SlideShare a Scribd company logo

Jak napisac prace magisterska

•
•
K
kotkidwa
1 of 102
Download to read offline
www.PracaMagisterska.net PracaMagisterska.net Jak napisać pracę magisterską? SIERPIEŃ 2010 1
www.PracaMagisterska.net Publikacja może być kopiowana i rozpowszechniana tylko, i wyłącznie w niezmienionej formie. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w jej zawartości. W publikacji zawarte są wskazówki i porady, które stosujesz na swoją własną odpowiedzialność. UWAGA! Ebook prezentuje stan strony PracaMagisterska.net na dzień 22.08.2010. Późniejsze zmiany, poprawki, uzupełnienia nie zostały w nim uwzględnione. W celu zapoznania się z najnowszymi informacjami zajrzyj na stronę www.PracaMagisterska.net. © Publikacja stanowi własność www.pracamagisterska.net Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reserved 2
www.PracaMagisterska.net Spis treści SŁOWO WSTĘPU...................................................................................... 5 PIERWSZE KROKI................................................................................... 7 Promotor .................................................................................................... 7 Wybór tematu i problematyki .......................................................... 12 Tytuł........................................................................................................... 16 Wybór literatury .................................................................................... 19 Opisowa czy badawcza ....................................................................... 23 PLANOWANIE ......................................................................................... 26 Konspekt .................................................................................................. 26 Harmonogram ........................................................................................ 31 Układ treści ............................................................................................. 33 Kolejność elementów .......................................................................... 35 ELEMENTY ................................................................................................. 37 Strona tytułowa ..................................................................................... 37 Spis treści ................................................................................................ 41 Wstęp ........................................................................................................ 45 Rozdziały .................................................................................................. 48 Rozdział metodologiczny ................................................................... 51 Zakończenie ............................................................................................ 56 Bibliografia .............................................................................................. 58 Streszczenie............................................................................................ 62 Aneks (Załączniki) ................................................................................ 63 SPRAWY TECHNICZNE ....................................................................... 66 Przypisy .................................................................................................... 66 Przypis harwardzki ............................................................................... 71 Cytaty........................................................................................................ 75 Wtrącenie w tekst cytatu................................................................... 78 Wykresy ................................................................................................... 80 WYGLĄD TEKSTU .................................................................................. 82 Estetyka tekstu...................................................................................... 82 Twarda spacja ........................................................................................ 84 Bękart a wdowa .................................................................................... 85 3
www.PracaMagisterska.net OBRONA PRACY MAGISTERSKIEJ ............................................... 86 Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej? ............ 86 Kryteria oceny........................................................................................ 91 Pytania praktyczne .............................................................................. 93 Zachowanie ............................................................................................. 95 Istotna wskazówka .............................................................................. 97 Podziękowanie ....................................................................................... 99 BIBLIOGRAFIA ..................................................................................... 100 4
www.PracaMagisterska.net Słowo wstępu Niniejszy Internetowy Poradnik jest efektem 3 lat wytężonej pracy intelektualnej, studiowania tekstów wybitnych znawców, krajowych i zagranicznych, tematyki związanej z pisaniem tekstów naukowych. Nie jest jednak oderwany od praktyki, ponieważ przeprowadziłam wiele rozmów ze studentami ostatnich lat studiów, poznając ich dylematy i problemy. Treści tutaj zawarte były testowane i konstruktywnie krytykowane m.in. przez uczestników e-kursu „Jak napisać pracę magisterską?”, użytkowników stron www.mojasocjologia.pl i www.idealnystudent.pl. Uwagi przez nich przesłane dały mi możliwość dopasowania materiałów do ich oczekiwań. W tym miejscu pragnę podziękować za wszystkie opinie. Jednak zanim zaczniesz korzystać z podręcznika, musisz zdać sobie sprawę z jednej fundamentalnej zasady obowiązującej przy pisaniu pracy magisterskiej. Otóż nie ma jednego uregulowanego prawnie zbioru wymogów stawianych takiej pracy. Najczęściej wymogi takie wynikają z regulaminów studiów i przede wszystkim ustaleń promotora. 5
www.PracaMagisterska.net Autor pracy magisterskiej musi wykazać się umiejętnością stosowania metod właściwych dla jego specjalizacji, znajomością literatury przedmiotu. Powinien zwrócić uwagę na poprawność konstrukcji, a także spełnić zadość wymogom formalnym. Praca magisterska podlega ogólnym prawidłowościom, rządzącym twórczością naukową. Jest najczęściej dla studenta pierwszym zetknięciem z pracą naukową. Zdaniem Pietera (1960: 239) praca magisterska jest zarazem pracą kierowaną i ćwiczebną. Służy ona do zdobycia pewnej naukowej ogłady, umiejętności prowadzenia badań i wydobywania z nich wniosków. Do gruntownego opanowania literatury i zasad pisarstwa naukowego. Nie musi ona wnosić żadnych nowych osiągnięć do nauki. Wystarczy, że piszący ją student wykaże się swoją wiedzą i umiejętnościami, zaprawi w stosowaniu określonej metody naukowej. Chociaż również i tutaj zdarzają się wyjątki, czyli prace charakteryzujące się dużą dozą samodzielności i twórczej oryginalności, które są wartościowe dla nauki. Tego właśnie Ci życzę. Jeśli masz uwagi, sugestie - pisz na adres: kontakt@pracamagisterska.net 6
www.PracaMagisterska.net Pierwsze kroki Z tego rozdziału dowiesz się na co zwrócić uwagę wybierając promotora, temat, problematykę i wreszcie tytuł pracy magisterskiej. Będzie dla Ciebie jasne jak podjąć pierwsze decyzje dotyczące literatury, a także rodzaju zbieranych materiałów. Promotor Jedną z najważniejszych rzeczy, jaką trzeba zrobić na czwartym roku studiów, jest wybór promotora. Nie ma co się oszukiwać, że promotor nie ma znaczenia, przecież to moja praca magisterska, jest jeszcze dużo czasu na jej napisanie, zawsze mogę zmienić promotora itp. Promotor pełni rolę opiekuna i przewodnika. Jest po to, aby wyzwalać pomysły u piszącego. Niektóre odradzać, a inne potwierdzać. Jednak to nie on jest autorem pracy i to nie on podlega ocenie. Promotor potrafi w bardzo skuteczny sposób osłodzić ostatnie dwa lata studiów, albo zaprawić je goryczą. Firmuje on swoim nazwiskiem Twoją pracę magisterską i z tego względu chce, i ma prawo na nią wpłynąć. Inna sprawa czy ułatwi Ci to pracę, 7
www.PracaMagisterska.net czy raczej jej przysporzy. Pamiętaj, że masz obowiązek uczestniczyć przez dwa lata w seminariach magisterskich, a o ich formie i częstotliwości decyduje promotor. Rodzaje promotorów Wyróżnić można kilka rodzajów promotorów: 1. OBOJĘTNY – to rodzaj promotora, który nie czepia się niczego, w ogóle go nie interesuje Twoja praca, nie czytał jej, a Ciebie samego nie kojarzy nawet z nazwiska, nie chce się z nikim spotykać, bo ma ważniejsze sprawy do załatwienia. 2. LEKKO ZAINTERESOWANY – taki promotor wie mniej więcej czego dotyczy Twoja praca, próbuje jakoś Ci pomóc, omawia niektóre ogólne zagadnienia, nie wymaga jednak częstych spotkań. 3. ZAINTERESOWANY – promotor, którego żywo zainteresował Twój temat pracy i Twoja skromna osoba. Ktoś taki będzie czytał pracę, komentował, uzupełniał, wtrąci się w to co robisz, jednak na zasadzie porady. Będzie także od Ciebie wymagał regularnych spotkań. 4. GŁĘBOKO ZAINTERESOWANY – taki promotor dogłębnie przeanalizuje Twoją pracę magisterską, znajdzie w niej błędy, wytknie je i będzie się starał wywrzeć na Tobie presję, abyś postąpił/a w taki, a nie inny sposób. Spotkania będą regularne i na pewno dość długie. 8
www.PracaMagisterska.net 5. ZAINTERESOWANY SOBĄ – promotor, którego obchodzi Twoja praca, który może nawet ją czytał, ale ma swój własny pomysł na jej napisanie. Niekoniecznie będą go obchodziły regularne spotkania, za to zarzuci Cię pomysłami tego, co możesz zrobić, w jaki sposób i gdzie. Wybór takiego promotora może być właściwy dla osób niezdecydowanych o czym chcą pisać, które nie mają sprecyzowanych zainteresowań. Nie ma sensu rozważać, który promotor jest lepszy. Wybór zależy od subiektywnych preferencji studenta. Na pewno osoba zupełnie samodzielna, pewna swoich racji i ścieżki życiowej nie powinna decydować się na typ czwarty i piąty, chyba że jest to typ zbieżny z jej poglądami. Przedstawione wyżej rozróżnienie dotyczy typów idealnych i zawsze znajdzie się od nich jakieś odstępstwo. Kilka wskazówek zanim wybierzesz Przed wyborem promotora, zastosuj się do paru wskazówek: 1. Dowiedz się od starszych kolegów, czego dany promotor od nich wymaga, jak prowadzi seminarium, jak często są spotkania, czy każe przygotowywać referaty, czy wtrąca się w ich pracę, czy wielu jego magistrantów obroniło się w zeszłym roku itp. 2. Dowiedz się w czym specjalizują się dostępni promotorzy, jakie przedmioty prowadzą, czego dotyczą ich publikacje. Sylwetki kadry Twojej uczelni powinny 9
www.PracaMagisterska.net być na stronie internetowej, można także sprawdzić samodzielnie, np. przeszukując katalogi Biblioteki Narodowej, uczelnianej biblioteki czy czasopisma (jeśli uczelnia je posiada). 3. Idź na pierwsze seminarium do promotora, który Cię interesuje (a także do innych promotorów). Na nim dowiesz się, jakie będzie miał on wymagania. Zwykle na takim spotkaniu promotor mówi parę słów o sobie, o własnych zainteresowaniach i jest ciekaw, czego mają dotyczyć prace jego przyszłych magistrantów. Nie trzeba oczywiście mieć już przygotowanego tematu, lecz raczej podać swoje preferencje, określić w którą stronę chcemy iść, czy to będzie problematyka migracji, czy raczej nowych ruchów religijnych, a może interesuje nas kultura organizacyjna. 4. Nie zniechęcaj się jeśli na jakimś seminarium, u wyjątkowo atrakcyjnego naukowo promotora było wielu studentów i w związku z tym zarządził on skomplikowany sposób rekrutacji. Prawdopodobnie inni studenci wystraszą się tego nie mniej od Ciebie, lub nie będzie im się chciało wziąć udziału w tej procedurze. Tak więc promotor i tak Cię przyjmie, ze względu na niedobór kandydatów. 5. Wystrzegaj się promotorów, którzy przyjmują zbyt dużo magistrantów. Plusem jest to, że na seminariach jest dość wesoło, jednak taki promotor nie będzie miał dla Ciebie czasu indywidualnie. Im mniej studentów u danego promotora, tym bardziej czuje się on za nich odpowiedzialny i tym bardziej pomaga w realizacji 10
www.PracaMagisterska.net projektu, zależy mu na tym, żeby student obronił swoją pracę magisterską. Pozostaje jeszcze ustosunkować się do problemu zmiany promotora. Może się okazać to nie takie proste, jak się wydaje. Otóż wcale nie jest łatwo znaleźć nowego promotora, który zechce choćby spojrzeć na Twój projekt. Zwykle wszyscy interesujący promotorzy są już „zajęci” przez innych studentów, a Tobie pozostanie iść do takich, do których nikt nie chciał iść. Oni jednak mogą być równie nieskorzy żeby Cię przyjąć – nie będzie im odpowiadał temat pracy magisterskiej, powiedzą, że nie mają czasu i w ogóle to dlaczego chcesz zmienić promotora?! - czyli dochodzi jeszcze element nieufności. Dlatego wracam jeszcze raz do tego, co było powiedziane na początku: wybierz promotora mądrze, bo czy chcesz czy nie, to będziesz z nim związany przynajmniej przez następne dwa lata swoich studiów. 11
www.PracaMagisterska.net Wybór tematu i problematyki Pisanie pracy magisterskiej należy zacząć od wyboru problematyki badawczej, która ogólnie określona, przekształca się w temat pracy (nie mylić z tytułem). Tak naprawdę wybór ten jest wypadkową wielu czynników. W tym miejscu omówię niektóre z nich: A. Zainteresowania Nie bez znaczenia są zainteresowania samego autora, którego może „odrzucać” na myśl o mniejszościach narodowych i ich wpływie na miejscową kulturę. Nie mam pojęcia dlaczego, ale może tak być. Przestępczość w powiecie nowosądeckim, też może kogoś pasjonować lub nie. Tak więc, pierwszym czynnikiem wyboru tematu pracy są zainteresowania studenta piszącego daną pracę. Jeśli Twoje zainteresowanie daną problematyką jest tak silne, że nie wyobrażasz sobie, że mógłbyś robić coś innego, to warto pójść właśnie w tym kierunku i wybrać temat, który odpowiada Twojej pasji. Bardzo możliwe, że przyda Ci się to w późniejszej karierze. B. Promotor Jednak to jeszcze nie koniec. Drugi ważny czynnik wiąże się z wyborem promotora. W sytuacji idealnej udajesz się do takiego, który choć trochę zna się na poruszanej przez Ciebie problematyce. Tylko, że może być inaczej. Może Ci np. 12
www.PracaMagisterska.net zależeć z różnych względów na promotorze, który za nic nie chce przyjąć Twojego tematu. Wtedy możesz się nagiąć, przegiąć, złamać… lub odwrócić na pięcie i pójść gdzie indziej. Sytuacja, w której promotor specjalizuje się w problematyce, którą chcesz podjąć, jest bardzo wygodna. Pomaga on wtedy w wyborze literatury, określaniu hipotez (przez wskazanie co może się sprawdzić, a co nie), a także w przypadku pracy badawczej może ułatwić prowadzenie badań i przez tzw. „znajomości” wprowadzić tam, gdzie chcesz je podjąć. C. Dostępność Kolejnym ważnym czynnikiem jest dostępność. Jeśli ktoś ma wujka, który jest prezesem dużego zakładu państwowego to wydaje się warte rozważenia wykorzystanie tego prostego faktu i np. przeprowadzenie badań na terenie zakładu. Wówczas nasz temat pracy musi się jakoś wiązać z problematyką organizacji, możemy badać np. kulturę organizacyjną, strukturę, sytuację zmiany, kryzys w organizacji itp. Jeśli zaś nie ma się takiego wujka, a promotor nie może lub nie chce pomóc, to masz utrudnione zadanie. Oczywiście są instytucje, które prawdopodobnie byłyby zainteresowane współpracą ze studentami, ale musisz wziąć pod uwagę, że trzeba ich poszukać i przekonać. Jeśli masz dar nakłaniania innych do swoich racji to spróbuj. Ludzie po prostu mogą Ci nie zaufać, bać się, że wykorzystasz zgromadzony materiał do „niecnych” celów, albo też po prostu nie chce im się Tobą zajmować, nie mają na to ani czasu, ani chęci. Nie chcę Cię w tym miejscu zniechęcać, gdyż wiele świetnych prac powstało pomimo takich przeciwności, niemniej powinieneś wziąć to pod rozwagę. 13
www.PracaMagisterska.net D. Realne możliwości Co do czwartego czynnika wyboru tematu pracy, nie należy myśleć o rzeczach nierealnych, szczególnie na etapie pisania pracy magisterskiej. Praca magisterska ma sprawdzić Twoje umiejętności, nabyte na studiach, a nie doprowadzić do odkrycia nowych praw rządzących światem. Trzeba się wykazać znajomością zasad metodologicznych i praktycznych, przez choćby sensowne wykorzystanie źródeł naukowych. Miło by było zostać odkrywcą, lecz w momencie pisania pracy dyplomowej lepiej swoje ambicje schować w kieszeń. Dlaczego? Przede wszystkim może Ci się nie udać. Zwykle sięgając „za wysoko” napotykasz na pewne problemy i bardzo możliwe, że będą one w stanie Cię skutecznie zniechęcić do dalszych wysiłków. Poza tym praca magisterska jest pierwszym poważnym sprawdzianem Twoich naukowych możliwości, nie łudź się zatem, że jesteś świetnie przygotowany/a do tego, aby podołać górnolotnym wyzwaniom. Czynnik ten wiąże się także z zasięgiem Twojej pracy. Dokładnie zastanów się jakie zjawisko chcesz poddać analizie, na jakim obszarze i ile napisano na ten temat. Wybranie szerokiego tematu jak, np. bezrobocie w Polsce, a nawet w województwie mazowieckim, wcale nie jest dobrym rozwiązaniem. Aby go podjąć musisz przewertować góry materiału, zastanowić się co chcesz badać i w jaki sposób to zrobisz, tak aby ktoś później nie zarzucił Ci niekompetencji. Nie ma podstaw bać się tego, że wybierając wąskie zagadnienie nie starczy Ci materiału. Tego jest zawsze więcej 14
www.PracaMagisterska.net niż potrzeba, należy tylko dobrze poszukać i wówczas możesz być przekonany/a, że wyczerpałeś/aś temat. Podsumowanie Podsumowując, na wybór tematu pracy składają się cztery czynniki, warte uwagi: 1) nasze zainteresowania 2) zdanie promotora 3) dostępność 4) realne możliwości urzeczywistnienia planów. Dla uściślenia dodam, że zawsze temat pracy magisterskiej powinien Cię, choćby minimalnie interesować. Drogi studencie, spędzisz nad swoją pracą wiele godzin i wypijesz litry kawy zanim ją wreszcie skończysz. Dlatego nie warto dobrowolnie poddawać się torturom i wybierać tematyki, która mówiąc delikatnie Cię nudzi, czy męczy. Oczywiście w trakcie pisania często okazuje się, że coś co uważaliśmy za zupełnie nieciekawe i niewarte uwagi takie nie jest. Może odkryjesz nawet dzięki temu swoje powołanie. Jednak doświadczenie mi mówi, że niekoniecznie tak będzie. Wówczas ostatni rok studiów będzie dla Ciebie pasmem cierpień i udręki. Dobrze zastanów się nad wyborem tematu pracy. Nie musisz wspominać swojej pracy magisterskiej źle. Natomiast może ona być dla Ciebie powodem do dumy, doskonałym sprawdzianem Twoich naukowych umiejętności, a także przyczółkiem w drodze do późniejszej kariery. 15
www.PracaMagisterska.net Tytuł Tytuł jest to pewna informacja zawarta na pierwszej stronie pracy magisterskiej, dotycząca jej zawartości. Stanowi on wizytówkę danej pracy magisterskiej i w dużej mierze decyduje, czy ktoś zechce po nią sięgnąć. Nie muszę chyba dodawać, że w związku z powyższym tytuł musi być w najwyższym stopniu przemyślany. Nie może o wyborze tytułu decydować przypadek. Tytuł pracy magisterskiej musi spełniać kilka mniej lub bardziej formalnych wymogów: 1. Musi precyzyjnie określać to, co znajduje się w pracy magisterskiej Nie można dopuścić do sytuacji, gdy tytuł nie odpowiada poruszanej problematyce, gdyż od razu pojawia się zarzut, że praca jest „nie na temat”. Tytuł powinien określać zakres rzeczowy (co badamy?), przestrzenny (gdzie?) i czasowy (kiedy?) Twojej pracy, jednak nie jest to zbyt surowo wymagane, gdyż informacje te można również z powodzeniem zawrzeć we wstępie. 2. Musi być krótki Oznacza to, że nie należy pisać ponad miarę, rozwodzić się nad jakimś zagadnieniem. Nawet pierwszy wymóg, czyli precyzja, nie rekompensuje nudziarstwa. Nie wspominając o tym, że za długi tytuł trudno 16
www.PracaMagisterska.net zapamiętać. Ciekawe czy chciałbyś, żeby w momencie gdy staniesz przed komisją okazało się, że sam go nie pamiętasz? 3. Ważny jest aspekt marketingowy Nie znajduję lepszego określenia dla tego punktu. Chodzi w nim o to, żeby tytuł pracy był ciekawy, sformułowany w taki sposób, aby zachęcić do sięgnięcia po daną pozycję. Musi zaintrygować odbiorcę. Wczuj się w sytuację sprzedawcy, który chce zareklamować swój produkt. Tytuł powinien stanowić pewnego rodzaju obietnicę, że nie pożałuje ten, kto zechce bliżej przyjrzeć się Twojemu dziełu. 4. Unikaj pojęć wieloznacznych Takie słowa jak: wolność, równość brzmią co prawda dumnie i prawdopodobne jest, że skłoniłby kogoś do zapoznania się z Twoją pracą magisterską. Jednak tak naprawdę nie będzie wiadomo o czym piszesz. Samo dojście do tego, o co Ci chodzi pochłonie rozdział albo i dwa, a to najlepsza droga, żeby recenzent Cię nie polubił. Pozostaje jeszcze sprawa niewygodnych pytań na obronie, których z pewnością wolisz uniknąć. 5. Nie powielaj Jeśli uważasz, że tytuł „Bezrobocie w Polsce” jest dobrym pomysłem, bo wiele napisano na ten temat, nie będziesz miał problemu z literaturą, badaniami itp. to jesteś w wielkim błędzie. A więc: „dlaczego nie”?! Otóż 17
www.PracaMagisterska.net dlatego, że tytuł ten jest zbyt ogólny. Bogactwo materiałów Cię dosłownie i w przenośni przydusi. Myślisz, że możesz wybrać jedno, a inne rzeczy pominąć? Niby tak, ale wtedy musisz wiedzieć, dlaczego wybrałeś właśnie to, a wszystko inne pominąłeś. W ten sposób sam siebie wystawiasz na strzał. Poza tym, dochodzi jeszcze ważniejsza sprawa – na ten temat napisano już tyle, że nikt nie chce o tym czytać. Nie twierdzę, żeby nie pisać o bezrobociu, co to to nie. Posiada ono wiele interesujących aspektów, ale trzeba je wydobyć, umiejętnie sformułować tytuł, koncentrując się na wąskim wycinku rzeczywistości, którym zamierzasz się zająć. Wszystko co zostało wyżej napisane nie stanowi sztywnych wytycznych, stosowanych przy formułowaniu tytułu pracy magisterskiej, bowiem trudno o takie niezmienne reguły. Twój promotor może zwracać uwagę na określenie zakresu w tytule lub nie. Jednak żeby praca magisterska prezentowała odpowiedni poziom, powinieneś wziąć powyższe wskazówki pod uwagę. 18
www.PracaMagisterska.net Wybór literatury Napisano już wiele na różne tematy. Jedne teksty są bardziej warte uwagi, inne mniej, a niektóre wcale. Co ciekawe znajdziesz publikacje, które sobie nawzajem przeczą. Jak jednak osoba niedoświadczona, niezorientowana w danym zagadnieniu ma odgadnąć co przeczytać, a czego nie warto? Jest to trudne, ale możliwe. Zanim udasz się do biblioteki, powinieneś zorientować się kto jest ekspertem w dziedzinie, która Cię interesuje. Najprostszym sposobem jest udanie się do wykładowcy, który prowadzi zajęcia z powiązanych przedmiotów. On z pewnością wie, co powinieneś koniecznie przeczytać. Wykładowcy dość chętnie odpowiadają na pytania związane z ich dziedziną wiedzy, dlatego że się na tym dobrze znają. Teoretycznie to Twój promotor powinien być także ekspertem w dziedzinie, którą się zajmujesz i doradzać Ci, jednak z tym niestety bywa różnie. Jeśli jednak masz to szczęście, spytaj go wprost o pozycje, z którymi powinieneś się zapoznać. Nieco dłuższa droga, to po prostu zamówienie kilku książek w bibliotece i przejrzenie ich. Należy zwrócić uwagę na przypisy, zajrzeć do bibliografii. Jeśli kilku niezależnych autorów, różnych książek powołuje się na to samo źródło, to z pewnością warto do niego dotrzeć i samemu sprawdzić co też autor miał na myśli. Podnosi to rangę Twojego dzieła znacznie bardziej, niż gdybyś 19
www.PracaMagisterska.net cytował za kimś. Może paść na obronie pytanie: „dlaczego nie dotarł pan/pani do tej publikacji? Jest przecież w wydziałowej bibliotece”. Poza tym inni autorzy przytaczając, często sami popełniają błędy, źle cytują, zupełnie nie zrozumieli myśli autora, albo co gorsza mocno nagięli ją na potrzeby własnej teorii. Jeśli jeszcze zupełnie nie wiesz, jak podejść do zagadnienia możesz zajrzeć do słowników i encyklopedii z dziedziny wiedzy jaką się zajmujesz. Znajdziesz tam najważniejsze teorie i postacie, które warto znać. Być może lektura tego dość ogólnego tekstu zainspiruje Cię. Należy wybierać książki możliwie najbardziej aktualne, gdyż tylko takie dadzą pewniejszy ogląd danego problemu. Nie bez znaczenia jest także fakt, że zawierają uwspółcześniony wykaz literatury, który można przejrzeć i wykorzystać. W początkowej fazie dobrze jest korzystać z podręczników i opracowań. Ale pamiętaj, że o ile korzystanie z podręczników, opracowań jest dobre gdy chcesz zapoznać się z określonym zagadnieniem nie powinno ono zasłonić Ci wzroku. Opracowania takie często zawierają błędy, które możesz powielić powołując się na nie. Dlatego staraj się docierać do oryginalnych prac – tych na które powołują się inni autorzy. Jeśli nie chcesz nikogo pytać i uważasz, że jeszcze za wcześnie na udanie się do biblioteki – zajrzyj do Internetu. Pojawia się coraz więcej artykułów, coraz więcej można w nich znaleźć. Bynajmniej nie zachęcam Cię abyś kopiował te artykuły, ani nawet odnosił się do nich w swojej pracy magisterskiej. Po prostu zwróć uwagę na przypisy. Kiedy już 20
www.PracaMagisterska.net poznasz imię i nazwisko, albo tytuł publikacji źródłowej, sprawa odnalezienia pozostałych dzieł autora nie jest trudna. Możesz w tym celu skorzystać z internetowego katalogu biblioteki narodowej, pod tym adresem: http://alpha.bn.org.pl/screens/opacmenu_pol.html Wyszukiwanie jest intuicyjne i każdy powinien sobie z nim poradzić. Dodatkowo jest tam funkcja „hasło przedmiotowe”, „słowa kluczowe”, gdzie możesz wpisać interesujące Cię pojęcie i przejrzeć wyniki. Ideałem by było, gdybyś dotarł także do ich desygnatów, czyli zwyczajnie zajrzał do tych książek. Poszukaj co piszą o autorze w Internecie. Kim on jest, na czym się zna, jakie nagrody otrzymał i za co. Wtedy już wiesz, czy masz do czynienia z ekspertem, czy też osobą niedoświadczoną. Bynajmniej nie chcę dyskredytować takich osób, w końcu każdy od czegoś zaczyna, ale Twój promotor i recenzent będą oczekiwali, że w bibliografii znajdą się prace fachowców. Podsumowując, możesz zebrać informacje na temat tego co warto przeczytać i przytoczyć na trzy sposoby: 1. spytać osoby, które znają się na interesującej Cię dziedzinie, 2. poprzez lekturę publikacji stwierdzić, które z nich są warte uwagi – ten sposób ma także tę zaletę, że już w trakcie szukania możesz trafić na wartościową 21
