury, farby
akrylowe lub wosk. Efekt przetarcia sprawia, że na ścianie widzimy nie jeden kolor,
ale kilka przechodzących w siebie odcieni.
Bardzo często stosowanym sposobem fakturowania powierzchni jest wykonanie tapet
natryskowych. Stosuje się je w mieszkaniach, w lokalach handlowych, w marketach,
w biurach, w halach przemysłowych. Tapety papierowe jak i winylowe są coraz częściej
wypierane przez tapety natryskowe, ze względu na krótszy czas wykonania, brak
docinania, smarowania klejem i co najważniejsze, brak konieczności dopasowywania
wzoru pomiędzy arkuszami. Dzięki technologii natryskowej, można na ścianę nakładać
dowolne kombinacje kolorystyczne. Specjalistyczny sprzęt pozwala na regulowanie
grubości, jak i gęstości nakładanej na ścianę faktury. Malowanie taką techniką, polega na
wykonaniu natrysku farby strukturalnej na ściany i sufit, za pomocą aparatu natryskowego
lub ręcznie, za pomocą wałka malarskiego (welurowego). Farba strukturalna jest gęstą
masą, utwardzoną i zagęszczoną żywicą, co nadaje powłoce większą elastyczność. Nie
zawiera rozpuszczalników organicznych, gdyż jest to farba wodna, której zaletą jest
szybsze schnięcie i brak nieprzyjemnego zapachu. W zależności od ustawionego ciśnienia,
jak i użycia różnych dysz pistoletu, otrzymuje się na ścianie faktury różnej grubości - od
całkiem drobnego "maczku" do wyrazistych form i zgrubień struktury tapety. Tapetowanie
natryskowe przebiega dużo szybciej niż tradycyjne. Jednego dnia nakłada się kolor
podkładowy, a już następnego dnia wykonuje się natrysk farbą strukturalną, jednym bądź
kilkoma kolorami.

18
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega fakturowanie powłok?
2. Jakie znasz sposoby fakturowania powłok?
3. Jakich narzędzi użyjesz do fakturowania powłok?
4. Co to jest tapeta natryskowa i w jaki sposób powstaje?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj fakturowanie na świeżej powłoce emulsyjnej za pomocą wałka gumowego
z odpowiednim wzorem.
3) wyznaczyć miejsce do fakturowania powierzchni,
4) przygotować farbę emulsyjną o odpowiedniej konsystencji,
5) nałożyć farbę na powierzchnię za pomocą wałka malarskiego,
6) wykonać fakturowanie powierzchni za pomocą wałka gumowego z wzorem,
7) utrzymać ład i porządek na stanowisku,
8) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa higieny pracy.
– gotowa farba emulsyjna,
– drabina,
– gumowy wałek do fakturowania powierzchni powłok,
– kuweta,
– wiaderko,
– mieszadło,
Ćwiczenie 2
Przygotuj farbę strukturalną w ilości 2 litrów i nanieś ją na powierzchnię za pomocą
wałka malarskiego.
3) wyznaczyć powierzchnię podłoża pod farbę strukturalną,
4) przygotować farbę emulsyjną z dodatkiem trocin, brokatu, kolorowych drobnych
koralików,
5) nanieść na podłożę farbę za pomocą wałka malarskiego,
6) uporządkować stanowisko pracy,
7) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa higieny pracy.

19
– gotowa farba emulsyjna,
– wypełniacze do farby w postaci trocin, brokatu ,drobnych koralików,
– drabina,
– wałek malarski,
– kuweta,
– wiaderko,
– mieszadło,
1) dobrać i zastosować narzędzia do fakturowania powłok?
2) zidentyfikować techniki fakturowania powierzchni powłok?
3) wykonać fakturowanie powłoki za pomocą wałka gumowego?
4) przygotować farbę strukturalną?

20
4.3. Zestaw barw podstawowych i pochodnych
W określonych warunkach atmosferycznych powstaje na niebie tęcza. Zjawisko to
polega na rozszczepieniu światła białego. Takie samo zjawisko można wywołać,
ustawiając szklany pryzmat na drodze promieni światła słonecznego. Nastąpi wówczas
rozszczepienie światła i zaobserwujemy barwną smugę, zwaną widmem słonecznym.
Zjawisko świadczy o tym, że światło białe jest w istocie syntezą wszystkich barw
widmowych: czerwonej, pomarańczowej, żółtej, zielonej, niebieskiej i fioletowej. Barwy te
nazywamy barwami zasadniczymi. Wyróżniamy wśród nich trzy barwy podstawowe:
czerwoną, żółtą i niebieską oraz trzy barwy złożone, które powstają na skutek mieszania
ze sobą odpowiednich par barw podstawowych:
a) barwa czerwona i żółta, po zmieszaniu tworzą barwę pomarańczową,
b) barwa żółta i niebieska, po zmieszaniu tworzą barwę zieloną,
c) barwa niebieska i czerwona, po zmieszaniu tworzą barwę fioletową.
Oprócz trzech już wymienionych barw podstawowych, występują w przyrodzie
jeszcze dwie takie barwy: biała i czarna. Tych pięciu podstawowych barw nie da się
otrzymać przez zmieszanie jakichkolwiek pigmentów.
Barwy tworzą też pary, zwane uzupełniającymi: czerwona z zieloną, niebieska
z pomarańczową, fioletowa z żółtą. Dwie barwy zmieszane ze sobą, mogą utworzyć
różnorodne odcienie, zależne od przewagi jednego czy drugiego składnika. Barwy różnią
się miedzy sobą intensywnością. Farby przygotowane z tych samych pigmentów, mające
mocniejsze odcienie, nazywamy kolorami pełnymi. Natomiast farby zawierające do 60 %
pigmentu białego nazywamy kolorami półpełnymi. Zwiększając ilość pigmentu białego,
otrzymujemy kolory jasne.
Rys. 12. Krąg widma słonecznego [3]

