2. 1. Bizitza eta testuinguru historikoa
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Erromatar Inperioaren krisia. III. Mendean Inperioaren gainbehera hasi zen.
Kristautasunaren nagusitasuna. Teodosiok Inperioaren erlijio ofizialtzat
hartu zuen, 380. urtean.
354. urtean jaio zen Agustin, Tagasten. Lehenengo ikasketak Tagasten
egin ondoren, Madaurara joan zen.
Arazo filosofiko-teologikoez kezkaturik, bere bilaketa espiritualari eman zion
hasiera.
Jarrera arrazionalistak hartu zituen, eta ondoren, manikeo bihurtu zen.
383an Erromara joan zen eta erretorika-eskola bat ireki zuen
387an kristau-doktrinak bereganatu zituen eta Anbrosiok bataiatu zuen.
396an Hiponako apezpiku izendatu zuten.
Agustin 430ean hil zen, bandaloek Hiponako hiria setiatu zuten garaian,
eta, Erroma jadanik erorita, Erromatar Inperioa behin-betiko suntsitzen
zihoanean.
3. 2. Testuinguru filosofikoa
•
•
•
•
•
•
Erromatar Inperioan, greziar platonismoak, aristotelismoak, estoizismoak
eta epikureismoak zutik iraun zuten.
Agustinek kristautasunerako landu eta moldatu zituen lau filosofia-eskola.
Orduan, hauexek lirateke filosofiaren eraginak Agustinengan:
Filonen
kreazionismoa;
Platonen
dualismoak:
Neoplatonismoa:
ontologikoa, epistemologikoa eta antropologikoa (ñabardura batzuekin).
Aristotelismoa: zoriontasuna da bizitzaren helburu nagusia eta egiaren
kontenplazioaren bitartez.
Estoizismoa: dena determinatuta badago, zoriontsua izateko patua onartu
eta ikaragaitz izan behar da, bertuteak garatuz.
Epikureismoa: zoriontasuna lortzeko, lasaitasuna, sinpletasuna eta ondo
aukeratutako atseginak behar dira. Agustin Epikuroaren ideien kontra egon
zen beti.
4. 3. Kristau‐ikuskera berriak
•
•
•
•
• Ontologia
Jainkoak gauza guztiak ezerezetik sortu zituen. Greziar filosofian ez
dago kreaziorik, materia betierekoa baita.
• Antropologia
Jainkoaren semea gizaki egin zen. Gorputza garrantzi handiagoa
hartzen du platonismoan baino; gizaki guztiak berdinak dira, Jainkoaren
seme-alabak baitira. Gizakiaren duintasuna.
• Ezagutza
Ezinbestekoa da fedea Jainkoa (Egi Absolutua) ezagutzeko.
Arrazoia eta fedea adosten saiatu zen Agustin.
• Eskatologia (salbazioa)
Jainkoari esker lortzen da.
5. 4. Ontologia
•
•
Platonen eragina nabaria da, neoplatonismoaren bidez.
Dualismo ontologikoa:
Izaki Absolutua, Betierekoa, Perfektua
Ezerezetik kreazioa
Sortuak eta hilkorrak
6. Ontologia: jainkoaren existentzia
eta ideia eredugarriak
•
•
Izaki absolutuaren existentzia ez dago arrazonamenduz frogatua, baina ez
da fede itsu baten kontua ere.
Jainkoa arima fededunean frogatuta agertzen da: arima gai da Egia eta
Beharrezkoa eta Aldagaitza den jainkoa ezagutzeko:
1. Argudio gnoseologikoa: egia existitzen denez, eta Jainkoa egiaren funtsa
izanik, Jainkoa existitzen da.
2. Argudio kosmologikoa: Kreazioak (munduak) ezin dio eman gizakiari
bilatzen ari den zoriontasuna; bere gainetik dagoen egia baterantz, hots,
Jainkorantz seinalatzen du.
3. Ideia eredugarriak: gizakiak ideia eredugarriak, mugagabeak eta
beharrezkoak hautematen ditu. Egia gure adimena baino nagusiagoa da.
Jainkoak gizakiaren baitan jarri ditu ideia eredugarriak edo arketipoak.
7. •
•
•
Jainkoak gizakiaren baitan jarri ditu ideia eredugarriak edo arketipoak, bere
adima-adimenean. Adimenak ezin ditu eraldatu, bere gainetik daudelako.
Adimenak argitasun handiagorekin edo txikiagorekin suma dezake, baina
egia eredugarriek beti diraute berdin.
Ezagutza sentikorrak gauza aldakorrak adierazten dituen bezala, betiereko
egia eredugarriek ere beren funtsa adierazten dute: egia aldagaitza,
Jainkoa.
8. Antropologia
•
•
•
•
•
•
•
•
Gizakia, arimaz eta gorputzaz osatuta. Arima hilezkora eta gorputza
hilkorra.
Gizakia gurputz hilkor baliatzen den arima arrazoiduna da.