www.PracaMagisterska.net publikację i wykorzystać ją przy tworzeniu własnej koncepcji, 3. poszukać w Internecie. Pamiętaj aby zapisywać pozycje, z których korzystałeś, które były warte uwagi, a które mniej. Staraj się, aby zapis był jak najbardziej dokładny. To zaprocentuje później, kiedy nie będziesz musiał jechać specjalnie do biblioteki po to, by sprawdzić jaki jest tytuł tej konkretnej pozycji. Dobrze sprawę wyboru tekstów określa Riechert. Pisze on: „Do każdego źródła musimy podchodzić krytycznie. Pracując naukowo, musimy z materiału faktów i twierdzeń poznanych w czasie badania stanu faktycznego uwzględnić tylko bezspornie udowodnione. Wykorzystujmy więc literaturę z dużą powściągliwością” (Riechert 1969: 156). 22
www.PracaMagisterska.net Opisowa czy badawcza Prędzej czy później staniesz przed dylematem, jaki rodzaj pracy magisterskiej jest dla Ciebie najbardziej odpowiedni. Musisz zdecydować czy zamierzasz oprzeć się tylko na materiałach zastanych, zaszywając się w bibliotece lub dogłębnie zapoznając z Internetem, czy też wolisz przeprowadzić własne badanie w terenie, osobiście zebrać unikalny materiał. Jeden i drugi sposób ma zarówno swoje wady jak i zalety. To jaki wybierzesz zależy od problematyki, jaką chcesz się zająć, gdyż nie zawsze potrzebne jest przeprowadzenie własnych badań, a także od Twoich predyspozycji. Być może uważasz, że przeprowadzenie badań w terenie przekracza Twoje możliwości. Albo jest wręcz przeciwnie. Traktujesz to jako wyzwanie, sprawdzian, który należy przejść. Zalety pracy teoretycznej są wadami empirycznej i na odwrót. Nie ma sensu rozpatrywać ich oddzielnie. Zróbmy za to porównanie biorąc pod uwagę parę istotnych zmiennych: 1. Czas Stanowczo bardziej czasochłonna jest praca teoretyczna. Może się to wydawać absurdalne, lecz jeśli nie przeprowadzasz bardzo skomplikowanych badań, z wykorzystaniem kilku metod badawczych to znacznie szybciej uda Ci się zebrać i "obrobić" materiał do pracy 23
www.PracaMagisterska.net empirycznej. Napisanie kilku wniosków też nie jest problemem. 2. Środki Jeśli chodzi o pieniądze, to zarówno praca teoretyczna jak i empiryczna nie wymaga od nas znaczących nakładów. Jedyne co musimy poświęcić to pieniądze na dojazd do biblioteki, lub do osób badanych. Abstrahując od sytuacji gdy kupujemy sobie pracę magisterską, zdarza się, że studenci wynajmują kolegę, który wprowadza za nich dane np. do SPSS. Nie jest to jednak szczególnie opłacalne, biorąc pod uwagę, że wersja demo programu dostępna jest za darmo w Internecie, a i o samouczek nietrudno. 3. Wartość edukacyjna Zarówno praca teoretyczna, jak i empiryczna ma wartość edukacyjną, przez co rozumiem, że uczysz się czegoś nowego i przydatnego. Nie jest prawdą to, co mówią niektórzy, że pisanie pracy magisterskiej równa się spisywaniu cytatów z różnych książek. Pisząc swoją pracę musisz nauczyć się logicznego myślenia. Zastanowić do czego chcesz dojść i jakimi ścieżkami, co sprawdzić, czemu zaprzeczyć. Jeśli chcesz przeprowadzić własne badanie terenowe, to dodatkowo poznasz praktyczny wymiar tego, co do tej pory znałeś tylko z książek. Uczysz się warsztatu. Przechodzisz 24
www.PracaMagisterska.net przez cały proces sam, od początku do końca. Stajesz się samodzielnym naukowcem. 4. Prestiż Bardziej prestiżowe wydaje się przeprowadzenie własnych badań niż korzystanie z gotowych materiałów. Zarówno biorąc pod uwagę możliwość zaimponowania kolegom-studentom, jak i kadrze na Twojej uczelni. Głównie dlatego, że każdy jest ciekawy "co Ci z nich wyszło?". Wyniki może dostać tylko i wyłącznie od Ciebie. Osobiście zachęcam do przeprowadzenie badań terenowych, gdyż nic tak dobrze nie nauczy Cię warsztatu jak praktyka. Patrząc na sprawę z dystansu docenisz pewne zdolności, jakie to zadanie w Tobie ukształtowało. Puste słowa z książek metodologicznych nabierają wówczas mocy. 25
www.PracaMagisterska.net Planowanie Ważne przy pisaniu pracy magisterskiej jest odpowiednie rozplanowanie zajęć. Dlatego powinieneś/aś napisać konspekt, a także harmonogram. Musisz zdawać sobie sprawę, że praca magisterska posiada określony układ, który trzeba wypełnić treścią. Konspekt Konspekt jest to schematyczny zapis większego tekstu, streszczający jego zawartość i przybliżający budowę. Szczególnie przydaje się, gdy musisz napisać pracę magisterską. Przygotowanie konspektu jest o tyle ważne, że: • Konspekt porządkuje Twoją wiedzę. Wszystkie luźne, niespójne myśli, trzeba w jakiś sposób skonkretyzować i znaleźć między nimi połączenie. To jest możliwe dzięki zapisowi. • Konspekt wymusza na Tobie przyjęcie strategii działania, określenie kierunku w jakim pragniesz pójść. 26
www.PracaMagisterska.net • Wyłania się z niego mniej lub bardziej całościowy obraz Twojej pracy magisterskiej, dzięki czemu nie czujesz zupełnej dezorientacji – co mam robić, kiedy, jak zacząć? • Konspekt można zaprezentować promotorowi (czasem sam tego wymaga). Będzie on mógł zapoznać się z Twoją wizją pracy i ją ewentualnie skorygować, zwrócić Ci uwagę co robisz źle, a co należałoby poprawić. Uwagi promotora na tym etapie są bardzo cenne. Mam nadzieję, że przekonałeś/aś się do konspektu, jako dobrej metody porządkowania wiedzy i tworzenia strategii działania. Informacje zawarte w konspekcie znajdą proste przełożenie w Twojej pracy magisterskiej. Układ 1. Imię i nazwisko 2. Nagłówek (np. Konspekt pracy magisterskiej) 3. Tytuł 4. Elementy konspektu 5. Bibliografia Wybrane elementy konspektu 1. TYTUŁ PRACY - powinien być niezbyt ogólny, ponieważ sprzyja to powierzchowności. Jednocześnie musi precyzyjnie określać to, czego ma dotyczyć praca. Powinien być również sformułowany w taki sposób, aby zachęcić do przeczytania danej pozycji. 27
www.PracaMagisterska.net 2. PROBLEM BADAWCZY - problemem badawczym może być wszystko. Jest on na ogół sformułowany jako pytanie, odnoszące się do sedna Twojej pracy magisterskiej, np. "jakie są przyczyny...?", "dlaczego miało miejsce...?", "czy zjawisko... jest powiązane z...?". 3. PRZEDMIOT BADANIA - to inaczej to, co chcesz badać. Przedmiotem badania może być, np. grupa studentów działających w kole naukowym, czy też środowisko górników, itp. 4. CELE BADAWCZE - celem jest to, co chcesz osiągnąć poprzez realizację badań. 5. PARADYGMAT - dobrze jest określić w jakim paradygmacie będziesz się poruszać. Nie każdy promotor wymaga określenia paradygmatu. Niemniej dobrze jest wiedzieć z jakiego punktu widzenia patrzysz na swój problem. 6. ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE - w tym miejscu warto przejrzeć materiał naukowy odnoszący się do problematyki Twojej pracy magisterskiej. Dzięki temu, będziesz mógł określić hipotezy i dobrać metody badawcze. Oszczędzi Ci to także dużo energii przy pisaniu rozdziału teoretycznego. 7. METODY - należy określić, jakimi metodami będziesz się posługiwać przy zbieraniu i opracowywaniu materiału. 28
www.PracaMagisterska.net 8. HIPOTEZY BADAWCZE - kiedy poznałeś, choćby szczątkowo teorię na dany temat, możesz określić to, co chcesz badać i co chcesz osiągnąć. Jest to także dobry moment na postawienie hipotez badawczych, czyli propozycji odpowiedzi na pytanie badawcze, wynikające z problemu badawczego. 9. PLAN PRACY - przedstawienie ogólnego układu pracy według kolejności poszczególnych rozdziałów. Ewentualnie krótkie omówienie. 10. HARMONOGRAM - należy określić dokładnie datę, do kiedy planujesz realizację poszczególnych części projektu. Dzięki temu zapewnisz sobie panowanie nad czasem i umożliwisz komfort psychiczny jaki z tego płynie. 11. LITERATURA/BIBLIOGRAFIA - dokonujesz spisu poszczególnych pozycji, które mogą Ci się przydać przy pisaniu pracy magisterskiej. Oczywiście, konspekt należy dostosować do indywidualnych potrzeb. Nie każdy konspekt musi zawierać wszystkie, przedstawione wyżej elementy. Teraz kiedy już wiesz, jakie są elementy konspektu to z pewnością domyślasz się jak je możesz przełożyć na pracę magisterską. Tytuł to rzecz oczywista. Paradygmat i założenia teoretyczne to może być podstawa Twojego rozdziału teoretycznego, zdefiniowanie pojęć itp. Problem, hipotezy, cele, metody to nic innego jak odpowiednie podpunkty w 29
www.PracaMagisterska.net rozdziale metodologicznym lub w przypadku jego braku we wstępie. Literatura w prosty sposób przekłada się na bibliografię. Natomiast dzięki harmonogramowi panujesz nad realizacją poszczególnych etapów. Dobry konspekt nie jest łatwo przygotować, dlatego wielu studentów z tego rezygnuje, opracowując i wymyślając określone elementy ad hoc. Pamiętaj jednak, że im więcej wysiłku włożysz teraz, tym mniej będziesz go potrzebował później. Nie będziesz także miał problemu, że: o czymś zapomniałem, czegoś nie uwzględniłem itp. Już teraz wyłania się mniej lub bardziej całościowy obraz Twojej pracy magisterskiej. Ważne jest, żeby konspekt pisać w momencie, gdy już choćby oględnie orientujesz się w danej dziedzinie. Inaczej może zrodzić się w Tobie tylko frustracja, że nie potrafisz sobie poradzić z jakimś zadaniem. Nie powinieneś się martwić, jeśli nie możesz czegoś znaleźć lub czegoś nie rozumiesz. Niezwykle trudno jest znaleźć dziedzinę wiedzy, o której jeszcze nikt nigdy nie napisał i taką, o której napisano już wszystko. 30
www.PracaMagisterska.net Harmonogram Nie tylko w pracy magisterskiej bardzo ważny jest harmonogram pracy. Najlepiej usiądź gdzieś wygodnie. Niech to będzie ciche i spokojne miejsce. Dobrze się zastanów, a następnie w notesie lub na komputerze określ kiedy skończysz poszczególne etapy pracy. Przygotuj właściwy harmonogram, taki który Cię zmotywuje do działania, a nie zniechęci. Uporządkuje on Twoje dążenia i pozwoli odzyskać panowanie nad czasem. Nie będziesz zdezorientowany: czy zdążę, czy nie zdążę? Wielu studentów właśnie z powodu złego planowania nie broni się w terminie. Harmonogram może wyglądać na przykład tak: 1. opracowanie części teoretycznej - [termin] 2. przygotowanie narzędzi badawczych - [termin] 3. zwiad badawczy - [termin] 4. przeprowadzenie badań właściwych - [termin] 5. opracowanie wyników badań - [termin] 6. wersja robocza pracy - [termin] 7. wersja końcowa pracy - [termin] W opracowywaniu harmonogramu zwróć uwagę na ukończenie pracy nad poszczególnymi częściami, ale nie zapominaj również o całości. Ważne jest indywidualne podejście. Jeśli nie zamierzasz napisać pracy empirycznej, lecz teoretyczną taki punkt jak „przygotowanie narzędzi badawczych”, czy „zwiad badawczy” traci rację bytu. Może go 31
www.PracaMagisterska.net jednak zastąpić, np. „opracowanie artykułów naukowych”, „opracowanie aktów prawnych” itp. Odradzam zapisywanie harmonogramu na zwykłej kartce papieru, ponieważ może się zwyczajnie zgubić. Nie będzie Ci się chciało jej szukać, bo nie wiadomo gdzie, nie wiadomo po co, a tak w ogóle to mam jeszcze dużo czasu... Umieść swój harmonogram tak, abyś zawsze bez trudu mógł po niego sięgnąć i sprawdzić postępy swojej pracy. Nic tak nie motywuje jak terminy, które zaczynają Cię gonić. Ważne aby Twój harmonogram nie był sztucznie wyśrubowany. Nie licz na to, że napiszesz rozdział w jeden lub dwa dni. Na to potrzeba więcej czasu. Nie zostawiaj też wszystkiego na ostatnią chwilę. Postaraj się ukończyć pisanie pracy jeszcze przed wyznaczonym terminem. Sam zobaczysz jaką to daje satysfakcję, gdy możesz porozmawiać ze swoimi kolegami i koleżankami, patrząc z wysokości osoby, która pewne doświadczenia ma już za sobą. Dolicz sytuacje, które mogą Cię zaskoczyć, oraz takie gdzie pomimo szczerych chęci nie uda Ci się zrealizować zamierzeń w terminie. Spadek formy nie jest niczym niezwykłym. Zdarza się nawet najlepszym. Jest to okres w którym „nic mi się nie chce”. Nie jest łatwo przewidzieć kiedy nas dopadnie, jednak zawsze należy brać go pod uwagę. 32
www.PracaMagisterska.net Układ treści Pracę magisterską należy pisać korzystając z przyjętego układu treści. Oznacza to, że zebrane przez Ciebie informacje należy uporządkować w oddzielne części lub rozdziały. Układ ten nie jest dowolny i zależy od przyjętej metody badawczej. Stanowi odzwierciedlenie badania naukowego. Jest on także uzależniony od rodzaju pracy magisterskiej. Inny dla prac czysto teoretycznych, inny dla prac stanowiących rezultat badań. Uznając za Pieterem (1960), za najbardziej typową pracę naukową taką, która przedstawia przebieg i wyniki badań nad pewnym zagadnieniem, można spróbować określić jej typowy układ. Typowy układ treści wygląda tak: 1. Wstęp, objaśnienia wstępne 2. Przegląd dotychczasowych badań, uwagi teoretyczne 3. Określenie problemów, hipotez, celu i metod badań własnych 4. Przedstawienie wyników własnych badań 5. Analiza materiału, wnioski 6. Zakończenie, podsumowanie 7. Streszczenie Streszczenie jest szczególnie ważne jeśli chodzi o odbiorcę, 33
www.PracaMagisterska.net który może w tym miejscu zapoznać się krótko z Twoim tekstem, jednak nie jest wymagane. 34
www.PracaMagisterska.net Kolejność elementów O ile w punkcie poprzednim, gdzie prezentowany był typowy układ treści, zapoznałeś się z esencją pracy magisterskiej warto sobie zdawać sprawę jaka jest kolejność jej formalnych elementów. Wszystko to należy dopasować do indywidualnych potrzeb. Praca magisterska gdzie np. rozdział metodologiczny nie występuje, oczywiście nie musi dopasowywać się „na siłę” do przedstawionego niżej schematu. Również takie elementy, jak: „Wykaz tabel”, „Streszczenie” nie są w pracy magisterskiej elementami obowiązkowymi. Co bardziej radykalni, jak prof. Święcicki (1971: 176) twierdzą, że nawet „Zakończenie” nie jest bezwzględnie konieczne. Jednak zupełnie Ci to odradzam, pamiętając, że każdy tekst, każda praca pisana musi składać się z trzech głównych elementów, tj. wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Typowa kolejność elementów wygląda tak: 1. Strona tytułowa 2. Spis treści 3. Wstęp 4. Rozdział/y teoretyczne 5. Rozdział metodologiczny 6. Rozdział/y empiryczne, prezentujące wyniki i wnioski z badań 35
www.PracaMagisterska.net 7. Zakończenie 8. Bibliografia 9. Wykaz tabel/symboli 10. Streszczenie 11. Aneks Jeśli chodzi o „Streszczenie”, można je umieścić po zakończeniu, a przed bibliografią, lub po bibliografii i po wykazie tabel (jak wyżej). Nie ma w tej kwestii jednomyślności. Również taki element jak „Spis treści” bywa umieszczany na końcu pracy magisterskiej, lecz nie jest to rozwiązanie najlepsze ze względu na znacznie utrudnioną orientację w takiej pracy. 36
www.PracaMagisterska.net Elementy Praca magisterska, podobnie jak inne publikacje naukowe, składa się z kilku elementów, które zostaną omówione w niniejszym rozdziale. Strona tytułowa Strona tytułowa zawiera pewne ogólne informacje o Twojej pracy, takie jak: tytuł, nazwa uczelni, imię i nazwisko autora, numer albumu, imię i nazwisko promotora, informacje o kierunku i specjalizacji, data i miejsce wydania. Jakkolwiek w każdej uczelni strona tytułowa może wyglądać odmiennie, to podstawowe jej składniki będą się powtarzać. Należy je uporządkować w taki sposób, aby tworzyły estetyczną całość. W tym celu stosuje się liczne zabiegi, np. można pogrubić niektóre elementy, napisać tytuł tylko dużymi literami, zastosować różne rozmiary czcionek itp. 37
www.PracaMagisterska.net Strona tytułowa powinna zawierać: 1. nazwę uczelni, wydziału, czasem także kierunku studiów, nazwy jednostki, w której pisana jest praca 2. imię i nazwisko autora pracy 3. numer albumu (indeksu) 4. tytuł pracy 5. rodzaj pracy (praca magisterska), oznaczenie osoby pod kierownictwem której pisana jest praca (promotor), ewentualnie informacje o kierunku, specjalizacji na którym praca powstała 6. miasto (siedziba uczelni) i rok napisania pracy. Strona tytułowa liczona jest jako pierwsza, o czym należy pamiętać przy numeracji. Najprostszym sposobem ukrywania numeru na stronie tytułowej jest zasłonięcie go autokształtem. 38
www.PracaMagisterska.net Układ strony tytułowej 39
www.PracaMagisterska.net Załamanie tekstu tytułu Jeśli Twój tytuł brzmi: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu tarnowskiego po 1 maja 2004 roku, to bardzo prawdopodobne jest, że ów tytuł nie zmieści się w jednej linii. Należy wówczas uważać, żeby załamanie tekstu nie wypadło np. tak: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu, jest w pierwszej linii, a tarnowskiego po 1 maja 2004 roku w drugiej. Właściwie załamany tekst wyglądałby raczej w ten sposób: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu tarnowskiego po 1 maja 2004 roku Każdy wiersz ma tworzyć jakby oddzielną całość. 40
www.PracaMagisterska.net Spis treści Spis treści jest pierwszą rzeczą po stronie tytułowej, jaką dostrzega czytelnik. W jego postaci uwidacznia się struktura danej pracy magisterskiej. Informuje o stronach, na których rozpoczynają się poszczególne jej części. Spis treści musi spełniać kilka wymogów konstrukcyjnych, zgodnie z zasadą logiki wywodu. Spis treści bywa nazywany planem pracy. Stronę na której jest umieszczony można numerować lub też nie. Zwykle umieszcza się go tuż po stronie tytułowej, lecz występują sytuacje, kiedy jest umieszczany na końcu pracy. Poniżej zamieszczam dla przykładu dwa wzory spisu treści. Jednak najlepiej jest wygenerować sobie taki spis treści automatycznie w Word: Wstaw > Odwołanie > Indeksy i spisy Oczywiście należy określone elementy w tekście zdefiniować jako „Nagłówek 1”, „Nagłówek 2” itd., a następnie „odświeżyć” spis treści. 41
www.PracaMagisterska.net Na spis treści zwykle składa się: Wstęp/Wprowadzenie Rozdział 1 Podrozdział 1.1. Podrozdział 1.2. Podrozdział 1.3. Rozdział 2 Podrozdział 2.1. Podrozdział 2.2. Podrozdział 2.3. Rozdział 3 Podrozdział 3.1. Paragraf 3.1.1. Paragraf 3.1.2. Paragraf 3.1.3. Podrozdział 3.2. Podrozdział 3.3. Zakończenie/Wnioski/ Podsumowanie Bibliografia /Wykaz źródeł/ Wykaz literatury Aneks 42
www.PracaMagisterska.net Wzór 1 43
www.PracaMagisterska.net Wzór 2 44
www.PracaMagisterska.net Wstęp We wstępie podaje się zwykle wiadomości istotne w sensie badawczym i pisarskim. Ma on charakter metodologiczny i jest konieczny w każdej pracy magisterskiej. Wstęp jest jedną z najważniejszych części pracy magisterskiej z tego względu, że jest najczęściej czytany. Możesz się spotkać ze zdaniem, że należy go napisać na końcu, czyli gdy poszczególne części pracy magisterskiej będą już gotowe. Nie zgadzam się z tym poglądem. Oczywiście ostateczne sformułowanie, czy doprecyzowanie wstępu należy odłożyć sobie do czasu, gdy będziesz gotowy je napisać, jednak jego zarys można z dużym powodzeniem przygotować już wcześniej i przekonać się, czy to co chcesz „powiedzieć” poprzez swoją pracę magisterską ma sens. Objętość Zacznijmy od rzeczy dla studentów najważniejszej, czyli: ile stron powinien mieć wstęp? Odpowiedź na to pytanie zależy od tego ile masz do powiedzenia. Przyjmuje się, że wstęp ma około 2-3 stron. Może oczywiście być ich więcej, mniej nie polecam. 45
www.PracaMagisterska.net Od czego zacząć? Należy zacząć od ogólnego wprowadzenia w obszar problemowy. Pierwszy akapit podprowadza czytelnika pod temat jaki chcesz omówić. Można przedstawić ogólne uwarunkowania problemu, jakim chcesz się zająć, przedstawić jego szerszy kontekst. Należy zaciekawić czytelnika, aby chciał czytać dalej. Zawartość wstępu We wstępie podaje się informacje o motywach podjęcia takiego tematu, o celach pracy, o faktycznych warunkach jej wykonania. Należy określić: • Problem i cel badawczy • Hipotezy • Zakres pracy (miejsce, środowisko, czas) • Metody, techniki i narzędzia badawcze • Dlaczego zająłeś się właśnie tym tematem. Jest w dobrym tonie odnieść się do dorobku innych badaczy, którzy wcześniej poruszyli omawiane zagadnienie i mieli wpływ na rozwój tej dziedziny wiedzy, pokrótce przedstawiając ich teorie i badania. Jeśli jednak masz dużo materiału i głębokie przekonanie, że warto omówić to szerzej, można zawrzeć te dane w dalszej części pracy magisterskiej. 46
www.PracaMagisterska.net We wstępie należy także omówić pokrótce zawartość kolejnych rozdziałów. Struktura wstępu Informacje we wstępie można uszeregować na przykład w ten sposób: • Ogólne wprowadzenie do obszaru problemowego pracy. • Zwięzła prezentacja dotychczasowego stanu badań. • Prezentacja naszego problemu, środowiska badawczego, hipotez, celu, metod, motywów itp. • Zawartość kolejnych rozdziałów. Jest jeszcze jedna funkcja wstępu, o której jednak rzadko się mówi. Otóż ma on zaciekawić czytelnika, obudzić w nim zainteresowanie tematem. Można to osiągnąć poprzez, np. precyzyjne określenie głównych celów pracy, co zaciekawi go, czy udało się te cele zrealizować. Można także przedstawić przeciwstawne poglądy autorów uważanych za autorytety, pozwoli to mu identyfikować się z jednym lub drugim. Można odwołać się do przykładów, które go zainteresują. Jak widzisz istnieje wiele możliwości. Naprawdę warto przyłożyć się do wstępu i nie traktować go po macoszemu. Jeśli liczysz na dobrą ocenę, napisz solidnie, rzeczowo i z polotem tę część pracy magisterskiej. 47
www.PracaMagisterska.net Rozdziały Rozdziały odzwierciedlają strukturę pracy magisterskiej. Stanowią podstawową jednostkę podziału takiej pracy. Praca magisterska składa się z kilku rozdziałów, które z kolei mogą dzielić się na podrozdziały i ewentualnie dalej na paragrafy. Podział ten wynika z myśli przewodniej, dotyczącej opracowania problemu, nie zaś z kolejności w jakiej autor gromadził materiał. Układ rozdziałów Każdy rozdział w pracy magisterskiej powinien implikować następny. Natomiast rozdział następny powinien być kontynuacją poprzedniego, wynikać z niego. Przejście od jednego rozdziału do drugiego musi być płynne i zręczne. Podział na rozdziały jest poprawny, jeśli jest przejrzysty, spójny i wyłączny, czyli że zagadnienie pojawiające się w jednym z rozdziałów nie powinno znaleźć się także w innych. Budowa rozdziału Każdy rozdział powinien mieć spójną wewnętrzną budowę i kończyć się podsumowaniem zawartych w nim głównych myśli. 48
www.PracaMagisterska.net Rozdział składa się z podrozdziałów, a one z kolei z paragrafów. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której rozdział zawiera tylko jeden podrozdział lub podrozdział zawiera tylko jeden paragraf. Poprawny podział rozdziału wygląda np. tak: Rozdział 1. Podrozdział 2. Podrozdział A. Paragraf B. Paragraf C. Paragraf 3. Podrozdział Każdy fragment (rozdział, porozdział itd.) powinien zaczynać się krótkim wprowadzeniem do omawianych zagadnień, a kończyć wnioskami. Święcicki, mówi nawet o "eksplozji zagadnień": "większy fragment pracy (np. rozdział, paragraf) powinien zaczynać się od eksplozji zagadnień, które będą w nim omawiane. Eksplozja stanowi jakby wewnętrzny spis rzeczy tego fragmentu, wpleciony w jego treść. Po eksplozji trzeba zaprezentować najpierw stan faktyczny (istniejącą sytuację, dane statystyczne, opis stosunków, treść przepisów itp.), dalej przedstawić analizę tego stanu i wreszcie sformułować wnioski" (Święcicki 1971: 199). 49
www.PracaMagisterska.net Objętość i liczba rozdziałów Należy pamiętać o tym, że objętość poszczególnych rozdziałów (podrozdziałów także) musi być proporcjonalna, czyli zbliżona do siebie. Wszystko to oczywiście w granicach rozsądku. Świadczy to o umiejętnościach studenta w panowaniu nad tekstem. Część teoretyczna nie może być znacznie bardziej obszerna od części badawczej. Ilość rozdziałów i podrozdziałów w pracy magisterskiej zależy od osoby piszącej pracę i od wytycznych promotora. Przyjmuje się, że rozdziałów powinno być od 3 do 5. Liczba podrozdziałów w poszczególnych rozdziałach powinna być zbliżona do siebie. 50
www.PracaMagisterska.net Rozdział metodologiczny Każda praca badawcza powinna zawierać rozdział metodologiczny. Dowodzi on wiedzy studenta piszącego pracę, a także umożliwia dokładne określenie tego czym chce się zająć, jakie zjawisko przebadać, w jakim celu, z wykorzystaniem jakich narzędzi, jakie hipotezy chce zweryfikować. Nie jest ważne czy wspominałeś o tym wcześniej, np. we wstępie. W rozdziale metodologicznym możesz to powtórzyć i dodatkowo rozbudować. Rozdział metodologiczny pisze się z punktu widzenia osoby, która już przeprowadziła badanie. Gdzie umieścić rozdział metodologiczny Pracę magisterską można podzielić na dwie części: część teoretyczną i część empiryczną. Niekoniecznie musi się to odbywać w sensie fizycznym, czyli w ten sposób, że napiszesz „Część I”, „Część II”. Wystarczy, że na przykład podzielisz pracę magisterską w ten sposób: w rozdziale I – teoria, w rozdziale II – podstawy metodologiczne, rozdział III – analiza materiału. W pierwszej części przedstawia się teorię dotyczącą danego zjawiska, które chcesz przebadać, czyli to co napisano do tej pory na ten temat. Można również, np. odnieść się do paradygmatu, przytoczyć jakieś akty prawne (chyba, że to właśnie one stanowią przedmiot badania) itp. 51
www.PracaMagisterska.net Natomiast część drugą, empiryczną (badawczą) zaczyna się od rozdziału metodologicznego. Następnie, w kolejnych rozdziałach opisujesz zgromadzony materiał. Co ciekawe zgromadzony materiał można podzielić na kilka sposobów, np. pod względem problemowym, według hipotez, albo według metod, zależy to w znacznej mierze od promotora i jego wymagań. W rozdziale metodologicznym powinny zostać określone: 1. przedmiot i cel badań, 2. problem (problemy) badawczy, 3. hipotezy, zmienne, wskaźniki, 4. metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze, 5. organizacja, obszar badań. 1. Przedmiot i cel badań Przedmiot badania to inaczej to, co chcesz badać. Przedmiotem badania może być, np. grupa studentów działających w kole naukowym, czy też środowisko górników, itp. Natomiast celem badawczym jest to, co masz zamiar osiągnąć przez realizację badań. Można to ująć na przykład tak: „Przedmiotem badania jest mówiąc najogólniej środowisko pracowników administracji średniego szczebla w spółce KGHM. Celem natomiast poznanianie tego środowiska, w celu zdiagnozowania źródeł oporu wobec zmian wprowadzonych w organizacji. Badanie ma odpowiedzieć na następujące pytania:...”. 52
www.PracaMagisterska.net 2. Problem (problemy) badawczy Problem badawczym może być praktycznie wszystko. Jest on na ogół (ale nie zawsze) sformułowany jako pytanie, odnoszące się do sedna pracy magisterskiej, np. „jakie są przyczyny...?”, „dlaczego miało miejsce...?”, „czy zjawisko... jest powiązane z...?”. Obok problemu głównego mogą zostać określone problemy szczegółowe, które stanowią jego rozwinięcie. 3. Hipotezy, zmienne, wskaźniki Hipoteza badawcza jest to propozycja odpowiedzi na zadane pytanie, wynikające z problemu badawczego, jest propozycją twierdzenia naukowego. Musi być sprawdzalna. Wyraża się ją w postaci związku pomiędzy zmienną zależną, a zmienną niezależną. Najprostszym sposobem sformułowania hipotez jest wyprowadzenie ich z przyjętej teorii. Badanie będzie wtedy prowadziło do jej potwierdzenia, bądź falsyfikacji. Najczęściej występuje jedna hipoteza główna i wynikające z niej hipotezy szczegółowe. Jest to związane z problemem badawczym. Hipoteza może mieć postać, np. Jeśli zajdzie a, to zajdzie b. W powyższym przykładzie "a" będzie zmienną niezależną, a "b" zmienną zależną (zależy od wystąpienia "a", to właśnie ją chcesz wyjaśnić). 53