21
Naturalny System Barw
W celu uporządkowania systematyki kolorów, stworzono Naturalny System Barw
(Natural Color System) – NCS. Naturalny System Barw jest logicznym systemem
porządku barw, opartym na odbiorze koloru przez człowieka. Dzięki Naturalnemu
Systemowi Barw można opisać wszystkie wyobrażalne powierzchnie barwne i nadać im
jednoznaczną tonację. Poprzez Naturalny System Barw łatwo jest kolory analizować,
specyfikować, przekazywać, wytwarzać oraz kontrolować. Naturalny System Barw opiera
się na ponad sześćdziesięcioletnich badaniach barw. Dziś, Naturalny System Barw jest
jednym z najbardziej rozpowszechnionych i stosowanych w praktyce systemów porządku
barw. Naturalny System Barw stanowi normę tonacji barw w Europie
Rys. 13. NCS - Naturalny System Barw [5]
Opis kolorów polega na określeniu przy pomocy kilku cyfr, zależności pomiędzy
sześcioma podstawowymi barwami. W ten prosty sposób można zdefiniować aż 1750
kolorów. Barwy podstawowe to czerwony R, żółty Y, zielony G i niebieski B. Barwy
podstawowe rozmieszczone są na kole barw (rysunek powyżej). Cześć numeru
Naturalnego Systemu Barw opisuje właśnie kolor, a dokładnie położenie tego koloru na
kole barw - na przykład Y90R - czyli 10%Y (koloru żółtego) i 90%R (koloru
czerwonego)..
Wpływ kolorów na psychikę człowieka
Kolory nie przestają na nas oddziaływać, nawet kiedy zamykamy oczy. Nasze
komórki potrzebują światła. Światło o różnych barwach wpływa na ich wzrost i rozwój.
Kolory mają wpływ na nasz sen, poziom energii, apetyt i samopoczucie.
W sypialni sprawdzi się kolor uspokajający, w łazience odświeżający. W pracowni
powinien być zastosowany kolor pobudzający. Kontrasty dobre są w pokojach dzieci,
w holu można zastosować kolor intensywny.
Barwy zimne - (niebieski, zielony) oddalają, czyniąc pomieszczenie optycznie
większym, chłodniejszym i bardziej przestronnym.
Barwy ciepłe - (czerwień, pomarańcz, żółcień) wprowadzają radosny nastrój, wydają
się zbliżać do patrzącego, ocieplają, a jednocześnie zmniejszają pomieszczenie.
Kolory naturalne - to cicha elegancja występująca w naturze (kolory lasów, łąk,
piasku, gleby, wody). Zimne, czy ciepłe, proste czy rustykalne, idealnie ze sobą
harmonizują. Dla kontrastu dobierajmy do nich skórę, drewno, len, kamień. Kolory
naturalne są ściśle związane z ziemią. Dają poczucie bezpieczeństwa.
Barwy złamane - powstają przez domieszanie niewielkiej ilości barwy dopełniającej
do barwy czystej. Są mniej intensywne od barw czystych. Spokojne, stonowane barwy

22
złamane wyglądają dobrze niemal we wszystkich pomieszczeniach. Można je dowolnie
zestawiać ze sobą i z pozostałymi barwami, na przykład czystymi lub pastelowymi.
Pastele - nie muszą być przesłodzone, pomimo, że kojarzą się nam z pokojami
dziecięcymi. Sprawiają wrażenie lekkich. Wspaniały efekt uzyskasz, przełamując pistację,
cytrynę, róż czy błękit, kolorem czekolady. Pastelowy róż i pastelowy fiolet
wprowadzają do mieszkania nastrój delikatnego chłodu, oziębiając jego atmosferę.
Surowość takich kompozycji przełamuje biel, dodaje świetlistości i blasku wnętrzom.
Kolor czerwony pobudza. Kojarzy się z energią, siłą, pewnością siebie. Sprawdza się
w pomieszczeniach komunikacyjnych, takich jak hol, przedpokój. Na dużych
powierzchniach jest zbyt męczący dla wzroku, ale świetnie się sprawdza na pojedynczej
ścianie.
Więcej niż połowa zapytanych o ulubiony kolor, odpowie, że jest to kolor niebieski.
Niebieski wycisza emocje, dlatego psychologowie wierzą, że pomaga w komunikacji.
Niebieski, to najbardziej przestrzenny kolor. Błękity inspirują, chronią przed pośpiechem,
rozjaśniają umysł. Jednak zbyt ciemne odcienie niebieskiego mogą przygnębiać.
Jest wiele odcieni bieli. Od błękitnych, zielonych, po beżowe i szare. Biały jest
kolorem tonującym. To kolor spokoju i niewinności, komfortu, prostoty. Jest świeży,
czysty i jasny. Biały pozwala „oddychać” domowi, jest idealnym przerywnikiem pomiędzy
kolorami w domu.
Czerń nastraja ponuro, przypomina żałobę. Przeciwdziała niepożądanym zmianom.
Wskazana jest dla osób niezależnych, opanowanych, pełniących funkcje kierownicze.
Sprzyja trwaniu przy własnych opiniach i nieuleganiu presji. Niewskazana jest dla osób
niepewnych siebie, przygnębionych i załamanych. Sugeruje niechęć do przyjmowania
pomocy. Sprzyja izolacji.
Kolor fioletowy wpływa korzystnie na mózg i układ nerwowy. Działa oczyszczająco
i antyseptycznie. Tłumi uczucie głodu, reguluje przemianę materii, pomaga przezwyciężyć
lęki i obsesje.
Kolor żółty - wzmacnia system nerwowy, wątrobę i trzustkę. Stymuluje mózg,
rozjaśnia myślenie i poprawia pamięć. Kolor żółty jest kolorem ciepła i życia. Wywołuje
w nas radość i pobudza do życia. Żółty jest jaśniejszy od innych, dlatego rzadziej stosuje
się go jako kolor sygnałowy. Lato, słońce, piaszczyste plaże - wszystko to kojarzy się
z kolorem żółtym.
Turkus - kolor wzmacniający, koi stargane nerwy, wzmacnia osłabioną odporność.
Zielony - rozluźnia, pomaga w pracy serca, koi. Kolor zielony niewątpliwie kojarzy
się z naturą. Wywołuje uczucie spokoju i bezpieczeństwa. Czysta, nieskażona zieleń jest
uważana za kolor, który nie jest ani ciepły, ani zimny i w związku z tym pełni rolę koloru
równoważącego. Psychologowie twierdzą, że standardowa zieleń nie powoduje ani
pasywnych, ani aktywnych odczuć. Natomiast jaskrawe odcienie zieleni niezwykle
skutecznie przyciągają uwagę.
Zasady doboru kolorystycznego powierzchni.
Odpowiednio dobierając kolor farby, można sprawić, że pomalowane pomieszczenie
stanie się przytulne lub chłodne, pozornie większe lub mniejsze. Należy wiedzieć
o złudzeniu wzrokowym, które można osiągnąć przez różne ustawienia malowanych
płaszczyzn. Zasady te zostały omówione w jednostce modułowej 714[01].Z1.01
Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do malowania