Bi substantziak osatzen dute gizakia: arimak eta gorputzak, baina ariman
dago lehentasuna.
Platonen eragina nabaria da.
Arima printzipio inmateriala da. Platonen aburuz, arima bizitza-printzipioa
da, eta bizitza heriotzarekin ezin batera daitekeenez, arima ezin daiteke hil.
San Agustinen ustez, arima Bizitzaren parte da, eta bere esentzia Bizitza
den Printzipiotik hartzen du, eta, ondorioz, hilezkorra da.
Arimaren sorrerari buruz, Agustinek ez du onartzen Platonen
pentsamendua: arima gorputzarekin bat egin aurretik ideien munduan
aurrez existitzen dela.
Agustinek kreazionismoa onartzen du: Jainkoak banan-banan eta
zuzuenean sortzen ditu arimak
9. •
•
•
Arimak gurputz piztu, zaindu eta gobernatu egiten du.
Gizakia bekataria da: jatorrizko bekatuagatik, gorputzak arima menperatuta
du.
Oker jokatzeko joera Jainkoaren graziari esker gaindi dezake arimak.
10. Askatasuna eta gaitzaren arazoa
•
•
•
•
•
•
Askatasunari buruzko Agustinen pentsamendua teologikoa da.
Gaitzaren sorrera ez dago jainko gaizkilearengan, gizakiaren askatasunen
baizik.
Onaren sorrera ez dago giza askatasunean. Gizakiak zuzen jokatzeko
Jainkoaren grazia behar du.
Gizakia askea da erabaki ahal duelako. Zer aukera dezake, edo zer
aukeratu behar du? Gizakiak, Jainkoak sortuak, Harenganako joera izan
behar du. Hau da benetako askatasuna Agustinentzat.
Gizakiak ongirako joera izan behar du, eta gizakiarentzat ongi hori Jainkoa
da. Jainkoa zerbitzen duenean aske izango da, eta zoriontasuna lortuko du.
Baina jatorrizko bekatuagatik askatasuna galdu zuen. Gizakiak bekatua
egin zuen aukeramen (liberum arbitrium) edo borondateagatik gaitza
sortuz. Gizakia bere buruaz eta bera baino gutxiago diren gauzez
gozatzearren, Jainkoarengandik urrundu eta bekatuan erori zen.
11. •
•
•
Gizakia ezin da bere kabuz egoera horretatik altxatu: Jainkoaren grazia
behar du.
Graziari esker gizakiak bekatuagatik galdu zuen askatasuna berreskuratzen
du.
Gaitza inoren laguntzarik gabe egiten du gizakiak, baina ez ongia: ongia
egiteko beharrezkoa du Jainkoaren laguntza.
12. Gaitza
•
•
•
•
•
•
•
Gaitz fisikoak eta gaitz moralak (krimena, gerrateak, bortizkeria, ...)
Mundua Jainkoak sortua dela egia bada, nola azal daiteke gaitzaren
existentzia? Jainkoa da gaitz fisikoaren eta gaitz moralen kausa?
Agustinek gaitz fisikoa izaki sortuen ustelgarritasun-ikuspegitik ikusten du:
existitzen diren gauza guztiak onak dira, baina ez absolutuki (guztiz) onak,
izatea duten neurrian dira onak.
Izatearen proportzioan dago ongia; beraz, gaitza ezin har dezakegu
ongiaren kontrakotzat. Gaitza ongi zehatz baten ausentziari jartzen diogun
izena besterik ez da.
Gaitz morala gizakiak egiten duen aukeramenaren (liberum arbitrium)
erabilera okerretik dator, eta gizakia da horren erantzulea, ez Jainkoa.
Gizakiaren helburua zoriontsu izatea da, eta hori lortzeko, gizaki bakoitzak,
Goreneko Ongiarengana itzuli behar du.
Jainkoaren nahia betetzen ez duenean, oker jokatu eta gaitz morala sortzen
du.
13. •
Jainkoak bere nahia edo borondatea bi eratara adierazten die gizakiei:
–
–
Errebelazioaren bidez.
Pertsona bakoitzari bere kontzientzian.
Sokratesen moralarekiko desberdintasun nabaria: ontasuna edo txartasuna borondatearen pean
daude.
14. Zoriontasuna eta Jainkoa edukitzea
•
•
•
•
•
Agustinen kezka nagusia bihotza aseko zuen egia aurkitzea da.
Zoriontasuna horrela baino ezin baita lortu.
Benetako zoriontasuna (epikureismoaren kontra) egia osoaz jabetzean
datza (ez plazerrak ezkuratzean).
Agustinek bilatzen duen Egia Jainkoa da. Jainkoa ezagutzeak eta
edukitzeak zoriontasuna eskaintzen dio gizakiari.
Egia aurkitu ez duena ezin da zoriontsu izan.