www.PracaMagisterska.net Zmienne mogą przyjmować różne wartości, np. dla zmiennej płeć będzie to: kobieta i mężczyzna, dla zmiennej poglądy polityczne: prawicowe, lewicowe, centrowe. To właśnie te wartości tworzą wskaźniki. (Więcej o hipotezach: http://www.mojasocjologia.pl/articles.php?article_id=2) 4. Metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze Należy określić jakich metod, technik i narzędzi badawczych zamierzasz użyć. Metoda to odpowiedz na pytanie jak rozwiązać dany problem, natomiast technika to sposób zbierania danych. Narzędziami badawczymi mogą być np. kwestionariusz ankiety, dyktafon, kamera itp. Poniżej znajduje się fragment takiego podrozdziału: „W następnej kolejności odbyła się obserwacja uczestnicząca jawna w firmie XXX. Obserwacja uczestnicząca jawna, jest to metoda zbierania danych, w której badacz staje się członkiem grupy, którą chce badać i nie ukrywa, w jakim celu przybył do grupy (por. Frankfort-Nachmias 2001: 300-303). Obserwację przeprowadzono w celu zdiagnozowania podstawowych problemów firmy, atmosfery społecznej i nastrojów w dobie zmian, jakie rozgrywają się w firmie, a jakie mogą mieć wpływ na sytuację oporu. Obserwacja trwała 5 dni i umożliwiła poznanie środowiska XXX, zarówno od strony administracyjnej, jak również pracowniczej. 54
www.PracaMagisterska.net Całość badania zamknął wywiad fokusowy, czyli spotkanie kilku osób w celu przeprowadzenia moderowanej dyskusji na pewien temat. Stwarza on możliwość przeprowadzenia badań w bezpośrednim kontakcie z osobami, które chcemy zrozumieć (por. Babbie 2007: 330-331). Wywiad został przeprowadzony z (...)”. 5. Organizacja, obszar badań W dobrym tonie jest napisać parę słów na temat obszaru badań, tego gdzie, kiedy i w jaki sposób zostały przeprowadzone. Należy zawrzeć informację czego dotyczyły badania, w jakich warunkach były prowadzone. Każdy z wymienionych wyżej podpunktów może stanowić oddzielny podrozdział rozdziału metodologicznego. Pomimo wymogu proporcjonalności rozdziałów i podrozdziałów, rozdział metodologiczny można z tego wykluczyć. Trudno jest pisać o czymś co jest celem badawczym przez np. cztery strony. W tym wypadku wystarczy nawet i pół. 55
www.PracaMagisterska.net Zakończenie W zakończeniu należy ustosunkować się do tez, które postawiono we wstępie. Należy odpowiedzieć, czy i w jakim stopniu udało się rozwiązać problem badawczy. Zakończenie nie jest streszczeniem pracy i błędem by było tak je traktować. Trzeba pokrótce odnieść się do tematu pracy, problemu, celu i tego czy został osiągnięty. Następnie przedstawić wnioski z analizy, przez na przykład rozważenie kolejnych hipotez, czyli: czy przypuszczenia potwierdziły się, czy nie i dlaczego. Można także poruszyć sprawy, które wyszły na światło dzienne dopiero w trakcie realizacji badań. Ogólnie rzecz biorąc należy ustosunkować się do pierwotnych zamierzeń i określić, które z nich zostały spełnione, a które nie. Opisać wnioski. Możesz omówić trudności z jakimi spotkałeś się podczas realizacji badań. Określić czego nie udało się osiągnąć z przyczyn obiektywnych, np. dyrektor placówki rozmyślił się i nie chciał kontynuować badania. Być może robiłeś to wszystko w poprzednich rozdziałach i wydaje Ci się, że już nie musisz się powtarzać. Jednak to błąd. Nie bój się napisać jeszcze raz pewnych słów pamiętając, że recenzent uważnie przeczytał być może tylko zakończenie. 56
www.PracaMagisterska.net Jednak zakończenie nie może ograniczać się do powtórzenia ważniejszych wywodów prezentowanych wcześniej. Musi ono być podsumowaniem, stanowić syntezę informacji, scalać myśli zawarte w pracy. W dobrym tonie jest na końcu wyznaczyć kierunek dalszych badań jakie należałoby podjąć, a co wynika właśnie z pracy magisterskiej. Zwiększysz tym samym wartość swojej publikacji dla nauki. 57
www.PracaMagisterska.net Bibliografia Bibliografia stanowi wykaz dokumentów (książek, artykułów, publikacji elektronicznych itp.) cytowanych lub wykorzystywanych przez autora pracy magisterskiej. Jest także tym elementem, który zawiera wiele istotnych informacji dla osób, które zamierzają sięgnąć po dzieło. Najczęściej tymi osobami są promotor i recenzent. Dobrze przygotowana, świadczy o trudzie, jaki magistrant włożył w napisanie pracy, a także o jego zdolnościach i stopniu w jakim zgłębił temat. Wpisy Bibliografia, czyli spis literatury (lub wykaz literatury) danej pracy magisterskiej przygotowuje się podobnie jak przypisy. Jedyna różnica polega na tym, że najpierw należy napisać nazwisko autora, potem imię (lub inicjał imienia), a ponadto nie podaje się numerów stron. Zatem schemat wpisu w bibliografii wygląda mniej więcej tak: autor, tytuł, miejsce i rok wydania, czyli na przykład: Cempel C., Nowoczesne zagadnienia metodologii i filozofii badań, Poznań: 2003. Wpisy w bibliografii zamieszczane są w porządku 58
www.PracaMagisterska.net alfabetycznym. Natomiast samą bibliografię umieszcza się najczęściej po zakończeniu. Opis występujących elementów • IMIĘ I NAZWISKO AUTORA - należy podawać w formie przyjętej z opisywanego dokumentu. • TYTUŁ - należy również podać w formie przyjętej z opisywanego dokumentu. Jeśli posiada podtytuł można go podać, lecz nie trzeba. • NUMER TOMU - jeśli książka jest podzielona na tomy, zaznaczany przez użycie skrótu „t.” i podania numeru tomu. Umieszcza się go po tytule. • WYDAWCA - jeśli występuje kilku wydawców, wpisuje się nazwę pierwszego. Można pominąć określenia typu: SA, sp. z o.o. itp. • MIEJSCE WYDANIA - jeśli występuje kilka miejsc wydania można podać tylko to, które występuje jako pierwsze, albo wszystkie łącząc je myślnikiem, np. „Warszawa-Koszalin”. Natomiast gdy nie ma informacji o miejscu wydania wpisuje się w nawiasach kwadratowych skrót „b.m.” (czytaj: bez miejsca). • ROK WYDANIA - należy stosować cyfry arabskie. Jeśli nie podano roku wydania wpisuje się w nawiasach kwadratowych skrót: „b.r.” (czytaj: bez roku). 59
www.PracaMagisterska.net Co powinna zawierać W bibliografii powinny znaleźć się wszystkie pozycje cytowane w pracy. Jest to jednak wersja minimum. Ponadto można tutaj zawrzeć pozycje, do których co prawda nie odnosisz się w tekście, ale które miały istotne znaczenie dla obecnego kształtu Twojego dzieła. Mogą to być np. książki metodologiczne z których korzystałeś/aś. Często zdarza się, że studenci wpisują do bibliografii książki, których nigdy nawet nie widzieli na oczy. Jest to praktyka dość ryzykowna. Po pierwsze ze względu na to, że na obronie mogą być o to zapytani, po drugie zaś dlatego, że być może ta pozycja absolutnie nie była warta wyróżnienia. Podział bibliografii Bibliografię najczęściej należy podzielić. Podział, tak naprawdę zależy od magistranta (i oczywiście promotora) i może wyglądać np. tak: - Literatura przedmiotu - Akty prawne - Artykuły prasowe - Publikacje elektroniczne Dobrze napisana bibliografia jest przewodnikiem po literaturze przedmiotu i sama w sobie stanowi ogromną wartość. Szczególnie dla osób zainteresowanych danym 60
www.PracaMagisterska.net tematem, które nie wiedzą po co sięgnąć, aby poszerzyć swoją wiedzę. Przykład (pierwsza strona) Poniżej zaprezentowana bibliografia została przygotowana pod system przypisów w tekście. 61
www.PracaMagisterska.net Streszczenie Mówiąc ogólnie, streszczenie jest to skrótowe przedstawienie jakiejś sytuacji, zdarzenia, książki itp. Służy przekształceniu obszernego materiału w krótki tekst, zawierający najważniejsze wątki. Streszczenie nie jest w pracy magisterskiej sprawą zasadniczą, ani nawet wymaganą. Jednak podnosi ono wartość tej pracy. Jeśli zdecydujesz się je napisać, pamiętaj o kilku zasadach: • Nie może być zbyt długie. W zupełności wystarczą 1-2 strony. • Powinno zawierać omówienie głównych tez pracy magisterskiej, celów jakie autor sobie postawił i informację czy udało się je zrealizować. • Należy także napisać jaką metodą się posłużyłeś i jakie to przyniosło efekty. • Zamieszcza się je przed „Aneksem”. • Unikaj dygresji, osobistych komentarzy. Streszczenie można także napisać w języku obcym (obok wersji polskiej), a nawet w dwóch językach obcych, jeśli masz takie aspiracje. 62
www.PracaMagisterska.net Aneks (Załączniki) W aneksie zawarte są materiały, które co prawda wiążą się z pracą, ale nie są jej integralną częścią. Mogą to być np. kwestionariusz ankiety, raport z obserwacji, zdjęcia, mapy, schematy itp., czyli materiały które z istotnych względów chcesz zamieścić. Nie zawsze konieczny jest aneks. Należy dołączyć dane dokumenty wtedy, kiedy pełnią one rolę dokumentu źródłowego i którego zamieszczenie w oryginalnym brzmieniu spełnia istotna funkcję (czyli podkreślenia, że analiza jest obiektywna). Konstrukcja i umiejscowienie Na początku aneksu zamieszcza się wykaz załączników, nieco przypominający spis treści. Każdy załącznik w aneksie powinien mieć tytuł i numer. Aneks jest autonomiczną częścią pracy. Dlatego też jest umieszczany na samym końcu pracy magisterskiej. Numeracja stron Numeracja stron w aneksie jest również odrębna od tej w pozostałej części pracy. Istnieje także stanowisko według 63
www.PracaMagisterska.net którego numeracja w aneksie powinna być kontynuacją tej w pracy, ale nie polecam takiego rozwiązania. Jeśli strony numerowałeś/aś za pomocą cyfr arabskich, to w aneksie możesz zastosować cyfry rzymskie, aby w ten sposób podkreślić jego autonomię. Długość Panuje przekonanie, że aneks nie powinien być dłuższy niż 1/3 części pracy. Wiąże się to z tym, że zbyt często studenci używają aneksu do „pogrubienia” swojej pracy magisterskiej, zamieszczając zbyteczne materiały. Jednak w uzasadnionych przypadkach może zajmować więcej miejsca. 64
www.PracaMagisterska.net Wzór pierwszej strony 65
www.PracaMagisterska.net Sprawy techniczne W pracy magisterskiej niezwykle istotna jest poprawność jeśli chodzi o kwestie techniczne, ponieważ obok innych funkcji ma ona za zadanie zaświadczyć o umiejętnościach magistranta w tej właśnie dziedzinie. Przypisy Przypisy zawierają informacje dotyczące literatury źródłowej oraz objaśnienia, czy uwagi do tekstu głównego. Wykorzystanie cudzych myśli bez podania ich źródła jest plagiatem i dyskwalifikuje autora jako badacza. Przypisy umieszczane są: 1. na dole każdej strony - jest to sposób bardzo popularny, np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 2. na końcu całej pracy magisterskiej - nadaje im się numerację ciągłą. 3. na końcu każdego rozdziału - najmniej czytelny sposób, również nadaje im się numerację ciągłą, ale w obrębie 66
www.PracaMagisterska.net rozdziału. 4. w tekście - wtedy mają postać, np. (Ziółkowski 2000: 56), gdzie umieszcza się najpierw nazwisko autora, rok wydania i stronę. Integralną częścią takiego przypisu jest odpowiednio ułożona bibliografia (nazwiska autorów ułożone są alfabetycznie), a wpis wygląda np. tak: Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Rodzaje przypisów: 1. przypis zwykły - wskazuje skąd pochodzi informacja, np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 2. przypis zwykły rozszerzony - oprócz wskazania źródła zawiera jeszcze cytat albo szersze omówienie poglądów autora, np. 1 J. Zieleniewski, Organizacja i zarządzanie, PWE, Warszawa 1967, s. 45. "Całość to przedmiot, w którym bierze się pod uwagę relację zawierania się części w całości". Taki pogląd można spotkać w opracowaniach przedstawicieli nurtu prakseologicznego. 3. przypis polemiczny - stosowany gdy przekształcamy myśl autora lub prowadzimy z nim polemikę, np. 67
www.PracaMagisterska.net 1 Por. M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 4. przypis polemiczny rozszerzony - przeprowadzamy dyskusję z innymi poglądami i wskazujemy tekst będący źródłem polemiki, np. 1 Można mieć poważne i uzasadnione zastrzeżenia do tekstu M. Fuszary, która nie wzięła pod uwagę... Por. M. Fuszara, Kobiety w polityce, Warszawa 2007, s. 23-25. 5. przypis odsyłający - odsyła się czytelnika do innych opracowań lub fragmentów swojej pracy, w celu odnalezienia dokładniejszych informacji, np. 1 Zob. S. P. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 56. 1 Zob. Aneks, s. XX. Rodzaje przypisów ze względu na źródło: 1. prace autorskie - czyli takie gdzie autor jest jasno określony, należy podać jego inicjał imienia i nazwisko, tytuł dzieła, miejsce i rok wydania, stronę np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 2. rozdział lub artykuł w pracach zbiorowych - gdy książka wydana jest pod redakcją lub ma kilku autorów, a można zidentyfikować autora interesującego Cię rozdziału (artykułu), np. 68
www.PracaMagisterska.net 1 E. Wnuk-Lipiński, Zmiana systemowa, [w:] E. Wnuk- Lipiński, M. Ziółkowski (red.), Pierwsza dekada niepodległości. Próba socjologicznej syntezy, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2001, s. 21. 3. książka, w której jest wielu autorów (więcej niż trzech/czterech) - należy podać tytuł publikacji, a następnie imię i nazwisko pierwszego z autorów, a także dodać: "i in.", np. 1 T. Parsons, Społeczeństwo: spojrzenie ewolucyjne i porównawcze, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, T. I. A. Jasińska-Kania i in. (wybór i oprac.), Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 350. 4. słowniki, encyklopedie, np. 1 Słownik języka polskiego, t.1, Warszawa 1978. 5. z gazet i czasopism, np. 1 A. Czaja, Pionierski projekt opieki nad dziećmi dla pracujących i bezrobotnych, "Gazeta Wyborcza" 2007 nr 10, s. 2. 6. źródła internetowe, np. 1 Sokrates, http://www.sokrates.pl (26.04.2008). Kilka zasad: • Najistotniejsze w stosowaniu przypisów jest konsekwentne trzymanie się raz wybranego sposobu. Dla przykładu sytuacje, w których za jednym razem podajesz inicjał imienia, a w dalszej części pracy 69
www.PracaMagisterska.net podajesz całe imię lub za jednym razem uwzględniasz nazwę wydawnictwa, a później nie, w wielu przypadkach dyskwalifikuje pracę magisterską, a przynajmniej znacznie obniża jej ocenę. • Należy pamiętać, że każdy przypis zaczyna się z dużej litery, a kończy się kropką. • Nie należy w przypisach umieszczać niczego, co nie dotyczy Twojej pracy magisterskiej i nie jest z nią powiązane. • Na etapie pracy magisterskiej najczęściej zastosowanie znajduje przypis zwykły i przypis polemiczny. Jeśli czujesz się pewnie w stosowaniu przypisów możesz używać i innych rodzajów, ale nie zawsze jest to dobrze widziane. • Tytuły podaje się bez cudzysłowów. • Unikaj stosowania przypisów niejasnych, niekompletnych i obarczonych błędami. 70
www.PracaMagisterska.net Przypis harwardzki Przypis harwardzki, zwany także oksfordzkim, jest niczym innym jak przypisem w treści. Przypis ten nie pozwala na polemikę i wymusza bardziej ścisłe ustosunkowanie się do treści cytowanej. Jest także krótszy, a więc wielu wybiera go ze względu na wygodę. Przypis ten ma formę, np. (Ziółkowski 2000: 15), gdzie: Ziółkowski – nazwisko autora przywoływanej publikacji, 2000 – rok wydania, 15 – numer strony na której znajduje się przywoływany fragment. W tekście wygląda on tak: Indywidualizm jest często uważany za cechę charakterystyczną społeczeństwa nowoczesnego, orientację na siebie samego i własne interesy, która postępuje wraz z modernizacją i jest warunkiem jej rozwoju (por. Bokszański 2007: 23). 71
www.PracaMagisterska.net Ogólne zasady stosowania: • W przypisach w tekście występują, tak samo jak przy innych rodzajach przypisów, odpowiednie skróty: o w przypadku cytowania danego fragmentu: (Bokszański 2007: 23), o w przypadku referowania dłuższego fragmentu tekstu: (por. Bokszański 2007: 23), o w przypadku gdy „cytujesz cytat”, czyli na przykład Bokszański cytuje definicję jakiegoś innego autora, którą chcesz powtórzyć: (cyt. za Bokszański 2007: 23). • Gdy odwołujesz się kilkakrotnie do jednej publikacji, nie rozdzielonej innymi pozycjami, wówczas zamiast nazwiska autora i roku wydania, stosuje się słowo „tamże”, np. Ziółkowski zwraca uwagę na pewne implikacje takiego ujęcia. Po pierwsze zarówno interesy jak i wartości tworzą pewne „hierarchiczne systemy”. Przekonanie o czymś, że jest to słuszne lub korzystne rodzi także przekonanie, że środki prowadzące do takiego celu, także są słuszne i korzystne (por. Ziółkowski 1999: 123-124). Po drugie celem działania jednostki może być „dobro” sześciu rodzajów podmiotów: „(…) (A) samej tej jednostki, (B) małej grupy (np. rodziny), do której należy ta jednostka, (C) większej zbiorowości (np. narodu), do której należy ta jednostka, (D) innych 72
www.PracaMagisterska.net małych grup, do których ta jednostka nie należy i z którymi nie ma żadnych związków, (F) wszystkich bez wyjątku jednostek, grup i zbiorowości ludzkich” (tamże: 124). • W przypadku, gdy publikacja ma dwóch autorów, podaje się oba nazwiska, łącząc je spójnikiem "i". Jeśli autorów jest trzech wygląda to tak: (Ziółkowski, Kowalski i Nowak 1996: 34) Natomiast gdy autorów jest więcej niż trzech należy podać nazwisko pierwszego, ze skrótem "i in." (i inni), np. (Ziółkowski i in. 1997: 89) • Integralną częścią przypisu w tekście jest odpowiednio skomponowana bibliografia. Odpowiednio zrobiony wpis wygląda w ten sposób: Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Ważne jest, żeby zaczynał się od nazwiska autora i roku wydania, a także aby kolejne wpisy były uszeregowane alfabetycznie. Pamiętajmy, że najważniejsze w stosowaniu przypisów jest konsekwentne stosowanie raz wybranego sposobu. • W przypadku, gdy jeden autor wydał kilka publikacji w jednym roku, możemy napisać to tak: 73
www.PracaMagisterska.net Grochal, Renata. 2007a. Konkurs na prezesa LOT-u od kuchni. „Gazeta Wyborcza” nr 23, s. 24. Grochal, Renata. 2007b. Związki z LOT-u: Dąbrowskiemu już dziękujemy! „Gazeta Wyborcza” nr 69, s. 20. Przy roku wydania stawia się odpowiednią literę alfabetu, przypis w tekście wygląda wówczas: (Grochal 2007a: 24) i (Grochal 2007b: 20). 74
www.PracaMagisterska.net Cytaty Cytat oznacza dosłowne przytoczenie przez autora pracy, fragmentu jakiegoś tekstu lub czyjejś wypowiedzi. Chroni on autora przed zarzutem o plagiat. Nie należy cytować rzeczy, które są uważane w danej dyscyplinie za oczywiste i nie nadużywać stosowania cytatów. Może powstać zarzut tzw. „cytatologii”, czyli odtwórczego zlepiania ze sobą myśli różnych autorów. Wyróżnienie Cytat jest wyróżniany za pomocą wzięcia tekstu w cudzysłów, np. „Parsons nie twierdzi, że modele te przedstawiają jakieś realne, historyczne społeczeństwa; są raczej skrajnymi analitycznymi punktami na kontinuum, wzdłuż którego można uszeregować realnie istniejące społeczeństwa” Jednak należy pamiętać, że nie każdy cudzysłów oznacza cytat. 75
www.PracaMagisterska.net Wyróżnienia w cytacie Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występują wyróżnienia (kursywa, pogrubienie itp.), należy je stosować w taki sposób jak zaprezentowano w oryginale, np. „Czy traktować go ze względu na to jaki jest sam w sobie, czy raczej ze względu na co robi lub co może wypływać z jego działań?” Cytat drugiego stopnia Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występuje cudzysłów, należy go zamienić na cudzysłów drugiego stopnia, np. „Zwykle takie zjawiska uważane są za <<iluzoryczne>> i nie honorowane przez żadną dziedzinę wiedzy” Opuszczanie fragmentu tekstu Wielokropek ujęty w nawias kwadratowy lub okrągły (jeśli w tekście nie ma innych nawiasów) jest natomiast znakiem tego, że opuszczono fragment cytowanego tekstu lub urwano zdanie przed jego końcem. Ewentualnie pominięto początek zdania, gdy wielokropek jest przed nim, np. „Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji (…)” 76
www.PracaMagisterska.net „(…) są to subiektywne cele, którym towarzyszy zwykle (…) znajomość środków osiągania tych celów, czyli reguł postępowania” 77
www.PracaMagisterska.net Wtrącenie w tekst cytatu Niekiedy trzeba zaingerować w cytat. Na ogół czyni się to wtedy, kiedy bez tej ingerencji byłby on niezbyt zrozumiały dla czytelnika tekstu. Gdy cytowany fragment nie tłumaczy się sam przez się, albo konieczny jest komentarz, w tekście cytatu umieszcza się wyjaśnienie, ujęte w nawiasy kwadratowe, np. „Filozof, posługujący się rozumem i doświadczeniem, powinien te prawa [przyrody] odkryć”. Kiedy ingerujesz w cytat, przez np. pogrubienie jakiegoś wyrazu, żeby zwrócić na niego szczególną uwagę czytelnika, należy o tym fakcie poinformować poprzez wstawienie stosownej informacji, razem z określeniem autorstwa. Można podać własne inicjały, np. „Filozofowie Oświecenia, wierzący w potęgę rozumu, skłonni byli do odrzucania [podkr. autora] wiary w tradycyjne autorytety”. Jeśli w obrębie cytatu wprowadza się wtrącenie odautorskie, mające postać zdań, wówczas należy je wstawić między myślnikami, np. „Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia - pisze 78
www.PracaMagisterska.net George Ritzer - stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”. Jak pewnie widzisz, w przykładzie wyżej występuje jeden cudzysłów. Możliwa jest także inna sytuacja - gdy wtrącenie jest wydzielone przecinkami, np. „Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia”, pisze George Ritzer, „stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”. W przypadku stosowania kursywy: Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia – pisze George Ritzer – stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821). Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia, pisze George Ritzer, stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821). 79
www.PracaMagisterska.net Wykresy Wykresy stosuje się do przedstawienia przebiegu zjawisk, zależności pomiędzy określonymi właściwościami, zmian ilościowych w czasie itp. Nie należy nadużywać tego środka ilustracji, choć bezwątpienia właściwie stosowany przedstawia dużą wartość. Występują m.in. 1. wykresy słupkowe, doskonałe w prezentowaniu zmian w wybranych okresach, 2. kołowe, przydatne w podziałach procentowych, 3. liniowe, gdy trzeba zaprezentować zmianę w czasie. Numer i tytuł Każdy wykres musi mieć swój numer i tytuł, w postaci: [numer wykresu] [kropka] [tytuł wykresu] Przykład: Wykres 1. Procentowy udział Polaków po 60 roku życia w wyborach prezydenckich w 2010 r. Należy je umieścić nad wykresem. W całej pracy występuje numeracja ciągła. Zwróć uwagę, że tytułu nie kończy się kropką, chyba że jest to skrót. 80
www.PracaMagisterska.net Źródło Pod wykresem należy podać źródło danych w nim przedstawionych. • Jeśli jest to przekopiowany wykres: Źródło: E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2007, s. 45. Zatem: Źródło: [przypis zakończony kropką] • Jeśli powstał na podstawie danych gdzieś zawartych, ale jest tworem autora pracy: Źródło: opracowanie własne na podstawie: E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2007, s. 45. • Jeśli natomiast jest całkowicie oryginalny: Źródło: opracowanie własne. Przypis Jeśli jakiś element wykresu wymaga wyjaśnienia, należy to uczynić bezpośrednio pod wykresem, stosując inny sposób oznaczenia niż w tekście (np. używając gwiazdki). 81
www.PracaMagisterska.net Wygląd tekstu Wielu magistrantów robi błąd, nie przykładając się do strony wizualnej pracy magisterskiej. W efekcie muszą później przeglądać duże fragmenty tekstu, szukając ewentualnych „niedoróbek”. Estetyka tekstu Jednym z zadań pracy magisterskiej jest sprawdzenie, czy przyszły magister opanował umiejętność pracy nad tekstem. Dlatego też należy przykładać szczególną uwagę i dokładać wszelkich starań aby była ona napisana bez zarzutu. Tekst właściwy pracy magisterskiej powinien być wyjustowany. Poniżej przedstawię proporcje, które możesz wykorzystać, aby Twoja praca wyglądała estetycznie: 1. Wcięcie (akapit): 0,5-1,0 2. Marginesy: o lewy: 3,5-4,0 o prawy: 1,0-1,5 o górny: 2,0-2,5 o dolny: 2,0-2,5 82
www.PracaMagisterska.net 3. Tekst właściwy najczęściej przyjmuje wartość 12, zatem w tym wypadku pozostałe elementy: o tytuł rozdziału: 17 o tytuł podrozdziału: 15 o tytuł paragrafu: 13 o przypis: 9 o numer strony: 10 o czcionki w tabeli: 9 4. Interlinia (w Word: Format > Akapit > patrz Odstępy): o tekst właściwy: 1,5 o przypis: pojedyncze 83
www.PracaMagisterska.net Twarda spacja Twarda spacja, zwykle stosowana w nagłówkach, nie pozwala na łamanie w danym miejscu wiersza. Stosowana jest, gdy na końcu wiersza wypada pojedyncza litera np. „i”, którą należy przenieść do wiersza następnego. Wtedy pomiędzy właśnie tą literą, a następnym wyrazem można wstawić twardą spację. Twardą spację tworzy się poprzez wciśnięcie klawiszy: Shift+Ctrl+Spacja Ma ona zawsze ten sam rozmiar, nawet w przypadku tekstu wyjustowanego (nie dopasowuje się). 84
www.PracaMagisterska.net Bękart a wdowa Tymi niezbyt wdzięcznymi nazwami określa się błędy popełniane w wyglądzie tekstu. Pewnie czasem słyszysz jak ktoś używa takich określeń, więc pora wyjaśnić czym się różnią: • „Bękart” to ostatni wiersz, który nie zmieścił się u dołu strony, więc został przeniesiony na stronę następną. • „Wdowa” natomiast to wiersz na końcu akapitu, w którym jest mniej niż 7 znaków. Należy wystrzegać się zarówno jednego, jak i drugiego rodzaju błędów. Możesz tego dokonać przez: przeformułowanie zdania lub zagęszczenie odstępów między znakami (w Word: Format > Czcionka > Odstępy między znakami). 85
www.PracaMagisterska.net Obrona pracy magisterskiej Kiedy już masz przygotowany tekst przychodzi stresujący, ale także dość przyjemny moment obrony pracy magisterskiej. Stresujący, ponieważ nie wiesz co Cię czeka, a przyjemny bo to już koniec, wkrótce będziesz magistrem. Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej? Przychodzi taki dzień, w którym stajesz przed ostatnią przeszkodą w drodze po dyplom. To jak Ci się uda ją pokonać zależy tylko i wyłącznie od Ciebie. Egzamin dyplomowy, zwany obroną pracy magisterskiej, zdaje się przed komisją, w skład której wchodzą: przewodniczący komisji, promotor i recenzent. W trakcie trwania egzaminu zadawane są pytania odnoszące się do pracy magisterskiej, a także programu studiów, czy specjalizacji. Ocena na dyplomie jest obliczana na podstawie: średniej arytmetycznej wszystkich ocen uzyskanych w trakcie studiów, oceny pracy magisterskiej i oceny egzaminu magisterskiego. W dyplomie jest wpisywany wynik wyrównany do pełnej oceny. 86
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska
Jak napisac prace magisterska