23
Zasady doboru barw
Właściwy dobór barw i ich zestawienie może stworzyć wrażenie harmonii i spokoju.
Istniej wiele sposobów dobierania barw, na przykład:
a) dobieranie różnych odcieni jednej barwy, zwane dobieraniem jednobarwnym
(monochromatycznym),
Rys. 14. Odcienie jednej barwy - niebieski i jasnoniebieski
b) dobieranie barw sąsiadujących (kojarzenie dwóch lub więcej sąsiadujących barw
z kręgu widma słonecznego),
Rys. 15. Barwy sąsiadujące z kręgu widma słonecznego - żółty i pomarańczowy.
c) dobieranie barw uzupełniających (dobór barw z kręgu widma słonecznego leżących
naprzeciwko siebie),
Rys. 16. Barwy uzupełniające - czerwony i zielony.
d) dobieranie barw trójkątne (polega na dobraniu barw z kręgu widma słonecznego
poprzez wyrysowanie w nim trójkąta , którego wierzchołki wyznaczą barwy).
Dobór barw powinien zależeć od przeznaczenia budynku. Do malowania mieszkań
stosuje się kolory spokojne, jasne, rzadziej półpełne, a wyjątkowo pełne. Ważne jest
ustawienie budynku w stosunku do stron świata:
a) w pomieszczeniach wychodzących na południe i zachód stosujemy kolory raczej
chłodniejsze, od barwy fioletowej do zielonej,
b) w pomieszczeniach położonych od strony północnej lub wschodniej stosujemy
kolory ciepłe i jasne.
Zastosowanie kolorów w różnych pomieszczeniach omówiono w jednostce modułowej
714[01].Z1.01 Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do malowania.
1. Jakie znasz barwy podstawowe?
2. Jakie znasz barwy złożone?
3. Co rozumiesz przez kontrast kolorów?

24
4. Na czym polega zjawisko rozszczepienia światła?
5. Co to jest Naturalny System Barw?
6. Jakie znasz barwy ciepłe i zimne?
7. Co to są barwy uzupełniające?
8. Jak uzyskasz barwę jasną, półpełną, pełną?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Namaluj krąg widma słonecznego, z podziałem na barwy podstawowe i złożone.
1) przygotować stanowisko, przybory rysunkowe i materiały,
2) przygotować farby plakatowe (lub akwarele) w odpowiednich kolorach,
3) namalować krąg,
4) nanieś barwy podstawowe,
5) połączyć barwy podstawowe aby uzyskać barwy złożone,
6) omówić proces powstania barw złożonych.
– blok techniczny,
– farby plakatowe albo akwarele,
– pędzle do malowania farbami plakatowymi,
– cyrkiel,
– linijka,
– ołówek.
Ćwiczenie 2
Namaluj obok siebie trzy pary barw uzupełniających
1) przygotować materiały i przybory rysunkowe, potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) namalować barwy uzupełniające,
3) określić jakie kolory tworzą zestaw barw uzupełniających.
– farby plakatowe albo akwarele,
– pędzle do malowania farbami plakatowymi,
– linijka,
– ołówek.

25
1) określić i rozróżnić barwy podstawowe?
2) rozróżnić barwy złożone?
3) dobrać barwy do pomieszczeń mieszkalnych?
4) dobrać barwy uzupełniające?
5) dobrać barwy sąsiadujące z kręgu widma?
6) opisać wpływ barw na psychikę człowieka?
7) wymienić barwy ciepłe i zimne?
8) rozróżnić kolory jasne, półpełne, pełne?

