1. 26/05/15 pag. 1
Huwen of samenwonen:
maakt het iets uit?
Veerle Vanderhulst
Faculteit rechten - Vrije Universiteit Brussel

2. 26/05/15 pag. 2
Inleiding
‘Samenleven’:
• Onder één dak wonen
• Gezamenlijke huishouding
• Solidariteit en genegenheid
De rechten en plichten verschillen naargelang de
samenlevingsvorm:
• Huwelijk
• Wettelijk samenwonen
• Feitelijk samenwonen

3. 26/05/15 pag. 3
Inleiding
I. Drie verschillende samenlevingsvormen
- Voorwaarden, begin, einde
I. Persoonlijke gevolgen en solidariteit
II. Gevolgen voor het vermogen
- Tijdens het samenleven, bij scheiding, bij overlijden
- Wat zegt de wet?
- Kan ik via een contract afwijken van de wettelijke regeling?
I. Kinderen
II. Gevolgen voor de belastingen
- Personenbelasting
- Successierechten
I. Gevolgen op het vlak van de sociale zekerheid:
- Pensioen
I. Conclusie

4. 26/05/15 pag. 4
I. Verschillende samenlevingsvormen

5. 26/05/15 pag. 5
I. Verschillende samenlevingsvormen
- ‘Wij willen trouwen!’
- Eerst: aangifte bij ambtenaar burgerlijke stand
- Vervolgens: voltrekken van huwelijk  opmaak akte
- Voorwaarden om te mogen trouwen:
- 18 jaar
- Toestemming èn wil om levensgemeenschap tot stand te
brengen (cf. schijnhuwelijken)
- Bigamieverbod
- Huwelijkbeletsel bij familieband
- Einde van het huwelijk:
- Echtscheiding via uitspraak van de rechter (familierechtbank)
- 2 vormen van echtscheiding:
- Echtscheiding met onderlinge toestemming: de
echtgenoten maken onderling een akkoord over de
afhandeling van de echtscheiding en laten hun akkoord
bevestigen door de rechter
- Echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting
Huwelijk

6. 26/05/15 pag. 6
I. Verschillende samenlevingsvormen
- ‘Wij willen wettelijk samenwonen!’
– Zeer eenvoudig: gezamenlijke verklaring afleggen bij de
ambtenaar van de burgerlijke stand (loket)
– Melding in bevolkingsregister als wettelijk samenwonende,
maar geen opmaak akte (  huwelijk)
- Voorwaarden wettelijke samenwoning
- 18 jaar
- Toestemming
- Niet mogelijk om tegelijk met verschillende personen wettelijk
samen te wonen
- Geen beletsel bij familieband (vb. bejaarde moeder en
volwassen dochter)
- Einde van de wettelijke samenwoning:
- Door het huwelijk (niet noodzakelijk met elkaar!)
- Door gezamenlijke schriftelijke verklaring bij de ambtenaar BS
- Door eenzijdige verklaring van 1 van de samenwoners 
ambtenaar van de burgerlijke stand verwittigt via deurwaarder
de andere partner
Wettelijke samenwoning

7. 26/05/15 pag. 7
I. Verschillende samenlevingsvormen
- ‘Wij willen feitelijk samenwonen!’
– Louter feitelijk gegeven: 2 personen die samen onder
hetzelfde dak wonen
– Enige vereiste is administratief van aard, nl. inschrijving in
bevolkingsregister op zelfde adres
- Voorwaarden feitelijke samenwoning
- Geen voorwaarden
- Einde van de feitelijke samenwoning:
- Louter feitelijk gegeven
- Inschrijving in bevolkingsregister op ander adres
Feitelijke samenwoning

8. 26/05/15 pag. 8
Samenvatting
Wettelijke samenwoning
- Eenvoudig, zowel bij
begin als einde van de
wettelijke samenwoning
Let op:
Verklaring van wettelijke
samenwoning
‡ samenwoningscontract
Feitelijke samenwoning
- Louter feitelijk gegeven
Huwelijk
-Veel formaliteiten, zowel
bij begin als einde van het
huwelijk
Verschillende samenlevingsvormen  verschillende gevolgen op het vlak van
persoon, vermogen, belastingen en pensioen!

