KONFRANTASI MALAYSIA - INDONESIA

1. KONFRANTASI MALAYSIA -
INDONESIA
MUHAMMAD AIZAT
ADIB AFIFI

2. PENGENALAN
 Konfrontasi merupakan serangan terhadap Malaysia daripada
negara jiran dalam usaha Tanah Melayu ingin membentuk
Gagasan Malaysia.
 Secara literalnya, konfrontasi dapatlah didefinisikan sebagai
saling berhadapan antara dua orang dan lain-lain yang
bertentangan dan bersemuka.
 Selain itu, konfrontasi juga dapat ditakrifkan sebagai
bertentangan secara langsung (yang boleh mencetuskan
pergaduhan, peperangan dan sebagainya)
 Secara konseptualnya, konfrontasi bermaksud reaksi negatif
Indonesia memprotes penubuhan Gagasan Malaysia dan
dizahirkan melalui tindakan menyekat dan memutuskan
hubungan dengan Tanah Melayu dan Persekutuan Malaysia
yang dibentuk.

3.  Secara umumnya, reaksi menentang gagasan Malaysia
yang dilakukan oleh Indonesia melalui dua tahap utama.
Tahap pertama berlaku sebelum sebelum meletusnya
pemberontakan di Brunei iaitu dari tahun 27 Mei 1961
hingga 7 Disember 1962. Manakala tahap kedua pula
telah berlaku selepas pemberontakan di Brunei iaitu
sejak 9 Disember 1962 sehingga 16 September 1963.
 Pada awalnya, selepas Tunku Abdul Rahman
mengumumkan hasrat beliau menubuhkan Gagasan
Malaysia, Indonesia tidak mempunyai rasa tidak senang
mahupun tentangan terhadap penubuhan tersebut.
Indonesia tidak memberikan jawapan yang jelas
terhadap penubuhan gagasan tersebut.

4.  Menurut Dr Subandrio yang merupakan Menteri Luar
Indonesia, persoalan Gagasan Malaysia adalah
persoalan penduduk wilayah-wilayah yang terlibat. Jadi,
penubuhan tersebut terletak kepada rakyat dalam
wilayah-wilayah tersebut untuk menentukannya. Tidak
cukup dengan itu, Dr Subandrio menguatkan lagi
pendiriannya dengan memberikan jaminan bahawa
Indonesia tidak berhasrat untuk menuntut sebarang
wilayah British yang terdapat di Borneo. Jaminan
tersebut telah diulang sekali lagi pada 20 November
1961 di Majlis Perhimpunan Pertubuhan Bangsa-bangsa
Bersatu (PBB). Beliau menyatakan pendirian tersebut
dalam ucapannya yang berbunyi:
 … when told us of her intention to merge with the three British Crown
Colonies of Sarawak, Brunei and North Borneo as one federation,
we told them that we have no objection and that we wished them
success with merger so that everyone may live in peace and
freedom…

5. SEBAB-SEBAB PENENTANGAN
1. Cadangan Tunku Abdul Rahman membentuk Malaysia
 Cadangan ini telah dibuat pada 17 Mei 1961 semasa majlis jamuan
makan yang telah dianjurkan oleh Foreign Correspondents
Association of South-East Asia di Adelphi Hotel, Singapura.
 Bagi Tunku Abdul Rahman, penubuhan Gagasan Malaysia ini adalah
bertujuan untuk mengimbangi sumber ekonomi Tanah Melayu,
Sarawak, Borneo Utara, Brunei dan Singapura selain mengeratkan
politik antara wilayah-wilayah tersebut.
 Sejak pengumuman tersebut, hubungan antara Tanah Melayu dan
Indonesia sudah kelihatan suram dan semakin renggang. Walaupun
pada awalnya Indonesia memberikan reaksi seakan-akan
menyokong Gagasan Malaysia yang disuarakan oleh Tunku Abdul
Rahman, namun sebenarnya reaksi itu adalah palsu semata-mata.

6.  Indonesia sejak awal lagi menentang Gagasan Malaysia
namun tidak dapat dizahirkan kerana pada ketika itu,
Indonesia berada dalam krisis pertikaian hak tuntutan
Irian Barat. Isu Irian barat telah menghalang Indonesia
untuk membantah Penubuhan tersebut kerana tuntutan
Irian Barat melibatkan kuasa British dan Amerika
Syarikat. Indonesia bimbang sekiranya reaksi negatif
dizahirkan terhadap penubuhan gagasan tersebut akan
mempengaruhi keputusan tentang status Irian Barat.