26
4.4. Wykonywanie ornamentów
Ornamentem w architekturze i sztuce plastycznej, nazywamy pojedynczą ozdobę lub
motyw zdobniczy, zbudowany z powtarzających się elementów. Mogą to być elementy
geometryczne, roślinne, zwierzęce lub figuralne. Ornamenty stosuje się dla złagodzenia
surowości układu konstrukcyjnego budynku, wzbogacenia wrażeń wzrokowych
i podkreślenia układu kompozycyjnego. Występują one w budynkach o bogatym
wykończeniu, zwykle użyteczności publicznej.
Ornament geometryczny składa się z powtarzalnych punktów, linii prostych, linii
łamanych i łuków, z figur geometrycznych, takich jak trójkąty, prostokąty, koła, ułożonych
w sposób uporządkowany.
Rys. 17. Ornament geometryczny „meander” [2,s.57]
Ornament roślinny zastosowali po raz pierwszy starożytni Egipcjanie, przyjmując jako
motyw charakterystyczne dla nich rośliny (kwiaty lotosu)
Rys. 18. Ornament grecki z motywem roślinnym [2,s.58]
Ornament z rysunkami zwierząt (prawdziwych i legendarnych) stosowany był
w ornamentyce babilońskiej, arabskiej oraz w sztuce romańskiej i gotyckiej. Przedstawiał
wizerunki ludzi, zwierząt, w różnych scenach z życia codziennego. W Polsce bardzo
często zdobiono okiennice, parapety zewnętrzne, szczyty domów, okna, ganki, deski
szczytowe i okapy. Na tych częściach domów malowano wizerunki ptactwa - koguta,
bociana, żurawia, gołębia, kury, czy też czworonogów - zająca, niedźwiedzia, owcy.
W dzisiejszych czasach, modne staje się malowanie na ścianach tak zwanego
ornamentu figuralnego, który przedstawia wizerunki ludzi i zwierząt w ruchu (na przykład
galopującego konia)
Istnieją trzy formy (układy) ornamentów: wstęgowy (pasowy), zamknięty,
nieskończony (siatkowy).
Ornament wstęgowy, przypominający wstęgę, jest charakterystyczny dla późnego
baroku. Ukształtował się we Francji około 1690 roku. Towarzyszą mu niekiedy swobodnie
ułożone figury, postacie, kampanule (dzwonki), kartusze, motywy Chin. Odmianą tego
ornamentu jest ornament wstęgowo – cęgowy, w którym wstęgi załamują, tworząc
motywy podobne do rozwartych cęgów lub nożyc. Cechą tego ornamentu jest

27
powtarzalność jednakowych motywów w określonym porządku, wzdłuż linii prostych lub
krzywych.
Ornament wstęgowy ujęty jest w dwie lub trzy linie równoległe, w zależności od tego,
czy składa się z jednego, czy dwóch pasów. W ornamencie wstęgowym rozróżnia się kilka
sposobów ułożenia motywów zdobniczych, w stosunku do przyjętej osi symetrii:
a) przesunięcie zasadniczego elementu występującego w ornamencie, stale o jednakową
odległość albo o różne, powtarzające się rytmicznie odległości, [rys.19a]
b) odbicie lustrzane względem osi symetrii, [rys.19b]
c) obrót i przesunięcie względem osi symetrii, [rys.119c]
d) połączenie układów podanych w punktach a, b, c, [rys.19d]
e) swobodny układ rysunku w określonych odcinkach ornamentu. [rys.19e]
Rys. 19. Układ elementów występujących w ornamencie a) przesunięcie, b) odbicie lustrzane, c) obrót
i przesunięcie, d) połączenie poprzednich układów, e) układ swobodny [2,s.61]
Rys. 20. Najczęściej występujące nadokienne elementy dekoracyjne [7]
Ornament zamknięty może być wpisany w prostokąt, trójkąt, koło. Jest ułożony
według pewnego porządku, wyznaczonego przez osie lub siatkę linii, może też być
wrysowany swobodnie. Układy zamknięte w ramach łukowych nazywa się rozetami.
Występują one bardzo często w budynkach użyteczności publicznej. Rozety można
malować na suficie farbami akrylowymi, w różnych kolorach albo wykonać w formie
odlewu gipsowego. W ostatnich czasach, bardzo modne stają się rozety wykonane ze
styropianu, który po przymocowaniu do podłoża maluje się farbami emulsyjnymi.
a) b) c)
d) e)

28
Rys. 21. Rozeta gipsowa [ 7]
Ornamenty nieskończone wypełniają motywy powtarzające się w różnych pozycjach,
tworząc całość opartą na siatce o prostokątnym, trójkątnym lub o rombowym układzie
punktów węzłowych. Elementy ornamentu układa się w sposób uzależniony od
kompozycji. Układ taki nazywa się raportem ornamentu. Ornamenty wykonuje się głównie
na dużych powierzchniach ściany lub sufitu.
Rys. 22. Ornament siatkowy bardziej złożony. Po lewej stronie pokazano kolejność kreśleń [2,s.24]]
Najprostszym sposobem wykonania ornamentu jest wycięcie szablonu z motywem
roślinnym, geometrycznym czy zwierzęcym i naniesienie na niego farby na wybranym
fragmencie ściany lub przekopiowaniu rysunku ornamentu za pomocą kalki. Następnie
szablon przesuwamy do nowego położenia. Należy pamiętać o tym, że ornament powinien
być dopasowany do przeznaczenia budynku lub elementu, który ma zdobić.
1. Jakie znasz rodzaje ornamentów?
2. Gdzie się stosuje ornamenty?
3. Z jakich materiałów wykonuje się ornamenty?
4. Jak powstaje ornament zamknięty?

29
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj następujące rodzaje ornamentów:
a) geometryczny, złożony z linii prostych i kół,
b) wstęgowy z motywem roślinnym,
c) zamknięty w kwadracie,
d) zamknięty w trójkącie,
e) zamknięty w kole.
1) przygotować przybory rysunkowe,
2) narysować szkic ornamentu,
3) dobrać odpowiednią skalę rysunku,
4) wykonać ornament za pomocą przyborów rysunkowych,
5) zaproponować w jakim miejscu budynku można zastosować wykonany ornament.
– przybory rysunkowe (cyrkiel, linijka, kątownik),
– ołówek lub rapidograf,
– blok techniczny.
Ćwiczenie 2
Namaluj ornament geometryczny na ścianie za pomocą pędzli do robót
dekoracyjnych.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś :
1) dobrać materiały i narzędzia,
2) wyznaczyć miejsce wykonania ornamentu,
3) dobrać odpowiedni wzór ornamentu,
4) przenieś kontury wzoru ornamentu na ścianę za pomocą kalki,
5) wymalować wzór ornamentu za pomocą pędzli dekoracyjnych,
6) zadbać o staranność wykonywania ornamentu.
– farby akrylowe w różnych kolorach,
– pędzle do malowania dekoracyjnego,
– kalka techniczna,
– wzór ornamentu o wymiarach 50cm x 30cm,
– naczynie na farbę,
– przymiar,
– liniał malarski.