Recommended

Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.
Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.
Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.VsimPPT
 
Живемо в стилі еко
Живемо в стилі екоЖивемо в стилі еко
Живемо в стилі екоНБУ для дітей
 
Стратегічне управління сучасною бібліотекою
Стратегічне управління сучасною бібліотекоюСтратегічне управління сучасною бібліотекою
Стратегічне управління сучасною бібліотекоюДокШир
 
Вимоги до створення презентації
Вимоги до створення презентаціїВимоги до створення презентації
Вимоги до створення презентаціїGheka-268
 
Infobrokering, OSINT, wywiad gospodarczy
Infobrokering, OSINT, wywiad gospodarczyInfobrokering, OSINT, wywiad gospodarczy
Infobrokering, OSINT, wywiad gospodarczySabina Cisek
 
куточок читача
куточок читачакуточок читача
куточок читачаТатьяна Чабала
 
Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2
Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2
Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2Wroclaw
 
katalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza Zachodniego
katalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza Zachodniegokatalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza Zachodniego
katalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza ZachodniegoMarta Kostecka
 

Recommended

Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.
Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.
Урок 21 для 7 класу - Розробка діалогових програм.VsimPPT
 
Живемо в стилі еко
Живемо в стилі екоЖивемо в стилі еко
Живемо в стилі екоНБУ для дітей
 
Стратегічне управління сучасною бібліотекою
Стратегічне управління сучасною бібліотекоюСтратегічне управління сучасною бібліотекою
Стратегічне управління сучасною бібліотекоюДокШир
 
Вимоги до створення презентації
Вимоги до створення презентаціїВимоги до створення презентації
Вимоги до створення презентаціїGheka-268
 
Infobrokering, OSINT, wywiad gospodarczy
Infobrokering, OSINT, wywiad gospodarczyInfobrokering, OSINT, wywiad gospodarczy
Infobrokering, OSINT, wywiad gospodarczySabina Cisek
 
куточок читача
куточок читачакуточок читача
куточок читачаТатьяна Чабала
 
Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2
Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2
Masterplan dla cenrum Wroclawia, część 2Wroclaw
 
katalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza Zachodniego
katalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza Zachodniegokatalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza Zachodniego
katalogi elektroniczne i zbiory cyfrowe Szczecina i Pomorza ZachodniegoMarta Kostecka
 
Sztuka wyznaczania i osiagania celow
Sztuka wyznaczania i osiagania celowSztuka wyznaczania i osiagania celow
Sztuka wyznaczania i osiagania celowEbooki za darmo
 
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)Marta Gryszko
 
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfSztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfmazur16111
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieDivante
 
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin Wiśniowski
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin WiśniowskiRozmowa kwalifikacyjna / Marcin Wiśniowski
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin WiśniowskiDarmowe Ebooki
 
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin Kijak
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin KijakSztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin Kijak
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin KijakDarmowe Ebooki
 
Idealny Pracownik
Idealny PracownikIdealny Pracownik
Idealny PracownikAdam
 
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebookIdealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebooke-booksweb.pl
 
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebook
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebookPsychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebook
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebooke-booksweb.pl
 
Matura ustna z języka angielskiego - ebook
Matura ustna z języka angielskiego - ebookMatura ustna z języka angielskiego - ebook
Matura ustna z języka angielskiego - ebooke-booksweb.pl
 
Pokaz programu power point .pps
Pokaz programu power point .ppsPokaz programu power point .pps
Pokaz programu power point .ppscynamka
 
Idealny pracownik
Idealny pracownikIdealny pracownik
Idealny pracownikmazur16111
 
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020Wojciech Idzikowski, PhD
 
Awans zawodowy nauczyciela - ebook
Awans zawodowy nauczyciela - ebookAwans zawodowy nauczyciela - ebook
Awans zawodowy nauczyciela - ebooke-booksweb.pl
 
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowymLukas Pobocha
 
Doradztwo zawodowe dla uczniów
Doradztwo zawodowe dla uczniówDoradztwo zawodowe dla uczniów
Doradztwo zawodowe dla uczniówJacek Wardzyński
 
Projekt
ProjektProjekt
ProjektJSz
 
Content writing
Content writing Content writing
Content writing Agnieszka Starzynska
 
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebook
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebookMarketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebook
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebooke-booksweb.pl
 
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowaJak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowae-book prezenty
 

More Related Content

Similar to Jak napisac prace magisterska

Sztuka wyznaczania i osiagania celow
Sztuka wyznaczania i osiagania celowSztuka wyznaczania i osiagania celow
Sztuka wyznaczania i osiagania celowEbooki za darmo
 
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)Marta Gryszko
 
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfSztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfmazur16111
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieDivante
 