9. 26/05/15 pag. 9
II. Persoonlijke gevolgen en solidariteit

10. 26/05/15 pag. 10
II. Persoonlijke gevolgen en solidariteit
Wettelijke
samenwoning
- Geen persoonlijke
plichten
- Geen hulpplicht
- Plicht om bij te dragen in
de gezinslasten
 beperktere solidariteit
gezinslasten
Feitelijke
samenwoning
- Geen persoonlijke
plichten
- Geen hulpplicht
-Geen bijdrageplicht
 geen solidariteit
gezinslasten
Huwelijk
- Plicht om samen te wonen
- Plicht om trouw te zijn
- Plicht om elkaar (moreel)
bij te staan
- Plicht om levensstandaard
met elkaar te delen
(hulpplicht)
- Plicht om bij te dragen in
de lasten van het huwelijk
 ruime solidariteit
gezinslasten
‘de wet is de wet’ d.w.z. geen afwijking via een contract mogelijk!

11. 26/05/15 pag. 11
III. Gevolgen voor het vermogen

12. 26/05/15 pag. 12
III. Gevolgen voor het vermogen
• 1. Tijdens het samenleven
• 2. Bij scheiding
– Partneralimentatie
– Verdeling van het vermogen
• 3. Bij overlijden
– Erfrecht
1ste
vraag: Wat zegt de wet?
2de
vraag: Kan ik afwijken van de wettelijke
regeling via een contract of testament?
(punt 4.)

13. 26/05/15 pag. 13
1. Tijdens het samenleven
Huwelijk
- Verplichte en ruime solidariteit m.b.t. de gezinslasten (zie
boven): geen afwijking mogelijk!
- Gevolgen hangen af van het gekozen huwelijksstelsel
- Keuze gebeurt in een huwelijkscontract
- Er bestaan 2 types huwelijksstelsel: (zie dia nr. 14)
1. Stelsel van gemeenschap van goederen
2. Stelsel van scheiding van goederen
- Als er geen huwelijkscontract is, dan geldt het huwelijksstelsel
bepaald in de wet (zie dia nr. 15)

14. 26/05/15 pag. 14
2 types huwelijksstelsel:
Gemeenschap van
goederen
3 vermogens:
- Inkomsten worden
samengebracht in gemeenschap
- Beide echtgenoten staan in voor
schulden van gemeenschap
- Bestuur: in gezamenlijk overleg
- Eigen vermogen: elke echtgenoot
behoudt daarnaast eigen
vermogen
Scheiding van goederen
2 vermogens:
- Inkomsten blijven gescheiden;
geen solidariteit
- Schulden blijven gescheiden
- Elke echtgenoot bestuurt zijn eigen
vermogen

15. 26/05/15 pag. 15
Het wettelijk huwelijksstelsel = het stelsel van
gemeenschap van aanwinsten
Wat zit er in de gemeenschap? ‘aanwinsten’
Inkomsten (vb. loon) Geld dat wordt
gespaard met de
inkomsten
Goederen die worden
verworven met het
geld dat wordt
gespaard met de
inkomsten

16. 26/05/15 pag. 16
1. Tijdens het samenleven
Wettelijke samenwoning
- Verplichte maar beperkte solidariteit m.b.t. de gezinslasten
(zie boven): geen afwijking mogelijk
- De wettelijke samenwoning heeft quasi geen gevolgen voor
het vermogen  te vergelijken met scheiding van goederen bij
huwelijk
- Als de partners gevolgen in het leven willen roepen, dan
moeten zij dit zelf regelen via een samenwoningscontract
- Wettelijk vermoeden van onverdeeldheid

17. 26/05/15 pag. 17
1. Tijdens het samenleven
Feitelijke samenwoning
- Geen verplichte solidariteit m.b.t. de gezinslasten (zie boven)
- De feitelijke samenwoning heeft geen gevolgen voor het
vermogen
- Als de partners gevolgen in het leven willen roepen, dan
moeten zij dit zelf regelen via een samenwoningscontract