30
1) rozróżnić ornamenty?
2) narysować ornament o kształcie geometrycznym?
3) wykonać ornament na ścianie?
4) dobrać ornament do wystroju budynku?
5) określić zastosowanie ornamentu?

31
4.5. Wykonywanie napisów
4.5.1. Materiał nauczania
Pismo
Pismo to system znaków, pozwalających na widzialne utrwalanie myśli,
w konkretnym języku. Pismo pojawiło się stosunkowo późno (około 5-6 tysięcy lat temu).
Pismo wynajdywano kilkakrotnie i całkowicie odrębnie w wielu centrach kulturowych.
Zaczątkami pisma były znaki, własności, symbole, które po wynalezieniu systemu pisma
nie zanikły, lecz utrzymały się w stanie szczątkowym. Właściwe pismo rozwinęło się
z piktografii (przedstawienia rysunkowe, obrazkowe). Rysunki te mogły być odczytywane
przez ludzi posługujących się różnymi językami. Znaki-rzeczy w takim systemie mogły
być jednocześnie znakami-słowami. Nazywano je hieroglifami (nazwa nadana przez
Greków pismu staroegipskiemu). Alfabet prawdopodobnie został wynaleziony około 2
połowy II tysiąclecia przed nasza erą na obszarach Fenicji lub Palestyny. Alfabet ten
przyjęli Grecy, tworząc alfabet grecki, który następnie dotarł do Rzymu. Rzymianie
dostosowali go do swoich potrzeb i do dnia dzisiejszego jest wzorem dla wszystkich
alfabetów tego typu na całym świecie.
Narzędzia i sprzęt do wykonywania napisów
Wykonywanie napisów wymaga dużej dokładności. Potrzebne są do tego odpowiednie
narzędzia i sprzęt, takie jak: pisaki, pióra kreślarskie, pióra stalowe, rapidografy, pędzle
okrągłe, pędzle piórkowe, pędzle płaskie, aparaty natryskowe, nożyki do wycinania deseni
we wzornikach oraz różnego rodzaju przybory (cyrkle, przykładnice, ekierki, liniały
malarskie)
Zasady wyboru pisma
Wybór pisma zależy w dużej mierze od przeznaczenia napisu. Napisy informacyjne
powinny być wykonane pismem prostym, bez ozdób, czytelnym i wybijającym
się z otaczającego tła. Napisy informujące o nazwie instytucji, wykonuje się prostym
pismem blokowym. Napisy reklamowe można wykonać pismem bardziej zróżnicowanym
prostym, pochyłym, ozdobnym.
Przed wykonaniem napisów należy ustalić i wykreślić linie wyznaczające wysokość,
szerokość liter oraz odstępy miedzy literami i słowami a następnie wykonać kontury liter.
Po wykonaniu tej czynności można przystąpić do rysowania, pisania lub malowania liter.
Pismo techniczne
Wyróżniamy dwa rodzaje pisma: pismo typu A jest pismem prostym, pismo typu B jest
pismem pochyłym - napisy takie są nachylone pod kątem zbliżonym do 75o
. Grubość linii
również określa rodzaj pisma. Wyróżniamy:
a) pismo o liniach grubych, zwane pismem tłustym,
b) pismo o liniach półgrubych, zwane pismem półtłustym,
c) pismo o liniach cienkich czyli pismo jasne.
Pismo blokowe
Składa się ono z elementów kreślonych linią jednakowej grubości. Rozróżnia się trzy
rodzaje pisma blokowego: okrągłe, owalne i wydłużone. Pismo to wykonuje się przy
pomocy stalówek różnej grubości oraz pędzli okrągłych lub płaskich. Litery malowane
pędzlem okrągłym wykonuje się, maczając pędzel w tuszu lub w farbie, a następnie

32
obrysowuje kontury liter, pokrywając linie pionowe, skośne i poziome. Po wykonaniu
tej czynności zamalowuje się środek liter.
Rys. 23. Pismo blokowe, malowane pędzlem [1, s.92]
Zależnie od przyjętego rodzaju liter, otrzymuje się pismo wzrokowo cięższe
i mocniejsze lub lżejsze i jaśniejsze. W celu podkreślenia znaczenia słowa, stosuje się
pismo pogrubione. Stosuje się też zmienną wysokość liter. Do krótkich napisów
informacyjnych stosuje się litery okrągłe. Do dłuższych tekstów, litery węższe. Jeżeli
zwiększy się wysokość liter okrągłych, otrzyma się litery owalne, natomiast, jeśli zwiększy
się dwukrotnie litery wydłużone, otrzyma się litery smukłe, które stworzą pismo bardziej
zwarte.
Litery wykonywane za pomocą wzorników (szablonów)
Do wykonywania takich liter oraz całych napisów stosuje się wzorniki (szablony
malarskie), wykonane z papieru, blachy, tworzywa sztucznego. Szablony wykonuje się
zwykle pismem blokowym prostym. Rysuje się litery i całe napisy w taki sposób, aby
oznaczyć połączenia pomiędzy poszczególnymi elementami liter, gdyż bez tego w takich
literach jak O, B, D, otrzymałoby się po wycięciu we wzorniku, jedynie sylwetkę litery,
trudną do odczytania. Następnie wycina się litery nożykiem i maluje przez wzornik
pędzlem, pistoletem natryskowym lub gąbką. Innym sposobem wykonywania napisów jest
wycięcie liter z folii samoprzylepnej.
W dobie komputerów najlepszym sposobem projektowania i wykonywania
wzorników, liter czy szablonów jest wykonanie ich na komputerze, za pomocą różnych
programów graficznych lub programów do pisania. Najprostszym programem jest
Microsoft Word. Posiada on bardzo zróżnicowane kształty czcionek Grubość i wielkość
liter można ustawić za pomocą formatu czcionki i paska narzędzi.