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin Wiśniowski
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin WiśniowskiRozmowa kwalifikacyjna / Marcin Wiśniowski
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin WiśniowskiDarmowe Ebooki
 
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin Kijak
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin KijakSztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin Kijak
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin KijakDarmowe Ebooki
 
Idealny Pracownik
Idealny PracownikIdealny Pracownik
Idealny PracownikAdam
 
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebookIdealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebooke-booksweb.pl
 
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebook
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebookPsychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebook
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebooke-booksweb.pl
 
Matura ustna z języka angielskiego - ebook
Matura ustna z języka angielskiego - ebookMatura ustna z języka angielskiego - ebook
Matura ustna z języka angielskiego - ebooke-booksweb.pl
 
Pokaz programu power point .pps
Pokaz programu power point .ppsPokaz programu power point .pps
Pokaz programu power point .ppscynamka
 
Idealny pracownik
Idealny pracownikIdealny pracownik
Idealny pracownikmazur16111
 
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020Wojciech Idzikowski, PhD
 
Awans zawodowy nauczyciela - ebook
Awans zawodowy nauczyciela - ebookAwans zawodowy nauczyciela - ebook
Awans zawodowy nauczyciela - ebooke-booksweb.pl
 
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowymLukas Pobocha
 
Doradztwo zawodowe dla uczniów
Doradztwo zawodowe dla uczniówDoradztwo zawodowe dla uczniów
Doradztwo zawodowe dla uczniówJacek Wardzyński
 
Projekt
ProjektProjekt
ProjektJSz
 
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebook
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebookMarketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebook
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebooke-booksweb.pl
 
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowaJak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowae-book prezenty
 

Similar to Jak napisac prace magisterska (20)

Sztuka wyznaczania i osiagania celow
Sztuka wyznaczania i osiagania celowSztuka wyznaczania i osiagania celow
Sztuka wyznaczania i osiagania celow
 
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)
Fragment nr 2: Kurs pozycjonowania dla początkujących (Marta Gryszko vel Lexy)
 
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdfSztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
Sztuka wyznaczania-i-osiagania-celow pdf
 
Jak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmieJak wdrożyć wiki w firmie
Jak wdrożyć wiki w firmie
 
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin Wiśniowski
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin WiśniowskiRozmowa kwalifikacyjna / Marcin Wiśniowski
Rozmowa kwalifikacyjna / Marcin Wiśniowski
 
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin Kijak
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin KijakSztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin Kijak
Sztuka wyznaczania i osiągania celów / Marcin Kijak
 
Idealny Pracownik
Idealny PracownikIdealny Pracownik
Idealny Pracownik
 
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebookIdealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
Idealny pracownik - Miłosz Młynarz - ebook
 
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebook
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebookPsychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebook
Psychologiczne przygotowanie do matury - Diana Baranowska - ebook
 
Matura ustna z języka angielskiego - ebook
Matura ustna z języka angielskiego - ebookMatura ustna z języka angielskiego - ebook
Matura ustna z języka angielskiego - ebook
 
Pokaz programu power point .pps
Pokaz programu power point .ppsPokaz programu power point .pps
Pokaz programu power point .pps
 
Idealny pracownik
Idealny pracownikIdealny pracownik
Idealny pracownik
 
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020
[AWF] Zasady pisania prac dyplomowych 2020
 
Awans zawodowy nauczyciela - ebook
Awans zawodowy nauczyciela - ebookAwans zawodowy nauczyciela - ebook
Awans zawodowy nauczyciela - ebook
 
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
 
Doradztwo zawodowe dla uczniów
Doradztwo zawodowe dla uczniówDoradztwo zawodowe dla uczniów
Doradztwo zawodowe dla uczniów
 
Projekt
ProjektProjekt
Projekt
 
Content writing
Content writing Content writing
Content writing
 
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebook
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebookMarketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebook
Marketing w szkolnictwie - Hanna Hall - ebook
 
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowaJak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa
Jak napisac-przepisac-i-z-sukcesem-obronic-prace-dyplomowa
 