7. 2. INDONESIA RAYA DAN PENDIRIAN SUKARNO
 Penentangan terhadap Gagasan Malaysia juga dikaitkan
dengan pendirian Sukarno dan hasratnya yang tersendiri.
Beliau sebenarnya mempunyai hasrat yang hampir sama
dengan hasrat Tunku Abdul Rahman ynag ingin
menggabungkan wilayah sekitarnya menjadi sebuah
negara yang bersatu. Indonesia pada awalnya ingin
mengemukakan cadangan untuk menyatukan Indonesia
dan wilayah sekitarnya yang meliputi Tanah Melayu,
Borneo, dan Filipina bagi membentuk satu kesatuan iaitu
Indonesia Raya.

8.  Namun, cadangan itu terpaksa ditangguh berikutan isu
Irian Barat belum dapat diselesaikan. Hasrat Sukarno
untuk membentuk Indonesia Raya ternyata terlambat
setelah mendapati Tunku Abdul Rahman terlebih dahulu
menyuarakan hasratnya untuk menubuhkan Malaysia.
Keadaan ini dilihat sebagai menutup impian Sukarno itu.
 Sukarno berpendapat bahawa gagasan itu sepatutnya
diumumkan oleh beliau dan bukannya disuarakan oleh
Tunku Abdul Rahman. Lantaran itu, Sukarno telah
melakar pendirian agresif menentang Tanah Melayu
untuk menghentikan gagasan tersebut daripada menjadi
kenyataan.

9.  Selain itu, Sukarno telah menyuarakan pendirian beliau
terhadap pembentukan Gagasan Malaysia dengan
menyatakan bahawa usaha dan perjuangan Indonesia
menentang penjajahan dan imperialisme Barat. Atas
dasar ini, Sukarno mengatakan bahawa pembentukan
Malaysia adalah merupakan dasar perluasan
Imperialisme Barat dan Nekolonialisme.
 Sukarno juga mendakwa bahawa penubuhan Malaysia
merupakan satu bentuk penjajahan baharu dan
memastikan pengusaaan british ke atas perusahaan
getah, bijih timah dan minyak. Hal ini kerana Tanah
Melayu sememangnya terkenal dengan lombong bijih
timah seperti di Larut, Perak dan hasil minyak yang kaya
di Brunei. Tambahan pula, Indonesia pada ketika itu
masih dikelilingi dengan negara Imperialisme.

10.  Ekoran daripada pendirian tersebut, Sukarno
telah mengarahkan tenteranya agar bersiap
sedia menyerang Tanah Melayu dan wilayah
dalam Gagasan Malaysia selepas memenangi
pertikaian isu Irian Barat. Jadi, sikap dan
pendirian Sukarno ini jelas menunjukkan bahawa
ia merupakan salah satu sebab utama yang
menyebabkan reaksi konfrontasi terhadap
pembentukan Gagasan Malaysia.

11. 3.SIKAP DAN PENDIRIAN PARTI KOMUNIS
INDONESIA
 Tunku Abdul Rahman telah memohon sokongan rasmi
daripada Indonesia terhadap penubuhan gagasan tersebut.
Permohonan tersebut telah dibuat semasa sambutan hari
kemerdekaan Tanah Melayu yang ke-4 pada 31 Ogos 1961.
Malangnya, pada masa yang sama, Parti Komunis
Indonesia(PKI) telah mengkritik penubuhan Malaysia.
 PKI secara lantang menyuarakan bahawa penubuhan
Gagasan Malaysia merupakan satu dasar neokolonisme Barat
yang ingin menguasai Tanah Melayu, Sarawak, Borneo Utara,
Singapura dan Brunei. PKI merupakan parti politik pertama
Indonesia yang menyuarakan rasa tidak puas hati mereka
terhadap gagasan tersebut..

12.  PKI dianggap sebagai penghalang kepada usaha murni
penggabungan wilayah serantau yang ingin membentuk
Malaysia. Sikap permusuhan Indonesia yang dilihat
agresif adalah atas hasutan dan desakan parti ini kepada
kerajaan Indonesia. Serangan yang bertubi-tubi dalam
menzahirkan reaksi negatif adalah peranan PKI semata-
mata.
 PKI pada dasarnya bimbang akan pengaruh British yang
diserap dalam Singapura dan Borneo akan meluputkan
perkembangan ideologi komunis di kedua-dua kawasan
tersebut.

13. 4. BANTAHAN PARTI POLITIK INDONESIA DAN
PEMIMPIN INDONESIA
 Selain daripada Parti Komunis Indonesia yang
menyatakan bantahan secara terbuka terhadap
penubuhan Malaysia, terdapat juga beberapa parti politik
tempatan yang menyuarakan pendapat yang sama.
Namun demikian, bantahan yang diberikan tidak terlalu
agresif dan menonjol.
 Salah satu parti yang menonjol dalam bantahannya
terhadap cadangan penubuhan Gagasan Malaysia ialah
Parti Indonesia (Partindo). Parti ini disertai oleh Presiden
Sukarno dan mempunyai lebih seribu orang ahli pada
awal penubuhannya.