33
TEREN BUDOWY
TEREN BUDOWY
TEREN BUDOWY
Τερεν βυδοωψ
TEREN BUDOWY
TEREN BUDOWY
Rys. 24. Przykłady pisma wykonanego komputerowo, czcionkami programu Word
Znaki
Znaki wykonuje się w celu zwrócenia uwagi patrzącego. Używa się różnego rodzajów
znaków:
a) linię poziomą podkreślającą – stosuje się ją dla zaznaczenia ważniejszych miejsc
tekstu, można ją wykonać w tym samym kolorze co napis albo kolorze kontrastowym
jeżeli podkreśla się całe zdania linia, powinna być jaśniejsza od napisu, aby ostatni
wyraz nie stał się dodatkiem do linii,
b) linię pionową wykonuje się w innym kolorze, w celu zwiększenia atrakcyjności całego
napisu,
c) strzałki służą do wskazywania kierunku - powinny być wykonane w kolorze mocno
kontrastowym,
d) kropki, trójkąty, prostokąty - jako barwne plamy mogą powiększyć atrakcyjność
napisu.
Rys. 25. Znak informacyjny
Odstępy pomiędzy literami, wyrazami
Dla uzyskania wzrokowego wrażenia równości rozmieszczenia liter, słów oraz układu
płaszczyzn pokrytych pismem należy stosować właściwe odstępy i szerokości wolnych
płaszczyzn na arkuszu, tablicy lub szyldzie. Dotyczy to szczególnie odstępów miedzy
literami I - N, I - M, I – E, gdzie stosuje się między nimi największe odstępy, ponieważ
w przeciwnym wypadku powstaje wrażenie, że są one zbytnio przysunięte do siebie. Nieco
mniejsze odstępy stosuje się przy połączeniu liter M - O, H - O. Połączenie liter O - C, D-

34
O wymagają najmniejszych odstępów, a przy połączeniach liter A - W, T - J odstępów nie
stosuje się.
Barwy w napisach
Stosowanie barw w napisach ma za zadanie podniesienie atrakcyjności, czytelności
i estetyki napisów. Tło powinno pełnić rolę drugoplanową, zwiększającą wyrazistość
napisu. Poniżej podanych jest kilka przykładów praktycznego zastosowania barw tła i liter:
a) tło białe, litery czarne – szyldy, tablice informacyjne, porządkowe,
b) tło niebieskie, litery białe, ewentualnie z czarna obwódką – plakaty, szyldy, tablice
informacyjne,
c) tło czerwone, litery białe – transparenty, szyldy, plakaty - stosuje się czasem barwną
obwódkę liter, dla złagodzenia wrażenia odbioru,
d) tło żółte, litery niebieskie, niekiedy z barwną obwódką liter - szyldy i plakaty; tło żółte
i litery czarne stosuje się w napisach ostrzegawczych,
e) tło żółte, napisy czerwone – szyldy, plakaty, znaki ostrzegawcze.
Rys. 26. Przykładowe zestawienia barwy tła i liter
Układ graficzny napisów
Mając dobrany alfabet, rozstaw, kolor liter oraz tło, należy dobrać odpowiedni układ
graficzny poszczególnych wyrazów, wierszy i kolumn. Układ graficzny w dużej mierze
decyduje o estetyce i atrakcyjności napisu. Jeżeli napis ma mieć długą treść, należy
wyodrębnić podstawowe wiadomości - tak zwane hasło, pozwalające od razu zorientować
się patrzącemu, co napis chce przekazać. Stosuje się cztery zasadnicze sposoby uzyskania
układu graficznego napisu:
a) układ symetryczny – polega na tym, że płaszczyzna napisów ma przeprowadzoną
pośrodku oś symetrii (w wyobraźni) i poszczególne wiersze są rozmieszczone
symetrycznie,
Rys. 27. Układy symetryczne napisu
IIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIII
IIII
IIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIII
II
---------------
---------
............

35
b) układ niesymetryczny – wiersze ustawia się w dowolnej pozycji, jednak musi być
zachowana równowaga całości,
Rys. 28. Układ niesymetryczny napisu
c) układ rytmiczny – różni się od pozostałych równomiernym powtarzaniem się pewnych
układów napisów,
Rys. 29. Układ rytmiczny napisu
d) układ swobodny – pozwala na całkowitą dowolność ułożenia napisów, wyrazów
i znaków, z zastrzeżeniem zachowania wyglądu, estetyki doboru kolorów, a przede
wszystkim czytelności napisów.
Rys. 30. Układ swobodny napisu
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest pismo?
2. Jakie znasz przybory do wykonywania napisów?
3. Jakie znasz rodzaje pisma?
4. Wymień praktyczne zastosowanie barw tła i liter?
5. Jakie są układy graficzne napisów?
6. Jak wykonasz napis za pomocą wzornika?
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIII IIIII IIIII
IIII IIIII IIIII
IIII IIIII IIIII
IIII IIIII IIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIII
IIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIIIIIII
IIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIIIII
IIIII
IIIIIIII
IIIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIII

