Ejani në shpëtim!

Ejani në shpëtim!
‫الفاح‬ ‫ى‬ ‫ي‬ ﴿
!
﴾
] Shqip – Albanian – ‫أباي‬ [
Eroll Nesimi
Redaktoi: Ekrem Avdiu
2010 - 1431

‫الفاح‬ ‫ى‬ ‫ي‬ ﴿
!
﴾
«
‫اأبانية‬ ‫لغة‬ ‫با‬
»
‫نسيي‬ ‫أرول‬
‫راجعة‬
:
‫عبديو‬ ‫أكرم‬
2010 - 1431

EROLL NESIMI
EJANI NË SHPËTIM!
(udhëzues i ilustruar për mësimin e namazit
dhe gabimet që bëhen në të)
1424/ 2004, Prishtinë

2
Titulli:
Ejani në shpëtim !
(udhëzues i ilustruar për mësimin e namazit
dhe gabimet që bëhen në të)
Autor:
Eroll Nesim i
Recenzent:
Ekrem Avdiu
Boton:
Gjurma – Shoqatë për veprimtari kulturore
Prishtinë
Botim i i parë

3
PARATHËNIE
Të gjitha lavdërimet i takojnë All-llahut (subhanehu ue teala).
Atë e falënderojmë, prej Tij jemi të varur dhe prej Tij falje
kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje tek All-llahu (subhanehu ue teala),
nga e keqja në veten tonë dhe nga veprat tona të këqija. Atë
që e udhëzon All-llahu (subhanehu ue teala), nuk ka kush ta
largojë nga kjo udhë dhe atë të cilin All-llahu (subhanehu ue
teala) e lë të bredhë në errësirë, nuk ka kush ta udhëzojë.
Dëshmoj se nuk ka hyjni që meriton të adhurohet, përveç
All-llahut (subhanehu ue teala), duke mos i përshkruar Atij
shokë. Dëshmoj se Muhammedi (salAll-llahu alejhi ue selem) është
rob dhe i Dërguar i Tij.
Fjala më e vërtetë është Fjala e All-llahut (subhanehu ue teala)
dhe udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Muhammedit
(salAll-llahu alejhi ue selem). Veprat më të shëmtuara janë risitë
në fe dhe çdo gjë e re në fe është bidat. Çdo bidat të çon në
devijim dhe çdo devijim të çon në Zjarr.
Duke pasur parasysh rëndësinë e praktikimit të mësimeve
islame, të cilave pas besimit, me vlerë dhe rëndësi u
paraprinë namazi, na imponohet që të jemi të mobilizuar në
sqarimin e këtyre mësimeve si nga këndi i ndriçimit të vlerës
së secilit prej tyre, ashtu edhe në shpjegimin praktik se si
duhet të kryhet cilido. Edhe në trashëgiminë kulturore
islame që të parët e kanë lënë pas vetes hasim në metodën e
tyre, me ç‘rast vërejmë se mënyra e tyre e trajtimit të
çështjeve ka qenë e atillë që ka filluar me potencimin e vlerës
dhe rëndësisë së veprës së caktuar pastaj përmendja e
dispozitave lidhur me të, e ndonjëherë ndoshta edhe kanë
përmendur disa vërejtje rreth gabimeve.
Namazi, padyshim është një prej veprimeve që më së
tepërmi ka zënë vend në sqarimet e dijetarëve islamë,
qofshin ato shpjegime verbale apo të shkruara. Fshehtësia e

4
kësaj qëndron në atë se namazi është prej veprave me
rëndësi kyçe në jetën e muslimanit. Edhe në gjuhën tonë
janë dhënë dhe vazhdojnë të jepen shpjegime rreth namazit,
madje edhe në formë të shkruar. Mirëpo, duke pasur
parasysh nevojën e madhe të muslimanëve të këtij nënqielli
që ta mësojnë namazin, shpresojmë se libri që e keni në dorë
do të plotësojë një zbraztësi në këtë drejtim.
Jam i vetëdijshëm se një punim i kësaj natyre nuk mund të
arrijë që të përmbushë gjithë nevojën për një temë kaq të
rëndësishme dhe kaq të shumanshme si është namazi, porse
mënyra e përpilimit të këtij punimi, paraqet dëshirën dhe
gatishmërinë time që edhe unë të marrë pjesë në realizimin e
këtij projekti me rëndësi për jetën e muslimanit. Punimin e
përshkon gjuha e lehtë dhe e thjeshtë për t’u kuptuar,
shpjegimet e shkurtëra që e kursejnë lexuesin nga lodhja dhe
monotonia si dhe fotot që e lehtësojnë edhe më tepër
kuptimin e materies së shpjeguar.
Shpresoj se libri do të gjejë pranim të mirë tek lexuesit, do t’i
përmbushë sadopak nevojat, e para së gjithash e lusim All-
llahun e Lartëmadhërishëm, Bujar e Fisnik, që këtë vepër ta
rendisë në regjistrin e veprave të mira të cilat do të më bëjnë
dobi mua, lexuesit si dhe çdokujt që ka dhënë kontribut që
ky libër të dalë në këtë formë.
Paqja dhe mëshira e All-llahut qofshin mbi të Dërguarin e
All-llahut, familjen, shokët e tij dhe mbi të gjithë të tjerët të
cilët i pasojnë ata me të mira deri në Ditën e Gjykimit.
Eroll Nesim i

5
GUSLI1
Larja e trupit bëhet e detyrueshme për disa shkaqe, të cilat
janë:
Bëhet e detyrueshme në rast të daljes së spermës (si te
meshkujt ashtu edhe te femrat), qoftë si pasojë e bashkimit
seksual apo ëndërrimit.
Gjithashtu, gusli (larja e tërësishme) bëhet i detyrueshëm
pas marrëdhënieve seksuale, si për meshkuj ashtu edhe për
femra, pa marrë parasysh se a del sperma apo jo.2
Gusli është i detyrueshëm edhe pas përfundimit të
menstruacioneve apo lehonisë.
Gjithashtu, edhe nëse një pabesimtar apo pabesimtare e
pranon Islamin është i/ e obliguar që të marrë gusël.
Mënyra e m arrjes së guslit
Për marrjen e guslit është e mjaftueshme:
- të bëhet nijet me zemër për marrjen e guslit,
- të shpëlahet goja tri herë,
- të shpëlahet hunda tri herë,
- të lahet i tërë trupi duke mos lënë asnjë vend pa
depërtuar uji.
Ka disa sunnete dhe mustehabate të guslit për të cilat, nëse i
bën, do të shpërblehesh tek All-llahu (subhanehu ue teala) dhe
gusli do të jetë më i plotësuar. Marrja e guslit, duke përfshirë
farzet, sunnetet dhe mustehabatet e tij, është si vijon:
1
Larja e trupit pas papastërtisë.
2
Me futjen e organit gjenital të mashkullit në organin gjenital të femrës, pa
marrë parasysh se a del sperma apo jo, është i detyrueshëm gusli.

6
- të bëhet nijet me zemër, për marrjen e guslit,
- të përmendet All-llahu duke thënë: Bismil-lah,
- të lahen duart tri herë,
- të shpëlahet goja dhe hunda tri herë,
- të lahet koka me grushta plot,
- të lahen organet gjenitale,
- të merret abdest,
- pastaj bëhet larja e tërë trupit duke filluar nga pjesa e
djathtë në të majtë.
Disa gabim e që bëhen gjatë m arrjes
së guslit
Disa njerëz, të cilët janë xhunub (të papastër pas daljes së
spermës), pastrohen për shkak të nxehtësisë apo shkaqeve të
tjera duke mos pasur për qëllim marrjen e guslit dhe duke e
konsideruar këtë pastrim si gusël. Kjo është gabim, sepse
këta njerëz nuk kanë pasur qëllim të marrin gusël, por
qëllimi i tyre ka qenë pastrimi për shkaqe të ndryshme.
Gjithashtu, prej gabimeve është edhe harxhimi i tepërt i ujit
gjatë marrjes së guslit.
Vërejtje: Duhet pasur kujdes që uji të depërtojë në të gjitha
pjesët e trupit, e veçanërisht duhet pasur kujdes në larjen e
kërthizës. Gjithashtu, nëse ndonjë vend të trupit e kemi me
allçi (gjips) apo fashë, atëherë është e mjaftueshme t’i japim
mes’h allçisë apo fashës.

7
TEJEMMUMI (ABDESTI SIMBOLIK)
Feja Islame dallohet për sigurimin e lehtësimeve. Nga këto
lehtësira është edhe tejemmumi në rastet e mungesës së ujit
apo të dëmit që mund të shkaktojë përdorimi i ujit.
All-llahu (subhanehu ue teala) thotë:
“Në qoftë se jeni të sëm urë, ose në nd onjë
ud hëtim , ose nd onjëri p rej jush v jen p rej
v end it të nev ojës, ose keni konta ktua r m e
gra të d he nuk gjeni ujë, a tëherë m ësy ni d heun
e p a stër (m errni tejem m um ) d he m e të fërkoni
fy ty ra t d he d ua rt tua ja .” (El-Maide, 6)
Mënyra e m arrjes së tejem m um it
Së pari e bën nijet me zemër (për të marrë tejemmum) dhe
thua Bism il-lah, pastaj me të dy duart i mëshon tokës në të
cilën ka dhé, pastaj e fshin fytyrën dhe duart deri te nyjet.
Disa gabim e që bëhen gjatë m arrjes
së tejem m um it
Është e gabuar marrja tejemmum duke i fshirë duart deri te
bërrylat, sepse duart duhet të fshihen deri te nyjet e duarve,
duke fshirë vetëm pjesën e jashtme.
Gjithashtu, e gabuar është edhe marrja tejemmum me gjërat
në të cilat nuk ka dhé, si p.sh. marrja tejemmum në muret e
lyera me ngjyrë.
Prej gabimeve është edhe marrja e tejemmumit duke qenë e
mundur gjetja e ujit.

8
Faktorët që prishin tejem m um in
Tejemmumi prishet nga çdo faktor që e prish edhe abdestin.
Përveç këtyre, tejemmumi prishet edhe sapo të gjendet uji.
Vërejtje: Duhet ta dimë se, në mungesë të ujit, tejemmumi
zëvendëson guslin; d.m.th. nëse njeriu është xhunub dhe
nuk ka ujë, atëherë merr tejemmum dhe mund të falë namaz
apo të lexojë Kur’an etj.

9
ABDESTI
Një prej kushteve të namazit është edhe abdesti, pa të cilin
nuk ka namaz. Ka thënë Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem):
“Nuk ia pranon All-llahu nam azin atij, i cili e kryen nevojën
(e m adhe apo të vogël), derisa të pastrohet.”3
Vlera e abdestit
Ka thënë Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem): “A dëshironi t’u
tregoj për një gjë që All-llahu t’ua shlyen gabim et tuaja dhe
m e çka i lartëson gradat tuaja?”. Thanë të pranishm it:
“Gjithsesi, o i Dërguar i All-llahut.” Tha i Dërguari (salAll-
llahu alejhi ue selem ): “Marrja abdest në ditët e vështira (në
ditët e ftohta apo abdesti i të sëm urit), si dhe shpeshtim i i
shkuarjes në xham i dhe pritja e nam azeve në xham i pas
nam azit që ke falur në xham i. Kjo është fortifikatë. Kjo
është fortifikatë…”4
Mënyra e m arrjes së abdestit
Ka thënë All-llahu (xhele shanuhu):
“O ju që keni besua r! Kur d oni të kry eni fa ljen,
la ni fy ty ra t tua ja d he d ua rt tua ja d eri në
bërry la , ka loni d ua rt e la gura m bi kokat tuaja,
lani edhe këm bët deri në ny je (kyçe).” (El-Maide,
6)
Gjithashtu, transmetohet nga Hammani (radijAll-llahu anhu), se
Othmani (radijAll-llahu anhu) ka kërkuar ujë për të marrë abdest
3
Transmeton Buhariu dhe Muslimi.
4
Transmeton Muslimi.

10
dhe i ka larë duart tri herë, pastaj e ka shpërlarë gojën dhe
hundën tri herë, pastaj e ka larë fytyrën tri herë, pastaj e ka
larë dorën e djathtë deri në bërryl tri herë, pastaj e ka larë
dorën e majtë njësoj si të djathtën, pastaj i ka dhënë mes´ h
(kalim me duar të lagura) kokës, pastaj e ka larë këmbën e
djathtë deri te nyja e këmbës tri herë, pastaj e ka larë
këmbën e majtë njësoj si të djathtën, e pastaj ka thënë: “E
kam parë Pejgam berin (salAll-llahu alejhi ue selem ) duke m arrë
abdest ngjashëm m e këtë abdest që m ora unë.”5
Nga ky ajet dhe ky hadith mund të nxjerrim mënyrën e
marrjes së abdestit:
5
Bën nijet me zemër dhe pastaj e përmend
All-llahun (subhanehu ue teala) duke thënë
‘Bismilahir-Rahmanir-Rahim’(shih foton
nr.1).
foto nr. 1
Lan duart tri herë me ujë
të pastër deri në kyçe; së
pari të djathtën e pastaj të
majtën (shih foton nr.2).
foto nr. 2

11
Merr ujë me dorën e
djathtë dhe e shpëlan
gojën tri herë. E shpëlan
hundën tri herë (është
sunnet që të merret uji me
dorën e djathtë dhe të
shpëlahet goja dhe hunda
po me atë ujë, duke e
futur një pjesë në gojë dhe
një pjesë në hundë), (shih
foton nr.3). foto nr. 3
Pastaj lan fytyrën tri herë,
duke filluar për së gjati
prej fillimit të flokëve deri
tek arra e fytit, kurse për
së gjeri prej veshit deri te
veshi tjetër (shih foton nr.
4).
foto nr. 4
Vërejtje: Larja e fytyrës për ata të cilët nuk kanë flokë
(tullac): ata duhet ta lajnë fytyrën prej aty ku rëndom fillojnë
flokët e njerëzve të cilët kanë flokë. Kurse, ata të cilët kanë
mjekra të rralla duhet ta lajnë fytyrën duke i futur gishtat
nëpër mjekër dhe duke e fërkuar atë, kurse ata të cilët e kanë
mjekrën e shpeshtë duhet ta lajnë atë sipërfaqësisht, duke
mos e fërkuar.