14.  Tidak cukup dengan reaksi Partindo terhadap Gagasan
Malaysia, terdapat juga reaksi yang menentang gagasan
tersebut daripada Parti Nasional Indonesia. Parti ini pada
awalnya telah diketuai oleh Sukarno.
 Pada tahun 1962, Ali Sastromidjojo yang merupakan
bekas Perdana Menteri Indonesia dan juga Pengerusi
PNI telah mengisytiharkan bahawa Indonesia tidak
sesekali akan menjadi boneka terhadap penubuhan
Malaysia.

15. USAHA-USAHA PENAMATAN
 Amerika Syarikat telah menghantar wakil khas mereka,
Robert Kennedy yang merupakan Peguam Negara
Amerika bagi menjalankan usaha perundingan untuk
menamatkan konfrontasi ini.
 Usaha AS ini bermula apabila Presiden Sukarno bertemu
dengan Presiden Macapagal di Manila pada 7 Januari
1964. Sukarno dan Macapagal telah berbincang sesama
mereka dan bersetuju untuk bertemu Tunku Abdul
Rahman untuk menamatkan konfrontasi melalui
penubuhan MAPHILINDO.

16.  Sukarno telah bertemu Kennedy di Tokyo dan
menyatakan hasrat perbincangannya dengan Macapagal
di Manila kepada Kennedy.
 Kennedy seterusnya melawat Malaysia pada 21 Januari
1964 dan kebetulan bertemu dengan Presiden Kemboja,
Putera Norodum Sihanouk. Hasil daripada inisiatif kedua
mereka, suatu persidangan Menteri-Menteri Luar
Malaysia, Indonesia dan disertai oleh Filipina diadakan
pada Febuari 1964 bagi membincangkan penyelesaian
konfrontasi sebagai isu utama.

17.  Malaysia pada mulanya tidak berminat menyertai rundingan
itu kerana Indonesia masih tidak mahu menamatkan dasar
konfrontasinya. Namun atas desakan Kennedy dan jaminan
Thanat Koman bahawa Sukarno dan Macapagal benar-benar
mahu berdamai, maka Malaysia bersetuju menyertai
rundingan tersebut.
 Antara isu utama yang menjadi fokus Malaysia dan Indonesia
ialah soal gencatan senjata dan pengunduran tentera
Indonesia dari wilayah Malaysia. Dalam soal ini, banyak
percanggahan pendapat berlaku. Indonesia mahukan isu
politik antara kedua negara diselesaikan terlebih dahulu
sebelum isu gencatan senjata dibahaskan.

18.  Pada 1 Oktober 1965, telah berlaku rampasan kuasa di
Indonesia yang menjatuhkan Sukarno sebagai Presiden
Indonesia yang juga dikenali sebagai GESTAPU.
 Selepas kejatuhan Sukarno, terdapat satu lagi rundingan
antara Indonesia dengan Malaysia yang dikenali sebagai
Rundingan Bangkok. Rundingan ini diadakan di
Bangkok pada 30 Mei hingga 1 Jun 1966 yang
merupakan usaha yang sangat memberi impak kepada
pemurnian hubungan Malaysia dan Indonesia. Malaysia
diwakili oleh Tun Abdul Razak dan Indonesia diwakili
oleh Adam Malik.

19.  Dua formula penting yang telah digariskan
1. Jika Indonesia ingin melanjutkan perhubungan secara
langsung dengan Malaysia, penukaran perwakilannya
di Malaysia akan ditangguhkan sehingga Ogos.
2. Malaysia akan memberikan peluang kepada penduduk
Sabah dan Sarawak untuk menentukan semula
pendirian mereka untuk kekal didalam Malaysia atau
tidak melalui pilihanraya yang akan diadakan pada
tahun 1967.
 Pada 7 Jun 1966, selepas mesyuarat kabinet diadakan,
Tun Razak mengumumkan Malaysia telah bersetuju
dengan Perjanjian Damai yang akan ditandangani
dengan Indonesia.

20.  Pihak Indonesia juga secara rasmi bersetuju dengan Perjanjian
Damai yang dirintis di Bangkok pada 30 Julai 1966. Dari hal itu,
Indonesia telah mengirim pakarnya untuk menjalankan proses
rundingan terakhir dengan Malaysia
 Tamatnya konfrontasi ini ialah pada 3 Ogos 1966 apabila
Suharto iaitu Presiden baru Indonesia, mengumumkan
tamatnya dasar konfrontasi terhadap Malaysia
 Pada 11 Ogos 1966, Tun Razak yang mewakili Malaysia dan
Adam Malik yang mewakili Indonesia telah menandatangani
perjanjian untuk memulihkan hubungan Malaysia dan
Indonesia yang tegang semenjak dasar konfrontasi
dilancarkan oleh Indonesia terhadap Malaysia pada 1963.