Agustinek ez du eszeptikoen jarrera onartzen. Bi argudio erabili zituen
eszeptikoen kontra:
–
–
Eszeptikoen tesia (“ez dago inolako ezagutza ziurrik) kontraesankorra da. Ezin badugu ezer
ziurtasunez ezagutu, ezin dugu ere inolako ezagutza ziurrik ez dagolea dioen tesia
ziurtasunez baieztatu.
“Si fallor sum”, huts egiten badut, orduan existitzen naiz. Horrek frogatzen du eszeptizismo
absolutua ezinezkoa dela, egia badela eta ezagutza posible dela.
15. Ezagutzaren teoria: fedea eta
arrazoia
•
•
•
•
•
•
•
Inteligo ut credam, credo ut intelligam, Ulertu sinesteko, sinetsi ulertzeko.
Fedea eta arrazoia bat egitean saiatu zen Agustin.
Egiaren bilaketa ez da solilik ezagutzaren metodo bat, zoriontsu izateko
bide espiritual bat baizik. Ez dakar ezagutza bakarrik, fedea eta maitasuna
ere bai.
Ezagutzaren teoria ziurtasun-noziora bideratuta dago. Eta ziurtasun
absolutua izan behar denez, ezin da zentzumenetan bakarrik oinarritu,
fedean ere oinarritu behar duelako. Arrazoiak eta fedeak bat egin behar
dute.
Fedeak printzipioz ez du arrazoia baztertu behar, eta arrazoiak halaber,
printzipioz ez du fedea kanporatu behar
Agustinen helburua ez da fedearen eta arrazoiaren artean mugak jartzea,
baizik eta biek kristau egia argitzea dute helburu.
Arrazoia eta fedea elkarlanean aritzen dira, era horretan:
16. –
–
–
Hasiera batean, arrazoiak gizakiari laguntzen dio fedea lortzen.
Ondoren, fedeak arrazoia gidatzen eta argitzen du.
Arrazoiak, era berean, fedearen edukiak argitzen laguntzen du.
17. Ezagutza motak
•
•
•
Bi ezagutza-maila bereiz daitezke: ezagutza sentikorra eta arrazoizko
ezagutza.
Ezagutza sentikorra. Arima jabetu egiten da gorputzek jasan duen
eraldaketaz, eta beragatik, gauzak, objektu fisikoak ezagutzen ditu.
Benetako egia lortezina da ezagutza sentikorraren bitartez.
Arrazoizko ezagutza. Bi maila bereizi zituen Agustinek:
–
–
•
Zientzia-ezagutza: sentipenen datuetatik abiatzen da arrazoimena, eta sentipen-datu horien
bitartez, ezagutzen dituen objektu horiei buruzko judizioak egiten ditu, betiereko ereduekin
alderatuz, hau da, jainkozko argitzapenetik datozkion ideiekin.
Jakinduria-ezagutza: goi-ezagutza mota honek betiereko egiak ezagutzera garamatza.
Mundu fisikoko gauzen ideia eredugarriak Jainkoak gizakiaren baitan jarri ditu, eta ideia
horiek diren bezala ezagutzeari edo ikusteari kontenplazioa ere deitzen zaio.
Baina, nola ezagut ditzake gizakiak egia aldagaitz horiek?
18. •
•
•
Jainkozko argitzapenak ikusgai bihurtzen dizkio betiereko egiak (ideiak)
adimenari.
Ez atera zeure baitatik, itzul zaitez zeure barnera, egia gizakiaren
baitan aurkitzen baita.
Egia aurkitzen duen pentsamenduak bere buruaren nabaritasunetik hasi
behar du: autokontzientziatik. Bere barnean, hauxe aurkitzen du:
–
–
Bere buruaren izaera aldakorra eta ezegonkorra.Gizakiaren ezagutza sentikorrak objektu
ezegonkorrak eskaintzen ditu.
Egia aldagaitzak. Egia horiek gizakiak bere barnean, bere kontzientzian, aurkitzen ditu,
Jainkoak berak jarri dituelako gizakiaren barnean.
19. Historiaren filosofia
•
•
•
•
•
•
Grekoan ikuspegi ziklikoari aurka eginez, Agustinek historia linealaren
kontzeptua sortu zuen. Gertaera bakoitzak bere arrazoia du prozesu
historikoan.
Agustin izan zen Historia unibertsalaren zentzua sistematikoki aztertzen
arduratu zen lehen pentsalaria.
Jainkoaren hiria idazlanean aurkezten ditu Agustinek bere historiaren
filosofia. Gizadiaren kronika (historia) bi hirien arteko borroka gisa agertzen
da: onaren eta gaitzaren.
Agustinek bi taldetan banatzen ditu gizakiak: batetik, beren burua Jainkoa
baino maiteago dutenak; bestetik, Jainkoa gauza guztien gainetik, norbere
buruaren mespretxuraino maite dutenak.
Lehenengoak lurreko hiritarrak dira. Bigarrenak, zeruko, jainkoaren
hiritarrak dira.
Jainkoaren hiriko eta lurreko hiriko hiritarrak nahasirik daude historian
zehar.
