2. Պլաստիկ վիրաբուժության պատմություն
Պլաստիկ վիրաբուժությունը զարգացել է դարերի
ընթացքում: Եվ այդ ժամանակային սկզբունքով այն
բաժանվում է 3 պայմանական շրջանների`
Էմպիրիկ շրջան` Մ.թ.ա ժամանակաշրջանից մինչև
19-րդ դարի կեսեր
Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան` 19-րդ դարի կեսերից մինչև 20-
րդ դարի 50-ականներ
Ժամանակակից շրջան` 20-րդ դարի 60-ականներից
մինչ այսօր
3. Էմպիրիկ շրջան
Առաջին նկարագրությունները
պլաստիկ վիրաբուժության
մասին գալիս են Հին
Հնդկաստանից: Կան
նկարագրություններ, որ մոտ
1000տ. առաջ, երբ գողերի,
ավազակների պատժման
միջոց էր կիրառվում քթի
հատումը, որոշ բժիշկներ
վերականգնում էին այն
դեմքից կամ ճակատից
վերցված մաշկով:
Եվրոպայում այս ամենը
նկրագրվեց 1794թ. Անգլիական
ամսագրում, բժիշկներ
Կարուզոյի և Թրինդելեյի
կողմից: Այդ պատճառով քթի
դեֆեկտների այդպիսի
վերականգնումը կոչվեց
Հնդկական եղանակ:
4. Էմպիրիկ շրջան
Հին Չինաստանում մ.թ.ա 5-րդ դարում չինացի բժիշկ
Բեն Կեյը կատարում էր քթի, ականջների
վերականգնողական վիրահատություններ:
Սակայն հետագայում արգելվեց կատարել
վիրահատական միջամտություններ, ինչը
պայմանավորված էր չինական ավանդույթներով և
միայն մ.թ. 6-7րդ դարերում կան
նկարագրություններ, մասնավորապես Թանի
կառավարման ժամանակ: Նկարագրվում էր
փեղեքված շրթունքի վերականգնողական
վիրահատությունների մասին:
5. Էմպիրիկ շրջան
Եվրոպայում տեղային հյուսվածքներով, դեֆեկտների
փակման նպատակով կատարվող
վիրահատությունների մասին առաջին
նկարագրությունները նկարագրվել են Հին Հռոմում
Աուրելիուս Կոռնելիուս Ցելսիուսի կողմից, մ.թ.1 դար:
Ավիցեննայի կամ Իբն-Սինա- 980-1037թթ.
աշխատանքներում նկարագրված են
վիրահատություններ` վերին կոպի մաշկի ավելցուկի
հատում և հեռացում, որը նպատակ ուներ լավացնել
տեսողությունը:
Ֆրանսիայում 1260-1320թ, Անրի դե Մոնդեվիլը իր
աշխատություններում նկարագրում է դեմքի
դեֆեկտների վերականգնման մասին և դրա էսթետիկ
գործոնի կարևորության մասին:
6. Էմպիրիկ շրջան
Հետագայում գալիս է պլաստիկ վիրաբուժության մեծ
դադարի շրջանը, ինչը պայմանավորված էր <<մութ>>
միջնադարյան ժամանակահատվածով: Միայն 15-րդ
դարում սկսվում է պլաստիկ վիրաբուժության վերելքը,
մասնավորապես Իտալիայում: Այդ ժամանակ
Իտալիայում բժշկությունը համարվում էր Եվրոպայում
լավագույնը և բացառություն չէր նաև պլաստիկ
վիրաբուժությունը: Սկսեցին ուշադրություն դարձնել
դեմքի վնասվածքներին, դեֆեկտներին: Հայտնի էին
Բրանկայի ընտանիքը: Անտոնիո Բրանկան առաջինն
էր, որ կիրառեց քթի, շրթունքներ, ականջների
վերականգնման համար ուսագոտուց վերցված լաթը:
Իտալիայում այն կոչվում էր chirurgia decoratoria:
7. Էմպիրիկ շրջան
16-րդ դարի կեսերին մեծ ճանաչում
ստացավ Գասպարե Տալյակոցին-1545-
1599թթ.: Նա տարված էր
ռինոպլաստիկայով և նրա նոր
տեխնիկաների զարգացմամբ,
մասնավորապես այն անձանց մոտ
ովքեր տառապում էին սիֆիլիսով: Այն
կոչվում է իտալական պլաստիկայի
եղանակ:Այն բաղկացած էր 6 էտապից:
Ակզբում կատարվում էր նշագծում
բազկի վրա, այնուհետև կատարվում
կտրվածք և շերտազատում ստորադիր
հյուսվածքներից: Նրա տակ
անցկացնում էին հատուկ կտոր և
փոխում այն ամեն օր 14 օրվա
ընթացքում: 2 շաբաթ անց լաթի
պերիֆերիկ ոտիկը հատվում էր և
թողնվում պրոքսիմալ ոտիկի վրա ևս
14 օր: Երբ լաթը սկսում էր կնճռոտվել,
այն փոխպատվաստում էին քթի
դեֆեկտի շրջանին: Այն պահում էին