12
Pastaj lan dorën e djathtë
dhe dorën e majtë duke
filluar prej gishtave e deri te
bërrylat (shih fotot nr.5)
foto nr. 5
Pastaj i jep mes’h kokës duke
i vendosur duart në fillim të
flokëve, duke e përfshirë
pjesën e flokëve deri te qafa
dhe duke i kthyer ato (duart)
në fillim të flokëve (shih foton
nr.6).
foto nr. 6
Pastaj lan veshët duke e futur
gishtin tregues në vesh, kurse
me gishtin e madh lan veshin
nga pjesa e prapme (shih
foton nr.7).
foto nr. 7

13
Prej sunnetit është që, pasi ta përfundosh abdestin, të
thuash këtë dua:
Transmetohet nga Omeri (radijAll-llahu anhu), se Pejgamberi
(salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk ka asnjë njeri që m err
abdest të plotë (duke i plotësuar të gjitha kushtet e abdestit)
dhe thotë “Esh-hedu en la Ilahe il-lAll-llahu vahdehu la
sherike lehu, ve esh-hedu enne Muham m eden abduhu ve
resuluhu”veçse i çelen atij tetë dyert e xhennetit dhe hyn në
cilën prej tyre dëshiron.”6
Disa gabim e që bëhen m e rastin e
m arrjes së abdestit
1. Shqiptimi i nijetit me gojë duke thënë: “Po e bëj nijet për
të m arrë abdest”. E vërteta është se nijeti bëhet me zemër e
jo me gojë, sepse s’është transmetuar asnjë hadith që tregon
se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) e ka bërë nijetin me
gojë.
2. Futja e ujit në gojë dhe nxjerrja e tij duke mos e shpëlarë
gojën.
3. Mosshpëlarja e hundës si duhet.
6
Transmeton Muslimi.
Pastaj lan së pari këmbën e
djathtë dhe pastaj të majtën
deri te nyja e këmbës duke e
përfshirë edhe atë (nyjen e
këmbës), (shih foton nr.8).
foto nr. 8

14
Disa mendojnë se shuplaka nuk duhet të lahet,
pasi është larë në fillim të abdestit. Ky mendim është i
gabuar, sepse larja e duarve në fillim është sunnet, ndërsa
larja e tyre deri në bërryla është farz.
4. Larja e fytyrës duke
mos i përfshirë të gjitha
pjesët apo kufijtë e fytyrës
(të cilat i cekëm më lart),
(shih foton nr.9).
foto nr. 9
5. Moslarja e pjesës së
jashtme të shuplakës (pasi
pjesa e brendshme lahet
duke marrë ujë me të),
duke e larë dorën deri te
bërryli (shih foton nr.10).
foto nr.10

15
7. Prej gabimeve është edhe larja e qafës pasi kemi larë
veshët, sepse ky veprim është bidat.
8. Gabim është edhe moslarja e zogut të këmbës ose përrreth
saj (shih fotot nr.12a dhe 12b).
9. Gjithashtu, gabim është fërkimi i tepërt i pjesëve të trupit
gjatë marrjes së abdestit.
10. Prej gabimeve është edhe harxhimi i tepërt i ujit, si p.sh.
larja e pjesëve të trupit më shumë se 3 herë.
6. Moslarja e bërrylave siç duhet, duke lënë disa pjesë të
dorës pa u depërtuar uji (shih foton nr.11a dhe 11b).
foto nr. 11a foto nr. 11b

16
11. Prej gabimeve është edhe mos’heqja e disa gjërave të cilat
e pengojnë depërtimin e ujit në pjesët e trupit, siç është llaku
për zbukurimin e thonjve. Nëse personi është i detyruar ta
mbajë atë pengesë, siç është allçiu, atëherë ai nuk duhet ta
heqë atë, por duhet t’i japë mes’h asaj pjese të trupit.
12. Një prej gabimeve është edhe përmendja e disa duave
(lutjeve) gjatë marrjes së abdestit, si p.sh. duke e larë dorën
e djathtë të thuash: “O Zot, m a jep librin (në Ditën e
Gjykim it) në dorën e djathtë”, ose duke e larë dorën e majtë
të thuash: “O Zot, m os m a jep librin në dorën e m ajtë”. Kjo
është bidat, sepse nuk ka asnjë argument që tregon se
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) e ka bërë një gjë të tillë.
Dhënia m es’h m esteve
Transmetohet se Mugire ibn Shobe (radijAll-llahu anhu) ka
thënë:
“Kam qenë m e Pejgam berin (salAll-llahu alejhi ue selem ) (në një
udhëtim , siç ceket në Buhari) dhe ka filluar Pejgam beri
(salAll-llahu alejhi ue selem ) të m arrë abdest. Unë e zgjata dorën
që t’ia zbath m estet Pejgam berit (salAll-llahu alejhi ue selem ), por
m ë tha: “Lëri ato (m estet), sepse unë ato i kam m bathur
duke qenë ato (këm bët) të pastërta (d.m .th. m e abdest).”
Dhe pastaj Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) u dha m es’h
atyre.”7
Për t’i dhënë mes’h mesteve apo çorapeve duhet të
plotësojmë dy kushte:
a) duhet që mestet apo çorapet të mbathen pasi njeriu të
ketë marrë abdest.
b) duhet që mestet apo çorapet t´ i mbulojnë ato pjesë të
këmbës, larja e të cilave është farz, d.m.th. deri te nyja
7
Transmeton Ebu Davudi, hadithi është sahih.

17
e këmbës. Kurse çorapet kushtëzohen që të mos jenë
tepër të holla.
Mënyra e dhënies m es’h
Transmetohet se Aliu (radijAll-llahu anhu) ka thënë:
“Sikur të ishte feja e bazuar në logjikë (e jo në argum ente),
m es’hi do t’u duhej dhënë m esteve nga ana e poshtm e, kurse
unë e kam parë Pejgam berin (salAll-llahu alejhi ue selem ) duke i
dhënë m es’h m esteve në anën e sipërm e.”8
D.m.th. mes’hi merret duke e lagur dorën dhe duke i dhënë
mes’h mesteve në anën e sipërme (shih foton nr.13a), e jo në
anën e poshtme (shih foton nr.13b).
Kohëzgjatja e m es’hit
Transmetohet se Safuan ibn Assali ka thënë:
8

18
“Na ka urdhëruar Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) që,
kur të jem i në udhëtim , të m os i heqim m estet tri ditë dhe tri
netë.”9
Gjithashtu, transmetohet se Ali ibn Ebi Talibi (radijAll-llahu
anhu) ka thënë:
“E ka bërë Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) (m es’hin m bi
m este) për m usafirin tri ditë dhe tri netë, kurse për
vendasin një ditë dhe një natë.”10
D.m.th. kohëzgjatja e mes’hit për musafirin (udhëtarin)
është tri ditë dhe tri netë, d.m.th. ka të drejtë t´ i japë mes’h
mesteve apo çorapeve tri ditë dhe tri netë, kurse për
vendasin, i cili është te familja e vet, një ditë dhe një natë.
Prej kur llogaritet koha e m es’hit?
Fillimi i llogaritjes së kohës së mes’hit fillon atëherë kur
personi merr mes’h (për herë të parë), e jo prej kohës kur ai
person i mbath mestet apo çorapet, e as prej momentit kur ai
e prish abdestin. P.sh. njeriu ka marrë abdest dhe i ka
mbathur mestet apo çorapet në orën 12 dhe e ka prishur
abdestin në orën 14, kurse mes’h ka marrë në ora 16. Ky
person duhet ta llogarisë kohën prej atij momenti kur ka
marrë mes’h e jo prej momentit kur ka marrë abdest, e as
prej atij momenti kur e ka prishur abdestin.
9
Transmeton Nesaiu dhe Tirmidhiu, hadithi është hasen.
10
Transmeton Muslimi.

19
Çfarë e prish abdestin?
Abdestin e prishin këto gjëra:
1. Dalja e urinës, të vjellurit, ose dalja e gazrave nga trupi.
2. Fjetja, të fiktit, dehja, ose raste të tjera të humbjes së
vetëdijes.
3. Dalja e lëngut të bardhë (nga organi gjenital), i cili del
para spermës (farës). Ky lëng dallon nga sperma, sepse
del jo me vrull dhe me sasi shumë më të vogël. Ka shumë
njerëz të cilët mendojnë se kjo është spermë dhe duhet të
merret gusël (pastrim i tërë trupit) pas daljes së këtij
lëngu. Ky lëng del shumë shpesh nga epshi, mirëpo ndodh
që të dalë edhe gjatë kryerjes së nevojës së madhe apo të
vogël (zakonisht në pubertet). Nëse një personi i del ky
lëng, atëherë duhet ta lajë organin gjenital dhe të marrë
abdest, e nuk është i detyruar të marrë gusël. Argument
për këtë është hadithi i Pejgamberit (salAll-llahu alejhi ue
selem), që transmetohet nga Aliu (radijAll-llahu anhu): “Kam
qenë një person që m ë ka dalë shum ë shpesh lëngu i
bardhë (nga organi gjenital) dhe i kam thënë Mikdadit
që ta pyesë Pejgam berin (salAll-llahu alejhi ue selem ) për këtë.
Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) i ka thënë: “Duhet të
m arrësh abdest.””11
4. Prekja e organit gjenital me qëllim, gjithashtu, e prish
abdestin, siç transmetohet nga Busretu bint Safuani
(radijAll-llahu anha), se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka
thënë:
11
Vërejtje: Nëse personi i zbath mestet apo çorapet, nuk e
prish abdestin, por i humb e drejta e mes’hit, d.m.th. nuk ka
të drejtë t’i japë më mes’h çorapeve apo mesteve, kurse
abdestin e ka në rregull.

20
“Kush e prek organin gjenital, le të m arrë abdest.”12
5. Ngrënia e mishit të devesë e prish abdestin.
Transmetohet nga Xhabiri (radijAll-llahu anhu), se një njeri e
ka pyetur Pejgamberin (salAll-llahu alejhi ue selem):
“A duhet të m arr abdest pas ngrënies së m ishit të
deleve?” Ka thënë Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem):
“Nëse dëshiron.” Pastaj e ka pyetur Pejgamberin (salAll-
llahu alejhi ue selem): “A duhet të m arr abdest pas ngrënies
së m ishit të devesë?” Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem)
ka thënë: “Po.”13
12
Transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu, Nesaiu, Ibn Maxhe, hadithi është
sahih.
13
Transmeton Muslimi.

21
NAMAZI
Hyrje
Falënderimi i qoftë All-llahut (xhele shanuhu), i Cili e bëri
namazin farz për robërit e Tij duke thënë:
“Dhe fa leni Na m a zin!” (El-Bekare, 43)
Dhe e ka bërë shkak për ta larguar besimtarin nga e keqja
dhe e fëlliqura. All-llahu (xhele shanuhu) thotë:
“Në të v ërtetë na m a zi p a ra nd a lon nga El-
Fa hsha (çdo vepër e papëlqyer, e keqe, të cilën e
ndalon Islam i) d he nga El-Munker (vepër e
padrejtë, m osbesim i, politeizm i dhe gjynahe të tjera të
m ëdha).”(El-Ankebut, 45)
Bekimi dhe shpëtimi i All-llahut qofshin mbi të Dërguarin
(salAll-llahu alejhi ue selem), mbi familjen e tij dhe shokët e tij. I
Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë:
“Faluni ashtu siç m ë keni parë m ua duke u falur.”14
Rëndësia e nam azit
Namazi është kushti i dytë prej kushteve të Islamit. Trans-
metohet nga Abdullah ibn Omeri (radijAll-llahu anhu), se Pej-
gamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë:
“Është ngritur Islam i në pesë shtylla: Dëshm ia se nuk ka
Zot tjetër që e m eriton adhurim in përveç All-llahut (xhele
shanuhu) dhe se Muham m edi (salAll-llahu alejhi ue selem ) është i
Dërguar i All-llahut, falja e nam azit, dhënia e zekatit,
14

22
shkuarja në haxh (për ata të cilët kanë m undësi) dhe
agjërim i i Ram azanit.”15
All-llahu (xhele shanuhu) thotë:
“Va zhd oni rregullisht na m a zet (faljet), e ed he
a të na m a zin e m esëm , d he nd a j All-lla hut të
jeni resp ektues (në nam aze).” (El-Bekare, 238)
Transmetohet se Abdullah ibn Mesudi (radijAll-llahu anhu) ka
thënë: “E pyeta të Dërguarin e All-llahut (salAll-llahu alejhi ue
selem ) se cila punë është m ë e dashur tek All-llahu (teala). Më
tha: “Nam azi në kohën e tij.” “E pastaj?”- e pyeta.
“Bamirësia ndaj prindërve.”“Po pastaj?”“Lufta në rrugën e
All-llahut (xhele shanuhu)”, m’u përgjigj ai.”16
Pasojat e lënies së nam azit
Të gjithë muslimanët janë të një qëndrimi se kush mohon që
namazi është farz (obligim), ka bërë kufër dhe ka dalë nga
Islami. Gjithashtu, të gjithë muslimanët pajtohen se lënia e
namazit me qëllim apo me përtaci është prej mëkateve të
mëdha dhe se mëkati i lënies së tij është më i madh tek All-
llahu se mëkati i mbytjes së njeriut, mëkati i amoralitetit,
mëkati i pirjes së alkoolit dhe ai person meriton dënimin e
dhimbshëm në Ditën e Gjykimit. Ndërsa shumë dijetarë
kanë anuar nga ajo se lënia e namazit me qëllim apo me
përtaci është kufër që e nxjerr njeriun nga Islami, duke u
argumentuar me argumente të shumta, siç transmetohet nga
Abdullah ibn Umeri (radijAll-llahu anhu), se Pejgamberi (alejhi
selam) ka thënë: “Jam urdhëruar t’i luftoj njerëzit derisa të
dëshm ojnë se nuk ka Zot që e m eriton adhurim in përveç
All-llahut dhe ta falin nam azin dhe ta japin zekatin. E nëse i
15
16