18. 26/05/15 pag. 18
Samenvatting
Wettelijke samenwoning
-Beperktere solidariteit
gezinslasten
-Quasi geen
vermogensrechtelijke
gevolgen, vergelijkbaar met
scheiding van goederen
-Samenwoningscontract
Feitelijke samenwoning
-Geen solidariteit
gezinslasten
- Geen
vermogensrechtelijke
gevolgen
-Samenwoningscontract
Huwelijk
-Ruime solidariteit
gezinslasten
-Keuze tussen stelsel van
gemeenschap versus
scheiding van goederen
-Huwelijkscontract
Grote impact op vermogen Geen impact op vermogen

19. 26/05/15 pag. 19
2. Gevolgen bij scheiding

20. 26/05/15 pag. 20
Scheiding
Wettelijke samenwoning
- Er bestaat geen
‘echtscheiding’ voor de
wettelijke samenwoning
- Zie dia over einde van de
wettelijke samenwoning
Feitelijke samenwoning
- Er bestaat geen
‘echtscheiding’ voor de
feitelijke samenwoning
-Zie dia over einde van de
feitelijke samenwoning
Huwelijk
-Altijd via de rechter
-2 vormen van
echtscheiding:
1) Echtscheiding onderlinge
toestemming
2) Echtscheiding
onherstelbare ontwrichting

21. 26/05/15 pag. 21
Partneralimentatie na scheiding
Wettelijke samenwoning
- Geen wettelijk recht op
alimentatie
- Eventueel wel recht op
alimentatie indien onderling
afgesproken in een
samenwoningscontract
Feitelijke samenwoning
- Geen wettelijk recht op
alimentatie
- Eventueel wel recht op
alimentatie indien onderling
afgesproken in een
samenwoningscontract
Huwelijk
- Wettelijk recht op
alimentatie (zie dia nr. 22)

22. 26/05/15 pag. 22
Partneralimentatie na scheiding
• Huwelijk: recht op alimentatie na echtscheiding
– Wie heeft recht op alimentatie ?
• De ‘behoeftige’ echtgenoot’ heeft recht op alimentatie, op voorwaarde
dat de andere echtgenoot over ruimere middelen beschikt
• Het recht vervalt in geval van
– partnergeweld
– zware fout (vb. overspel?)
– ‘luiheid’
– Hoeveel bedraagt de alimentatie?
• Minimumbedrag: bedrag dat nodig is om de ‘staat van behoefte’ te
dekken
• Maximumbedrag:
– Bedrag dat nodig is om de levensstandaard van tijdens het
huwelijk te bereiken
– 1/3 inkomsten van ex-echtgenoot die alimentatie moet betalen
– Wat is de duurtijd van de alimentatie?
• Maximumtermijn is gelijk aan de duur van huwelijk
• Of eerder: bij aangaan nieuw huwelijk of wettelijke samenwoning
− Wat is de procedure?
− Ofwel in onderling akkoord
− Ofwel te vragen aan de rechter (familierechtbank)

23. 26/05/15 pag. 23
Verdeling van het vermogen bij scheiding
Wettelijke samenwoning
- Indien goederen in
onverdeeldheid 
uitonverdeeldheidtreding
- Geen wettelijke regels
over hoe de verdeling moet
gebeuren
Feitelijke samenwoning
-Indien goederen in
onverdeeldheid:
uitonverdeeldheidtreding
-Geen wettelijke regels
over hoe de verdeling moet
gebeuren
Huwelijk
- Indien gemeenschap 
moet ‘vereffend en
verdeeld’ worden
- Zie wettelijke regels
i.v.m. vereffening en
verdeling (vb.
vergoedingsregeling)

