Wykład mgr Michała Górskiego zaprezentowany na konferencji "Prawne i bioetyczne aspekty końca życia" VI edycji Podlaskiej Szkoły Medycyny Paliatywnej zorganizowanej przez Fundację PHO. (http://www.hospicjum.podlasie.pl/blog/konferencja-vi-edycji-podlaskiej-szkoy-medycyny-paliatywnej/) * Prosimy uszanować prawa autorskie i dobre obyczaje w nauce przy wykorzystaniu informacji zawartych w prezentacji.

1. Koniec życia w orzecznictwie Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka
Michał Górski

2. Europejski Trybunał Praw Człowieka
– sąd międzynarodowy z siedzibą w Strasburgu powołany
do rozstrzygania, czy państwo w konkretnej sprawie
naruszyło postanowienia Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka
Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950 r.)
- traktat międzynarodowy przyjęty w ramach Rady Europy
mający zagwarantować podstawowe prawa i wolności
wszystkim osobom będących pod władzą państw-
sygnatariuszy

3. Artykuł 3
Zakaz tortur
Nikt nie może być poddany torturom ani
nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo
karaniu.
Artykuł 2
Prawo do życia
1. Prawo każdego człowieka do życia jest
chronione przez ustawę.

4. Artykuł 8
1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia
prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej
korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w
korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków
przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym
społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe,
bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju,
ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę
zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych
osób.

5. EUTANAZJA CZYNNA
czy “legalizacja” eutanazji czynnej sprzeczna z Konwencji?
• Brak orzeczenia, sprawa w toku: Mortier v. Belgium
• Matka skarżącego została poddana eutanazji przez lekarza
prowadzącego, po uzyskaniu 2 opinii psychiatrów, że jej
depresja jest "nieuleczalna„
• Syn nie został poinformowany o planowanej i dokonanej
eutanazji
• Podważana bezstronność tych opinii – były wydane po wpłacie
na konto organizacji "LEIF", promującej eutanazję, której
członkami był jej lekarz prowadzący oraz jeden z psychiatrów
• wcześniej 3 psychiatrów uznało, że jej depresja jest uleczalna

6. EUTANAZJA CZYNNA 2
Czy państwo ma obowiązek legalizacji eutanazji czynnej?
• Sprawa Pretty v. UK, nr 2346/02:
p. Pretty (43 l.) - Obywatelka UK dotknięta stwardnieniem
zanikowym bocznym (sclerosis lateralis amyotrophica ), żąda od
prokuratora zaświadczenie, że nie będzie ścigać męża za udział
we wspomaganym samobójstwie, ten odmawia
ETPCz stwierdza brak naruszenia Konwencji
Z uzasadnienia:
• Art. 2 nie obejmuje prawa do śmierci;
• Art. 8 (prawo do prywatności) może obejmować także prawo do
dysponowania swoim życiem, ale karalność eutanazji
czynnej jest dopuszczalna, ponieważ ma na celu ochronę
zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych

7. DECYZJA O (DYS)KONTYNUACJI TERAPII
Zgoda kompetentnego pacjenta podstawą wszelkiej terapii
(zasada voluntas aegroti suprema lex)
możliwy wyjątek - osoby, za które państwo ponosi szczególną
odpowiedzialność. Sprawa X. v. Germany, nr 10565/83 -
przymusowe dożywianie więźnia
Pacjent niekompetentny - oświadczenie woli sprzed choroby:
- testament na przyszłość (pro futuro)
- pełnomocnik (person of trust)
W Polsce brak ustawowych przepisów; wyrok Sądu Najwyższego
"aprobujący" testamenty pro futuro (sygn. III CK 155/05)

8. Lambert i inni v. Francja (wyrok Wielkiej Izby z 05/06/2015,
sprawa nr 46043/14)
Pacjent po wypadku drogowym (2008) – paraliż czterokończynowy,
chroniczny stan wegetatywny. Rehabilitacja nie przynosi poprawy,
konieczność dokarmiania i nawadniania; Oddychanie samodzielne,
brak widocznego bólu,
I 2014 - decyzja komitetu lekarzy o zaprzestaniu terapii (po
konsultacji z rodziną). Powody medyczne oraz opinie pacjenta nt.
sztucznego karmienia w trakcie rozmów z żoną;
Decyzja zaskarżona przez część rodziny; Po 3 dniach decyzja
sądu o wznowieniu żywienia
VI 2014 – fr. Rada Stanu zmienia wyrok sądu i nakazuje
zaprzestać odżywiania; nie pozwala na transfer pacjenta do innego
szpitala

9. VI 2015 – wyrok ETPCz: brak naruszenia art. 2 Konwencji w
przypadku zaprzestania terapii.
Zdanie odrębne 5 sędziów:
- stan pacjenta stabilny, wymaga opieki, ale nie uporczywej terapii -
przypadek V. Lamberta to eutanazja a nie intensywna terapia
- pół roku przed pierwszą decyzją lekarz zgodził się na wyjazd
syna z rodzicami na wakacje
- opinia wyrażona w przypadkowej rozmowie przed wypadkiem nie
może być uznana za stanowisko pacjenta; zwłaszcza gdy w prawie
przewidziane formalne oświadczenia woli
- przeżycie 31 dni bez odżywiania świadczy o woli życia

10. WNIOSKI:
- eutanazja czynna (w tym wspomagane
samobójstwo) nie jest prawem człowieka
- brak orzecznictwa, czy eutanazja
czynna/wspomagane samobójstwo jest sprzeczna
z prawem do życia.
- w przypadku pacjentów niekompetentnych
możliwość brania pod uwagę wszelkich opinii z
przeszłości także w kwestii odłączenia od
odżywiania i nawadniania (w krajach, gdzie jest to
przewidziane prawem)

11. Dziękuję za uwagę