Immanuel Kant

Immanuel Kant - uwagi biograficzne
Podmiot poznający a przedmiot poznania
Klasyfikacja sądów
Sądy syntetyczne a priori
Estetyka transcendentalna
Analityka transcendentalna
Podsumowanie - główne idee kantyzmu

Filozofia - Immanuel Kant
Artur Machlarz

2013-10-01

Artur Machlarz



Plan wykładu
1


2


3


4


5


6


7


Artur Machlarz



Immanuel Kant (1724-1804)

Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki ﬁlozof, całe życie spędził w
prowincjonalnym Koenigsbergu. Filozof znany przede wszystkim z trzech
krytyk: Krytyki czystego rozumu, Krytyki praktycznego rozumu i Krytyki
władzy sądzenia i bardzo zdyscyplinowanego, schematycznego, monotonnego
trybu życia.

Artur Machlarz



W dotychczas omawianych koncepcjach ﬁlozoﬁcznych problem relacji
między podmiotem poznającym i przedmiotem poznania ujmowany był w
następujący sposób:
Zadaniem podmiotu poznającego jest odkrycie prawdziwych
własności przedmiotu poznania. Przedmiot poznania jest niezależny
od podmiotu.

Artur Machlarz



od podmiotu.
Jeśli jakiegokolwiek rodzaju predyspozycje podmiotu poznającego
mają wpływ na poznanie przedmiotu, to możemy wtedy mieć do
czynienia wyłącznie z błędem poznawczym.

Artur Machlarz



od podmiotu.
Jeśli jakiegokolwiek rodzaju predyspozycje podmiotu poznającego
mają wpływ na poznanie przedmiotu, to możemy wtedy mieć do
czynienia wyłącznie z błędem poznawczym.
W ﬁlozoﬁi Kanta to ujęcie zostaje odrzucone. Kant uznaje, że nie
możemy wyeliminować czynnika podmiotowego, ale jednocześnie nie staje
na stanowisku sceptycyzmu.

Artur Machlarz



Co oznacza “transcendentalny”?

Filozofia Kanta to filozofia transcendentalna - jej zadaniem jest analiza
warunków możliwości wszelkiego poznania (w szczególności jednak
poznania naukowego):
warunków poszerzania naszej wiedzy;

Artur Machlarz




ale przede wszystkim poszerzania prowadzącego do wiedzy pewnej i
niezmiennej;

Artur Machlarz




niezmiennej;
a zatem tego rodzaju wiedzy, która nie będzie zależała od poznania
empirycznego.

Artur Machlarz




niezmiennej;
a zatem tego rodzaju wiedzy, która nie będzie zależała od poznania
empirycznego.
Warunków możliwości poznania Kant będzie szukał po stronie podmiotu,
a nie tak jak np. Kartezjusz, po stronie przedmiotu poznania.

Artur Machlarz



Kantowska klasyﬁkacja sądów

Sąd - prawdziwa lub fałszywa wypowiedź o rzeczywistości. Zgodnie z
tzw. klasyczną koncepcją sądu, wypowiedź ta składa się z podmiotu i
orzecznika: podmiotowi przypisuje się jakąś własność. Na przykład:
“niebo jest błękitne”. Cała wiedza naukowa formułowana jest w sądach.

Artur Machlarz



Kantowska klasyﬁkacja sądów

Sąd - prawdziwa lub fałszywa wypowiedź o rzeczywistości. Zgodnie z
tzw. klasyczną koncepcją sądu, wypowiedź ta składa się z podmiotu i
orzecznika: podmiotowi przypisuje się jakąś własność. Na przykład:
“niebo jest błękitne”. Cała wiedza naukowa formułowana jest w sądach.
Kant sądy dzieli na:
analityczne i syntetyczne,
aprioryczne i aposterioryczne.