Jak napisac prace magisterska

  • 1. www.PracaMagisterska.net PracaMagisterska.net Jak napisać pracę magisterską? SIERPIEŃ 2010 1
  • 2. www.PracaMagisterska.net Publikacja może być kopiowana i rozpowszechniana tylko, i wyłącznie w niezmienionej formie. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w jej zawartości. W publikacji zawarte są wskazówki i porady, które stosujesz na swoją własną odpowiedzialność. UWAGA! Ebook prezentuje stan strony PracaMagisterska.net na dzień 22.08.2010. Późniejsze zmiany, poprawki, uzupełnienia nie zostały w nim uwzględnione. W celu zapoznania się z najnowszymi informacjami zajrzyj na stronę www.PracaMagisterska.net. © Publikacja stanowi własność www.pracamagisterska.net Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reserved 2
  • 3. www.PracaMagisterska.net Spis treści SŁOWO WSTĘPU...................................................................................... 5 PIERWSZE KROKI................................................................................... 7 Promotor .................................................................................................... 7 Wybór tematu i problematyki .......................................................... 12 Tytuł........................................................................................................... 16 Wybór literatury .................................................................................... 19 Opisowa czy badawcza ....................................................................... 23 PLANOWANIE ......................................................................................... 26 Konspekt .................................................................................................. 26 Harmonogram ........................................................................................ 31 Układ treści ............................................................................................. 33 Kolejność elementów .......................................................................... 35 ELEMENTY ................................................................................................. 37 Strona tytułowa ..................................................................................... 37 Spis treści ................................................................................................ 41 Wstęp ........................................................................................................ 45 Rozdziały .................................................................................................. 48 Rozdział metodologiczny ................................................................... 51 Zakończenie ............................................................................................ 56 Bibliografia .............................................................................................. 58 Streszczenie............................................................................................ 62 Aneks (Załączniki) ................................................................................ 63 SPRAWY TECHNICZNE ....................................................................... 66 Przypisy .................................................................................................... 66 Przypis harwardzki ............................................................................... 71 Cytaty........................................................................................................ 75 Wtrącenie w tekst cytatu................................................................... 78 Wykresy ................................................................................................... 80 WYGLĄD TEKSTU .................................................................................. 82 Estetyka tekstu...................................................................................... 82 Twarda spacja ........................................................................................ 84 Bękart a wdowa .................................................................................... 85 3
  • 4. www.PracaMagisterska.net OBRONA PRACY MAGISTERSKIEJ ............................................... 86 Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej? ............ 86 Kryteria oceny........................................................................................ 91 Pytania praktyczne .............................................................................. 93 Zachowanie ............................................................................................. 95 Istotna wskazówka .............................................................................. 97 Podziękowanie ....................................................................................... 99 BIBLIOGRAFIA ..................................................................................... 100 4
  • 5. www.PracaMagisterska.net Słowo wstępu Niniejszy Internetowy Poradnik jest efektem 3 lat wytężonej pracy intelektualnej, studiowania tekstów wybitnych znawców, krajowych i zagranicznych, tematyki związanej z pisaniem tekstów naukowych. Nie jest jednak oderwany od praktyki, ponieważ przeprowadziłam wiele rozmów ze studentami ostatnich lat studiów, poznając ich dylematy i problemy. Treści tutaj zawarte były testowane i konstruktywnie krytykowane m.in. przez uczestników e-kursu „Jak napisać pracę magisterską?”, użytkowników stron www.mojasocjologia.pl i www.idealnystudent.pl. Uwagi przez nich przesłane dały mi możliwość dopasowania materiałów do ich oczekiwań. W tym miejscu pragnę podziękować za wszystkie opinie. Jednak zanim zaczniesz korzystać z podręcznika, musisz zdać sobie sprawę z jednej fundamentalnej zasady obowiązującej przy pisaniu pracy magisterskiej. Otóż nie ma jednego uregulowanego prawnie zbioru wymogów stawianych takiej pracy. Najczęściej wymogi takie wynikają z regulaminów studiów i przede wszystkim ustaleń promotora. 5
  • 6. www.PracaMagisterska.net Autor pracy magisterskiej musi wykazać się umiejętnością stosowania metod właściwych dla jego specjalizacji, znajomością literatury przedmiotu. Powinien zwrócić uwagę na poprawność konstrukcji, a także spełnić zadość wymogom formalnym. Praca magisterska podlega ogólnym prawidłowościom, rządzącym twórczością naukową. Jest najczęściej dla studenta pierwszym zetknięciem z pracą naukową. Zdaniem Pietera (1960: 239) praca magisterska jest zarazem pracą kierowaną i ćwiczebną. Służy ona do zdobycia pewnej naukowej ogłady, umiejętności prowadzenia badań i wydobywania z nich wniosków. Do gruntownego opanowania literatury i zasad pisarstwa naukowego. Nie musi ona wnosić żadnych nowych osiągnięć do nauki. Wystarczy, że piszący ją student wykaże się swoją wiedzą i umiejętnościami, zaprawi w stosowaniu określonej metody naukowej. Chociaż również i tutaj zdarzają się wyjątki, czyli prace charakteryzujące się dużą dozą samodzielności i twórczej oryginalności, które są wartościowe dla nauki. Tego właśnie Ci życzę. Jeśli masz uwagi, sugestie - pisz na adres: kontakt@pracamagisterska.net 6
  • 7. www.PracaMagisterska.net Pierwsze kroki Z tego rozdziału dowiesz się na co zwrócić uwagę wybierając promotora, temat, problematykę i wreszcie tytuł pracy magisterskiej. Będzie dla Ciebie jasne jak podjąć pierwsze decyzje dotyczące literatury, a także rodzaju zbieranych materiałów. Promotor Jedną z najważniejszych rzeczy, jaką trzeba zrobić na czwartym roku studiów, jest wybór promotora. Nie ma co się oszukiwać, że promotor nie ma znaczenia, przecież to moja praca magisterska, jest jeszcze dużo czasu na jej napisanie, zawsze mogę zmienić promotora itp. Promotor pełni rolę opiekuna i przewodnika. Jest po to, aby wyzwalać pomysły u piszącego. Niektóre odradzać, a inne potwierdzać. Jednak to nie on jest autorem pracy i to nie on podlega ocenie. Promotor potrafi w bardzo skuteczny sposób osłodzić ostatnie dwa lata studiów, albo zaprawić je goryczą. Firmuje on swoim nazwiskiem Twoją pracę magisterską i z tego względu chce, i ma prawo na nią wpłynąć. Inna sprawa czy ułatwi Ci to pracę, 7
  • 8. www.PracaMagisterska.net czy raczej jej przysporzy. Pamiętaj, że masz obowiązek uczestniczyć przez dwa lata w seminariach magisterskich, a o ich formie i częstotliwości decyduje promotor. Rodzaje promotorów Wyróżnić można kilka rodzajów promotorów: 1. OBOJĘTNY – to rodzaj promotora, który nie czepia się niczego, w ogóle go nie interesuje Twoja praca, nie czytał jej, a Ciebie samego nie kojarzy nawet z nazwiska, nie chce się z nikim spotykać, bo ma ważniejsze sprawy do załatwienia. 2. LEKKO ZAINTERESOWANY – taki promotor wie mniej więcej czego dotyczy Twoja praca, próbuje jakoś Ci pomóc, omawia niektóre ogólne zagadnienia, nie wymaga jednak częstych spotkań. 3. ZAINTERESOWANY – promotor, którego żywo zainteresował Twój temat pracy i Twoja skromna osoba. Ktoś taki będzie czytał pracę, komentował, uzupełniał, wtrąci się w to co robisz, jednak na zasadzie porady. Będzie także od Ciebie wymagał regularnych spotkań. 4. GŁĘBOKO ZAINTERESOWANY – taki promotor dogłębnie przeanalizuje Twoją pracę magisterską, znajdzie w niej błędy, wytknie je i będzie się starał wywrzeć na Tobie presję, abyś postąpił/a w taki, a nie inny sposób. Spotkania będą regularne i na pewno dość długie. 8
  • 9. www.PracaMagisterska.net 5. ZAINTERESOWANY SOBĄ – promotor, którego obchodzi Twoja praca, który może nawet ją czytał, ale ma swój własny pomysł na jej napisanie. Niekoniecznie będą go obchodziły regularne spotkania, za to zarzuci Cię pomysłami tego, co możesz zrobić, w jaki sposób i gdzie. Wybór takiego promotora może być właściwy dla osób niezdecydowanych o czym chcą pisać, które nie mają sprecyzowanych zainteresowań. Nie ma sensu rozważać, który promotor jest lepszy. Wybór zależy od subiektywnych preferencji studenta. Na pewno osoba zupełnie samodzielna, pewna swoich racji i ścieżki życiowej nie powinna decydować się na typ czwarty i piąty, chyba że jest to typ zbieżny z jej poglądami. Przedstawione wyżej rozróżnienie dotyczy typów idealnych i zawsze znajdzie się od nich jakieś odstępstwo. Kilka wskazówek zanim wybierzesz Przed wyborem promotora, zastosuj się do paru wskazówek: 1. Dowiedz się od starszych kolegów, czego dany promotor od nich wymaga, jak prowadzi seminarium, jak często są spotkania, czy każe przygotowywać referaty, czy wtrąca się w ich pracę, czy wielu jego magistrantów obroniło się w zeszłym roku itp. 2. Dowiedz się w czym specjalizują się dostępni promotorzy, jakie przedmioty prowadzą, czego dotyczą ich publikacje. Sylwetki kadry Twojej uczelni powinny 9
  • 10. www.PracaMagisterska.net być na stronie internetowej, można także sprawdzić samodzielnie, np. przeszukując katalogi Biblioteki Narodowej, uczelnianej biblioteki czy czasopisma (jeśli uczelnia je posiada). 3. Idź na pierwsze seminarium do promotora, który Cię interesuje (a także do innych promotorów). Na nim dowiesz się, jakie będzie miał on wymagania. Zwykle na takim spotkaniu promotor mówi parę słów o sobie, o własnych zainteresowaniach i jest ciekaw, czego mają dotyczyć prace jego przyszłych magistrantów. Nie trzeba oczywiście mieć już przygotowanego tematu, lecz raczej podać swoje preferencje, określić w którą stronę chcemy iść, czy to będzie problematyka migracji, czy raczej nowych ruchów religijnych, a może interesuje nas kultura organizacyjna. 4. Nie zniechęcaj się jeśli na jakimś seminarium, u wyjątkowo atrakcyjnego naukowo promotora było wielu studentów i w związku z tym zarządził on skomplikowany sposób rekrutacji. Prawdopodobnie inni studenci wystraszą się tego nie mniej od Ciebie, lub nie będzie im się chciało wziąć udziału w tej procedurze. Tak więc promotor i tak Cię przyjmie, ze względu na niedobór kandydatów. 5. Wystrzegaj się promotorów, którzy przyjmują zbyt dużo magistrantów. Plusem jest to, że na seminariach jest dość wesoło, jednak taki promotor nie będzie miał dla Ciebie czasu indywidualnie. Im mniej studentów u danego promotora, tym bardziej czuje się on za nich odpowiedzialny i tym bardziej pomaga w realizacji 10
  • 11. www.PracaMagisterska.net projektu, zależy mu na tym, żeby student obronił swoją pracę magisterską. Pozostaje jeszcze ustosunkować się do problemu zmiany promotora. Może się okazać to nie takie proste, jak się wydaje. Otóż wcale nie jest łatwo znaleźć nowego promotora, który zechce choćby spojrzeć na Twój projekt. Zwykle wszyscy interesujący promotorzy są już „zajęci” przez innych studentów, a Tobie pozostanie iść do takich, do których nikt nie chciał iść. Oni jednak mogą być równie nieskorzy żeby Cię przyjąć – nie będzie im odpowiadał temat pracy magisterskiej, powiedzą, że nie mają czasu i w ogóle to dlaczego chcesz zmienić promotora?! - czyli dochodzi jeszcze element nieufności. Dlatego wracam jeszcze raz do tego, co było powiedziane na początku: wybierz promotora mądrze, bo czy chcesz czy nie, to będziesz z nim związany przynajmniej przez następne dwa lata swoich studiów. 11
  • 12. www.PracaMagisterska.net Wybór tematu i problematyki Pisanie pracy magisterskiej należy zacząć od wyboru problematyki badawczej, która ogólnie określona, przekształca się w temat pracy (nie mylić z tytułem). Tak naprawdę wybór ten jest wypadkową wielu czynników. W tym miejscu omówię niektóre z nich: A. Zainteresowania Nie bez znaczenia są zainteresowania samego autora, którego może „odrzucać” na myśl o mniejszościach narodowych i ich wpływie na miejscową kulturę. Nie mam pojęcia dlaczego, ale może tak być. Przestępczość w powiecie nowosądeckim, też może kogoś pasjonować lub nie. Tak więc, pierwszym czynnikiem wyboru tematu pracy są zainteresowania studenta piszącego daną pracę. Jeśli Twoje zainteresowanie daną problematyką jest tak silne, że nie wyobrażasz sobie, że mógłbyś robić coś innego, to warto pójść właśnie w tym kierunku i wybrać temat, który odpowiada Twojej pasji. Bardzo możliwe, że przyda Ci się to w późniejszej karierze. B. Promotor Jednak to jeszcze nie koniec. Drugi ważny czynnik wiąże się z wyborem promotora. W sytuacji idealnej udajesz się do takiego, który choć trochę zna się na poruszanej przez Ciebie problematyce. Tylko, że może być inaczej. Może Ci np. 12
  • 13. www.PracaMagisterska.net zależeć z różnych względów na promotorze, który za nic nie chce przyjąć Twojego tematu. Wtedy możesz się nagiąć, przegiąć, złamać… lub odwrócić na pięcie i pójść gdzie indziej. Sytuacja, w której promotor specjalizuje się w problematyce, którą chcesz podjąć, jest bardzo wygodna. Pomaga on wtedy w wyborze literatury, określaniu hipotez (przez wskazanie co może się sprawdzić, a co nie), a także w przypadku pracy badawczej może ułatwić prowadzenie badań i przez tzw. „znajomości” wprowadzić tam, gdzie chcesz je podjąć. C. Dostępność Kolejnym ważnym czynnikiem jest dostępność. Jeśli ktoś ma wujka, który jest prezesem dużego zakładu państwowego to wydaje się warte rozważenia wykorzystanie tego prostego faktu i np. przeprowadzenie badań na terenie zakładu. Wówczas nasz temat pracy musi się jakoś wiązać z problematyką organizacji, możemy badać np. kulturę organizacyjną, strukturę, sytuację zmiany, kryzys w organizacji itp. Jeśli zaś nie ma się takiego wujka, a promotor nie może lub nie chce pomóc, to masz utrudnione zadanie. Oczywiście są instytucje, które prawdopodobnie byłyby zainteresowane współpracą ze studentami, ale musisz wziąć pod uwagę, że trzeba ich poszukać i przekonać. Jeśli masz dar nakłaniania innych do swoich racji to spróbuj. Ludzie po prostu mogą Ci nie zaufać, bać się, że wykorzystasz zgromadzony materiał do „niecnych” celów, albo też po prostu nie chce im się Tobą zajmować, nie mają na to ani czasu, ani chęci. Nie chcę Cię w tym miejscu zniechęcać, gdyż wiele świetnych prac powstało pomimo takich przeciwności, niemniej powinieneś wziąć to pod rozwagę. 13
  • 14. www.PracaMagisterska.net D. Realne możliwości Co do czwartego czynnika wyboru tematu pracy, nie należy myśleć o rzeczach nierealnych, szczególnie na etapie pisania pracy magisterskiej. Praca magisterska ma sprawdzić Twoje umiejętności, nabyte na studiach, a nie doprowadzić do odkrycia nowych praw rządzących światem. Trzeba się wykazać znajomością zasad metodologicznych i praktycznych, przez choćby sensowne wykorzystanie źródeł naukowych. Miło by było zostać odkrywcą, lecz w momencie pisania pracy dyplomowej lepiej swoje ambicje schować w kieszeń. Dlaczego? Przede wszystkim może Ci się nie udać. Zwykle sięgając „za wysoko” napotykasz na pewne problemy i bardzo możliwe, że będą one w stanie Cię skutecznie zniechęcić do dalszych wysiłków. Poza tym praca magisterska jest pierwszym poważnym sprawdzianem Twoich naukowych możliwości, nie łudź się zatem, że jesteś świetnie przygotowany/a do tego, aby podołać górnolotnym wyzwaniom. Czynnik ten wiąże się także z zasięgiem Twojej pracy. Dokładnie zastanów się jakie zjawisko chcesz poddać analizie, na jakim obszarze i ile napisano na ten temat. Wybranie szerokiego tematu jak, np. bezrobocie w Polsce, a nawet w województwie mazowieckim, wcale nie jest dobrym rozwiązaniem. Aby go podjąć musisz przewertować góry materiału, zastanowić się co chcesz badać i w jaki sposób to zrobisz, tak aby ktoś później nie zarzucił Ci niekompetencji. Nie ma podstaw bać się tego, że wybierając wąskie zagadnienie nie starczy Ci materiału. Tego jest zawsze więcej 14
  • 15. www.PracaMagisterska.net niż potrzeba, należy tylko dobrze poszukać i wówczas możesz być przekonany/a, że wyczerpałeś/aś temat. Podsumowanie Podsumowując, na wybór tematu pracy składają się cztery czynniki, warte uwagi: 1) nasze zainteresowania 2) zdanie promotora 3) dostępność 4) realne możliwości urzeczywistnienia planów. Dla uściślenia dodam, że zawsze temat pracy magisterskiej powinien Cię, choćby minimalnie interesować. Drogi studencie, spędzisz nad swoją pracą wiele godzin i wypijesz litry kawy zanim ją wreszcie skończysz. Dlatego nie warto dobrowolnie poddawać się torturom i wybierać tematyki, która mówiąc delikatnie Cię nudzi, czy męczy. Oczywiście w trakcie pisania często okazuje się, że coś co uważaliśmy za zupełnie nieciekawe i niewarte uwagi takie nie jest. Może odkryjesz nawet dzięki temu swoje powołanie. Jednak doświadczenie mi mówi, że niekoniecznie tak będzie. Wówczas ostatni rok studiów będzie dla Ciebie pasmem cierpień i udręki. Dobrze zastanów się nad wyborem tematu pracy. Nie musisz wspominać swojej pracy magisterskiej źle. Natomiast może ona być dla Ciebie powodem do dumy, doskonałym sprawdzianem Twoich naukowych umiejętności, a także przyczółkiem w drodze do późniejszej kariery. 15
  • 16. www.PracaMagisterska.net Tytuł Tytuł jest to pewna informacja zawarta na pierwszej stronie pracy magisterskiej, dotycząca jej zawartości. Stanowi on wizytówkę danej pracy magisterskiej i w dużej mierze decyduje, czy ktoś zechce po nią sięgnąć. Nie muszę chyba dodawać, że w związku z powyższym tytuł musi być w najwyższym stopniu przemyślany. Nie może o wyborze tytułu decydować przypadek. Tytuł pracy magisterskiej musi spełniać kilka mniej lub bardziej formalnych wymogów: 1. Musi precyzyjnie określać to, co znajduje się w pracy magisterskiej Nie można dopuścić do sytuacji, gdy tytuł nie odpowiada poruszanej problematyce, gdyż od razu pojawia się zarzut, że praca jest „nie na temat”. Tytuł powinien określać zakres rzeczowy (co badamy?), przestrzenny (gdzie?) i czasowy (kiedy?) Twojej pracy, jednak nie jest to zbyt surowo wymagane, gdyż informacje te można również z powodzeniem zawrzeć we wstępie. 2. Musi być krótki Oznacza to, że nie należy pisać ponad miarę, rozwodzić się nad jakimś zagadnieniem. Nawet pierwszy wymóg, czyli precyzja, nie rekompensuje nudziarstwa. Nie wspominając o tym, że za długi tytuł trudno 16
  • 17. www.PracaMagisterska.net zapamiętać. Ciekawe czy chciałbyś, żeby w momencie gdy staniesz przed komisją okazało się, że sam go nie pamiętasz? 3. Ważny jest aspekt marketingowy Nie znajduję lepszego określenia dla tego punktu. Chodzi w nim o to, żeby tytuł pracy był ciekawy, sformułowany w taki sposób, aby zachęcić do sięgnięcia po daną pozycję. Musi zaintrygować odbiorcę. Wczuj się w sytuację sprzedawcy, który chce zareklamować swój produkt. Tytuł powinien stanowić pewnego rodzaju obietnicę, że nie pożałuje ten, kto zechce bliżej przyjrzeć się Twojemu dziełu. 4. Unikaj pojęć wieloznacznych Takie słowa jak: wolność, równość brzmią co prawda dumnie i prawdopodobne jest, że skłoniłby kogoś do zapoznania się z Twoją pracą magisterską. Jednak tak naprawdę nie będzie wiadomo o czym piszesz. Samo dojście do tego, o co Ci chodzi pochłonie rozdział albo i dwa, a to najlepsza droga, żeby recenzent Cię nie polubił. Pozostaje jeszcze sprawa niewygodnych pytań na obronie, których z pewnością wolisz uniknąć. 5. Nie powielaj Jeśli uważasz, że tytuł „Bezrobocie w Polsce” jest dobrym pomysłem, bo wiele napisano na ten temat, nie będziesz miał problemu z literaturą, badaniami itp. to jesteś w wielkim błędzie. A więc: „dlaczego nie”?! Otóż 17
  • 18. www.PracaMagisterska.net dlatego, że tytuł ten jest zbyt ogólny. Bogactwo materiałów Cię dosłownie i w przenośni przydusi. Myślisz, że możesz wybrać jedno, a inne rzeczy pominąć? Niby tak, ale wtedy musisz wiedzieć, dlaczego wybrałeś właśnie to, a wszystko inne pominąłeś. W ten sposób sam siebie wystawiasz na strzał. Poza tym, dochodzi jeszcze ważniejsza sprawa – na ten temat napisano już tyle, że nikt nie chce o tym czytać. Nie twierdzę, żeby nie pisać o bezrobociu, co to to nie. Posiada ono wiele interesujących aspektów, ale trzeba je wydobyć, umiejętnie sformułować tytuł, koncentrując się na wąskim wycinku rzeczywistości, którym zamierzasz się zająć. Wszystko co zostało wyżej napisane nie stanowi sztywnych wytycznych, stosowanych przy formułowaniu tytułu pracy magisterskiej, bowiem trudno o takie niezmienne reguły. Twój promotor może zwracać uwagę na określenie zakresu w tytule lub nie. Jednak żeby praca magisterska prezentowała odpowiedni poziom, powinieneś wziąć powyższe wskazówki pod uwagę. 18
  • 19. www.PracaMagisterska.net Wybór literatury Napisano już wiele na różne tematy. Jedne teksty są bardziej warte uwagi, inne mniej, a niektóre wcale. Co ciekawe znajdziesz publikacje, które sobie nawzajem przeczą. Jak jednak osoba niedoświadczona, niezorientowana w danym zagadnieniu ma odgadnąć co przeczytać, a czego nie warto? Jest to trudne, ale możliwe. Zanim udasz się do biblioteki, powinieneś zorientować się kto jest ekspertem w dziedzinie, która Cię interesuje. Najprostszym sposobem jest udanie się do wykładowcy, który prowadzi zajęcia z powiązanych przedmiotów. On z pewnością wie, co powinieneś koniecznie przeczytać. Wykładowcy dość chętnie odpowiadają na pytania związane z ich dziedziną wiedzy, dlatego że się na tym dobrze znają. Teoretycznie to Twój promotor powinien być także ekspertem w dziedzinie, którą się zajmujesz i doradzać Ci, jednak z tym niestety bywa różnie. Jeśli jednak masz to szczęście, spytaj go wprost o pozycje, z którymi powinieneś się zapoznać. Nieco dłuższa droga, to po prostu zamówienie kilku książek w bibliotece i przejrzenie ich. Należy zwrócić uwagę na przypisy, zajrzeć do bibliografii. Jeśli kilku niezależnych autorów, różnych książek powołuje się na to samo źródło, to z pewnością warto do niego dotrzeć i samemu sprawdzić co też autor miał na myśli. Podnosi to rangę Twojego dzieła znacznie bardziej, niż gdybyś 19
  • 20. www.PracaMagisterska.net cytował za kimś. Może paść na obronie pytanie: „dlaczego nie dotarł pan/pani do tej publikacji? Jest przecież w wydziałowej bibliotece”. Poza tym inni autorzy przytaczając, często sami popełniają błędy, źle cytują, zupełnie nie zrozumieli myśli autora, albo co gorsza mocno nagięli ją na potrzeby własnej teorii. Jeśli jeszcze zupełnie nie wiesz, jak podejść do zagadnienia możesz zajrzeć do słowników i encyklopedii z dziedziny wiedzy jaką się zajmujesz. Znajdziesz tam najważniejsze teorie i postacie, które warto znać. Być może lektura tego dość ogólnego tekstu zainspiruje Cię. Należy wybierać książki możliwie najbardziej aktualne, gdyż tylko takie dadzą pewniejszy ogląd danego problemu. Nie bez znaczenia jest także fakt, że zawierają uwspółcześniony wykaz literatury, który można przejrzeć i wykorzystać. W początkowej fazie dobrze jest korzystać z podręczników i opracowań. Ale pamiętaj, że o ile korzystanie z podręczników, opracowań jest dobre gdy chcesz zapoznać się z określonym zagadnieniem nie powinno ono zasłonić Ci wzroku. Opracowania takie często zawierają błędy, które możesz powielić powołując się na nie. Dlatego staraj się docierać do oryginalnych prac – tych na które powołują się inni autorzy. Jeśli nie chcesz nikogo pytać i uważasz, że jeszcze za wcześnie na udanie się do biblioteki – zajrzyj do Internetu. Pojawia się coraz więcej artykułów, coraz więcej można w nich znaleźć. Bynajmniej nie zachęcam Cię abyś kopiował te artykuły, ani nawet odnosił się do nich w swojej pracy magisterskiej. Po prostu zwróć uwagę na przypisy. Kiedy już 20
  • 21. www.PracaMagisterska.net poznasz imię i nazwisko, albo tytuł publikacji źródłowej, sprawa odnalezienia pozostałych dzieł autora nie jest trudna. Możesz w tym celu skorzystać z internetowego katalogu biblioteki narodowej, pod tym adresem: http://alpha.bn.org.pl/screens/opacmenu_pol.html Wyszukiwanie jest intuicyjne i każdy powinien sobie z nim poradzić. Dodatkowo jest tam funkcja „hasło przedmiotowe”, „słowa kluczowe”, gdzie możesz wpisać interesujące Cię pojęcie i przejrzeć wyniki. Ideałem by było, gdybyś dotarł także do ich desygnatów, czyli zwyczajnie zajrzał do tych książek. Poszukaj co piszą o autorze w Internecie. Kim on jest, na czym się zna, jakie nagrody otrzymał i za co. Wtedy już wiesz, czy masz do czynienia z ekspertem, czy też osobą niedoświadczoną. Bynajmniej nie chcę dyskredytować takich osób, w końcu każdy od czegoś zaczyna, ale Twój promotor i recenzent będą oczekiwali, że w bibliografii znajdą się prace fachowców. Podsumowując, możesz zebrać informacje na temat tego co warto przeczytać i przytoczyć na trzy sposoby: 1. spytać osoby, które znają się na interesującej Cię dziedzinie, 2. poprzez lekturę publikacji stwierdzić, które z nich są warte uwagi – ten sposób ma także tę zaletę, że już w trakcie szukania możesz trafić na wartościową 21