23
bëjnë këto, e kanë të m brojtur nga unë gjakun e tyre dhe
pasurinë e tyre.”17
Transmetohet se Burejde ka thënë: “E kam dëgjuar
Pejgam berin (salAll-llahu alejhi ue selem ) se ka thënë: “Ajo që na
dallon ne nga ata (kafirave) është nam azi, e kush e lë atë,
ka bërë kufër.””18
Gjithashtu, shumë sahabë (shokë) të Pejgamberit (salAll-llahu
alejhi ue selem) kanë thënë se lënia e namazit është kufër dhe e
nxjerr njeriun nga besimi, siç transmetohet nga Abdullah
ibn Shekiku: “Shokët e Pejgam berit (salAll-llahu alejhi ue selem )
nuk e kanë konsideruar lënien e asnjë vepre kufër, përveç
lënies së nam azit.”19
Ezani dhe ikam eti
Ezani shërben për lajmërimin e muslimanëve për hyrjen e
kohës së namazit. Mënyra e thirrjes së ezanit është:
All-llahu Ekber, All-llahu Ekber
Eshhedu en la ilahe il-lAll-llah
Eshhedu enne Muham m eder-resulullah
Hajje alas-salah, Hajje alas-salah
Hajje alal-felah, Hajje alal-felah
(Gjatë ezanit të sabahut shtohet fjalia):
Es-salatu hajrun m inen-neum
Es-salatu hajrun m inen-neum
17
18
Transmeton Muslimi dhe Ahmedi.
19
Transmeton Tirmidhiu.

24
La Ilahe il-lAll-llah
Dëgjuesi i ezanit i përsërit të gjitha fjalët njësoj sikurse
muezini (thirrësi i ezanit), me përjashtim të “Hajje ‘alas-
salah, Hajje ‘alas-salah” dhe “Hajje ‘alel-felah, Hajje
‘alel-felah”, ku ai thotë: “La Haule ue la Kuvvete il-la bil-
Lah, La Haule ue la Kuvvete il-la bil-Lah.”
Pas përfundimit të ezanit thotë:
“All-llahum m e sal-li ‘ala Muham m edin ue ‘ala ali
Muham m ed, kem a sal-lejte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala ali
Ibrahim , inneke ham idun m exhid.
All-llahum m e barik ‘ala Muham m edin ue ‘ala ali
Muham m ed, kem a barekte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala ali
Ibrahim , inneke ham idun m exhid.”
I Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Ai
që, kur dëgjon ezanin, thotë: “All-llahum m e Rabbe
hadhihi daueti tam m eti ues-salatil kaim eh, ati
Muham m eden el-uasilete uel-fadilete ue bhath-hu
m ekam en m ahm uden el-ledhi ueadteh”, do ta
m eritojë ndërm jetësim in tim në Ditën e Gjykim it.”20
Ikam eti thuhet para çdo namazi farz duke thënë. Mënyra e
thirrjes së ikametit është:
Hajje ‘alas-salati, Hajje ‘alal-felah,
Kad kam etis-salatu, Kad kam etis-salah
La Ilahe il-lAll-llah
20
Transmeton Buhariu.

25
Kushtet e nam azit
Që njeriu të fillojë të falet, duhet të plotësojë patjetër këto
kushte:
1. Të jetë m uslim an, m oshërritur dhe i m ençur.21
Transmetohet nga Aliu (radijAll-llahu anhu), se Pejgamberi
(salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk shkruan lapsi (nuk i
shkruan veprat e m ira dhe të këqija) për tre persona: Për
atë që flen derisa të zgjohet; për fëm ijën, derisa të rritet dhe
për personin m entalisht të sëm urë, derisa të shërohet.”22
Në këtë hadith është përmendur se fëmija nuk është i
obliguar të falë namaz, mirëpo prindi ose përgjegjësi i tij
është i obliguar që t´ ia mësojë fëmijës së tij faljen e namazit,
siç transmetohet nga Abdullah ibn Amër ibn Asi: “Ka thënë
Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ): “Urdhëroni fëm ijët tuaj
ta falin nam azin kur t’i m bushin shtatë vjet, e rrihini ata
(nëse nuk e falin nam azin) kur t’i m bushin dhjetë vjet dhe
ndajini nga shtrati.””23
2. Të jetë i pastër nga ndytësirat e trupit, teshave
dhe vendit ku do të falet. Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue
selem) thotë: “All-llahu nuk e pranon nam azin e atij që nuk
është i pastër.”24
Vërejtje 1: Moskujdesja gjatë pastrimit pas kryerjes së
nevojës, duke ngelur papastërtia në trup a në rroba,
shkakton që namazi të mos jetë i vlefshëm. Po ashtu,
moskujdesja gjatë pastrimit pas kryerjes së nevojës është një
prej shkaqeve të dënimit të njeriut në varr. Pejgamberi (salAll-
llahu alejhi ue selem), duke kaluar pranë dy varreve, ka thënë:
“Me të vërtetë këta të dy po ndëshkohen, por nuk po
21
Të mos jetë psiqikisht i sëmurë.
22
23
Transmeton Ibn Maxhe dhe Ebu Davudi, hadithi është sahih.
24
Transmeton Nesaiu, hadithi është sahih.

26
ndëshkohen për shkak të gjërave të pam undshm e; njëri prej
tyre është m arrë m e përgojim , ndërsa tjetri nuk është
fshehur nga njerëzit kur ka kryer nevojën e vogël.”25
Vërejtje 3: Po ashtu, disa njerëz, kur zgjohen prej gjumit,
zgjohen xhunub26 dhe shohin se koha e namazit është
ngushtuar. Duke u frikësuar se mos po u kalon namazi,
marrin abdest dhe falen duke mos marrë gusël.27 Kjo është
gabim, sepse abdesti nuk e largon papastërtinë e
xhunubllëkut. Është e patjetërsueshme që ky person të lahet,
kurse në mungesë të ujit duhet të marrë tejemmum dhe të
falet.
3. Mbulim i i avretit. All-llahu (xhele shanuhu) thotë:
“O Bijtë e Ad em it! Vishni stolitë tua ja (petkun
m ë të m irë dhe të pastër) kur fa leni.”(El-A’raf, 31)
25
Transmeton Buhariu.
26
Dalja e spermës, qoftë me marrëdhënie seksuale, qoftë vetvetiu.
27
Larja e tërë trupit.
Vërejtje 2: Disa prej të sëmurëve dhe njerëzve të moshuar
e lënë namazin për arsye se nuk kanë mundësi ta mbajnë ab-
destin, për shkak të nevojës së vogël dhe gazrave. Ky është
një gabim i madh, sepse namazi është farz (obligim) për çdo
musliman, të rritur dhe të mençur, derisa të vdesë. I sëmuri
ose i moshuari i tillë duhet që para namazit t´ i lajë ato pjesë
që i ka prekur ndytësira dhe të fillojë të falet. Nëse i ndodh
kjo gjë gjatë namazit, atëherë ai në këtë rast nuk e ndërpren
namazin, por e përfundon atë. Mirëpo obligohet që para çdo
namazi t´ i pastrojë ato vende a rroba në të cilat ka ndytësirë
dhe le të marrë abdest e pastaj të falet.

27
Avreti te meshkujt është prej kërthizës deri te gjunjët, kurse
te femrat është i tërë trupi, përveç fytyrës dhe duarve. All-
llahu (xhele shanuhu) thotë:
“Dhe të m os i shfa qin zbukurim et e ty re,
p ërv eç a sa j që është e d ukshm e.”(En-Nur, 31)
Bin Bazi (All-llahu e mëshiroftë) ka thënë për ajetin “Përv eç
a sa j që është e d ukshm e”, se ato janë duart dhe fytyra.
4. Hyrja e kohës së nam azit, po ashtu, është prej
kushteve për faljen e namazit dhe nuk lejohet të falet namazi
para se të hyjë koha e tij. All-llahu (xhele shanuhu) thotë:
“Vërtetë, na m a zi u është bërë d ety rim
besim ta rëv e në kohë të p ërca ktua r.” (En-Nisa,
103)
d.m.th. në kohë të caktuar, me përjashtim të rastit kur
personi është musafir dhe i bashkon dy namaze. Atëherë i
lejohet ta falë namazin para kohës, d.m.th. e fal ikindinë në
kohën e drekës, ose jacinë në kohën e akshamit.
5. Drejtim i kah Kibla28 është kusht për plotësimin e
namazit. All-llahu (xhele shanuhu) thotë:
“Kështu p ra , ktheje fy ty rën tënd e në d rejtim të
Mesxhid il-Ha ra m it (Xham isë së Shenjtë në
Mekke).”(El-Bekare, 144)
6. Një prej kushteve të nam azit është edhe nijeti për
faljen e nam azit të caktuar, sepse Pejgamberi (salAll-llahu
28
Qabeja – në Mekke.
Vërejtje: Gruaja e mbuluar me nikab (ferexhe), nëse
frikësohet se në atë vend ku do të falet kalojnë njerëz apo e
shohin njerëzit, atëherë është e obliguar që mos ta heqë
nikabin (ferexhenë).

28
alejhi ue selem) ka thënë: “Me të vërtetë veprat shpërblehen
sipas qëllim eve.”29
Vërejtje: Nijeti bëhet me zemër, kurse shqiptimi i nijetit
me gojë është bidat (risi në fe). Në lidhje me këtë, Ibn
Kajjimi ka thënë se i Dërguari (salAll-llahu alejhi ue selem) nuk e
ka bërë asnjëherë nijetin me gojë, kurse ajo që bëjnë disa nga
njerëzit sot (shqiptimin e nijetit me gojë) është bidat. Ne nuk
kemi të drejtë të bëjmë diçka që nuk e ka bërë Pejgamberi
(salAll-llahu alejhi ue selem), sepse Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue
selem) ka thënë: “Faluni ashtu si m ë keni parë m ua duke u
falur.” Nuk ka ndonjë hadith sahih30 apo daif31 që tregon se
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) apo sahabët e kanë bërë
një gjë të tillë.
Form a e nam azit
Pasi plotëson kushtet e për-
mendura, bën nijetin me ze-
mër, siç e cekëm, pastaj:
Së Pari: Ngre duart në lartë-
sinë e supeve ose të veshëve
dhe thua: All-llahu Ekber
(All-llahu është më i Madhi)
duke shikuar vendin ku do të
besh sexhde (shih foton nr.1).
29
Transmeton Buhariu.
30
I vërtetë.
31
I dobët.
foto nr. 1

29
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk plotësohet
nam azi i ndokujt përderisa të m arrë abdest ashtu si duhet e
pastaj të thotë: “All-llahu Ekber.””32
Po ashtu, transmetohet se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem)
disa herë i ngrente duart deri në lartësinë e supeve e disa
herë në lartësinë e veshëve.33
Së Dyti: Vendos dorën e djathtë mbi dorën e majtë dhe i
vendos kështu duart në gjoks, sikurse transmetohet se i Dër-
guari (salAll-llahu alejhi ue selem) kaloi pranë një njeriu që falej
dhe e pa se kishte vënë dorën e majtë mbi dorën e djathtë. Ia
zgjidhi duart dhe ia vendosi dorën e djathtë mbi dorën e
majtë. Transmetohet nga Tavusi se Pejgamberi (salAll-llahu
alejhi ue selem) e ka vendosur dorën e djathtë mbi dorën e
majtë dhe të dyja në gjoks.34
Për lidhjen e duarve ekzistojnë dy mundësi:
1. Vendoset shuplaka e djathtë mbi shuplakën e majtë (shih
foton nr.2) ose
2. Kapet dora e majtë me dorën e djathtë (shih foton nr.3).
32
Transmeton Taberaniu, hadithi është sahih.
33
Transmeton Buhariu, Nesaiu dhe Ebu Davudi.
34
foto nr. 2 foto nr. 3

30
Së Treti: Pastaj thua njërën prej këtyre duave:
“Subhaneke All-llahum m e ve biham dike ve
tebarekesm uke ve teala xhedduke ve la ilahe
gajruke”
(I Lartësuar qofsh, o Zoti im , dhe për Ty është falënderim i, i
Lartësuar qoftë Em ri Yt dhe e Lartësuar qoftë Madhështia
Jote, s’ka të adhuruar tjetër përveç Teje.) (Tirm idhiu, Ibn
Maxhe) Ose:
“All-llahum m e ba’id bejni ve bejne hatajaje kem a
ba’adte bejnel-m eshriki vel-m agrib, All-llahum m e
nekkini m in hatajaje kem a junekka eth-thevbul-
ebjedu m ined-denesi, All-llahum m e igsilni m in
hatajaje bil m ai veth-thelxhi vel-beredi.”
(O Zoti im , m ë largo m ua nga m ëkatet e m ia, ashtu siç e ke
larguar Lindjen nga Perëndim i. O Zoti im , m ë pastro m ua
prej m ëkateve të m ia, ashtu siç pastrohet rroba e bardhë
nga njollat. O Zoti im , m ë pastro prej m ëkateve të m ia m e
ujë, borë dhe breshër.)35
Së Katërti: Thua suren El-Fatiha, duke u argumentuar me
atë se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk ka
nam az kush nuk lexon suren El-Fatiha.”36
Po ashtu, transmetohet se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem)
ka thënë: “Kush fal nam az dhe nuk e lexon suren El-Fatiha,
ai nam az është i m angët, ai nam az është i m angët, ai
nam az është i m angët, jo i plotë.”37
35
36
37
Transmeton Muslimi.