Artur Machlarz



Charakterystyka sądów analitycznych i syntetycznych

Sąd analityczny - na przykład: x = x; człowiek jest rozumny; każde
ciało jest rozciągłe. Orzecznik w tym przypadku znajduje się w treści
pojęcia podmiotu. Sąd analityczny nie rozszerza naszej wiedzy - jest to
tylko eksplikacja sensu pojęcia użytego w podmiocie.
Sąd syntetyczny - na przykład: na skraju lasu stoi jeleń; 2 + 3 = 5.
Oczecznik w tym przypadku nie jest częścią deﬁnicji podmiotu. Sądy
syntetyczny rozszerza naszą wiedzę o podmiocie.

Artur Machlarz



Charakterystyka sądów a priori i a posteriori

Sąd aprioryczny - sąd, którego warunki prawdziwości nie są zależne od
doświadczenia. Charakteryzuje go najwyższy stopień pewności. Przykłady
sądów apriorycznych: wszelkie sądy arytmetyki i geometrii, wszystkie
sądy analityczne.

Artur Machlarz



Charakterystyka sądów a priori i a posteriori

Sąd aprioryczny - sąd, którego warunki prawdziwości nie są zależne od
doświadczenia. Charakteryzuje go najwyższy stopień pewności. Przykłady
sądów apriorycznych: wszelkie sądy arytmetyki i geometrii, wszystkie
sądy analityczne.
Sąd aposterioryczny - sąd, którego warunki prawdziwości są zależne od
doświadczenia. Charakteryzuje go dużo niższy stopień pewności. Jeśli sąd
a posteriori jest sądem ogólnym, jest oparty na indukcji, która nie jest
zdaniem Kanta rozumowaniem prowadzącym do uzyskania
odpowiedniego stopnia pewności.

Artur Machlarz



Czym są sądy syntetyczne a priori?

Sąd syntetyczny a priori to sąd, który rozszerza nasze poznanie, a
którego warunki prawdziwości nie pochodzą z doświadczenia.

Artur Machlarz



Czym są sądy syntetyczne a priori?

Sąd syntetyczny a priori to sąd, który rozszerza nasze poznanie, a
którego warunki prawdziwości nie pochodzą z doświadczenia.
Przykłady sądów syntetycznych a priori: “2 + 3 = 5”, “ciała są ciężkie”.

Artur Machlarz



Na czym polega problem sądów syntetycznych a priori?

Problem sądów syntetycznych a priori brzmi:
skoro sądy syntetyczne a priori w ogóle istnieją, to musimy
odpowiedzieć na pytanie, skąd czerpią swoją moc obowiązującą.

Artur Machlarz



Pytania dotyczące sądów syntetycznych a priori

Ogólne pytanie - jak są możliwe sądy syntetyczne a priori - Kant rozkłada
na trzy szczegółowe kwestie:
1

Jak są możliwe sądy syntetyczne a priori w dziedzinie czystej
matematyki?

2

Jak są możliwe sądy syntetyczne a priori w dziedzinie czystego
przyrodoznawstwa?

3

Jak są możliwe sądy syntetyczne a priori w dziedzinie metaﬁzyki?

Artur Machlarz



Forma i treść poznania

Treść poznania - dane przedstawień zmysłowych.

Artur Machlarz



Forma i treść poznania

Treść poznania - dane przedstawień zmysłowych.
Forma poznania - forma przedstawień zmysłowych, sposób, w jaki
postrzegane są przedmioty.

Artur Machlarz



Czyste formy naoczności

Czas i przestrzeń nie istnieją poza podmiotem poznającym, nie są
przedmiotami ﬁzycznymi. Są to formy poznania zmysłowego:
Są obiektywne (bo uniwersalne, tzn. każdy człowiek poznaje
wszystkie rzeczy w czasie i przestrzeni).
Są realne (bo dotyczą realnych zjawisk).
Wszystkie przedmioty doświadczenia zmysłowego ujmujemy w czasie i
przestrzeni. Człowiek nie jest w stanie poznać rzeczy poza czasem i
przestrzenią. Czas i przestrzeń są zatem warunkami możliwości poznania
zmysłowego.

