1. Geluidsarchief VRT
Digitalisering van audio: basisprincipes
en strategieën
VVBAD studiedag 28 april 2011

2. Overzicht
1. Waarom?
2. Wat?
3. Bewaren
4. Soorten dragers
5. Omzetten
6. Kwaliteitscontrole
7. Nabewerking
8. Ontsluiting
9. Rechten

3. 1. Waarom?
Degeneratie
Gebrek aan
afspeelapparatuur
Eenmalig proces
Gemakkelijke nabewerking
Kopie zonder
kwaliteitsverlies
Opslagmedium!

4. 2. Wat?
analoge dragers
digitale dragers

5. 3. Bewaren
Goed geventileerd
Lage temperatuur
(ca.16°C)
Rugzijde naar voor
In originele verpakking
Vertikaal
Nooit op elkaar stapelen!!

6. 4a. Analoge dragers
Cilinders, rollen en
staaldraad
Platen
Magneetband
Cassettes

7. wassen en bakelieten rollen
Vanaf 1878
Werk voor specialisten

8. De wassen plaat
Rond 1880
Werk voor specialisten

9. Edison fonograaf en draadrecorder
Werk voor specialisten
1898

10. Staaldraad (vanaf 1898)
Werk voor specialisten

11. 78-, 33-, 45-toerenplaat
Eerst wassen
Beste exemplaar
Naaldkeuze
– 78T
– 33T
Licht of laseraftasting
Real time omzetting

12. Magneetband (sinds 1950)
Veroudering
Bandsnelheid
Banddikte
Spoorbreedte
Opnametoestel
Omzetten kan aan
hoge snelheid

13. Cassettes
4 soorten
– Type 1: ferro
– Type 2: chroomdioxide
– Type 3: ferrochroom
– Type 4: metal
Signaal/ruis-verhouding
Correctiesystemen (Dolby
B en Dolby C)
Real time omzetting

14. 4b. Digitale dragers
DCC (alleen via analoog)
Mini disc
– Gecompresseerd formaat; niet gestandardiseerd
– Weergeven met opnametoestel
– Kopie via digitaal, gecompresseerd signaal
– Kopie via analoog, ongecompresseerd signaal
– Keuze op basis van het gehoor
Betamax met pcm omzetter (audio op video sporen)
– Absoluut onbetrouwbaar
– Direct omzetten
– Alleen real time

15. 4b. Digitale dragers
CD’s en CDR’s
– CD’s zijn slijtvast → wassen bij vervuiling
– CDR’s zeer gevoelig voor veroudering, direct omzetten
– Omzetten kan digitaal (rippen)
DAT (Digital audio tape)
– Zeer vatbaar voor veroudering
– Snel omzetten
– Probleem: spelers en wisselstukken
– Elke fabrikant heeft eigen formaat en standaarden
– Omzetten via analoog of digitaal, real time

16. 5. Omzetten
Welk formaat?
Wat gebeurt er?
– Sample frequentie of sample rate
– 44100 per sec → 44,1 kHz CD-formaat
– 48000 per sec → 48 kHz professioneel formaat
– 96000 per sec → 96 kHz professioneel formaat
– Sample waarde = bit rate
– 16 bit = waarde tussen 0 en 56536
– 20 bit = waarde tussen 0 en 1 milj.
– 24 bit = waarde tussen 0 en 16 milj.
Minimumkeuze = 16bit, 44.1 kHz (CD-formaat)
– (datastroom: 705.6 kbit/sec)

17. 5. Omzetten
Voorbeelden
– 44,1kHZ 16 bit
– 44,1kHZ 8 bit
– 11,025kHZ 16 bit

18. 5. Omzetten
Geluidskaarten Software
– M-audio (Pro-tools) – Digidesign (eerder
Mac gebruikers)
– Terratec
– Sony = Sound forge
– Mackie
– Steinberg = Wavelab,
– Sadie Nuendo
– Turtle beach – Magix = Samplitude
– Focusrite – Audigy = Cool Edit
– Gratis software:
Reaper

19. Opslagmedium
Opslagmedium
– Traditionele systemen: onvoldoende
– Harde schijf ?
– Back up
Foutcorrectie
– Verdoezelen van fouten bij omzetting
– Fouten van het opslagsysteem herstellen
– Elke fabrikant heeft zijn eigen systeem

20. Wat te kiezen?!
Onbeperkte capaciteit: van 96 tot 192 kHz, 24 bit
Beperkte capaciteit: minimum 44.1 kHz, 16 bit
Professioneel: 48 kHz, 24 bit
Formaat WAV
– Ongecompresseerd
– Open formaat, ondersteund door microsoft
– Lineair
– Door alles afspeelbaar

21. Wat te kiezen?! Praktisch
Kopie in mp3 = gecompresseerd met dataverlies
– Veel kleinere bestanden (10 tot 14 keer)
– Internet
– Populair, veel spelers
– Gestandardiseerd
– Keuze formaat = min. 128 kbit/sec
Mpeg 7 = audio en metadata in 1 file
Mpeg 21 = open source multimedia formaat

22. 6. Kwaliteitscontrole
Altijd bij het omzetten!
– Systemen die rapporten maken van de omzetting: te interpreteren
door specialisten
– Quadriga
– NOA
Na het omzetten
– Alleen auditief
– Geen software
– Enkel vgl tussen twee digitale signalen is mogelijk
Ervaring leert dat omzetting correct gebeurt

23. 7. Nabewerking
Altijd nadien
Kopie bewaren in originele versie (werkkopie)
Waarom bewerken:
– Wegwerken van artefacten van opslag en opslagmedium
– Het aanpassen aan de moderne oren
Hoe ver kan je gaan? Filosofisch kwestie en persoonlijk
appreciatie

24. 7. Nabewerking: soorten
Denoise (ruis)
Declicq (tokken)
Decrackle (gekraak en gekras)
Dethumb (lage tokken)
Derumble (lage stoortoon)
Radiance generator (harmonischen toevoegen)
Enz.
Verwacht geen mirakels, zeer tijdsrovend!

25. 7. Nabewerking: soorten
Voorbeelden
– 78T onbewerkt
– 78T declick
– 78T denoise
– 78T derumble

26. 8. Ontsluiting
Documentatie is zeer belangrijk
– Zonder metadata is de file onvindbaar
Zo uitgebreid mogelijk
– Hierdoor grotere selectiemogelijkheid
Audio en metadata in 1 systeem:
– VRT heeft gekozen voor NOA
Bibliotheekautomatiseringssystemen? LIBIS, ….

27. 9. Rechten
Vooral niet vergeten checken!!
Is een zeer complexe materie
Laat u informeren door specialisten
– Vb. auteursmaatschappijen (SABAM, …)

28. CONCLUSIES
Geen eenvoudige opdracht
Gemaakte keuzes bepalen de toekomst
Zelf doen?
Houd uw originele dragers bij!
Geluidsarchief VRT
Johan.Favoreel@vrt.be