  • 22. www.PracaMagisterska.net publikację i wykorzystać ją przy tworzeniu własnej koncepcji, 3. poszukać w Internecie. Pamiętaj aby zapisywać pozycje, z których korzystałeś, które były warte uwagi, a które mniej. Staraj się, aby zapis był jak najbardziej dokładny. To zaprocentuje później, kiedy nie będziesz musiał jechać specjalnie do biblioteki po to, by sprawdzić jaki jest tytuł tej konkretnej pozycji. Dobrze sprawę wyboru tekstów określa Riechert. Pisze on: „Do każdego źródła musimy podchodzić krytycznie. Pracując naukowo, musimy z materiału faktów i twierdzeń poznanych w czasie badania stanu faktycznego uwzględnić tylko bezspornie udowodnione. Wykorzystujmy więc literaturę z dużą powściągliwością” (Riechert 1969: 156). 22
  • 23. www.PracaMagisterska.net Opisowa czy badawcza Prędzej czy później staniesz przed dylematem, jaki rodzaj pracy magisterskiej jest dla Ciebie najbardziej odpowiedni. Musisz zdecydować czy zamierzasz oprzeć się tylko na materiałach zastanych, zaszywając się w bibliotece lub dogłębnie zapoznając z Internetem, czy też wolisz przeprowadzić własne badanie w terenie, osobiście zebrać unikalny materiał. Jeden i drugi sposób ma zarówno swoje wady jak i zalety. To jaki wybierzesz zależy od problematyki, jaką chcesz się zająć, gdyż nie zawsze potrzebne jest przeprowadzenie własnych badań, a także od Twoich predyspozycji. Być może uważasz, że przeprowadzenie badań w terenie przekracza Twoje możliwości. Albo jest wręcz przeciwnie. Traktujesz to jako wyzwanie, sprawdzian, który należy przejść. Zalety pracy teoretycznej są wadami empirycznej i na odwrót. Nie ma sensu rozpatrywać ich oddzielnie. Zróbmy za to porównanie biorąc pod uwagę parę istotnych zmiennych: 1. Czas Stanowczo bardziej czasochłonna jest praca teoretyczna. Może się to wydawać absurdalne, lecz jeśli nie przeprowadzasz bardzo skomplikowanych badań, z wykorzystaniem kilku metod badawczych to znacznie szybciej uda Ci się zebrać i "obrobić" materiał do pracy 23
  • 24. www.PracaMagisterska.net empirycznej. Napisanie kilku wniosków też nie jest problemem. 2. Środki Jeśli chodzi o pieniądze, to zarówno praca teoretyczna jak i empiryczna nie wymaga od nas znaczących nakładów. Jedyne co musimy poświęcić to pieniądze na dojazd do biblioteki, lub do osób badanych. Abstrahując od sytuacji gdy kupujemy sobie pracę magisterską, zdarza się, że studenci wynajmują kolegę, który wprowadza za nich dane np. do SPSS. Nie jest to jednak szczególnie opłacalne, biorąc pod uwagę, że wersja demo programu dostępna jest za darmo w Internecie, a i o samouczek nietrudno. 3. Wartość edukacyjna Zarówno praca teoretyczna, jak i empiryczna ma wartość edukacyjną, przez co rozumiem, że uczysz się czegoś nowego i przydatnego. Nie jest prawdą to, co mówią niektórzy, że pisanie pracy magisterskiej równa się spisywaniu cytatów z różnych książek. Pisząc swoją pracę musisz nauczyć się logicznego myślenia. Zastanowić do czego chcesz dojść i jakimi ścieżkami, co sprawdzić, czemu zaprzeczyć. Jeśli chcesz przeprowadzić własne badanie terenowe, to dodatkowo poznasz praktyczny wymiar tego, co do tej pory znałeś tylko z książek. Uczysz się warsztatu. Przechodzisz 24
  • 25. www.PracaMagisterska.net przez cały proces sam, od początku do końca. Stajesz się samodzielnym naukowcem. 4. Prestiż Bardziej prestiżowe wydaje się przeprowadzenie własnych badań niż korzystanie z gotowych materiałów. Zarówno biorąc pod uwagę możliwość zaimponowania kolegom-studentom, jak i kadrze na Twojej uczelni. Głównie dlatego, że każdy jest ciekawy "co Ci z nich wyszło?". Wyniki może dostać tylko i wyłącznie od Ciebie. Osobiście zachęcam do przeprowadzenie badań terenowych, gdyż nic tak dobrze nie nauczy Cię warsztatu jak praktyka. Patrząc na sprawę z dystansu docenisz pewne zdolności, jakie to zadanie w Tobie ukształtowało. Puste słowa z książek metodologicznych nabierają wówczas mocy. 25
  • 26. www.PracaMagisterska.net Planowanie Ważne przy pisaniu pracy magisterskiej jest odpowiednie rozplanowanie zajęć. Dlatego powinieneś/aś napisać konspekt, a także harmonogram. Musisz zdawać sobie sprawę, że praca magisterska posiada określony układ, który trzeba wypełnić treścią. Konspekt Konspekt jest to schematyczny zapis większego tekstu, streszczający jego zawartość i przybliżający budowę. Szczególnie przydaje się, gdy musisz napisać pracę magisterską. Przygotowanie konspektu jest o tyle ważne, że: • Konspekt porządkuje Twoją wiedzę. Wszystkie luźne, niespójne myśli, trzeba w jakiś sposób skonkretyzować i znaleźć między nimi połączenie. To jest możliwe dzięki zapisowi. • Konspekt wymusza na Tobie przyjęcie strategii działania, określenie kierunku w jakim pragniesz pójść. 26
  • 27. www.PracaMagisterska.net • Wyłania się z niego mniej lub bardziej całościowy obraz Twojej pracy magisterskiej, dzięki czemu nie czujesz zupełnej dezorientacji – co mam robić, kiedy, jak zacząć? • Konspekt można zaprezentować promotorowi (czasem sam tego wymaga). Będzie on mógł zapoznać się z Twoją wizją pracy i ją ewentualnie skorygować, zwrócić Ci uwagę co robisz źle, a co należałoby poprawić. Uwagi promotora na tym etapie są bardzo cenne. Mam nadzieję, że przekonałeś/aś się do konspektu, jako dobrej metody porządkowania wiedzy i tworzenia strategii działania. Informacje zawarte w konspekcie znajdą proste przełożenie w Twojej pracy magisterskiej. Układ 1. Imię i nazwisko 2. Nagłówek (np. Konspekt pracy magisterskiej) 3. Tytuł 4. Elementy konspektu 5. Bibliografia Wybrane elementy konspektu 1. TYTUŁ PRACY - powinien być niezbyt ogólny, ponieważ sprzyja to powierzchowności. Jednocześnie musi precyzyjnie określać to, czego ma dotyczyć praca. Powinien być również sformułowany w taki sposób, aby zachęcić do przeczytania danej pozycji. 27
  • 28. www.PracaMagisterska.net 2. PROBLEM BADAWCZY - problemem badawczym może być wszystko. Jest on na ogół sformułowany jako pytanie, odnoszące się do sedna Twojej pracy magisterskiej, np. "jakie są przyczyny...?", "dlaczego miało miejsce...?", "czy zjawisko... jest powiązane z...?". 3. PRZEDMIOT BADANIA - to inaczej to, co chcesz badać. Przedmiotem badania może być, np. grupa studentów działających w kole naukowym, czy też środowisko górników, itp. 4. CELE BADAWCZE - celem jest to, co chcesz osiągnąć poprzez realizację badań. 5. PARADYGMAT - dobrze jest określić w jakim paradygmacie będziesz się poruszać. Nie każdy promotor wymaga określenia paradygmatu. Niemniej dobrze jest wiedzieć z jakiego punktu widzenia patrzysz na swój problem. 6. ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE - w tym miejscu warto przejrzeć materiał naukowy odnoszący się do problematyki Twojej pracy magisterskiej. Dzięki temu, będziesz mógł określić hipotezy i dobrać metody badawcze. Oszczędzi Ci to także dużo energii przy pisaniu rozdziału teoretycznego. 7. METODY - należy określić, jakimi metodami będziesz się posługiwać przy zbieraniu i opracowywaniu materiału. 28
  • 29. www.PracaMagisterska.net 8. HIPOTEZY BADAWCZE - kiedy poznałeś, choćby szczątkowo teorię na dany temat, możesz określić to, co chcesz badać i co chcesz osiągnąć. Jest to także dobry moment na postawienie hipotez badawczych, czyli propozycji odpowiedzi na pytanie badawcze, wynikające z problemu badawczego. 9. PLAN PRACY - przedstawienie ogólnego układu pracy według kolejności poszczególnych rozdziałów. Ewentualnie krótkie omówienie. 10. HARMONOGRAM - należy określić dokładnie datę, do kiedy planujesz realizację poszczególnych części projektu. Dzięki temu zapewnisz sobie panowanie nad czasem i umożliwisz komfort psychiczny jaki z tego płynie. 11. LITERATURA/BIBLIOGRAFIA - dokonujesz spisu poszczególnych pozycji, które mogą Ci się przydać przy pisaniu pracy magisterskiej. Oczywiście, konspekt należy dostosować do indywidualnych potrzeb. Nie każdy konspekt musi zawierać wszystkie, przedstawione wyżej elementy. Teraz kiedy już wiesz, jakie są elementy konspektu to z pewnością domyślasz się jak je możesz przełożyć na pracę magisterską. Tytuł to rzecz oczywista. Paradygmat i założenia teoretyczne to może być podstawa Twojego rozdziału teoretycznego, zdefiniowanie pojęć itp. Problem, hipotezy, cele, metody to nic innego jak odpowiednie podpunkty w 29
  • 30. www.PracaMagisterska.net rozdziale metodologicznym lub w przypadku jego braku we wstępie. Literatura w prosty sposób przekłada się na bibliografię. Natomiast dzięki harmonogramowi panujesz nad realizacją poszczególnych etapów. Dobry konspekt nie jest łatwo przygotować, dlatego wielu studentów z tego rezygnuje, opracowując i wymyślając określone elementy ad hoc. Pamiętaj jednak, że im więcej wysiłku włożysz teraz, tym mniej będziesz go potrzebował później. Nie będziesz także miał problemu, że: o czymś zapomniałem, czegoś nie uwzględniłem itp. Już teraz wyłania się mniej lub bardziej całościowy obraz Twojej pracy magisterskiej. Ważne jest, żeby konspekt pisać w momencie, gdy już choćby oględnie orientujesz się w danej dziedzinie. Inaczej może zrodzić się w Tobie tylko frustracja, że nie potrafisz sobie poradzić z jakimś zadaniem. Nie powinieneś się martwić, jeśli nie możesz czegoś znaleźć lub czegoś nie rozumiesz. Niezwykle trudno jest znaleźć dziedzinę wiedzy, o której jeszcze nikt nigdy nie napisał i taką, o której napisano już wszystko. 30
  • 31. www.PracaMagisterska.net Harmonogram Nie tylko w pracy magisterskiej bardzo ważny jest harmonogram pracy. Najlepiej usiądź gdzieś wygodnie. Niech to będzie ciche i spokojne miejsce. Dobrze się zastanów, a następnie w notesie lub na komputerze określ kiedy skończysz poszczególne etapy pracy. Przygotuj właściwy harmonogram, taki który Cię zmotywuje do działania, a nie zniechęci. Uporządkuje on Twoje dążenia i pozwoli odzyskać panowanie nad czasem. Nie będziesz zdezorientowany: czy zdążę, czy nie zdążę? Wielu studentów właśnie z powodu złego planowania nie broni się w terminie. Harmonogram może wyglądać na przykład tak: 1. opracowanie części teoretycznej - [termin] 2. przygotowanie narzędzi badawczych - [termin] 3. zwiad badawczy - [termin] 4. przeprowadzenie badań właściwych - [termin] 5. opracowanie wyników badań - [termin] 6. wersja robocza pracy - [termin] 7. wersja końcowa pracy - [termin] W opracowywaniu harmonogramu zwróć uwagę na ukończenie pracy nad poszczególnymi częściami, ale nie zapominaj również o całości. Ważne jest indywidualne podejście. Jeśli nie zamierzasz napisać pracy empirycznej, lecz teoretyczną taki punkt jak „przygotowanie narzędzi badawczych”, czy „zwiad badawczy” traci rację bytu. Może go 31
  • 32. www.PracaMagisterska.net jednak zastąpić, np. „opracowanie artykułów naukowych”, „opracowanie aktów prawnych” itp. Odradzam zapisywanie harmonogramu na zwykłej kartce papieru, ponieważ może się zwyczajnie zgubić. Nie będzie Ci się chciało jej szukać, bo nie wiadomo gdzie, nie wiadomo po co, a tak w ogóle to mam jeszcze dużo czasu... Umieść swój harmonogram tak, abyś zawsze bez trudu mógł po niego sięgnąć i sprawdzić postępy swojej pracy. Nic tak nie motywuje jak terminy, które zaczynają Cię gonić. Ważne aby Twój harmonogram nie był sztucznie wyśrubowany. Nie licz na to, że napiszesz rozdział w jeden lub dwa dni. Na to potrzeba więcej czasu. Nie zostawiaj też wszystkiego na ostatnią chwilę. Postaraj się ukończyć pisanie pracy jeszcze przed wyznaczonym terminem. Sam zobaczysz jaką to daje satysfakcję, gdy możesz porozmawiać ze swoimi kolegami i koleżankami, patrząc z wysokości osoby, która pewne doświadczenia ma już za sobą. Dolicz sytuacje, które mogą Cię zaskoczyć, oraz takie gdzie pomimo szczerych chęci nie uda Ci się zrealizować zamierzeń w terminie. Spadek formy nie jest niczym niezwykłym. Zdarza się nawet najlepszym. Jest to okres w którym „nic mi się nie chce”. Nie jest łatwo przewidzieć kiedy nas dopadnie, jednak zawsze należy brać go pod uwagę. 32
  • 33. www.PracaMagisterska.net Układ treści Pracę magisterską należy pisać korzystając z przyjętego układu treści. Oznacza to, że zebrane przez Ciebie informacje należy uporządkować w oddzielne części lub rozdziały. Układ ten nie jest dowolny i zależy od przyjętej metody badawczej. Stanowi odzwierciedlenie badania naukowego. Jest on także uzależniony od rodzaju pracy magisterskiej. Inny dla prac czysto teoretycznych, inny dla prac stanowiących rezultat badań. Uznając za Pieterem (1960), za najbardziej typową pracę naukową taką, która przedstawia przebieg i wyniki badań nad pewnym zagadnieniem, można spróbować określić jej typowy układ. Typowy układ treści wygląda tak: 1. Wstęp, objaśnienia wstępne 2. Przegląd dotychczasowych badań, uwagi teoretyczne 3. Określenie problemów, hipotez, celu i metod badań własnych 4. Przedstawienie wyników własnych badań 5. Analiza materiału, wnioski 6. Zakończenie, podsumowanie 7. Streszczenie Streszczenie jest szczególnie ważne jeśli chodzi o odbiorcę, 33
  • 34. www.PracaMagisterska.net który może w tym miejscu zapoznać się krótko z Twoim tekstem, jednak nie jest wymagane. 34
  • 35. www.PracaMagisterska.net Kolejność elementów O ile w punkcie poprzednim, gdzie prezentowany był typowy układ treści, zapoznałeś się z esencją pracy magisterskiej warto sobie zdawać sprawę jaka jest kolejność jej formalnych elementów. Wszystko to należy dopasować do indywidualnych potrzeb. Praca magisterska gdzie np. rozdział metodologiczny nie występuje, oczywiście nie musi dopasowywać się „na siłę” do przedstawionego niżej schematu. Również takie elementy, jak: „Wykaz tabel”, „Streszczenie” nie są w pracy magisterskiej elementami obowiązkowymi. Co bardziej radykalni, jak prof. Święcicki (1971: 176) twierdzą, że nawet „Zakończenie” nie jest bezwzględnie konieczne. Jednak zupełnie Ci to odradzam, pamiętając, że każdy tekst, każda praca pisana musi składać się z trzech głównych elementów, tj. wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Typowa kolejność elementów wygląda tak: 1. Strona tytułowa 2. Spis treści 3. Wstęp 4. Rozdział/y teoretyczne 5. Rozdział metodologiczny 6. Rozdział/y empiryczne, prezentujące wyniki i wnioski z badań 35
  • 36. www.PracaMagisterska.net 7. Zakończenie 8. Bibliografia 9. Wykaz tabel/symboli 10. Streszczenie 11. Aneks Jeśli chodzi o „Streszczenie”, można je umieścić po zakończeniu, a przed bibliografią, lub po bibliografii i po wykazie tabel (jak wyżej). Nie ma w tej kwestii jednomyślności. Również taki element jak „Spis treści” bywa umieszczany na końcu pracy magisterskiej, lecz nie jest to rozwiązanie najlepsze ze względu na znacznie utrudnioną orientację w takiej pracy. 36
  • 37. www.PracaMagisterska.net Elementy Praca magisterska, podobnie jak inne publikacje naukowe, składa się z kilku elementów, które zostaną omówione w niniejszym rozdziale. Strona tytułowa Strona tytułowa zawiera pewne ogólne informacje o Twojej pracy, takie jak: tytuł, nazwa uczelni, imię i nazwisko autora, numer albumu, imię i nazwisko promotora, informacje o kierunku i specjalizacji, data i miejsce wydania. Jakkolwiek w każdej uczelni strona tytułowa może wyglądać odmiennie, to podstawowe jej składniki będą się powtarzać. Należy je uporządkować w taki sposób, aby tworzyły estetyczną całość. W tym celu stosuje się liczne zabiegi, np. można pogrubić niektóre elementy, napisać tytuł tylko dużymi literami, zastosować różne rozmiary czcionek itp. 37
  • 38. www.PracaMagisterska.net Strona tytułowa powinna zawierać: 1. nazwę uczelni, wydziału, czasem także kierunku studiów, nazwy jednostki, w której pisana jest praca 2. imię i nazwisko autora pracy 3. numer albumu (indeksu) 4. tytuł pracy 5. rodzaj pracy (praca magisterska), oznaczenie osoby pod kierownictwem której pisana jest praca (promotor), ewentualnie informacje o kierunku, specjalizacji na którym praca powstała 6. miasto (siedziba uczelni) i rok napisania pracy. Strona tytułowa liczona jest jako pierwsza, o czym należy pamiętać przy numeracji. Najprostszym sposobem ukrywania numeru na stronie tytułowej jest zasłonięcie go autokształtem. 38
  • 40. www.PracaMagisterska.net Załamanie tekstu tytułu Jeśli Twój tytuł brzmi: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu tarnowskiego po 1 maja 2004 roku, to bardzo prawdopodobne jest, że ów tytuł nie zmieści się w jednej linii. Należy wówczas uważać, żeby załamanie tekstu nie wypadło np. tak: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu, jest w pierwszej linii, a tarnowskiego po 1 maja 2004 roku w drugiej. Właściwie załamany tekst wyglądałby raczej w ten sposób: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu tarnowskiego po 1 maja 2004 roku Każdy wiersz ma tworzyć jakby oddzielną całość. 40
  • 41. www.PracaMagisterska.net Spis treści Spis treści jest pierwszą rzeczą po stronie tytułowej, jaką dostrzega czytelnik. W jego postaci uwidacznia się struktura danej pracy magisterskiej. Informuje o stronach, na których rozpoczynają się poszczególne jej części. Spis treści musi spełniać kilka wymogów konstrukcyjnych, zgodnie z zasadą logiki wywodu. Spis treści bywa nazywany planem pracy. Stronę na której jest umieszczony można numerować lub też nie. Zwykle umieszcza się go tuż po stronie tytułowej, lecz występują sytuacje, kiedy jest umieszczany na końcu pracy. Poniżej zamieszczam dla przykładu dwa wzory spisu treści. Jednak najlepiej jest wygenerować sobie taki spis treści automatycznie w Word: Wstaw > Odwołanie > Indeksy i spisy Oczywiście należy określone elementy w tekście zdefiniować jako „Nagłówek 1”, „Nagłówek 2” itd., a następnie „odświeżyć” spis treści. 41
  • 42. www.PracaMagisterska.net Na spis treści zwykle składa się: Wstęp/Wprowadzenie Rozdział 1 Podrozdział 1.1. Podrozdział 1.2. Podrozdział 1.3. Rozdział 2 Podrozdział 2.1. Podrozdział 2.2. Podrozdział 2.3. Rozdział 3 Podrozdział 3.1. Paragraf 3.1.1. Paragraf 3.1.2. Paragraf 3.1.3. Podrozdział 3.2. Podrozdział 3.3. Zakończenie/Wnioski/ Podsumowanie Bibliografia /Wykaz źródeł/ Wykaz literatury Aneks 42
  • 45. www.PracaMagisterska.net Wstęp We wstępie podaje się zwykle wiadomości istotne w sensie badawczym i pisarskim. Ma on charakter metodologiczny i jest konieczny w każdej pracy magisterskiej. Wstęp jest jedną z najważniejszych części pracy magisterskiej z tego względu, że jest najczęściej czytany. Możesz się spotkać ze zdaniem, że należy go napisać na końcu, czyli gdy poszczególne części pracy magisterskiej będą już gotowe. Nie zgadzam się z tym poglądem. Oczywiście ostateczne sformułowanie, czy doprecyzowanie wstępu należy odłożyć sobie do czasu, gdy będziesz gotowy je napisać, jednak jego zarys można z dużym powodzeniem przygotować już wcześniej i przekonać się, czy to co chcesz „powiedzieć” poprzez swoją pracę magisterską ma sens. Objętość Zacznijmy od rzeczy dla studentów najważniejszej, czyli: ile stron powinien mieć wstęp? Odpowiedź na to pytanie zależy od tego ile masz do powiedzenia. Przyjmuje się, że wstęp ma około 2-3 stron. Może oczywiście być ich więcej, mniej nie polecam. 45
  • 46. www.PracaMagisterska.net Od czego zacząć? Należy zacząć od ogólnego wprowadzenia w obszar problemowy. Pierwszy akapit podprowadza czytelnika pod temat jaki chcesz omówić. Można przedstawić ogólne uwarunkowania problemu, jakim chcesz się zająć, przedstawić jego szerszy kontekst. Należy zaciekawić czytelnika, aby chciał czytać dalej. Zawartość wstępu We wstępie podaje się informacje o motywach podjęcia takiego tematu, o celach pracy, o faktycznych warunkach jej wykonania. Należy określić: • Problem i cel badawczy • Hipotezy • Zakres pracy (miejsce, środowisko, czas) • Metody, techniki i narzędzia badawcze • Dlaczego zająłeś się właśnie tym tematem. Jest w dobrym tonie odnieść się do dorobku innych badaczy, którzy wcześniej poruszyli omawiane zagadnienie i mieli wpływ na rozwój tej dziedziny wiedzy, pokrótce przedstawiając ich teorie i badania. Jeśli jednak masz dużo materiału i głębokie przekonanie, że warto omówić to szerzej, można zawrzeć te dane w dalszej części pracy magisterskiej. 46
  • 47. www.PracaMagisterska.net We wstępie należy także omówić pokrótce zawartość kolejnych rozdziałów. Struktura wstępu Informacje we wstępie można uszeregować na przykład w ten sposób: • Ogólne wprowadzenie do obszaru problemowego pracy. • Zwięzła prezentacja dotychczasowego stanu badań. • Prezentacja naszego problemu, środowiska badawczego, hipotez, celu, metod, motywów itp. • Zawartość kolejnych rozdziałów. Jest jeszcze jedna funkcja wstępu, o której jednak rzadko się mówi. Otóż ma on zaciekawić czytelnika, obudzić w nim zainteresowanie tematem. Można to osiągnąć poprzez, np. precyzyjne określenie głównych celów pracy, co zaciekawi go, czy udało się te cele zrealizować. Można także przedstawić przeciwstawne poglądy autorów uważanych za autorytety, pozwoli to mu identyfikować się z jednym lub drugim. Można odwołać się do przykładów, które go zainteresują. Jak widzisz istnieje wiele możliwości. Naprawdę warto przyłożyć się do wstępu i nie traktować go po macoszemu. Jeśli liczysz na dobrą ocenę, napisz solidnie, rzeczowo i z polotem tę część pracy magisterskiej. 47
  • 48. www.PracaMagisterska.net Rozdziały Rozdziały odzwierciedlają strukturę pracy magisterskiej. Stanowią podstawową jednostkę podziału takiej pracy. Praca magisterska składa się z kilku rozdziałów, które z kolei mogą dzielić się na podrozdziały i ewentualnie dalej na paragrafy. Podział ten wynika z myśli przewodniej, dotyczącej opracowania problemu, nie zaś z kolejności w jakiej autor gromadził materiał. Układ rozdziałów Każdy rozdział w pracy magisterskiej powinien implikować następny. Natomiast rozdział następny powinien być kontynuacją poprzedniego, wynikać z niego. Przejście od jednego rozdziału do drugiego musi być płynne i zręczne. Podział na rozdziały jest poprawny, jeśli jest przejrzysty, spójny i wyłączny, czyli że zagadnienie pojawiające się w jednym z rozdziałów nie powinno znaleźć się także w innych. Budowa rozdziału Każdy rozdział powinien mieć spójną wewnętrzną budowę i kończyć się podsumowaniem zawartych w nim głównych myśli. 48
  • 49. www.PracaMagisterska.net Rozdział składa się z podrozdziałów, a one z kolei z paragrafów. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której rozdział zawiera tylko jeden podrozdział lub podrozdział zawiera tylko jeden paragraf. Poprawny podział rozdziału wygląda np. tak: Rozdział 1. Podrozdział 2. Podrozdział A. Paragraf B. Paragraf C. Paragraf 3. Podrozdział Każdy fragment (rozdział, porozdział itd.) powinien zaczynać się krótkim wprowadzeniem do omawianych zagadnień, a kończyć wnioskami. Święcicki, mówi nawet o "eksplozji zagadnień": "większy fragment pracy (np. rozdział, paragraf) powinien zaczynać się od eksplozji zagadnień, które będą w nim omawiane. Eksplozja stanowi jakby wewnętrzny spis rzeczy tego fragmentu, wpleciony w jego treść. Po eksplozji trzeba zaprezentować najpierw stan faktyczny (istniejącą sytuację, dane statystyczne, opis stosunków, treść przepisów itp.), dalej przedstawić analizę tego stanu i wreszcie sformułować wnioski" (Święcicki 1971: 199). 49
  • 50. www.PracaMagisterska.net Objętość i liczba rozdziałów Należy pamiętać o tym, że objętość poszczególnych rozdziałów (podrozdziałów także) musi być proporcjonalna, czyli zbliżona do siebie. Wszystko to oczywiście w granicach rozsądku. Świadczy to o umiejętnościach studenta w panowaniu nad tekstem. Część teoretyczna nie może być znacznie bardziej obszerna od części badawczej. Ilość rozdziałów i podrozdziałów w pracy magisterskiej zależy od osoby piszącej pracę i od wytycznych promotora. Przyjmuje się, że rozdziałów powinno być od 3 do 5. Liczba podrozdziałów w poszczególnych rozdziałach powinna być zbliżona do siebie. 50
  • 51. www.PracaMagisterska.net Rozdział metodologiczny Każda praca badawcza powinna zawierać rozdział metodologiczny. Dowodzi on wiedzy studenta piszącego pracę, a także umożliwia dokładne określenie tego czym chce się zająć, jakie zjawisko przebadać, w jakim celu, z wykorzystaniem jakich narzędzi, jakie hipotezy chce zweryfikować. Nie jest ważne czy wspominałeś o tym wcześniej, np. we wstępie. W rozdziale metodologicznym możesz to powtórzyć i dodatkowo rozbudować. Rozdział metodologiczny pisze się z punktu widzenia osoby, która już przeprowadziła badanie. Gdzie umieścić rozdział metodologiczny Pracę magisterską można podzielić na dwie części: część teoretyczną i część empiryczną. Niekoniecznie musi się to odbywać w sensie fizycznym, czyli w ten sposób, że napiszesz „Część I”, „Część II”. Wystarczy, że na przykład podzielisz pracę magisterską w ten sposób: w rozdziale I – teoria, w rozdziale II – podstawy metodologiczne, rozdział III – analiza materiału. W pierwszej części przedstawia się teorię dotyczącą danego zjawiska, które chcesz przebadać, czyli to co napisano do tej pory na ten temat. Można również, np. odnieść się do paradygmatu, przytoczyć jakieś akty prawne (chyba, że to właśnie one stanowią przedmiot badania) itp. 51
  • 52. www.PracaMagisterska.net Natomiast część drugą, empiryczną (badawczą) zaczyna się od rozdziału metodologicznego. Następnie, w kolejnych rozdziałach opisujesz zgromadzony materiał. Co ciekawe zgromadzony materiał można podzielić na kilka sposobów, np. pod względem problemowym, według hipotez, albo według metod, zależy to w znacznej mierze od promotora i jego wymagań. W rozdziale metodologicznym powinny zostać określone: 1. przedmiot i cel badań, 2. problem (problemy) badawczy, 3. hipotezy, zmienne, wskaźniki, 4. metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze, 5. organizacja, obszar badań. 1. Przedmiot i cel badań Przedmiot badania to inaczej to, co chcesz badać. Przedmiotem badania może być, np. grupa studentów działających w kole naukowym, czy też środowisko górników, itp. Natomiast celem badawczym jest to, co masz zamiar osiągnąć przez realizację badań. Można to ująć na przykład tak: „Przedmiotem badania jest mówiąc najogólniej środowisko pracowników administracji średniego szczebla w spółce KGHM. Celem natomiast poznanianie tego środowiska, w celu zdiagnozowania źródeł oporu wobec zmian wprowadzonych w organizacji. Badanie ma odpowiedzieć na następujące pytania:...”. 52
  • 53. www.PracaMagisterska.net 2. Problem (problemy) badawczy Problem badawczym może być praktycznie wszystko. Jest on na ogół (ale nie zawsze) sformułowany jako pytanie, odnoszące się do sedna pracy magisterskiej, np. „jakie są przyczyny...?”, „dlaczego miało miejsce...?”, „czy zjawisko... jest powiązane z...?”. Obok problemu głównego mogą zostać określone problemy szczegółowe, które stanowią jego rozwinięcie. 3. Hipotezy, zmienne, wskaźniki Hipoteza badawcza jest to propozycja odpowiedzi na zadane pytanie, wynikające z problemu badawczego, jest propozycją twierdzenia naukowego. Musi być sprawdzalna. Wyraża się ją w postaci związku pomiędzy zmienną zależną, a zmienną niezależną. Najprostszym sposobem sformułowania hipotez jest wyprowadzenie ich z przyjętej teorii. Badanie będzie wtedy prowadziło do jej potwierdzenia, bądź falsyfikacji. Najczęściej występuje jedna hipoteza główna i wynikające z niej hipotezy szczegółowe. Jest to związane z problemem badawczym. Hipoteza może mieć postać, np. Jeśli zajdzie a, to zajdzie b. W powyższym przykładzie "a" będzie zmienną niezależną, a "b" zmienną zależną (zależy od wystąpienia "a", to właśnie ją chcesz wyjaśnić). 53