24. 26/05/15 pag. 24
3. Bij overlijden

25. 26/05/15 pag. 25
Erfrecht
Wettelijke samenwoning
- De langstlevende heeft
beperkt wettelijk erfrecht
- Via een testament kan
hiervan worden afgeweken
- De langstlevende kan wèl
volledig onterfd worden
- Dwz via testament kan
aan de langstlevende het
vruchtgebruik van de
gezinswoning worden
afgenomen
Feitelijke samenwoning
- De langstlevende heeft
geen wettelijk erfrecht
Huwelijk
- De langstlevende heeft
wettelijk erfrecht (dwz de
wet bepaalt wat de
langstlevende erft)
- Via een testament (of
huwelijkscontract) kan
hiervan worden afgeweken.
- MAAR: de langstlevende
kan niet volledig onterfd
worden
- WANT de langstlevende
erft altijd het
vruchtgebruik van de
gezinswoning (+ evt. meer)
De langstlevende erft altijd De langstlevende erft niets
(tenzij testament)

26. 26/05/15 pag. 26
Huwelijk: wat erft de langstlevende
echtgenoot volgens de wet?
• Situatie nr. 1: de erflater laat vrouw en (achter)
(klein)kinderen na:
– De langstlevende erft het vruchtgebruik
– De (achter)(klein)kinderen erven de blote eigendom

27. 26/05/15 pag. 27
Huwelijk: wat erft de langstlevende
echtgenoot volgens de wet?
• Situatie nr. 2: de erflater laat geen (achter)(klein)kinderen
na, maar wel andere erfgenamen (vb. zus/broer,
vader/moeder)
– De langstlevende erft het gemeenschappelijk vermogen (als
er een gemeenschap is)
– De langstlevende erft het vruchtgebruik van het eigen
vermogen
– De andere erfgenamen erven de blote eigendom van het
eigen vermogen

28. 26/05/15 pag. 28
Huwelijk: wat erft de langstlevende
echtgenoot volgens de wet?
• Situatie nr. 3: de erflater heeft geen andere erfgenamen :
– De langstlevende erft alles

29. 26/05/15 pag. 29
4. Afwijken van de wet via een
contract?

30. 26/05/15 pag. 30
Afwijken van de wet via een contract?
Wettelijke samenwoning
- Niet verplicht
- Notariële akte
- Vglbaar scheiding v.
goederen + vaak regeling
scheiding
- Valkeniersbeding niet
mogelijk
- Niet mogelijk om
bepalingen op te nemen
ivm overlijden
Feitelijke samenwoning
- Niet verplicht
- Notariële akte niet nodig
Huwelijk
- Huwelijkscontract is niet
verplicht
- Notariële akte
- Keuze huwelijksstelsel +
modaliteiten
- Valkeniersbeding
- Verdeling van de
huwgemeenschap bij
overlijden (vb.
verblijvingsbeding)
Veel wettelijke regels Weinig/geen wettelijke regels
Inhoud: afwijking Inhoud: regeling voorzien

31. 26/05/15 pag. 31
IV. Kinderen?

32. 26/05/15 pag. 32
IV. Kinderen?
Wettelijke samenwoning
- Moeder
- Vader:
- Geen
vaderschapsregel
- Erkenning is
noodzakelijk
- Meemoeder:
- Erkenning is noodzakelijk
Feitelijke samenwoning
- Moeder
- Vader
- Geen
vaderschapsregel
- Erkenning is
noodzakelijk
- Meemoeder
- erkenning is noodzakelijk
Huwelijk
- Moeder
- Vader:
- Automatisch via de
vaderschapsregel
-Meemoeder:
- Automatisch via de
meemoederschaps-
regel
! Gelijkschakeling tussen alle kinderen van zodra juridisch ouderschap vaststaat!
• Wie is vader, moeder, meemoeder?

33. 26/05/15 pag. 33
IV. Kinderen?
• Kinderbijslag?
• Geen verschil tussen de samenlevingsvormen
• Enkel de feitelijke gezinssituatie is van belang

34. 26/05/15 pag. 34
IV. Kinderen?