31
E’udhu bil-lahi m inesh-shejtanir-raxhim
Bism il-lahir-Rahm anir-Rahim .
El-ham du lil-lahi rabbil alem in
Er-rahm anir-rahim
Maliki jeum id-din
Ijjake na’budu ue ijjake nesta’in
Ihdinas-siratal m ustekim
Siratal-ledhine en’am te alejhim
Gajril m agdubi alejhim ue led-dal-lin.
(Am in)
Pas leximit të sures El-Fatiha duhet thënë “Am in”, pa zë në
namazet kur imami lexon pa zë dhe me zë në namazet kur
imami lexon me zë, siç transmetohet nga Ebu Hurejra, se
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur të thotë
im am i: “Gajril m agdubi alejhim ue led-dal-lin” thoni
“Am in.””
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) thotë: “Kur të thotë
dikush prej jush Am in, edhe m elekët në qiell thonë Am in, e
nëse thënia e ndonjërit prej jush përputhet m e thënien e
m elekëve, i falen m ëkatet që ka bërë m ë parë.”38
Në një hadith tjetër qëndron: “Thoni am in, ju do All-
llahu.”39
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Çifutët nuk ua
kanë zili në asnjë send, siç ua kanë zili në selam in
(përshëndetjen islam e) dhe në thënien Am in pas im am it.”40
Në vazhdim, lexon atë që e di më së miri nga Kur’ani.
38
Transmeton Buhariu, Muslimi, Nesaiu dhe Daremiu.
39
Transmeton Muslimi dhe Ebu Avvane.
40
Transmeton Buhariu.

32
Vërejtje: Në namazet ku imami e lexon Fatihan pa zë, jemi
të obliguar që edhe ne ta lexojmë atë, sepse Pejgamberi
(salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk ka nam az kush nuk e
lexon suren El-Fatiha”41, kurse në namazet ku imami e lexon
Fatihan me zë nuk jemi të obliguar ta lexojmë, por jemi të
obliguar ta dëgjojmë imamin duke lexuar.
Së Pesti: Pastaj, duke thënë “All-llahu Ekber”, dhe njëko-
hësisht duke i ngritur duart në lartësinë e supeve ose të
veshëve (shih foton nr.1), shkon (përkulesh) në ruku.
Transmetohet se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem), pasi
mbaronte leximin, heshte pak, pastaj ngrente duart duke
marrë tekbir dhe shkonte në ruku.42
Forma e rukusë: Rukuja është për-
kulja e njeriut duke e drejtuar
shpinën dhe duke i kapur gjunjët
me dy duart e tij, duke i patur
gishtat e hapur dhe duke shikuar
vendin e sexhdes (shih foton nr.4).
Transmetohet se Pejgamberi (salAll-
llahu alejhi ue selem) i vendoste pë-
llëmbët e duarve në gjunjë, “aq
mirë i vendoste mbi gjunjë, thua i
kishte kapur ato.”43
Në këtë gjendje thua: “Subhane Rabbijel ‘Adhim ” (tri
herë), (Qoftë i pastër nga të gjitha të m etat Zoti i
Madhëruar).44
41
42
Transmeton Ebu Davudi.
43
Transmeton Buhariu.
44
Transmeton Ebu Davudi, Ahmedi, Ibn Maxhe, Darekutniu, hadithi është
sahih.
foto nr. 4

33
Ose thua këtë dua: “Subha neke All-lla hum m e
Ra bbena ue biha m d ike, All-lla hum m e gfirli”, (I
Lartësuar qofsh, o Allah, Zoti ynë, Ty të takon falënderim i;
O Allah, m ë fal m ua).45
Dhe, po ashtu, jemi të obliguar që rukunë ta bëjmë me
rehati, në mënyrë që t´ u japim mundësi të gjitha pjesëve të
trupit të pushojnë gjatë rukusë.
Disa gabim e gjatë rukusë:
1. Mosmarrja tekbir duke i ngritur duart para shkuarjes në
ruku.
45
Transmeton Buhariu.
foto nr. 6
foto nr. 5
2. Mosdrejtimi i shpinës gjatë rukusë, nëse muslimani ka
mundësi ta drejtojë atë (shih fotot nr. 5-6).

34
Së Gjashti: Duke
thënë “Sem iAll-
llahu lim en
ham ideh”, (All-
llahu e dëgjon atë që
e falënderon Atë)46, çohesh nga rukuja
njëkohësisht duke i ngritur duart deri te supet,
tamam sikur merr tekbir (shih foton nr.1), dhe thua:
“Rabbena ue lekel ham d”, (Zoti ynë, Ty të takon
falënderim i), apo thua: “Rabbena ve lekel ham d,
ham den kethiren tajjiben m ubareken fihi”, (Zoti ynë,
Ty të takon falënderim i, falënderim i i shum të, në të cilin
është m irësia dhe bekim i).47
Gjithashtu, je i obliguar që të mos ngutesh në këtë gjendje,
por që të gjitha pjesët e trupit të pushojnë gjatë qëndrimit në
këmbë.
Së Shtati: Duke thënë: “All-llahu Ekber” shkon në
sexhde duke i lëshuar së pari duart, e pastaj gjunjët, siç
46
Transmeton Buhariu.
47
Transmeton Buhariu.
4. Kapja e gjunjëve duke i bashkuar
gishtat e jo duke i hapur ato (shih
foton nr.9).
foto nr. 9
3. Ulja e kokës apo shikimi drejt gjatë rukusë (shih fotot nr. 7-

35
transmetohet nga Enesi, se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue
selem) ka thënë: “Kur dikush prej jush bën sexhde, le të m os
ulet siç ulet deveja, por le t’i lëshojë duart para këm bëve.”48
Duart ngriten në lartësinë e veshëve apo në lartësinë e kra-
harorit (shih fotot nr. 10-11).
Në këtë gjendje thuhet njëra prej këtyre duave (lutjeve):
“Subhane Rabbijel a’la” (tri herë), (I Madhërishëm qoftë
Zoti im i Lartë)49, ose kjo dua: “Subhaneke All-
llahum m e Rabbena ue biham dike, All-llahum m e-
gfirli”, (I Madhërishëm qofsh, o Allah, Zoti ynë, Ty të takon
falënderim i; O Allah, m ë fal m ua).50
Jemi të obliguar që sexhden ta bëjmë me shtatë pjesë të
trupit, siç ka ardhur në hadithin ku Pejgamberi (salAll-llahu
alejhi ue selem) thotë: “Jam urdhëruar të bëj sexhde m e shtatë
pjesë: të bëj sexhde m e ball”, dhe tregoi me dorën e tij drejt
hundës, “m e dy duart, m e dy gjunjtë, m e pjesët e këm bëve
(d.m .th. gishtat e këm bëve) dhe jam urdhëruar që m os t’i
m bledh (tërheq) rrobat dhe flokët.”51
Disa gabim e gjatë sexhdes:
48
Transmeton Ebu Davudi dhe Nesaiu, hadithi është sahih.
49
50
Transmeton Buhariu.
51
1. Ngritja e hundës nga
sexhdja, duke bërë sexhde
vetëm me ballë (shih foton
nr.12).

36
2. Ngritja e njërës këmbë gjatë sexhdes, ose
vendosja e njërës këmbë mbi tjetrën (shih fotot nr. 13-14).
3. Mbështetja e barkut
mbi këmbë, ose mbështetja e duarve mbi
këmbë (shih fotot nr. 15-
16).
4. Shtrirja e duarve përtokë (shih foton nr.17), sepse
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur të shkosh
në sexhde, lëshoji shuplakat e duarve dhe ngre bërrylat.”
Dhe thotë: “Drejtohuni në sexhde dhe m os i lëshoni bërrylat
përtokë, siç i lëshon qeni.”52
52
Transmeton Buhariu, Muslimi, Ebu Davudi, Ahmedi dhe Ebu Avvane.
foto nr. 12

37
Së Teti: Pastaj, duke thënë: “All-llahu Ekber”, ulesh mbi
këmbën e majtë, ndërsa gishtat e këmbës së djathtë janë
kthyer në drejtim të Kiblës (shih foton nr.18).
Në këtë gjendje, duke qëndruar ulur, thua: “Rabbi-gfir li,
Rabbi-gfir li” (O Zoti im , m ë fal m ua; O Zoti im , m ë fal
m ua)53, ose thua këtë dua: “All-llahum m e-gfir li, ver-
ham ni, ve-hdini, vexh-burni, ve afini, ver-zukni,
ver-f’ani” (O Zoti im , m ë fal m ua, m ë m ëshiro m ua, m ë
udhëzo m ua, m ë forco m ua (në këtë fe), m ë jep shëndet, m ë
jep furnizim ).54
Sexhden e dytë e bën njësoj si të parën dhe pas saj ulesh për
të bërë uljen e pushimit. Pastaj çohesh duke i bërë duart
grusht dhe duke u mbështetur me duar në tokë, siç
transmetohet se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) gjatë
ngritjes i bënte duart grusht dhe mbështetej në to.55
Rekati i dytë falet njësoj sikurse i pari, vetëm se nuk këndon
duanë që këndove në fillim të rekatit të parë, e ajo është:
“Subha neke All-lla hum m e v e biha m d ike v e
teba rekesm uke v e tea la xhed d uke v e la ila he
53
Transmeton Ebu Davudi.
54
Transmeton Buhariu, Muslimi.
55
Transmeton Ebu Is’hak El-Harbi.
foto nr. 17
foto nr. 18

38
ga jruke”, por fillon menjëherë me suren El-Fatiha dhe pas
saj lexon çka di tjetër prej Kur’anit, pastaj bën rukunë,
drejtohesh nga rukuja, i bën dy sexhde dhe në fund ulesh në
uljen e fundit.
Së Nënti: Pasi e përfundon rekatin e fundit të namazit,
ulesh në uljen e fundit dhe thua këto dua duke e lëvizur
gishtin tregues, ose duke e mbajtur të ngritur, siç
transmetohet se: “Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem )
vendoste dorën e m ajtë m bi gjurin e m ajtë, kurse gishtat e
dorës së djathtë i m blidhte dhe m e gishtin tregues tregonte
drejt Kiblës, duke hedhur shikim in drejt tij (gishtit
tregues).”56 Dhe duke e shikuar
atë, thua (shih foton nr.19):
“Et- tehijjatu lil-lahi ues-salavatu
vet-tajjibatu, es-selam u alejke ejjuhen-nebijju ue
rahm etull-llahi ue berekatuhu es-selam u alejna ue
ala ibadil-lahis-salihin
Eshhedu en la ilahe ila-ll-llah ue eshhedu enne
Muham m eden abduhu ue resuluhu.”
“All-llahum m e sal-li ‘ala Muham m edin ue ala ali
Muham m ed, kem a sal-lejte ‘ala Ibrahim e ue ala ali
Ibrahim , inneke ham idun m exhid;
56
Transmeton Ebu Davudi, Ibn Maxhe me sened të vërtetë.
foto nr. 19

39
All-llahum m e barik ‘ala Muham m edin ue ala ali
Muham m ed, kem a barekte ‘ala Ibrahim e ue ala ali
Ibrahim , inneke ham idun m exhid”.
Pastaj thua njërën prej këtyre duave:
“All-llahum m e Rabbena atina fid-dunja hasaneten
ue fil-ahireti hasaneten ue kina adhaben-nar.
Rabbena-gfir li ue li validejje ue lil-m u’m inine
jeum e jekum ul-hisab”, ose thua këtë dua: “All-
llahum m e inni e’udhu bike m in adhabil-kabr, ue
e’udhu bike m in fitnetil-m esihid-dexhxhal, ue
e’udhu bike m in fitnetil-m ahja vel-m em at. All-
llahum m e inni e’udhu bike m inel m e’them i vel-
m agrem .”
Namazi përfundon me dhënien e selamit, duke e kthyer
kokën së pari në të djathtë duke thënë: “Es-Selam u
‘alejkum ue Rahm etullah”, ose thua “Es-Selam u
‘alejkum ue Rahm etullahi ue Berekatuhu”, pastaj në
të majtë duke thënë: “Es-Selam u ‘alejkum ue
Rahm etullah.”
Teshehudi i parë (në namazet me tre apo katër rekate) bëhet
duke u ulur në këmbën e majtë, ndërsa gishtat e këmbës së
djathtë janë të kthyera në drejtim të Kiblës, siç e cekëm më
parë (shih foton nr.18), dhe prej duave lexohet Et-tehijati
dhe Salavatet. Dhe duke thënë “All-llahu Ekber”, çohemi
për të falur rekatin e tretë dhe, posa të çohemi në këmbë,
duhet t´ i ngrejmë duart në lartësinë e supeve, sikurse në
tekbirin fillestar (shih foton nr.1) dhe i lidhim duart në gjoks.
Vërejtje: Nëse namazi ka tre ose katër rekate, atëherë ai
namaz përmban dy teshehude (qëndrimi ulur në namaz
duke thënë duatë e lartpërmendura), por nëse namazi ka dy
rekate, atëherë ai përmban vetëm një teshehud.