Artur Machlarz



Rzeczy “same w sobie”

Świat, z którym mamy do czynienia, to świat fenomenów. Poza nimi
istnieją jednak także tzw. “noumeny”, tzn. “rzeczy same w sobie”,
niezależne od naszego sposobu postrzegania. Kant uważa, że musimy
przyjąć ich istnienie, mimo że nie możemy ich poznać, ponieważ musi
istnieć coś, co wywołuje nasze wrażenia zmysłowe.

Artur Machlarz



Jak jest możliwa czysta matematyka?

Matematyka charakteryzuje się pewnością, jest niezależna od
doświadczenia. Skąd płynie ta pewność?
arytmetyka jest oparta na analizie czystej formy czasu;
geometria jest oparta na analizie czystej formy przestrzeni;
Stosunki czasowe i przestrzenne można analizować abstrahując od
znajdujących się w nich przedmiotów (tzn. danych doświadczenia).
Uniwersalność tych form naoczności nadaje walor pewności i
obiektywności poznaniu matematycznemu.

Artur Machlarz




Uniwersalne aprioryczne formy naoczności są warunkami możliwości
poznania zmysłowego. Wszystkie przedmioty poznania zmysłowego
poznajemy w czasie i w przestrzeni. Poznanie zmysłowe dostarcza nam
jednak jedynie prostych przedstawień. Sądy zaś są połączeniem
przedstawień a nie samymi przedstawieniami. Przedmiotem analityki
transcendentalnej jest zbadanie koniecznych warunków takich połączeń.

Artur Machlarz



Intelekt a naoczność

Naoczność - jest biernym doświadczaniem przedmiotów, które są
przedstawiane w czasie i przestrzeni.

Artur Machlarz




Intelekt - jest aktywnym działaniem podmiotu poznającego
dokonującego syntezy przedstawień.

Artur Machlarz




Intelekt - jest aktywnym działaniem podmiotu poznającego
dokonującego syntezy przedstawień.

“Myśli bez treści naocznej są puste, dane naoczne bez pojęć - ślepe“
(Krytyka czystego rozumu, t. I., s. 139).

Artur Machlarz



Tablica kategorii - funkcji intelektu

Kategorie podzielone są na cztery grupy:
1

Kategoria ilości

2

Kategoria jakości

3

Kategoria stosunku

4

Kategoria modalności

Artur Machlarz



Tablica kategorii - funkcji intelektu

Kategorie podzielone są na cztery grupy:
1

Kategoria ilości

2

Kategoria jakości

3

Kategoria stosunku

4

Kategoria modalności

Kategorie to warunki możliwości syntezy przedstawienia w sądzie.
Podobnie jak formy naoczności, kategorie intelektu są uniwersalne i
stanowią warunek możliwości syntez pojęciowych i syntez pojęć w sądach.

Artur Machlarz



Kantowski “przewrót kopernikański”

Na czym polega rewolucyjność rozwiązań w epistemologii, które sam
Kant porównuje do przewrotu Kopernikańskiego?
Kant docenia przekonanie, że nie możemy abstrahować od
czynników podmiotowych w poznaniu rzeczywistości; uważa, że
przedmiot poznania jest w znacznej mierze konstruowany przez
poznający podmiot;
Kant jednocześnie odrzuca sceptycyzm pokazując, że istnieją
wspólne wszystkim istotom rozumnym formy poznania.

Artur Machlarz



Uniwersalność form poznania

Wskazywane w starożytnym nurcie sceptycznym czynniki podmiotowe
modyﬁkujące nasze postrzeganie rzeczywistości były zróżnicowane
międzygatunkowo i wewnątrzgatunkowo. Kant szuka wyłącznie
uniwersalnych czynników podmiotowych, ponieważ tylko one wyjaśniają
możliwość obiektywnego poznania naukowego.

Artur Machlarz



Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!
Artur Machlarz
e-mail: artur.machlarz@uni.opole.pl
www: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz

Artur Machlarz


Immanuel Kant

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from Artur Machlarz

More from Artur Machlarz (19)

Immanuel Kant