  • 54. www.PracaMagisterska.net Zmienne mogą przyjmować różne wartości, np. dla zmiennej płeć będzie to: kobieta i mężczyzna, dla zmiennej poglądy polityczne: prawicowe, lewicowe, centrowe. To właśnie te wartości tworzą wskaźniki. (Więcej o hipotezach: http://www.mojasocjologia.pl/articles.php?article_id=2) 4. Metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze Należy określić jakich metod, technik i narzędzi badawczych zamierzasz użyć. Metoda to odpowiedz na pytanie jak rozwiązać dany problem, natomiast technika to sposób zbierania danych. Narzędziami badawczymi mogą być np. kwestionariusz ankiety, dyktafon, kamera itp. Poniżej znajduje się fragment takiego podrozdziału: „W następnej kolejności odbyła się obserwacja uczestnicząca jawna w firmie XXX. Obserwacja uczestnicząca jawna, jest to metoda zbierania danych, w której badacz staje się członkiem grupy, którą chce badać i nie ukrywa, w jakim celu przybył do grupy (por. Frankfort-Nachmias 2001: 300-303). Obserwację przeprowadzono w celu zdiagnozowania podstawowych problemów firmy, atmosfery społecznej i nastrojów w dobie zmian, jakie rozgrywają się w firmie, a jakie mogą mieć wpływ na sytuację oporu. Obserwacja trwała 5 dni i umożliwiła poznanie środowiska XXX, zarówno od strony administracyjnej, jak również pracowniczej. 54
  • 55. www.PracaMagisterska.net Całość badania zamknął wywiad fokusowy, czyli spotkanie kilku osób w celu przeprowadzenia moderowanej dyskusji na pewien temat. Stwarza on możliwość przeprowadzenia badań w bezpośrednim kontakcie z osobami, które chcemy zrozumieć (por. Babbie 2007: 330-331). Wywiad został przeprowadzony z (...)”. 5. Organizacja, obszar badań W dobrym tonie jest napisać parę słów na temat obszaru badań, tego gdzie, kiedy i w jaki sposób zostały przeprowadzone. Należy zawrzeć informację czego dotyczyły badania, w jakich warunkach były prowadzone. Każdy z wymienionych wyżej podpunktów może stanowić oddzielny podrozdział rozdziału metodologicznego. Pomimo wymogu proporcjonalności rozdziałów i podrozdziałów, rozdział metodologiczny można z tego wykluczyć. Trudno jest pisać o czymś co jest celem badawczym przez np. cztery strony. W tym wypadku wystarczy nawet i pół. 55
  • 56. www.PracaMagisterska.net Zakończenie W zakończeniu należy ustosunkować się do tez, które postawiono we wstępie. Należy odpowiedzieć, czy i w jakim stopniu udało się rozwiązać problem badawczy. Zakończenie nie jest streszczeniem pracy i błędem by było tak je traktować. Trzeba pokrótce odnieść się do tematu pracy, problemu, celu i tego czy został osiągnięty. Następnie przedstawić wnioski z analizy, przez na przykład rozważenie kolejnych hipotez, czyli: czy przypuszczenia potwierdziły się, czy nie i dlaczego. Można także poruszyć sprawy, które wyszły na światło dzienne dopiero w trakcie realizacji badań. Ogólnie rzecz biorąc należy ustosunkować się do pierwotnych zamierzeń i określić, które z nich zostały spełnione, a które nie. Opisać wnioski. Możesz omówić trudności z jakimi spotkałeś się podczas realizacji badań. Określić czego nie udało się osiągnąć z przyczyn obiektywnych, np. dyrektor placówki rozmyślił się i nie chciał kontynuować badania. Być może robiłeś to wszystko w poprzednich rozdziałach i wydaje Ci się, że już nie musisz się powtarzać. Jednak to błąd. Nie bój się napisać jeszcze raz pewnych słów pamiętając, że recenzent uważnie przeczytał być może tylko zakończenie. 56
  • 57. www.PracaMagisterska.net Jednak zakończenie nie może ograniczać się do powtórzenia ważniejszych wywodów prezentowanych wcześniej. Musi ono być podsumowaniem, stanowić syntezę informacji, scalać myśli zawarte w pracy. W dobrym tonie jest na końcu wyznaczyć kierunek dalszych badań jakie należałoby podjąć, a co wynika właśnie z pracy magisterskiej. Zwiększysz tym samym wartość swojej publikacji dla nauki. 57
  • 58. www.PracaMagisterska.net Bibliografia Bibliografia stanowi wykaz dokumentów (książek, artykułów, publikacji elektronicznych itp.) cytowanych lub wykorzystywanych przez autora pracy magisterskiej. Jest także tym elementem, który zawiera wiele istotnych informacji dla osób, które zamierzają sięgnąć po dzieło. Najczęściej tymi osobami są promotor i recenzent. Dobrze przygotowana, świadczy o trudzie, jaki magistrant włożył w napisanie pracy, a także o jego zdolnościach i stopniu w jakim zgłębił temat. Wpisy Bibliografia, czyli spis literatury (lub wykaz literatury) danej pracy magisterskiej przygotowuje się podobnie jak przypisy. Jedyna różnica polega na tym, że najpierw należy napisać nazwisko autora, potem imię (lub inicjał imienia), a ponadto nie podaje się numerów stron. Zatem schemat wpisu w bibliografii wygląda mniej więcej tak: autor, tytuł, miejsce i rok wydania, czyli na przykład: Cempel C., Nowoczesne zagadnienia metodologii i filozofii badań, Poznań: 2003. Wpisy w bibliografii zamieszczane są w porządku 58
  • 59. www.PracaMagisterska.net alfabetycznym. Natomiast samą bibliografię umieszcza się najczęściej po zakończeniu. Opis występujących elementów • IMIĘ I NAZWISKO AUTORA - należy podawać w formie przyjętej z opisywanego dokumentu. • TYTUŁ - należy również podać w formie przyjętej z opisywanego dokumentu. Jeśli posiada podtytuł można go podać, lecz nie trzeba. • NUMER TOMU - jeśli książka jest podzielona na tomy, zaznaczany przez użycie skrótu „t.” i podania numeru tomu. Umieszcza się go po tytule. • WYDAWCA - jeśli występuje kilku wydawców, wpisuje się nazwę pierwszego. Można pominąć określenia typu: SA, sp. z o.o. itp. • MIEJSCE WYDANIA - jeśli występuje kilka miejsc wydania można podać tylko to, które występuje jako pierwsze, albo wszystkie łącząc je myślnikiem, np. „Warszawa-Koszalin”. Natomiast gdy nie ma informacji o miejscu wydania wpisuje się w nawiasach kwadratowych skrót „b.m.” (czytaj: bez miejsca). • ROK WYDANIA - należy stosować cyfry arabskie. Jeśli nie podano roku wydania wpisuje się w nawiasach kwadratowych skrót: „b.r.” (czytaj: bez roku). 59
  • 60. www.PracaMagisterska.net Co powinna zawierać W bibliografii powinny znaleźć się wszystkie pozycje cytowane w pracy. Jest to jednak wersja minimum. Ponadto można tutaj zawrzeć pozycje, do których co prawda nie odnosisz się w tekście, ale które miały istotne znaczenie dla obecnego kształtu Twojego dzieła. Mogą to być np. książki metodologiczne z których korzystałeś/aś. Często zdarza się, że studenci wpisują do bibliografii książki, których nigdy nawet nie widzieli na oczy. Jest to praktyka dość ryzykowna. Po pierwsze ze względu na to, że na obronie mogą być o to zapytani, po drugie zaś dlatego, że być może ta pozycja absolutnie nie była warta wyróżnienia. Podział bibliografii Bibliografię najczęściej należy podzielić. Podział, tak naprawdę zależy od magistranta (i oczywiście promotora) i może wyglądać np. tak: - Literatura przedmiotu - Akty prawne - Artykuły prasowe - Publikacje elektroniczne Dobrze napisana bibliografia jest przewodnikiem po literaturze przedmiotu i sama w sobie stanowi ogromną wartość. Szczególnie dla osób zainteresowanych danym 60
  • 61. www.PracaMagisterska.net tematem, które nie wiedzą po co sięgnąć, aby poszerzyć swoją wiedzę. Przykład (pierwsza strona) Poniżej zaprezentowana bibliografia została przygotowana pod system przypisów w tekście. 61
  • 62. www.PracaMagisterska.net Streszczenie Mówiąc ogólnie, streszczenie jest to skrótowe przedstawienie jakiejś sytuacji, zdarzenia, książki itp. Służy przekształceniu obszernego materiału w krótki tekst, zawierający najważniejsze wątki. Streszczenie nie jest w pracy magisterskiej sprawą zasadniczą, ani nawet wymaganą. Jednak podnosi ono wartość tej pracy. Jeśli zdecydujesz się je napisać, pamiętaj o kilku zasadach: • Nie może być zbyt długie. W zupełności wystarczą 1-2 strony. • Powinno zawierać omówienie głównych tez pracy magisterskiej, celów jakie autor sobie postawił i informację czy udało się je zrealizować. • Należy także napisać jaką metodą się posłużyłeś i jakie to przyniosło efekty. • Zamieszcza się je przed „Aneksem”. • Unikaj dygresji, osobistych komentarzy. Streszczenie można także napisać w języku obcym (obok wersji polskiej), a nawet w dwóch językach obcych, jeśli masz takie aspiracje. 62
  • 63. www.PracaMagisterska.net Aneks (Załączniki) W aneksie zawarte są materiały, które co prawda wiążą się z pracą, ale nie są jej integralną częścią. Mogą to być np. kwestionariusz ankiety, raport z obserwacji, zdjęcia, mapy, schematy itp., czyli materiały które z istotnych względów chcesz zamieścić. Nie zawsze konieczny jest aneks. Należy dołączyć dane dokumenty wtedy, kiedy pełnią one rolę dokumentu źródłowego i którego zamieszczenie w oryginalnym brzmieniu spełnia istotna funkcję (czyli podkreślenia, że analiza jest obiektywna). Konstrukcja i umiejscowienie Na początku aneksu zamieszcza się wykaz załączników, nieco przypominający spis treści. Każdy załącznik w aneksie powinien mieć tytuł i numer. Aneks jest autonomiczną częścią pracy. Dlatego też jest umieszczany na samym końcu pracy magisterskiej. Numeracja stron Numeracja stron w aneksie jest również odrębna od tej w pozostałej części pracy. Istnieje także stanowisko według 63
  • 64. www.PracaMagisterska.net którego numeracja w aneksie powinna być kontynuacją tej w pracy, ale nie polecam takiego rozwiązania. Jeśli strony numerowałeś/aś za pomocą cyfr arabskich, to w aneksie możesz zastosować cyfry rzymskie, aby w ten sposób podkreślić jego autonomię. Długość Panuje przekonanie, że aneks nie powinien być dłuższy niż 1/3 części pracy. Wiąże się to z tym, że zbyt często studenci używają aneksu do „pogrubienia” swojej pracy magisterskiej, zamieszczając zbyteczne materiały. Jednak w uzasadnionych przypadkach może zajmować więcej miejsca. 64
  • 66. www.PracaMagisterska.net Sprawy techniczne W pracy magisterskiej niezwykle istotna jest poprawność jeśli chodzi o kwestie techniczne, ponieważ obok innych funkcji ma ona za zadanie zaświadczyć o umiejętnościach magistranta w tej właśnie dziedzinie. Przypisy Przypisy zawierają informacje dotyczące literatury źródłowej oraz objaśnienia, czy uwagi do tekstu głównego. Wykorzystanie cudzych myśli bez podania ich źródła jest plagiatem i dyskwalifikuje autora jako badacza. Przypisy umieszczane są: 1. na dole każdej strony - jest to sposób bardzo popularny, np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 2. na końcu całej pracy magisterskiej - nadaje im się numerację ciągłą. 3. na końcu każdego rozdziału - najmniej czytelny sposób, również nadaje im się numerację ciągłą, ale w obrębie 66
  • 67. www.PracaMagisterska.net rozdziału. 4. w tekście - wtedy mają postać, np. (Ziółkowski 2000: 56), gdzie umieszcza się najpierw nazwisko autora, rok wydania i stronę. Integralną częścią takiego przypisu jest odpowiednio ułożona bibliografia (nazwiska autorów ułożone są alfabetycznie), a wpis wygląda np. tak: Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Rodzaje przypisów: 1. przypis zwykły - wskazuje skąd pochodzi informacja, np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 2. przypis zwykły rozszerzony - oprócz wskazania źródła zawiera jeszcze cytat albo szersze omówienie poglądów autora, np. 1 J. Zieleniewski, Organizacja i zarządzanie, PWE, Warszawa 1967, s. 45. "Całość to przedmiot, w którym bierze się pod uwagę relację zawierania się części w całości". Taki pogląd można spotkać w opracowaniach przedstawicieli nurtu prakseologicznego. 3. przypis polemiczny - stosowany gdy przekształcamy myśl autora lub prowadzimy z nim polemikę, np. 67
  • 68. www.PracaMagisterska.net 1 Por. M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 4. przypis polemiczny rozszerzony - przeprowadzamy dyskusję z innymi poglądami i wskazujemy tekst będący źródłem polemiki, np. 1 Można mieć poważne i uzasadnione zastrzeżenia do tekstu M. Fuszary, która nie wzięła pod uwagę... Por. M. Fuszara, Kobiety w polityce, Warszawa 2007, s. 23-25. 5. przypis odsyłający - odsyła się czytelnika do innych opracowań lub fragmentów swojej pracy, w celu odnalezienia dokładniejszych informacji, np. 1 Zob. S. P. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 56. 1 Zob. Aneks, s. XX. Rodzaje przypisów ze względu na źródło: 1. prace autorskie - czyli takie gdzie autor jest jasno określony, należy podać jego inicjał imienia i nazwisko, tytuł dzieła, miejsce i rok wydania, stronę np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2000, s. 56. 2. rozdział lub artykuł w pracach zbiorowych - gdy książka wydana jest pod redakcją lub ma kilku autorów, a można zidentyfikować autora interesującego Cię rozdziału (artykułu), np. 68
  • 69. www.PracaMagisterska.net 1 E. Wnuk-Lipiński, Zmiana systemowa, [w:] E. Wnuk- Lipiński, M. Ziółkowski (red.), Pierwsza dekada niepodległości. Próba socjologicznej syntezy, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2001, s. 21. 3. książka, w której jest wielu autorów (więcej niż trzech/czterech) - należy podać tytuł publikacji, a następnie imię i nazwisko pierwszego z autorów, a także dodać: "i in.", np. 1 T. Parsons, Społeczeństwo: spojrzenie ewolucyjne i porównawcze, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, T. I. A. Jasińska-Kania i in. (wybór i oprac.), Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 350. 4. słowniki, encyklopedie, np. 1 Słownik języka polskiego, t.1, Warszawa 1978. 5. z gazet i czasopism, np. 1 A. Czaja, Pionierski projekt opieki nad dziećmi dla pracujących i bezrobotnych, "Gazeta Wyborcza" 2007 nr 10, s. 2. 6. źródła internetowe, np. 1 Sokrates, http://www.sokrates.pl (26.04.2008). Kilka zasad: • Najistotniejsze w stosowaniu przypisów jest konsekwentne trzymanie się raz wybranego sposobu. Dla przykładu sytuacje, w których za jednym razem podajesz inicjał imienia, a w dalszej części pracy 69
  • 70. www.PracaMagisterska.net podajesz całe imię lub za jednym razem uwzględniasz nazwę wydawnictwa, a później nie, w wielu przypadkach dyskwalifikuje pracę magisterską, a przynajmniej znacznie obniża jej ocenę. • Należy pamiętać, że każdy przypis zaczyna się z dużej litery, a kończy się kropką. • Nie należy w przypisach umieszczać niczego, co nie dotyczy Twojej pracy magisterskiej i nie jest z nią powiązane. • Na etapie pracy magisterskiej najczęściej zastosowanie znajduje przypis zwykły i przypis polemiczny. Jeśli czujesz się pewnie w stosowaniu przypisów możesz używać i innych rodzajów, ale nie zawsze jest to dobrze widziane. • Tytuły podaje się bez cudzysłowów. • Unikaj stosowania przypisów niejasnych, niekompletnych i obarczonych błędami. 70
  • 71. www.PracaMagisterska.net Przypis harwardzki Przypis harwardzki, zwany także oksfordzkim, jest niczym innym jak przypisem w treści. Przypis ten nie pozwala na polemikę i wymusza bardziej ścisłe ustosunkowanie się do treści cytowanej. Jest także krótszy, a więc wielu wybiera go ze względu na wygodę. Przypis ten ma formę, np. (Ziółkowski 2000: 15), gdzie: Ziółkowski – nazwisko autora przywoływanej publikacji, 2000 – rok wydania, 15 – numer strony na której znajduje się przywoływany fragment. W tekście wygląda on tak: Indywidualizm jest często uważany za cechę charakterystyczną społeczeństwa nowoczesnego, orientację na siebie samego i własne interesy, która postępuje wraz z modernizacją i jest warunkiem jej rozwoju (por. Bokszański 2007: 23). 71
  • 72. www.PracaMagisterska.net Ogólne zasady stosowania: • W przypisach w tekście występują, tak samo jak przy innych rodzajach przypisów, odpowiednie skróty: o w przypadku cytowania danego fragmentu: (Bokszański 2007: 23), o w przypadku referowania dłuższego fragmentu tekstu: (por. Bokszański 2007: 23), o w przypadku gdy „cytujesz cytat”, czyli na przykład Bokszański cytuje definicję jakiegoś innego autora, którą chcesz powtórzyć: (cyt. za Bokszański 2007: 23). • Gdy odwołujesz się kilkakrotnie do jednej publikacji, nie rozdzielonej innymi pozycjami, wówczas zamiast nazwiska autora i roku wydania, stosuje się słowo „tamże”, np. Ziółkowski zwraca uwagę na pewne implikacje takiego ujęcia. Po pierwsze zarówno interesy jak i wartości tworzą pewne „hierarchiczne systemy”. Przekonanie o czymś, że jest to słuszne lub korzystne rodzi także przekonanie, że środki prowadzące do takiego celu, także są słuszne i korzystne (por. Ziółkowski 1999: 123-124). Po drugie celem działania jednostki może być „dobro” sześciu rodzajów podmiotów: „(…) (A) samej tej jednostki, (B) małej grupy (np. rodziny), do której należy ta jednostka, (C) większej zbiorowości (np. narodu), do której należy ta jednostka, (D) innych 72
  • 73. www.PracaMagisterska.net małych grup, do których ta jednostka nie należy i z którymi nie ma żadnych związków, (F) wszystkich bez wyjątku jednostek, grup i zbiorowości ludzkich” (tamże: 124). • W przypadku, gdy publikacja ma dwóch autorów, podaje się oba nazwiska, łącząc je spójnikiem "i". Jeśli autorów jest trzech wygląda to tak: (Ziółkowski, Kowalski i Nowak 1996: 34) Natomiast gdy autorów jest więcej niż trzech należy podać nazwisko pierwszego, ze skrótem "i in." (i inni), np. (Ziółkowski i in. 1997: 89) • Integralną częścią przypisu w tekście jest odpowiednio skomponowana bibliografia. Odpowiednio zrobiony wpis wygląda w ten sposób: Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Ważne jest, żeby zaczynał się od nazwiska autora i roku wydania, a także aby kolejne wpisy były uszeregowane alfabetycznie. Pamiętajmy, że najważniejsze w stosowaniu przypisów jest konsekwentne stosowanie raz wybranego sposobu. • W przypadku, gdy jeden autor wydał kilka publikacji w jednym roku, możemy napisać to tak: 73
  • 74. www.PracaMagisterska.net Grochal, Renata. 2007a. Konkurs na prezesa LOT-u od kuchni. „Gazeta Wyborcza” nr 23, s. 24. Grochal, Renata. 2007b. Związki z LOT-u: Dąbrowskiemu już dziękujemy! „Gazeta Wyborcza” nr 69, s. 20. Przy roku wydania stawia się odpowiednią literę alfabetu, przypis w tekście wygląda wówczas: (Grochal 2007a: 24) i (Grochal 2007b: 20). 74
  • 75. www.PracaMagisterska.net Cytaty Cytat oznacza dosłowne przytoczenie przez autora pracy, fragmentu jakiegoś tekstu lub czyjejś wypowiedzi. Chroni on autora przed zarzutem o plagiat. Nie należy cytować rzeczy, które są uważane w danej dyscyplinie za oczywiste i nie nadużywać stosowania cytatów. Może powstać zarzut tzw. „cytatologii”, czyli odtwórczego zlepiania ze sobą myśli różnych autorów. Wyróżnienie Cytat jest wyróżniany za pomocą wzięcia tekstu w cudzysłów, np. „Parsons nie twierdzi, że modele te przedstawiają jakieś realne, historyczne społeczeństwa; są raczej skrajnymi analitycznymi punktami na kontinuum, wzdłuż którego można uszeregować realnie istniejące społeczeństwa” Jednak należy pamiętać, że nie każdy cudzysłów oznacza cytat. 75
  • 76. www.PracaMagisterska.net Wyróżnienia w cytacie Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występują wyróżnienia (kursywa, pogrubienie itp.), należy je stosować w taki sposób jak zaprezentowano w oryginale, np. „Czy traktować go ze względu na to jaki jest sam w sobie, czy raczej ze względu na co robi lub co może wypływać z jego działań?” Cytat drugiego stopnia Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występuje cudzysłów, należy go zamienić na cudzysłów drugiego stopnia, np. „Zwykle takie zjawiska uważane są za <<iluzoryczne>> i nie honorowane przez żadną dziedzinę wiedzy” Opuszczanie fragmentu tekstu Wielokropek ujęty w nawias kwadratowy lub okrągły (jeśli w tekście nie ma innych nawiasów) jest natomiast znakiem tego, że opuszczono fragment cytowanego tekstu lub urwano zdanie przed jego końcem. Ewentualnie pominięto początek zdania, gdy wielokropek jest przed nim, np. „Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji (…)” 76
  • 77. www.PracaMagisterska.net „(…) są to subiektywne cele, którym towarzyszy zwykle (…) znajomość środków osiągania tych celów, czyli reguł postępowania” 77
  • 78. www.PracaMagisterska.net Wtrącenie w tekst cytatu Niekiedy trzeba zaingerować w cytat. Na ogół czyni się to wtedy, kiedy bez tej ingerencji byłby on niezbyt zrozumiały dla czytelnika tekstu. Gdy cytowany fragment nie tłumaczy się sam przez się, albo konieczny jest komentarz, w tekście cytatu umieszcza się wyjaśnienie, ujęte w nawiasy kwadratowe, np. „Filozof, posługujący się rozumem i doświadczeniem, powinien te prawa [przyrody] odkryć”. Kiedy ingerujesz w cytat, przez np. pogrubienie jakiegoś wyrazu, żeby zwrócić na niego szczególną uwagę czytelnika, należy o tym fakcie poinformować poprzez wstawienie stosownej informacji, razem z określeniem autorstwa. Można podać własne inicjały, np. „Filozofowie Oświecenia, wierzący w potęgę rozumu, skłonni byli do odrzucania [podkr. autora] wiary w tradycyjne autorytety”. Jeśli w obrębie cytatu wprowadza się wtrącenie odautorskie, mające postać zdań, wówczas należy je wstawić między myślnikami, np. „Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia - pisze 78
  • 79. www.PracaMagisterska.net George Ritzer - stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”. Jak pewnie widzisz, w przykładzie wyżej występuje jeden cudzysłów. Możliwa jest także inna sytuacja - gdy wtrącenie jest wydzielone przecinkami, np. „Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia”, pisze George Ritzer, „stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”. W przypadku stosowania kursywy: Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia – pisze George Ritzer – stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821). Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia, pisze George Ritzer, stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754- 1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821). 79
  • 80. www.PracaMagisterska.net Wykresy Wykresy stosuje się do przedstawienia przebiegu zjawisk, zależności pomiędzy określonymi właściwościami, zmian ilościowych w czasie itp. Nie należy nadużywać tego środka ilustracji, choć bezwątpienia właściwie stosowany przedstawia dużą wartość. Występują m.in. 1. wykresy słupkowe, doskonałe w prezentowaniu zmian w wybranych okresach, 2. kołowe, przydatne w podziałach procentowych, 3. liniowe, gdy trzeba zaprezentować zmianę w czasie. Numer i tytuł Każdy wykres musi mieć swój numer i tytuł, w postaci: [numer wykresu] [kropka] [tytuł wykresu] Przykład: Wykres 1. Procentowy udział Polaków po 60 roku życia w wyborach prezydenckich w 2010 r. Należy je umieścić nad wykresem. W całej pracy występuje numeracja ciągła. Zwróć uwagę, że tytułu nie kończy się kropką, chyba że jest to skrót. 80
  • 81. www.PracaMagisterska.net Źródło Pod wykresem należy podać źródło danych w nim przedstawionych. • Jeśli jest to przekopiowany wykres: Źródło: E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2007, s. 45. Zatem: Źródło: [przypis zakończony kropką] • Jeśli powstał na podstawie danych gdzieś zawartych, ale jest tworem autora pracy: Źródło: opracowanie własne na podstawie: E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2007, s. 45. • Jeśli natomiast jest całkowicie oryginalny: Źródło: opracowanie własne. Przypis Jeśli jakiś element wykresu wymaga wyjaśnienia, należy to uczynić bezpośrednio pod wykresem, stosując inny sposób oznaczenia niż w tekście (np. używając gwiazdki). 81
  • 82. www.PracaMagisterska.net Wygląd tekstu Wielu magistrantów robi błąd, nie przykładając się do strony wizualnej pracy magisterskiej. W efekcie muszą później przeglądać duże fragmenty tekstu, szukając ewentualnych „niedoróbek”. Estetyka tekstu Jednym z zadań pracy magisterskiej jest sprawdzenie, czy przyszły magister opanował umiejętność pracy nad tekstem. Dlatego też należy przykładać szczególną uwagę i dokładać wszelkich starań aby była ona napisana bez zarzutu. Tekst właściwy pracy magisterskiej powinien być wyjustowany. Poniżej przedstawię proporcje, które możesz wykorzystać, aby Twoja praca wyglądała estetycznie: 1. Wcięcie (akapit): 0,5-1,0 2. Marginesy: o lewy: 3,5-4,0 o prawy: 1,0-1,5 o górny: 2,0-2,5 o dolny: 2,0-2,5 82
  • 83. www.PracaMagisterska.net 3. Tekst właściwy najczęściej przyjmuje wartość 12, zatem w tym wypadku pozostałe elementy: o tytuł rozdziału: 17 o tytuł podrozdziału: 15 o tytuł paragrafu: 13 o przypis: 9 o numer strony: 10 o czcionki w tabeli: 9 4. Interlinia (w Word: Format > Akapit > patrz Odstępy): o tekst właściwy: 1,5 o przypis: pojedyncze 83
  • 84. www.PracaMagisterska.net Twarda spacja Twarda spacja, zwykle stosowana w nagłówkach, nie pozwala na łamanie w danym miejscu wiersza. Stosowana jest, gdy na końcu wiersza wypada pojedyncza litera np. „i”, którą należy przenieść do wiersza następnego. Wtedy pomiędzy właśnie tą literą, a następnym wyrazem można wstawić twardą spację. Twardą spację tworzy się poprzez wciśnięcie klawiszy: Shift+Ctrl+Spacja Ma ona zawsze ten sam rozmiar, nawet w przypadku tekstu wyjustowanego (nie dopasowuje się). 84
  • 85. www.PracaMagisterska.net Bękart a wdowa Tymi niezbyt wdzięcznymi nazwami określa się błędy popełniane w wyglądzie tekstu. Pewnie czasem słyszysz jak ktoś używa takich określeń, więc pora wyjaśnić czym się różnią: • „Bękart” to ostatni wiersz, który nie zmieścił się u dołu strony, więc został przeniesiony na stronę następną. • „Wdowa” natomiast to wiersz na końcu akapitu, w którym jest mniej niż 7 znaków. Należy wystrzegać się zarówno jednego, jak i drugiego rodzaju błędów. Możesz tego dokonać przez: przeformułowanie zdania lub zagęszczenie odstępów między znakami (w Word: Format > Czcionka > Odstępy między znakami). 85
  • 86. www.PracaMagisterska.net Obrona pracy magisterskiej Kiedy już masz przygotowany tekst przychodzi stresujący, ale także dość przyjemny moment obrony pracy magisterskiej. Stresujący, ponieważ nie wiesz co Cię czeka, a przyjemny bo to już koniec, wkrótce będziesz magistrem. Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej? Przychodzi taki dzień, w którym stajesz przed ostatnią przeszkodą w drodze po dyplom. To jak Ci się uda ją pokonać zależy tylko i wyłącznie od Ciebie. Egzamin dyplomowy, zwany obroną pracy magisterskiej, zdaje się przed komisją, w skład której wchodzą: przewodniczący komisji, promotor i recenzent. W trakcie trwania egzaminu zadawane są pytania odnoszące się do pracy magisterskiej, a także programu studiów, czy specjalizacji. Ocena na dyplomie jest obliczana na podstawie: średniej arytmetycznej wszystkich ocen uzyskanych w trakcie studiów, oceny pracy magisterskiej i oceny egzaminu magisterskiego. W dyplomie jest wpisywany wynik wyrównany do pełnej oceny. 86