40
Teshehudi i dytë bëhet duke u ulur në tokë e jo në këmbën e
majtë, sikurse në uljen e parë, kurse këmbën e djathtë e ven-
dosim në mënyrë që gishtat të jenë të kthyera kah Kibla, apo
duke e shtrirë edhe këmbën e djathtë (shih fotot nr. 20-21).
Pastaj, prej duave lexojmë:
Et-tehijatin, Salavatet dhe ndonjë nga duatë që cekëm më
herët dhe e përfundojmë namazin me selam.
Disa
gabi
m e
gjatë
faljes së nam azit:
1. Mosshqiptim i m e gojë i sureve, i ajeteve apo i
duave, si p.sh. leximi i Fatihas apo leximi i Et-tehijatit apo
Salavateve duke mos e nxjerrë asnjë zë, por vetëm duke i
thënë ato me mendje dhe zemër.
2. Shpejtim i në nam az, saqë ndryshohet edhe
kuptim i i atyre ajeteve apo duave që thuhen, si p.sh.
gjatë leximit të Fatihas apo gjatë thënies së “Subhane
Rabbijel-a’la” etj. I Dërguari (salAll-llahu alejhi ue selem) kur e
ka parë një njeri duke shpejtuar në namaz dhe duke mos i
plotësuar të gjitha kushtet e namazit me qetësi dhe rehati, e
Vërejtje: Mënyra e faljes së namazit nuk ka dallim
ndërmjet burrave dhe grave, sepse nuk ka asnjë argument që
tregon se forma e namazit te meshkujt dallon nga forma e
namazit te femrat.

41
ka urdhëruar atë që ta përsërisë namazin, duke i thënë:
“Kthehu dhe falu, se nuk je falur!”57
Duhet t’i frikësohemi All-llahut (xhele shanuhu) duke i
shqiptuar mirë fjalët dhe duke mos u ngutur në namaz,
sepse namazi bëhet i pavlefshëm.
3. Falja e nam azit duke e pasur shpatullën e
zbuluar, edhe pse shpatulla nuk është avret te
m eshkujt, por transmetohet se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi
ue selem) ka thënë: “Mos të falet asnjëri prej jush m e një petk
në të cilën është shpatulla e zbuluar.”58
4 . Kalim i para atij i cili është duke falur nam az,
sepse transmetohet nga Ebu Nadri se Pejgamberi (salAll-llahu
alejhi ue selem) ka thënë: “Sikur ta kishte ditur ai që kalon
para falësit të nam azit se çfarë m ëkati është duke bërë, do
të ishte m ë m irë të priste dyzet ...59, para se të kalojë para
tij.”60
Ështe gabim edhe për atë që është duke u falur që ta lejojë
atë person të kalojë para tij, sepse transmetohet se
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nëse ndonjëri
prej jush është duke u falur, pasi e ka m arrë sutren, e
ndokush dëshiron që të kalojë para tij, le ta ndalojë atë, e në
qoftë se refuzon (të ndalet), atëherë ta luftojë atë, se m e të
vërtetë shejtani është m e të.”61
5. Mosshikim i në vendin e sexhdes gjatë nam azit,
duke shikuar anash apo lart, pa nevojë.
57
58
59
Ebu Nadri thotë se nuk e di se Busr ibn Seidi a ka thënë dyzet ditë, dyzet
muaj apo dyzet vjet.
60
Transmeton Buhariu.
61 Transmeton Buhariu dhe Muslimi.

42
6. Shpejtim i në nam az, duke shkuar në ruku apo në
sexhde para imamit (nëse falemi me imam). Dije, vëlla i
dashur, se shkuarja në ruku apo në sexhde para imamit
është shkak për prishjen e namazit, nëse këtë e bën me
qëllim.
7. Bërja e dhikrit pas nam azit m e xhem at, duke
filluar m uezini apo im am i i pari, kurse xhem ati pas
tij. Kjo është bidat (risi në fe), sepse nuk ka ndonjë
argument që tregon se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem)
apo shokët e tij e kanë bërë një gjë të këtillë dhe ne nuk kemi
të drejtë të bëjmë një gjë të cilën nuk e ka bërë Pejgamberi
(salAll-llahu alejhi ue selem).
Tabela e Rekateve
Rekate
Namazi
Sunnet Farz Sunnet Vitri
Sabahu 2 2
Dreka 4 4 2
Ikindia (4) 4
Aksham i 3 2
Jacia 4 2 1 ose 3

43
Pyetje dhe përgjigje në lidhje m e
sutren
P:1 Ç’është sutreja?
P: Diçka që njeriu vendos para vetes kur fal namazin, si
pengesë në mes tij dhe atyre që kalojnë para tij.
P:2 Cili është vendim i i Sheriatit në lidhje m e sutren?
P: Është obligative dhe ai që e mohon ka bërë mëkat. Kjo ba-
zohet në thënien e të Dërguarit (salAll-llahu alejhi ue selem): “Kur
ndonjëri prej jush dëshiron të falet, atëherë le të falet pas
sutres (d.m .th.: të ketë sutre para tij) dhe le t’i afrohet afër
asaj.”62
Dhe thënia e tij: “Mos u falni, veçse duke pasur sutre para
jush.”63
Gjithashtu: “Kur ndonjëri prej jush dëshiron të falet, le të
vendosë sutre para tij dhe le t’i afrohet afër asaj, sepse m e
të vërtetë i keqi (Shejtani) kalon para tij.”64
Dhe: “Le të vendosë secili prej jush diçka të ngjashm e m e
pjesën e prapm e të shalës së devesë (para tij), pastaj le të
falet.”65
P:3 A është i lejuar qëndrim i larg saj (sutres)?
P: Jo! Dhe kushdo që qëndron më shumë se tre bërryla66
larg saj, ai ka bërë mëkat dhe në këtë mënyrë i ka
mundësuar shejtanit (të mallkuar) t´ ia prishë namazin. Kjo
62
Transmeton Ebu Davudi, Ibn Maxhe dhe Ibn Hibbani, mes të tjerëve, dhe
isnedi (zinxhiri i transmetuesve) është sahih.
63
Transmeton Muslimi.
64
Transmeton Ibn Huzejme.
65
Transmeton Ibn Xharudi.
66
Rreth 3 x 45 cm.

44
është e qartë nga hadithi i të Dërguarit të All-llahut (salAll-
llahu alejhi ue selem): “Dhe le t’i afrohet afër asaj (sutres), dhe
m os të lejojë që shejtani t´ ia prishë nam azin.”67
Dhe hadithi: “Dhe le t’i afrohet afër asaj (sutres), sepse m e
të vërtetë shejtani kalon m es tij dhe asaj (sutres).”68
Dhe hadithi: “Dhe le t’i afrohet afër asaj (sutres), sepse m e
të vërtetë shejtani kalon para tij.”69
Dhe është thënë në hadith se: “Largësia ndërm jet vendit ku
falej i Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem ) dhe m urit
ishte sa shtegu i kalim it të një deleje.”70
Po ashtu, në një hadith tjetër, thuhet: “Kur i Dërguari i All-
llahut (salAll-llahu alejhi ue selem ) hyri në Qabe, m ori një
distancë prej tre bërrylash m es tij dhe m urit, pastaj u fal.”71
P:4 Cila është lartësia m inim ale e sutres?
P: Ajo është lartësia e një bërryli72 mbi vendin e faljes, sepse
kjo është përafësisht lartësia e pjesës së prapme të shalës së
devesë. Sa i përket gjerësisë së saj, nuk ka ndonjë gjerësi të
caktuar. Njeriu mund të përdorë edhe një send të hollë, siç
është shigjeta apo shtiza. Mirëpo, nuk është e lejuar,
sidoqoftë, që sutreja të jetë më e ulët se lartësia e pjesës së
prapme të shalës së devesë. Në anën tjetër, në qoftë se njeriu
nuk mund të gjejë askund send të këtillë, atëherë mund të
përdorë një send të çfarëdo lartësie. Si argument për këtë
merret ajeti kur´ anor:
67
Transmeton Ahmedi, Ebu Davudi, Ibn Huzejme, Ibn Hibbani, Hakimi, dhe
të tjerë.
68
Transmeton Ibn Hibbani.
69
70
71
Transmeton Buhariu.
72
Rreth 45 cm.

45
“Dhe kini frikë All-llahun sa të m undeni.” (Et-
Tegabun, 16)
Dhe nga hadithi i të Dërguarit të All-llahut (salAll-llahu alejhi ue
selem): “Në qoftë se ju urdhëroj të bëni diçka, atëherë bëni
nga ajo aq sa të keni m undësi.”73
I Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kur
ndonjëri prej jush vendos diçka të ngjashm e m e m adhësinë
e pjesës së prapm e të shalës së devesë dhe pastaj falet,
atëherë m os të m ërzitet se a do të kalojë dikush para saj.”74
Gjatë betejës së Tebukut, i Dërguari i All-llahut (salAll-llahu
alejhi ue selem) është pyetur në lidhje me sutren e atij që
dëshiron të falet. Ai tha: “Sikurse pjesa e prapm e e shalës së
devesë.”75
Ai (alejhi selam), gjithashtu ka thënë: “Kur keni diçka të
ngjashm e m e m adhësinë e shalës së devesë, m es tij dhe
shtegkalim it, atëherë kushdo që kalon para jush nuk ju
dëm ton (d.m .th. nuk jua prish nam azin).”76
...si edhe hadithe tjera, të cilat do t´ i përmendim më vonë.
Gjithashtu, i Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) ka
falur namazin edhe para shigjetës, e ndonjëherë edhe para
harkut, si sutre.77
Pra, nuk është gjerësia e sutres ajo që duhet pasur parasysh,
sikurse e cekëm më lartë.
P:5 A ka prej atyre që nuk janë të obliguar të kenë sutre
para tyre gjatë nam azit?
73
Transmeton Muslimi.
74
Transmeton Muslimi.
75
Transmeton Muslimi.
76
Transmeton Muslimi.
77
Transmeton Muslimi.

46
P: Po, vetëm ata të cilët falen pas imamit (me xhemat). Ne
vijmë deri te ky përfundim sepse, kur u fal me xhemat i
Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) vendosi sutren
para tij dhe asnjëri prapa tij (nga xhemati) nuk veproi
kështu.78
P:6 Cilat janë llojet e sutres?
P: Çdo gjë që ka lartësinë e një bërryli. Siç thotë i Dërguari i
All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem): “Ngjashëm m e
(m adhësinë) pjesën e prapm e të shalës së devesë.”
Nga hadithe të shumta autentike është transmetuar se i Dër-
guari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) ka falur namazin
duke pasur si sutre murin, shigjetën, shtizën, shkopin,
devenë, drurin, shtratin, në të cilin po flinte gruaja e tij, si
dhe murin e dhomës. Sidoqoftë, nuk është i lejuar namazi
duke pasur përpara varrezat. Sikurse bën të qartë hadithi i
mëposhtëm, ku i Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem)
ndalon nga një gjë e tillë dhe thotë: “Mos u falni duke pasur
varrezat përpara jush, e as m os u ulni m bi to.”79
Gjithashtu, nuk është i pëlqyer namazi para gjërave që e tër-
heqin vëmendjen, sepse i Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi
ue selem) i tha Ajshes (All-llahu e mëshiroftë): “Largoje perden! -
sepse m e të vërtetë fotografitë e saj m ë paraqiten në
nam az.”80
P:7 A është sutreja obligative (vaxhib) në Mekke, apo jo?
P: Sutreja është obligative (vaxhib) në Mekke, si në vendet e
tjera. Nuk ka ndonjë argument që dëshmon se ka ndonjë
dallim mes Mekkes dhe vendeve të tjera. I Dërguari i All-
llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) vendosi një shtizë para tij në
78
Sikurse transmetohet në shumë hadithe të dy Sahihëve.
79
Transmeton Muslimi.
80
Transmeton Buhariu.

47
një vend të Mekkes81 dhe pastaj fali namazin e drekës dhe të
ikindisë.82 Gjjithashtu, kur hynte në Qabe, ai përdorte murin
e saj si sutre. Kur bëri tavaf rreth Qabes, ai vendosi Mekamin
(vend-ndaljen) e Ibrahimit (alejhi selam) mes tij dhe saj, pastaj
fali namazin.83 Kështu vepruan edhe sahabët pas tij (alejhi
selam).
P:8 Cili është gjykim i (hukm i) i kalim it para një personi që
është duke u falur?
P: Kalimi para një personi që është duke u falur numërohet
ndër mëkatet e mëdha, bërësit të të cilit i kanoset dënimi me
zjarr të Xhehennemit. Ky hukm (gjykim) aplikohet atëherë
kur njeriu kalon në mes të njeriut që falet dhe sutres së tij,
ose kalon në një largësi më të vogël se tre bërryla prej njeriut
që falet, pa sutre përpara. Sepse, largësia e tre bërrylave
është distanca më e madhe që mund të merret si sutre.
Argument për këtë është hadithi i të Dërguarit (salAll-llahu
alejhi ue selem): “Po të dinte ai që kalon para atij që falet
përm asën e m ëkatit që ka bërë, ai m ë parë do të priste
(dyzet ditë, m uaj apo vjet) sesa të kalonte para tij.”84
P:9 A është dikush i veçuar nga ky gjykim (hukm )?
P: Po, ai i cili kalon para safeve (radhëve) të atyre që falen
me xhemat është i veçuar, sepse është transmetuar se Ibn
Abasi (All-llahu e mëshiroftë) ka thënë: “Fadli dhe unë erdhëm
duke kalëruar m bi gom ar fem ër, derisa i Dërguari i All-
llahut (salAll-llahu alejhi ue selem ) ishte në Arafat, kështu që ne
kaluam para disa safeve (rreshtave), pastaj zbritëm dhe
lam ë gom arin të kullosë. Ne pastaj iu bashkangjitëm
nam azit m e të Dërguarin (salAll-llahu alejhi ue selem ) dhe i
81
E njohur si El-Bat'ha.
82
Transmeton Buhariu.
83
Transmeton Muslimi.
84
Transmeton Buhariu.