36
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj dowolny napis pismem blokowym, malowanym pędzlem płaskim.
1) przygotować stanowisko pracy,
2) przygotować materiały i przybory rysunkowe,
3) wykonać szkic napisu ołówkiem na bloku technicznym,
4) wykonać napis za pomocą pędzla płaskiego,
5) przedstawić nauczycielowi wykonany napis.
– ołówek,
– przybory rysunkowe (cyrkiel, linijka, ekierka),
– pędzel płaski.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj napis na tablicę informacyjną z wymyślona nazwą i znakiem swojej firmy.
1) przygotować stanowisko pracy,
2) przygotować materiały, przybory rysunkowe i narzędzia,
3) wymyślić znak i nazwę firmy,
4) zaprojektować napis i znak,
5) naszkicować znak i napis,
6) wyznaczyć układ graficzny napisu,
7) ustalić barwę tła i liter,
8) wykonać projekt,
9) przestawić projekt nauczycielowi.
– blok techniczny, tektura, blacha, sklejka,
– ołówek,
– pędzel płaski,

37
Ćwiczenie 3
Wykonaj szablon z napisem informacyjnym i nanieś napis na podłoże.
2) przygotować materiały, przybory rysunkowe i narzędzia,
3) wyznaczyć wielkość napisu,
4) wykonać szkic napisu na tworzywie sztucznym,
5) wyciąć napis za pomocą nożyka,
6) dobrać kolor napisu,
7) wykonać napis za pomocą szablonu oraz pędzla lub gąbki,
8) przedstawić nauczycielowi wykonany napis.
– blok techniczny, tworzywo sztuczne do wykonania szablonu,
– ołówek, pisak,
– pędzel płaski,
– gąbka.
1) rozróżnić rodzaje pisma?
2) wykonać napis pismem blokowym?
3) zaprojektować znak i napis informacyjny?
4) dostosować barwy tła i liter do napisów?
5) wyznaczyć układ graficzny napisu?
6) wykonać napis za pomocą wzornika?

38
4.6. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót oraz
przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowe i ochrony środowiska na stanowisku
pracy
4.6.1. Materiał nauczania
Elementy dekoracyjne, takie jak fakturowanie powierzchni, ornamenty, napisy,
wykonuje się zarówno wewnątrz i na zewnątrz budynku. Wykonuje się je z różnych
materiałów i w różnych technologiach, w związku z czym warunki techniczne wykonania
i odbioru robót będą uzależnione od tych zmiennych. Fakturowanie i wykonywanie
ornamentów powierzchni na elewacji powinno odbywać się w pochmurne, ale nie
deszczowe dni, przy dodatniej temperaturze (+5o
do +25o
). Wykonane elementy
dekoracyjne powinny współgrać z otoczeniem, mieć estetyczny wygląd, odpowiadać
zasadom kompozycji kolorów, być dobrane zgodnie z przeznaczeniem. Napisy czy znaki
informujące mają być czytelne i wykonane zgodnie z wybraną techniką.
Jeżeli stanowisko i prace dekoracyjne wykonuje się na wysokości należy sprawdzić
stan techniczny drabin, rusztowań. Na stanowisku należy zachowywać ład i porządek,
ponieważ czystość przy wykonywaniu prac dekoracyjnych będzie miała olbrzymi wpływ
na efekt i estetykę wykonanej pracy. Przy wykonywaniu dekoracji, stanowisko pracy
należy przygotować w sposób bezpieczny, z zachowaniem wszystkich ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej i ochrony środowiska
omówionych w programie jednostki modułowej 714[01].Z1.02.
1. Jak przygotujesz stanowisko pracy do wykonywania zdobień powłok, ornamentów
i napisów?
2. Co należy sprawdzić przy wykonywaniu prac na wysokości?
3. Na co zwracać uwagę przy wykonywaniu dekoracji powłok i ornamentów?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj oceny jakości wykonania, estetyki i czytelności napisów informacyjnych
różnych instytucji.
1) wyszukać tablice z napisami informacyjnymi,
2) dokonać oceny napisów pod względem estetyki,
3) dokonać oceny napisów pod względem czytelności,
4) dokonać oceny napisów pod względem jakości wykonania,
5) sformułować wnioski i przedstawić je nauczycielowi.

39
– przykładowe tablice informujące.
1) określić warunki techniczne wykonania ornamentów ?
2) określić warunki techniczne wykonania napisów?
3) określić warunki techniczne wykonania fakturowania powierzchni?
4) przygotować stanowisko pracy zgodnie z przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy?
5) wykonać prace z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska?

40
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
Instrukcja dla ucznia
1) Przeczytaj uważnie instrukcję.
2) Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3) Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4) Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego
wyboru.
5) Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedź zaznacz kółkiem,
a następnie zakreśl odpowiedź prawidłową.
6) Test składa się z zadań o różnym stopniu trudności z zakresu poziomu podstawowego
(P) i ponadpodstawowego (PP).
7) Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8) Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie tego
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
9) Na rozwiązanie testu masz 35 min.
Powodzenia

41
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Technikę nakrapiania w robotach malarskich wykonuje się za pomocą
a) wałka malarskiego lub wałka gumowego.
b) gąbki lub szmatki.
c) szpachli lub kielni.
d) pędzla lub aparatu natryskowego.
2. Nakrapianie wykonuje się w celu
a) zmniejszenia usterek powłoki.
b) zmniejszenia nasiąkliwości podłoża.
c) nadania powłoce błyszczącego wyglądu.
d) zabezpieczenia powłoki przed promieniami słonecznymi.
3. Zdobienie powłok za pomocą wałków dekoracyjnych polega na
a) wykonaniu malowania w jednym kolorze.
b) tepowaniu powierzchni powłok.
c) odbiciu wzoru na powierzchni powłoki.
d) nakrapianiu powłoki różnymi kolorami.
4. Wzorniki można podzielić na
a) okrągłe i kwadratowe.
b) krzywe i owalne.
c) podłużne i wypukłe.
d) proste i odwrotne.
5. Jakimi narzędziami wykonuje się malowanie pasków dekoracyjnych?
a) Pędzlem ławkowcem przy pomocy taśmy mierniczej.
b) Pędzlem paskowcem przy pomocy liniału malarskiego.
c) Pędzlem kątowym przy pomocy ekierki.
d) Pędzlem pierścieniowym przy pomocy sznurka malarskiego.
6. Fakturowanie powłok uzyskuje się przez
a) malowanie pędzlem kilku warstw farby według zasady mokre na mokre.
b) szlifowanie powłoki malarskiej.
c) wykonywanie gładzi na powierzchni gipsem lub masą szpachlową.
d) natrysk odpowiedniej masy lub ręczną obróbkę powłoki, bezpośrednio
po nałożeniu farby.
7. Farba stosowana do fakturowania powłok nazywa się
a) farbą strukturalną.
b) farba olejną.
c) minią ołowiową.
d) farbą akrylową.
8. Trzy barwy podstawowe to:
a) pomarańcz, zieleń, czerń.
b) czerwień, zieleń, kolor niebieski.
c) czerwień, żółć, kolor niebieski.
d) fiolet, biel, czerwień.