35. 26/05/15 pag. 35
V. Gevolgen voor de belastingen

36. 26/05/15 pag. 36
Personenbelasting
Wettelijke samenwoning
- 1 gezamenlijke aangifte
- Huwelijksquotiënt geldt
Feitelijke samenwoning
-2 aparte aangiftes
-Partners worden
beschouwd als
‘alleenstaanden’
Huwelijk
- 1 gezamenlijke aangifte
- Huwelijksquotiënt geldt
Gelijkschakeling op het vlak van personenbelasting

37. 26/05/15 pag. 37
Successierechten Vlaanderen
Wettelijke samenwoning
- Idem tarief gehuwden
- Vrijstelling gezinswoning
Feitelijke samenwoning
- Idem tarief gehuwden indien:
1)1 jaar ononderbroken
samenwonen
2)gemeenschappelijke
huishouding
-Anders: hoogste tarief!
45% (€0 - € 75 000)
55% (€75 000 – €125 000)
65% (boven de € 125 000)
-Vrijstelling gezinswoning
indien samenwoning van 3
jaar!
Huwelijk
-Voordeligste tarief:
3% (€ 0-€50 000)
9% (€ 50 000 - € 250000)
27% (boven € 250 000)
-Vrijstelling gezinswoning
Gelijkschakeling op het vlak van successierechten in Vlaanderen

38. 26/05/15 pag. 38
VI. Gevolgen sociale zekerheid?

39. 26/05/15 pag. 39
Pensioen
Wettelijke samenwoning
- Rustpensioen: geen
gezinstarief, enkel
algemeen tarief van 60%
- Er bestaat geen
overlevingspensioen
Feitelijke samenwoning
- Rustpensioen: geen
gezinstarief, enkel
algemeen tarief van 60%
- Er bestaat geen
overlevingspensioen
Huwelijk
- Rustpensioen: gezinstarief
aan 75% indien voordeliger
dan optelsom van
algemeen tarief van 60%
- Overlevingspensioen in
geval van overlijden
Enkel verschil voor werknemers- en zelfstandigen; geen verschil voor
ambtenaren.

40. 26/05/15 pag. 40
Arbeidsongevallenverzekering: uitkering
na overlijden
Wettelijke samenwoning
-Wettelijk samenwonende
partner heeft in principe
geen recht op rente
-BEHALVE: indien er een
samenwoningscontract
werd opgemaakt waarin
een wederzijdse hulpplicht
werd afgesproken
Feitelijke samenwoning
- Feitelijk samenwonende
partner heeft geen recht op
rente (ook niet in geval van
samenwoningscontract)
Huwelijk
-Echtgenoot heeft recht op
een rente van 30% van
basisloon van overleden
echtgenoot

41. 26/05/15 pag. 41
VI. Conclusie
Wettelijke samenw.
-Eenvoudige toe- en
uittredingsformaliteiten
- Geeft enigszins
structuur aan relatie
- Beperkte bescherming
- Geen zekerheid na
breuk
Feitelijke samenw.
- Geen formaliteiten
- Louter feitelijk
gegeven
- Quasi geen
bescherming
-Geen zekerheid na
breuk
Huwelijk
- Zware toe- en
uittredingsformaliteiten
- Best gestructureerd
- Ruime bescherming
- Meer zekerheid na
breuk
Veel regels Weinig regels
Ruime bescherming Geen bescherming

42. 26/05/15 pag. 42
VI. Conclusie
Vraag niet: Welke samenlevingsvorm is ‘de
beste’?
want: de beste samenlevingsvorm bestaat
niet (huwelijk is wel de meest
beschermende samenlevingsvorm)
Vraag wel: Welke samenlevingsvorm past het
beste bij onze gezamenlijke verwachtingen?
Om het antwoord te vinden:
- Vertrek van je huidige situatie
- Ga na wat de wettelijke gevolgen zijn bij
echtscheiding/overlijden/kinderen/…
- Indien niet tevreden met deze wettelijke regeling:
-  moduleer zelf via een contract
  of kies voor een andere samenlevingsvorm

43. 26/05/15 pag. 43
Vragen?
(Pictogrammen: www.sclera.be)