48
Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem ) nuk na tha
asgjë (në lidhje m e këtë).”85
Në një transmetim tjetër thuhet se, gomari femër kaloi para
një pjese të safit të parë. Abdullah ibn Amri ka thënë: “Ne
pushonim m e të Dërguarin (salAll-llahu alejhi ue selem ) te Thani-
atu (vendkalim m alor) të Adhahirit. Erdhi koha e nam azit
dhe ai fali nam azin para një m uri, i cili ishte në drejtim të
Qabes, dhe ne ishim pas tij. Pastaj erdhi një kafshë dhe
provoi të kalojë para tij. Ai vazhdoi ta pengojë atë, derisa
barku i tij u m bështet në m ur dhe kafsha kaloi pas tij.”86
P:10 Ç’duhet të bëjë njeriu, nëse gjatë faljes dikush kalon
para tij?
P: Në qoftë se dikush provon të kalojë para atij që falet, ai
duhet ta pengojë atë. Në qoftë se këmbëngul, atëherë duhet
shtyrë, në qoftë se ende nuk ndalet, atëherë ai duhet luftuar
pa armë. Nëse, me rast të luftimit të tij për ta penguar nga
kalimi, ai vdes (aksidentalisht), atëherë nuk ka bërë mëkat ai
i cili i ka shkaktuar vdekjen dhe as nuk gjykohet, as nuk
bëhet shpagimi i gjakut, e as kërkohet përgjegjësi nga ai. Kjo
është kështu, edhe nëse personi që falet ka sutre para tij apo
jo. Në qoftë se këta nuk pajtohen me njëri-tjetrin, çështja
paraqitet para gjyqit. Kjo, sepse personi që kalon me qëllim
para atij që falet është i nxitur nga e keqja (nga shejtani).
Argument për këtë është hadithi i të Dërguarit (salAll-llahu
alejhi ue selem): “Kur ndonjëri prej jush falet, m os të lejojë që
dikush të kalojë para tij. Nëse dikush këm bëngul (të kalojë),
luftojeni atë, sepse atë m e të vërtetë e ka kapluar
shejtani.”87
85
Transmeton Buhariu, Muslimi, Humejdi e të tjerë.
86
Transmeton Ahmedi, Ebu Davudi.
87
Transmeton Muslimi.

49
Ebu Salihu ka thënë: “E kam parë Ebu Seidin (El-Hudri),
ditën e xhuma, duke u falur para një sendi, të cilin e kishte
marrë për sutre. Një i ri nga fisi Beni Ebi Mu´ ait deshi të
kalojë para tij, kështu që Ebu Seidi e largoi duke e shtyrë në
gjoks. I riu shikoi përreth, mirëpo nuk pa asnjë vendkalim
tjetër, përveç përpara Ebu Seidit. Kështu që ai provoi përsëri
të kalojë para tij. Ebu Seidi e shtyu edhe më fuqishëm kësaj
radhe. I riu, i mllefosur me Ebu Seidin, shkoi te Mervani për
të ngritur padi kundër tij. Ebu Seidi hyri menjëherë pas tij.
Kur hyri brenda, Mervani e pyeti: “Ç’ke m e djalin e vëllait
tënd, o Ebu Seid?” Ebu Seidi tha: “E kam dëgjuar të
Dërguarin e All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem ) duke thënë:
“Kur ndonjëri prej jush falet, duke pasur sutre si m brojtje
prej njerëzve, dhe dikush provon të kalojë para jush,
atëherë largojeni atë dhe nëse këm bëngul të kalojë, atëherë
luftojeni atë, sepse ai në të vërtetë është i ligu (shejtani).”88
Në një transmetim tjetër: “Shtyje në qafë.”
Në një transmetim tjetër thuhet: “...Provo ta ndalësh, dy
herë, nëse refuzon (nuk ndalet), luftoje atë.”
Në një tjetër: “...Në të vëtetë ke goditur Shejtanin.”89
Kanë ardhur shumë transmetime që nuk e kushtëzojnë
sutren për pengimin nga kalimi.
Në një transmetim tjetër thuhet: “Në të vërtetë shejtani është
me të.”
I Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) e pengoi
shejtanin kur ai deshi t´ ia prish namazin, por gjithashtu
edhe kafshën, kur ajo deshi të kalojë para tij, siç përmendëm
më parë. Prandaj, ai që fal namaz nuk duhet të lejojë të
kalojë asgjë para tij, qoftë e vogël apo e madhe, qoftë njeri
88
Transmeton Buhariu.
89

50
apo diçka tjetër, edhe në qoftë se duhet të lëvizë përpara,
derisa t´ i prekë barku në sutre, sikurse transmetohet në
hadithin autentik të të Dërguarit (salAll-llahu alejhi ue selem), të
cilin e përmendëm më lart. Gjithashtu, nuk ka asnjë dallim
mes Mekkes dhe vendeve të tjera, sa i përket ndalimit të
kalimit para njeriut që është duke u falur. Ibn Omeri (All-llahu
e mëshiroftë) e falte namazin në Qabe dhe nuk lejonte
asnjëherë që dikush t´ i kalojë përpara. Sa i përket atij që
kalon në mes të safeve (radhëve) gjatë namazit me xhemat,
ai është i përjashtuar nga ky hukm (gjykim).
P:11 Pse ndalohet apo sulm ohet njeriu që kalon para atij që
falet?
P: Ai që provon të kalojë para atij që falet, pengohet dhe luf-
tohet, sepse ai zvogëlon sevabet e namazit. Ndonjëherë ai
edhe e prish namazin. Ibn Mesudi ka thënë: “Nëse ndonjëri
prej jush m und ta falë nam azin pa i kaluar dikush përpara,
le të veprojë ashtu, sepse m e të vërtetë ai që kalon para atij
që falet ka m ë pak sevabe sesa ai para të cilit kalohet.”90
Kjo, ceket edhe në hadithin e të Dërguarit (salAll-llahu alejhi ue
selem): “(Nëse) gjendet diçka e ngjashm e m e (lartësinë)
pjesën e prapm e të shalës së devesë para jush, atëherë nuk
ju dëm ton asgjë që kalon para jush (d.m .th. nuk ndikon në
nam az).” Prandaj, njeriu që provon të kalojë, pengohet dhe
luftohet në bazë të urdhërimit në të mirë dhe ndalimit nga e
keqja. Për arsye se, nëse kalon, ai do të bëjë mëkat të madh.
Kështu që duhet ndaluar nga ky veprim.
P:12 Tham ë se m e kalim in e dikujt ndonjëherë prishet
nam azi. Pra, çfarë e prish nam azin?
90
Transmeton Abdur-Rezaku, Ibn Ebi Shejbe.

51
P: Ato që e prishin namazin me rastin e kalimit (para atij që
falet) janë: Shejtani,91 qeni i zi, gomari, femra, e cila ka
arritur moshën e pjekurisë (pubertetit). Argument për këtë
është hadithi i të Dërguarit (salAll-llahu alejhi ue selem) në lidhje
me sutren, ku ai thotë: “Le t’i afrohet afër asaj dhe m os të
lejojë që shejtani t´ ia prishë nam azin.” Dhe nga hadithi ku
thotë: “Me të vërtetë, një xhin i ligë m ë sulm oi m brëm ë,
duke u përpjekur të m a prishë nam azin.”92
Në një transmetim tjetër thotë: “Me të vërtetë Shejtani deshi
të kalojë përpara m eje, andaj e shtrëngova derisa e ndjeva
të ‘ftohtët’e gjuhës së tij në dorën tim e.”93
Pengimi i kalimit të shejtanit bëhet duke u afruar afër sutres,
siç u cek në hadithin më lart. Për të penguar të tjerët
përdoret pengimi apo luftimi dhe vendosja e sutres në
format që i përmendëm më herët. I Dërguari i All-llahut
(salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Gruaja, gom ari dhe qeni,
të gjithë e prishin nam azin (nëse kalojnë para njeriut i cili
është duke u falur) dhe kjo pengohet m e vendosjen e ndonjë
sendi të ngjashëm m e m adhësinë e pjesës së prapm e të
shalës së devesë (përpara jush).”94
Ai gjithashtu ka thënë: “Nam azi prishet nga kalim i i qenit të
zi apo gruas së cilës i vijnë m enstruacionet (d.m .th. gruaja
që ka arritur m oshën e pjekurisë).”95
Transmetohet nga Abdullah ibn Samiti, se Ebu Dherri ka
thënë, se ka thënë i Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue
selem): “Nëse ndonjëri prej jush dëshiron të falet, ai është m e
91
Është e pamundur të dihet nëse ka kaluar shejtani para atij që falet apo jo,
por qëllimi i kësaj është të kihet parasysh se shejtani insiston me ngulm në
pengimin e besimtarit nga namazi dhe nga veprat e mira.
92
Transmeton Muslimi.
93
Transmeton Ahmedi.
94
Transmeton Muslimi.
95
Transmeton Ahmedi dhe Ebu Davudi.

52
të vërtetë i m brojtur nëse përpara tij ka diçka të ngjashm e
në m adhësi m e pjesën e prapm e të shalës së devesë. Nëse
nuk ka diçka të ngjashm e në m adhësi m e pjesën e prapm e
të shalës së devesë përpara tij, sidoqoftë, atëherë kalim i i
gom arit, i gruas ose i qenit të zi m und ta prishë nam azin.”
Unë i thashë: “O Ebu Dherr! Çka e dalloka qenin e zi nga
qeni i kuq apo i verdhë?!” Ai tha: “O djali i vëllait tim ! E
pyeta të Dërguarin e All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem ) ashtu
si m ë pyete ti m ua dhe ai m ë tha: “Qeni i zi është
Shejtani.”96
Në një transmetim tjetër thuhet: “Duhet përsëritur nam azi
në rast të kalim it të gom arit, gruas ose qenit të zi.”97
Kjo nuk vlen, sidoqoftë, nëse këto që përmendëm më lart
gjenden para atij që falet, mirëpo nuk lëvizin para tij. I Dër-
guari i All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem) falej duke pasur
përpara shtratin, në të cilin gjendej e shtrirë Aishja.
Gjithashtu, transmetohet nga Mejmuna, gruaja e të
Dërguarit (alejhi selam): “I Dërguari i All-llahut (salAll-llahu alejhi
ue selem ) falej, derisa unë isha duke fjetur pranë tij, gjatë
periudhave të m ia (m enstruacioneve), dhe kur bënte
sexhde, rrobat e tij m ë preknin.”98
P:13 A është e lejuar prekja apo shtyrja e fem rës gjatë
bërjes së sexhdes, në m ënyrë që sexhdeja të bëhet si duhet?
P: Po. Kjo bazohet në hadithin që transmetohet nga Aishja:
“Nuk është m irë që ju, njerëz, na keni barazuar neve
(grave) m e qentë dhe m e gom erët. S´ ka dyshim se unë e
kam parë të Dërguarin e All-llahut (salAll-llahu alejhi ue selem )
duke u falur, derisa unë isha e shtrirë në m es tij dhe Qabes,
96
Transmeton Muslimi.
97
98
Transmeton Buhariu.

53
dhe kur donte të bënte sexhde, ai m ´ i shtyu këm bët, e unë i
tërhoqa ato.”99
P:14 A ka dallim në m es m ashkullit dhe fem rës (sa i përket
këtyre që përm endëm )?
P: Jo, nuk ka dallim. (Prandaj, të gjitha rregullat vlejnë si
për mashkullin, ashtu edhe për femrën.) Ne marrim këtë
qëndrim për shkak të mungesës së argumenteve që
vërtetojnë të kundërtën.
99
Transmeton Buhariu.