42
9. Barwami uzupełniającymi są:
a) czerwona i zielona, niebieska i pomarańczowa, fioletowa i żółta.
b) czerwona i biała, niebieska i czerwona, żółta i pomarańczowa.
c) niebieska i czarna, biała i zielona, czarna i czerwona.
d) czerwona i pomarańczowa, żółta i biała, czarna i zielona.
10. Barwa złożona pomarańczowa powstaje przez zmieszanie barwy
a) żółtej z niebieską.
b) zielonej z czerwoną.
c) czerwonej z biała.
d) czerwonej z żółtą.
11. Barwa złożona zielona powstaje przez zmieszanie barwy?
a) czerwonej z białą.
b) żółtej z niebieską.
c) białej z niebieską.
d) żółtej z czerwoną.
12. Kolory półpełne uzyskujemy przez zastosowanie farb zawierających
a) do 60 % pigmentu białego.
b) do 10 % pigmentu białego.
c) do 80 % pigmentu białego.
d) do 20 % pigmentu białego.
13. Ornamentem nazywamy
a) ozdobę malowaną na bezpośrednim, świeżym tynku wapiennym.
b) pojedynczą ozdobę lub motyw zdobniczy z powtarzających się elementów.
c) malowanie podłoża farbą olejną w odpowiednich kolorach, imitujące marmur.
d) wykonanie ozdoby przez nakrapianie podłoża w innym kolorze.
14. Ornamenty, ze względu na formę dzielimy na:
a) płaski , wypukły, wklęsły.
b) okrągły, kwadratowy, prostokątny.
c) wstęgowy (pasowy), zamknięty, nieskończony (siatkowy).
d) otwarty, prosty, owalny.
15. Ornament wykonuje się w celu
a) zakrycia wad podłoży.
b) izolowania zacieków.
c) dekoracji budynków.
d) zabezpieczenia tynków przed wpływami atmosferycznymi.
16. Pismo blokowe może być:
a) okrągłe, owalne i wydłużone.
b) prostokątne, kwadratowe, płaskie.
c) ukośne, proste, ozdobne.
d) pogrubione, cienkie, dużych rozmiarów.

43
17. Układ symetryczny napisów polega na tym, że:
a) pozwala na całkowitą dowolność ułożenia napisów, wyrazów i znaków,
z zastrzeżeniem zachowania wyglądu, estetyki doboru kolorów a przede wszystkim
czytelności napisów.
b) płaszczyzna napisów ma przeprowadzoną pośrodku oś symetrii (w wyobraźni)
i poszczególne wiersze są rozmieszczone symetrycznie.
c) wiersze ustawia się w dowolnej pozycji, jednak musi być zachowana równowaga
całości.
d) równomiernie powtarzają się pewne układy napisów.
18. Tło w napisach powinno pełnić rolę
a) pierwszoplanową w celu zwrócenia uwagi.
b) informacyjną.
c) drugoplanową jako zwiększenie wyrazistości napisu.
d) dekoracyjną.
19. Do wykonania znaków ostrzegawczych stosuje się kolory
a) zielone i białe.
b) czarne i białe.
c) pomarańczowe i zielone.
d) żółte i czerwone.
20. W jakich warunkach można wykonywać ornamenty na elewacji budynku?
a) w pochmurne ale nie deszczowe dni, przy dodatniej temperaturze +5 o
C do +25 o
C.
b) w bardzo słoneczne dni, w temperaturze +5 o
C do +25 o
C.
c) w deszczowe dni, w temperaturze +5o
C do +15o
C
d) w słoneczne ale mroźne dni, w temperaturze poniżej 0o
C.

44
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie zdobień powłok, ornamentów i napisów 714[01].Z1.10
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

45
6. LITERATURA
1. Bablick M.: Roboty malarskie i lakiernicze. Instalator Polski, Warszawa 1999
2. Straszak K.: Rysunek zawodowy dla malarza budowlanego i sztukatora. WSiP 1998
3. Wolski Z.: Technologia robót malarskich. WSiP, Warszawa 2000
4. Wolski Z.: Zarys materiałoznawstwa budowlanego. WSiP, Warszawa 1994
Przydatne serwisy internetowe
5. www.dziennikbudowy.pl,
6. www.muratordom.pl,
7. www.foxdekor.pl.
Normy i katalogi:
1. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02. „Orgbud” Spółka z o.o. Warszawa 1998
2. Katalog Polskich Norm 2000. Wybór norm budowlanych cz. 1-3. Polski Komitet
Normalizacyjny, Warszawa 2000.
Akty prawne:
1. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207. poz. 2016
z późniejszymi zmianami).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 41).

Malarz-tapeciarz

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Malarz-tapeciarz

Similar to Malarz-tapeciarz (20)

Malarz-tapeciarz