54
XHUMAJA
Vlera e ditës së Xhum a
Xhumaja është një ditë e shenjtë dhe festë për çdo
musliman. Transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAll-llahu anhu),
se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Dita m ë e
m irë në të cilën ka lindur Dielli është dita e xhum asë. Në
këtë ditë është krijuar Adem i (alejhi selam ), në këtë ditë është
futur në xhennet, në këtë ditë është nxjerrë nga xhenneti dhe
nuk do të bëhet kijam eti vetëm se në këtë ditë.”100
Gjithashtu, transmetohet nga Ibn Abasi se e ka dëgjuar Pej-
gamberin (salAll-llahu alejhi ue selem) duke thënë: “Kush i
pluhuros këm bët në rrugën e All-llahut (në shkuarjen në
nam azin e xhum asë), All-llahu do ta ruajë nga zjarri i
Xhehennem it.”101
Ç’duhet të bëhet para nam azit të
Xhum asë?
Pastrim i i trupit apo m arrja gusël është obligim për çdo
m uslim an që shkon për të falur xhum anë
Lidhur me këtë Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë:
“Larja në ditën e xhum a është obligim për çdo
m oshërritur.”102
Veshja e rrobave të pastra dhe parfum osja e trupit para
shkuarjes në xham i për nam azin e xhum asë
100
Transmeton Muslimi.
101
Transmeton Buhariu.
102

55
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Pastrim i në
ditën e xhum a është obligim i çdo m uslim ani dhe atë ditë
duhen veshur rrobat m ë të pastra. Dhe nëse ka parfum , le
të parfum oset prej tij.”103
Shkuarja sa m ë herët në xham i
Transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAll-llahu anhu), se
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Në ditën e
xhum a m elekët qëndrojnë në dyert e çdo xham ie dhe i
regjistrojnë një nga një (personat të cilët shkojnë për ta
falur xhum anë). Kur im am i ngjitet në m inber, ata i m byllin
regjistrat dhe shkojnë të m arrin pjesë në përm endjen e All-
llahut (subhanehu ue teala). Ai që shkon m ë herët në xhum a,
është sikur të ketë therur një deve, pastaj ai pas tij sikur të
ketë therur një lopë, pastaj ai pas tij sikur të ketë therur një
dele, ai pas tij sikur të ketë therur një pulë, ndërsa ai i
fundit sikur t´ i jetë falur një vezë.”104
Dijetarët islamë kanë thënë se momenti i shkuarjes së
hershme në ditën e xhuma fillon menjëherë pas zenitit të
Diellit (koha e fillimit të namazit të drekës), dhe përfundon
me qëndrimin e imamit në minber.
Preferohet që të lexohet sureja El-Kehf në ditën e xhuma.
Transmetohet se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka
thënë: “Kush e lexon suren El-Kehf ditën e xhum a, e m bulon
drita prej këm bëve e deri në kupën qiellore, dritë që do të
ndriçojë në Ditën e Gjykim it, dhe i falen të gjitha m ëkatet (e
vogla) m idis dy xhum ave.”105
Gjithashtu, preferohet që të shtohen lutjet në ditën e xhuma,
sepse në atë ditë është një kohë kur All-llahu (subhanehu ue
teala) i pranon lutjet. Transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAll-
llahu anhu), se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë:
103
Transmeton Ahmedi.
104
105
Transmeton Hakimi.

56
“Me të vërtetë, në ditën e xhum a është një kohë në të cilën,
nëse m uslim anët e kalojnë duke iu lutur All-llahut (subhanehu
ue teala), All-llahu m e të vërtetë do t` u përgjigjet atyre.”106
Në komentin e caktimit të kohës së këtij momenti në ditën e
xhuma disa dijetarë islamë kanë thënë se kjo kohë është pas
hutbes së parë e deri në përfundimin e namazit, ndërsa disa
dijetarë të tjerë thonë se kjo kohë është pas namazit të
ikindisë e deri në perëndimin e Diellit.
Nam azi i Xhum asë
Namazi i xhumasë është farz për çdo musliman, i mençur,
moshërritur, i lirë dhe vendas (jo udhëtar). All-llahu (xhele
shanuhu) thotë:
“O ju që keni besua r, kur bëhet thirrja p ër
na m a z, d itën e xhum a , nxitoni m e zell p ër a ty
ku p ërm end et All-lla hu (dëgjojeni hutben, faleni
nam azin), d he lëreni tregtinë (dhe çdo punë tjetër).
Kjo është shum ë m ë e d obishm e p ër ju, v eç
sikur ta d init!” (El-Xhum ua, 9)
Transmetohet se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka
thënë: “Falja e pesë kohëve të nam azit dhe xhum aja deri në
xhum anë e ardhshm e i shlyejnë m ëkatet (e vogla) që bëhen
m es tyre.”107
Namazin e xhumasë nuk e kanë obligim: gratë, fëmijët, dhe
të sëmurët, të cilëve u vështirësohet gjendja nëse shkojnë në
namaz të xhumasë, dhe udhëtarët.
106
107
Transmeton Muslimi.

57
Falja e nam azit të Xhum asë
Namazi i xhumasë përbëhet prej dy rekateve (farz), të cilat
falen njësoj si namazet e tjera.
1. Bën nijet (me zemër) për ta falur namazin e xhumasë.
2. Merr tekbirin fillestar duke i çuar duart në lartësinë e
supeve dhe njëkohësisht duke thënë All-llahu Ekber.
3. Së pari lexohet: “Subhaneke All-llahum m e ve
biham dike ve tebarekesm uke ve teala xhedduke ve
la ilahe gajruke” (I Lartë qofsh, o Zoti im dhe për Ty është
falënderim i, i Lartë qoftë em ri Yt dhe e Lartë qoftë
Madhëria Jote, s’ka të adhuruar tjetër përveç Teje), pastaj
lexohet sureja El-Fatiha dhe ndonjë sure tjetër.
4 . Pastaj, duke i ngritur duart në lartësinë e supeve dhe
njëkohësisht duke thënë All-llahu Ekber, shkon
(kërrusesh) në ruku dhe në këtë gjendje thua “Subhane
Rabbijel-’Adhim ” (tri herë), (Qoftë i pastër nga të gjitha
të m etat Zoti i Madhëruar).
5. Duke thënë “Sem iAll-llahu lim en ham ideh” (All-
llahu e dëgjon atë që e falënderon Atë) dhe njëkohësisht
duke i ngritur duart në lartësinë e supeve, duke qëndruar në
këtë gjendje (në këmbë), thua “Rabbena ue lekel-ham d”
(Zoti ynë, Ty të takon falënderim i).
6. Pastaj, duke thënë All-llahu Ekber, ulesh dhe bën dy
sexhde duke thënë “Subhane Rabbijel-A’la” (tri herë), (I
Madhërishëm qoftë Zoti im i Lartë).
Kështu fal edhe rekatin e dytë, duke lexuar në fund të
namazit, d.m.th. në uljen e fundit: “Et-tehijjatu lil-lahi
ues-salavatu uet-tajjibatu, es-selam u alejke ejjuhen-
nebijju ue rahm etull-llahi ue berekatuhu, es-selam u
alejna ue ‘ala ‘ibadil-lahis-salihin. Eshhedu en la

58
ilahe ila-ll-llah ue eshhedu enne Muham m eden
abduhu ue resuluhu.”
“All-llahum m e sal-li ‘ala Muham m edin ue ‘ala ‘ali
Muham m ed kem a sal-lejte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala ali
Ibrahim , inneke ham idun m exhid, All-llahum m e
barik ‘ala Muham m edin ue ‘ala ali Muham m ed
kem a barekte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala ali Ibrahim ,
inneke ham idun m exhid.”
Pastaj thua këtë dua: “All-llahum m e rabbena atina fid-
dunja hasaneten ve fil ahireti hasaneten ve kina
adhaben-nar. Rabbena-gfir li ve li validejje ve lil
m u’m inine jevm e jekum ul hisab.”
Dhe duke dhënë selam në anën e djathtë dhe në anën e
majtë përfundon namazin.
Falja e Sunneteve në Ditën e Xhum a
Është sunnet që pas namazit të xhumasë të falen dy apo
katër rekate sunnet të xhumasë. Transmetohet nga Ebu
Hurejra (radijAll-llahu anhu), se Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue
selem) ka thënë: “Kur ndonjëri prej jush e fal nam azin e
xhum asë (farzin), le t` i falë pas tij edhe katër rekate.”108
Poashtu, transmetohet nga Ibn Omeri (radijAll-llahu anhu), se
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) “I ka falur dy rekate pas
nam azit të xhum asë në shtëpinë e tij.”109
Dijetari Ibn Tejmijje (All-llahu e mëshiroftë) ka thënë: “Kush e fal
sunnetin e xhum asë në xham i është i obliguar t` i falë katër
rekate, dhe kush e fal sunnetin e xhum asë në shtëpi është i
obliguar t´ i falë dy rekate.”
108
Transmeton Muslimi.
109

59
Sa i përket namazeve që falen para xhumasë, Ibn Tejmijje
(All-llahu e mëshiroftë) ka thënë: “I Dërguari(salAll-llahu alejhi ue
selem ) nuk ka falur asnjë nam az pas ezanit dhe para
nam azit të xhum asë dhe nuk ka asnjë transm etim që na
tregon se Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) e ka bërë një
gjë të tillë.”

60
NAMAZI I XHENAZES
Namazi i xhenazes është “Farz Kifaje” (obligim kolektiv), që
do të thotë se, në qoftë se e falin një grup muslimanësh, të
tjerët lirohen prej këtij obligimi.
Transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAll-llahu anhu), se e kanë
ftuar Pejgamberin (salAll-llahu alejhi ue selem) për t` ia falur
namazin e xhenazes një mashkulli, i cili i kishte pasur borxh
një muslimani. Në këtë rast, Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue
selem) i pyeti të pranishmit se a e ka lënë i vdekuri dikë që ia
paguan borxhin. Nëse ka lënë dikë, ia ka falur namazin, e
nëse nuk ka lënë askë për t` ia paguar borxhin, u është
drejtuar muslimanëve duke u thënë: “Faljani nam azin të
vdekurit tuaj.”110
Vlera e nam azit të Xhenazes
Transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAll-llahu anhu), se
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Kush qëndron
derisa të falet nam azi i xhenazes, ka për shpërblim një
kirat, ndërsa ai që qëndron derisa varroset, shpërblehet m e
dy kirate.” Të pranishmit e pyetën se ç` janë dy kirate.
Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) u përgjigj: “Ai shpërblim
është sa dy kodra të m ëdha të Uhudit.”111
Falja e nam azit të Xhenazes
Së pari duhet vendosur xhenazja në drejtim të kibles, kurse
imami dhe të pranishmit qëndrojnë pas xhenazes duke u
rreshtuar në tre safa (rreshta) apo më shumë. Transmetohet
110
Transmeton Buhariu.
111

61
nga Merthed ibn Abdullah El-Jezenijj se ka thënë: “Kur
Malik ibn Hubejre (radijAll-llahu anhu) e falte nam azin e
xhenazes, njerëzit i radhiste në tre safa e pastaj u thoshte se
i Dërguari i All-llahut ka thënë: “Kujt i falet nam azi i
xhenazes prej tre safave, atij i është prem tuar xhenneti.”112
Pastaj bën nijet (me zemër) për të falur namazin e xhenazes.
Merr tekbirin fillestar duke thënë All-llahu Ekber dhe
njëkohësisht duke i ngritur duart në lartësinë e supeve.
Pas tekbirit të parë, lexo suren El-Fatiha:
El-ham du lil-lahi rabbil alem in
Er-Rahm anir-Rahim
Maliki jeum id-din
Ijjake na’budu ue ijjake nesta’in
Ihdinas-siratal-m ustekim
Siratal-ledhine en’am te alejhim
Gajril-m agdubi alejhim ue led-dal-lin (Am in)
Merret tekbiri i dytë duke thënë All-llahu Ekber (nëse
dëshiron i ngre duart në lartësinë e supeve), dhe thua:
“All-llahum m e sal-li ‘ala Muham m edin ue ‘ala ali
Muham m ed kem a sal-lejte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala ali
Ibrahim , inneke ham idun m exhid. All-llahum m e
barik ‘ala Muham m edin ue ‘ala ali Muham m ed
kem a barekte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala ali Ibrahim ,
inneke ham idun m exhid.”
Merr tekbirin e tretë, njësoj si të dytin, duke thënë All-llahu
Ekber dhe thua njërën prej këtyre duave:
“All-llahum m e-gfir li hajjina ve m ejjitina ve
shahidina ve gaibina ve sagirina ve kebirina ve
dhekerina ve unthana. All-llahum m e m en ahjejtehu
112
Transmeton Tirmidhiu dhe Ebu Davudi.

62
m inna fe ahjihi alel Islam ve m en teveffejtehu
m inna fe tevefihi alel im an. All-llahum m e la
tahrim na exhrehu ve la tudil-lena ba` dehu.”
(O Zot, fali të gjallët (nga ne) dhe të vdekurit, të pranishm it
dhe ata në m ungesë, të vegjëlit dhe të m ëdhenjtë, m eshkujt
dhe fem rat. O Zot, atij ndër ne që i dhurove jetë, udhëzoje
(bëje) të jetojë në Islam , kurse atij që ia m err jetën, m errja
duke qenë m e im an. O Zot, m os na ndalo prej shpërblim it të
tij dhe m os na bë të hum bur pas tij).113
Ose këtë dua: “All-llahum m e-gfir lehu ver-ham hu ve
afini va` fu anhu, ve Ekrim nuzulehu, ve vessi`
m udhalehu, vagsilhu bil m ai veth-thelxhi vel beredi,
ve nekkini m inel hataja kem a nekkajte eth-thevbel
ebjeda m ined-denesi, ve ebdilhu daren hajren m in
darihi ve ehlen hajren m in ehlihi ve zevxhen hajren
m in zevxhihi, ve ed-hilhul xhennete ve e` idhhu m in
adhabil kabr ve adhabin-nar.”
(O Zot, falja m ëkatet dhe m ëshiroje, shpëtoje dhe ki ndjesë
ndaj tij, bëja vendin e m irë dhe zgjeroja vendin ku do të
hyjë, pastroje atë m e ujë, borë dhe akull dhe pastroje nga
m ëkatet, ashtu siç e pastron rrobën e bardhë nga njollat,
zëvendësoja shtëpinë m e një shtëpi m ë të m irë, fam iljen m e
një fam ilje m ë të m irë, bashkëshortin (bashkëshorten) m e
një m ë të m irë, fute në xhennet dhe m broje prej dënim it të
varrit dhe dënim it të zjarrit).114
Pastaj merr tekbirin e katërt dhe të fundit, njësoj si tekbiret
e mëparshme, duke thënë All-llahu Ekber dhe bë lutje për
vete dhe për të gjithë muslimanët. Preferohet që të bëhet kjo
lutje: “All-llahum m e Rabbena atina fid-dunja
haseneten ue fil-ahireti hasaneten ue kina adhaben-
nar.”
113
Transmeton Ibn Maxhe dhe Ahmedi.
114
Transmeton Muslimi.

63
(O Zoti ynë, na jep neve të m ira në këtë botë dhe botën e
ardhshm e (Ahiretin) dhe na m bro prej zjarrit të
Xhehennem it.)
Pastaj jep selam në anën e djathtë duke thënë: “Es-Selam u
‘alejkum ue Rahm etullah” dhe kështu përfundon
namazin.
Vërejtje: Duhet pasur kujdes që gjatë faljes së namazit të
xhenazes të themi suren El-Fatiha, sepse Pejgamberi (salAll-
llahu alejhi ue selem) ka thënë: “Nuk ka nam az kush nuk e
këndon suren El-Fatiha.”

64
NAMAZI I BAJRAMEVE
Namazi i dy Bajrameve është sunnet muekked (sunnet i
fortë), për të cilin Pejgamberi (salAll-llahu alejhi ue selem) i ka
urdhëruar burrat, gratë dhe fëmijët që të dalin ta falin, siç
transmetohet nga Ibn Abasi (radijAll-llahu anhu) se:
“Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) i ka marrë gratë dhe
vajzat e tij për të falur namazin e dy Bajram eve.”115
Ç’preferohet të bëhet në ditët e
Bajram eve?
Larja e trupit ose marrja gusël, veshja e rrobave më të
bukura dhe parfumosja e trupit me parfumet më të mira.
Enesi (radijAll-llahu anhu) ka thënë se: “Na ka urdhëruar
Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) që në ditët e Bajram eve
të veshim rrobat m ë të çm uara, të parfum osem i m e
parfum et m ë të çm uara dhe të therim kurban nga kurbanet
m ë të shtrenjta (në Bajram in e Kurbaneve).”
Është e preferuar që të hahet diçka para namazit të Bajramit
të Ramazanit, e posaçërisht hurma, siç transmetohet se
Enesi (radijAll-llahu anhu), ka thënë: “Nuk e ka falur
Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) nam azin e Bajram it të
Ram azanit pa i ngrënë disa hurm a.”116
Kurse në Kurban Bajram preferohet që mos të hahet asgjë
para se të falet namazi i Bajramit. Transmetohet se Burejde
(radijAll-llahu anhu), ka thënë: “Nuk e ka falur Pejgam beri
(salAll-llahu alejhi ue selem ) nam azin e Bajram it të Ram azanit pa
ngrënë diçka, kurse në Kurban Bajram nuk ka ngrënë asgjë,
115
Transmeton Ibn Maxhe dhe Bejhekiu.
116
Transmeton Buhariu.

65
derisa është kthyer (prej xhamisë pas faljes së namazit të
Bajramit) dhe ka ngrënë nga e therura e tij.”
Poashtu, preferohet që pas faljes së namazit të Bajrameve të
mos kthehemi në shtëpi nga e njëjta rrugë prej së cilës kemi
shkuar në xhami. Për këtë kemi thënien e Xhabirit (radijAll-
llahu anhu) se: “Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ), kur është
kthyer nga falja e nam azit te Bajram eve, e ka ndërruar
rrugën.”117
Është sunnet që të falet namazi i Bajrameve në një vend të
hapur (fushë) e jo në xhami, sepse Pejgamberi (salAll-llahu
alejhi ue selem) gjithmonë namazin e Bajrameve e ka falur në
vend të hapur, me përjashtim të ditëve me shi, breshër etj.,
të cilat e vështirësojnë faljen e namazit në vend të hapur. Në
këto raste bën që falja e namazit të Bajrameve të bëhet në
xhami, siç transmetohet nga Ebu Hurejra (radijAll-llahu anhu),
se një ditë e kanë falur namazin e Bajramit me Pejgamberin
(salAll-llahu alejhi ue selem) në xhami për shkak të shiut.118
Është sunnet, siç e cekëm edhe më lart, që të dalin edhe
gratë dhe fëmijët për ta falur namazin e Bajrameve, siç
transmetohet nga Ibn Abasi (radijAll-llahu anhu) se:
“Pejgam beri (salAll-llahu alejhi ue selem ) i ka m arrë gratë dhe
vajzat e tij për ta falur nam azin e Bajram eve.”119
Falja e nam azit të bajram eve
Namazi i Bajrameve përbëhet prej dy rekateve, të cilat
dallojnë për nga mënyra e faljes nga namazet e tjera. Namazi
i Bajrameve falet kështu:
- Bën nijet me zemër për ta falur namazin e Bajramit.
117
Transmeton Buhariu.
118
Transmeton Ebu Davudi, Ibn Maxhe dhe Hakimi.
119
Transmeton Ibn Maxhe dhe Bejhekiu.

66
- Merr tekbirin fillestar duke thënë All-llahu Ekber dhe
njëkohësisht duke i ngritur duart në lartësi të supeve.
- Më pas lexon pa zë: “Subhaneke All-llahum m e ue
biham dike ve tebarekesm uke ve teala xhedduke
ue la ilahe gajruke” (I Lartësuar qofsh, o Zoti im dhe
për Ty është falënderim i, i Lartësuar qoftë em ri Yt dhe
e Lartësuar qoftë Madhëria Jote, s’ka të adhuruar tjetër
përveç Teje) ose: “All-llahum m e ba’id bejni ve
bejne hatajaje kem a ba’adte bejnel-m eshriki vel-
m agrib, All-llahum m e nekkini m in hatajaje
kem a junekka eth-thevbul-ebjedu m ined-denesi,
All-llahum m e igsilni m in hatajaje bil-m ai veth-
thelxhi vel-beredi.” (O Zoti im , m ë largo m ua nga
m ëkatet e m ia, ashtu siç e ke larguar Lindjen nga
Perëndim i. O Zoti im , m ë pastro m ua prej m ëkateve të
m ia, ashtu siç pastrohet rroba e bardhë nga njollat. O
Zoti im , m ë pastro m ua prej m ëkateve të m ia m e ujë,
borë dhe akull).
- Pastaj merr shtatë tekbire duke thënë All-llahu Ekber
dhe njëkohësisht duke i ngritur duart në lartësinë e
supeve.
- Pasi i merr shtatë tekbire, i lidh duart në gjoks dhe
imami fillon të lexojë me zë suren El-Fatiha dhe një sure
tjetër apo diçka nga Kur` ani. Preferohet që në rekatin e
parë të lexohet sureja Kaf ose El-A` la. Pastaj merr tekbir
duke thënë All-llahu Ekber dhe, njëkohësisht duke i
ngritur duart në lartësinë e supeve, shkon në ruku. Në
këtë gjendje thua tri herë “Subhane Rabbijel-
‘Adhim .”
- Duke thënë “Sem iAll-llahu lim en ham ide” dhe,
njëkohësisht duke i ngritur duart në lartësi të supeve,
kthehesh nga rukuja dhe drejton trupin. Duke qëndruar
në këmbë thua: “Rabbena ue lekel-ham d.”

67
- Pastaj, duke thënë All-llahu Ekber, shkon në sexhde,
bën dy sexhde duke thënë nga tri herë “Subhane
Rabbijel A` la”, dhe duke thënë All-llahu Ekber
çohesh për të falur rekatin e dytë.
- Porsa të çohesh në këmbë për të falur rekatin e dytë,
merr pesë tekbire duke thënë All-llahu Ekber dhe
njëkohësisht duke i ngritur duart në lartësinë e supeve.
Pastaj, imami lexon suren El-Fatiha dhe ndonjë sure
tjetër. Është sunnet që të lexohet sureja El-Gashije ose
El-Kamer.
- merr tekbir duke thënë All-llahu Ekber dhe, duke i
ngritur duart në lartësinë e supeve, shkon në ruku. Në
këtë gjendje thua tri herë “Subhane Rabbijel
‘Adhim .”
- Duke thënë “Sem iAll-llahu lim en ham ide” dhe,
njëkohësisht duke i ngritur duart në lartësinë e supeve,
kthehesh nga rukuja dhe duke qëndruar në këmbë thua
“Rabbena ue lekel-ham d.”
- Pastaj, duke thënë All-llahu Ekber ulesh dhe bën dy
sexhde duke thënë nga tri herë “Subhane Rabbijel-
A’la.”
- Pastaj ulesh në uljen e fundit dhe thua këto dua, duke e
lëvizur gishtin tregues apo duke e mbajtur të ngritur:
“Et-tehijjatu lil-lahi ues-salavatu uet-tajjibatu,
es-selam u alejke ejjuhen-nebijju ue rahm etull-
llahi ue berekatuhu es-selam u alejna ue ala
ibadil-lahis-salihin. Eshhedu en la ilahe il-la-
llah, ue eshhedu enne Muham m eden abduhu ue
resuluhu.”

68
- “All-llahum m e sal-li ‘ala Muham m edin ue ‘ala ali
Muham m ed, kem a sal-lejte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala
ali Ibrahim , inneke ham idun m exhid.
All-llahum m e barik ‘ala Muham m edin ue ‘ala ali
Muham m ed, kem a barekte ‘ala Ibrahim e ue ‘ala
ali Ibrahim , inneke ham idun m exhid.”
“All-llahum m e Rabbena atina fid-dunja
hasaneten ue fil-ahireti hasaneten ue kina
‘adhaben-nar. Rabbena-gfir li ue li validejje ue
lil-m u’m inine jeum e jekum ul-hisab.”
- Më pas duke thënë: “Es-Selam u ‘alejkum ue
Rahm etullah” së pari në anën e djathtë, pastaj në
anën e majtë, e përfundojmë namazin.
- Pas dhënies selam nga këto dy rekate pason hutbeja
(ligjërata) e Bajramit, e cila përbëhet prej një pjese.

69
BIBLIOGRAFIA
1. Muhammed ibn Ismail el-Emir Es-San’ani, Subulus-
selam. Botimi i shtatë, viti i botimit: 1994, Darul-Kitabil-
Arabij, Bejrut
2. Ebu Bekr Xhabir el-Xhezairi, Minhaxhul-Muslim, Darul-
Fikril-Arabij, Bejrut
3. Es-Sejjid Sabik, Fikhus-suneh, Darul-Xhil, Bejrut
4. El-Vexhiz fi fikhil-sunneh ue Kitabil-aziz, Abduladhim
Bedevi
5. Et-Taharetu ues-Salatu

70
Përm bajtja
PARATHËNIE ........................................................................3
GUSLI .....................................................................................5
Mënyra e marrjes së guslit..................................................5
Disa gabime që bëhen gjatë marrjes së guslit ....................6
TEJEMMUMI (ABDESTI SIMBOLIK) ..................................7
Mënyra e marrjes së tejemmumit ......................................7
Disa gabime që bëhen gjatë marrjes së tejemmumit .........7
Faktorët që prishin tejemmumin .......................................8
ABDESTI ................................................................................9
Vlera e abdestit ...................................................................9
Mënyra e marrjes së abdestit..............................................9
Disa gabime që bëhen me rastin e marrjes së abdestit .... 13
Dhënia mes’h mesteve ...................................................... 16
Mënyra e dhënies mes’h ................................................... 17
Kohëzgjatja e mes’hit........................................................ 17
Prej kur llogaritet koha e mes’hit?....................................18
Çfarë e prish abdestin? ..................................................... 19
NAMAZI ............................................................................... 21
Hyrje ................................................................................. 21
Rëndësia e namazit........................................................... 21
Pasojat e lënies së namazit ...............................................22
Ezani dhe ikameti .............................................................23
Kushtet e namazit .............................................................25
Forma e namazit ...............................................................28
Disa gabime gjatë rukusë: ................................................33
Disa gabime gjatë sexhdes:...............................................35

71
Disa gabime gjatë faljes së namazit:................................ 40
Pyetje dhe përgjigje në lidhje me sutren ..........................43
XHUMAJA ...........................................................................54
Vlera e ditës së Xhuma .....................................................54
Ç’duhet të bëhet para namazit të Xhumasë?....................54
Namazi i Xhumasë............................................................56
Falja e namazit të Xhumasë..............................................57
Falja e Sunneteve në Ditën e Xhuma................................58
NAMAZI I XHENAZES ....................................................... 60
Vlera e namazit të Xhenazes............................................ 60
Falja e namazit të Xhenazes ............................................ 60
NAMAZI I BAJRAMEVE......................................................64
Ç’preferohet të bëhet në ditët e Bajrameve? ....................64
Falja e namazit të bajrameve............................................65

72
Ejani në Shpëtim!
(Udhëzues i ilustruar për mësimin e namazit dhe
gabimet që bëhen në të)
Redaktor gjuhësor: Arian Koçi
Ilustrimet i përpunoi: Arsim Murseli
Faqosja & Kopertina: Arsim Murseli
Copyright © : “Gjurm a”
Boton: ”Gjurma” - Shoqatë për veprimtari kulturore
rr. Gustav Majer nr. 17, Prishtinë; tel. 038/ 244-284
Shtypi: Focus - Prishtinë
Katalogimi në publikimin – (CIP)
Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovë
297
NESIMI, Eroll
Ejani në shpëtim!:(Udhëzues i ilustruar për mësimin e
namazit dhe gabimet që bëhen në të) / Eroll Nesimi;
[Ilustrimet i përpunoi Arsim Murseli].-Botimi i parë.–
Prishtinë: [“Gjurma”], 1424/ 2004 (Prishtinë: “Focus”). – 69
fq.: ilustr.; 21 cm.
Parathënie: fq.3-4. – Bibliografia: fq. 67
ISBN 9951-427-0 6-5

Ejani në shpëtim!

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Ejani në shpëtim!

Similar to Ejani në shpëtim! (20)

More from RregullatIslame

More from RregullatIslame (20)

Ejani në shpëtim!