հատուկ վիրակապով, հատուկ դիրքով
20 օր, որից հետո միայն հատվում էր
լաթի պրոքսիմալ ոտիկը և 14 օր անց
կատարվում պլաստիկա:
8. Էմպիրիկ շրջան
Հետագայում եկեղեցին դեմ
դուրս եկավ Տալյակոցիին,
նրան մեղադրում էին
Աստծո դեմ գործունեության
մեջ: Այդ պատճառով իր
մահից հետո նրան
թաղեցին չմկրտված
գերեզմանոցում: Չնայած
դրան Բոլոնիայում նա շատ
հայտնի էր և ժողովրդի
կողմից սիրված: Նրա
պատվին Բոլոնիայում
կանգնեցրեցին հուշարձան,
որտեղ նա իր ձեռքում
պահում է քիթ:
9. Էմպիրիկ շրջան
16-րդ դարում շատ հայտնի
էր նաև ֆրանսիացի
վիրաբույժ Ամբրուա
Պառեն: Նա զբաղվում էր
հրազենային վերքերով,
նա հայտնաբերեց
անոթային լիգատուրան,
որը մեծ կիրառում գտավ
ամբողջ վիրաբուժության
մեջ, մասնավորապես
անդամահատումների
ժամանակ: Նա առաջինն
էր , որ կիրառեց գծային
խեյլոպլաստիկան, որը
նկարագրվում էր Լե
Դրայի գրքում:
10. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Այս շրջանը սկսվում է 19-րդ դարի
կեսերից և ավարտվում 20-րդ դարի
կեսերին: Այս էտապը կապում են
այնպիսի վիրաբույժների հետ,
ինչպիսիք են` Կարլ Ֆեռդինանտ ֆոն
Գռեֆեն, Դիֆենբախը, Լանգենբեկը և
այլն: Գռեֆեն Տալյակոցիի
գործունեության մեծ սիրահարն և
հետևորդն էր: Նա առաջարկեց նույն
իտալական պլաստիկան, միայն թե
լաթը վերցնել բազկի միջային
մակերեսից: Գռեֆեն նաև մեծ
ներդրում ունի դեմքի արատների
վերականգնման մեջ, մասնավորապես
քիմքի և շրթունքների փեղեքումների
ժամանակ: Նա առաջինն էր ով,
կիրառեց օվալաձև կտրվածքները և
դեֆեկտի փակումը նապաստակի
շրթունքի ժամանակ: Նա առաջինն էր,
ով գրականության մեջ կիրառեց
Ռինոպլաստիկա տերմինը:
11. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
19-րդ դարի կեսերին, կարելի է ասել, որ սկսվեցին
կատարվել դեմքի վերկանգնման համար լայնածավալ
վիրահատություններ: Եվ այդ իրագործողներից էր
Բեռլինյան հայտնի վիրաբույժ Յոհան Ֆրիդրիխ
Դիֆենբախը, որին շատերը համարում են պլաստիկ
վիրաբուժության հիմնադիրներից մեկը: Նա ևս
զբաղվում էր դեմքի բնածին արատներով,
ռինոպլաստիկայով: Նա առաջարկեց միջնապատի
ռեկոնստրուկցիայի համար կիրառել ոսկե թիթեղ: Նա
առաջարկեց թշի և շրթունքների վերականգնումը
տեղային լաթերով: Հետաքրքիր է, որ նա առաջարկեց
լաթի կենսունակության համար կիրառել կատարել
կտրվածքներ և օգտագործել տզրուկներ, բացատրելով
նրանով, որ լաթի նեկրոզման հիմնական պատճառը,
դա արյան երակային կանգն է լաթում:
13. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Այս շրջանի կարկառուն ներկայացուցիչներից է նաև
Բեռնառդ Ռուդոլֆ Կոնռադ ֆոն Լանգենբեկը: Նա
նույնպես զբաղվում էր դեմքի բնածին արատների
շտկման համար կիրառվող վիրահատություններով: Նա
առաջարկում էր մաշկային լաթը վերցնել վերնոսկրի հետ
միասին: Վերին ծնոտի ռեզեկցիայի ժամանակ,
վերնոսկրը թողնելով նա նկատեց, որ որոշ ժամանակ
անց ոսկրը վերականգնվում է: Հիմնվելով դրան` նա
մաշկային լաթը, վերնոսկրի հետ միասին օգտագործում
էր ռինոպլաստիկայում, որը տալիս էր ամրություն:
14. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Ռուսաստանում մաշկային պլաստիկայի առաջին
կիրառողն էր Պիրոգովը: Նա նույնպես կատարում էր
ռինոպլաստիկա և ստորաբաժանում էր 4 տիպի`
հանկարծակի կտրված քթի կարում, քթի առանձին
հատվածների վերականգնում, ձևի վերականգնում,
բացակայող քթի վերականգնում: Պիրոգովը
առաջարկում էր վերականգնել վերքը շերտ առ շերտ,
չձգել այն: Շատ մեծ արդյունքներ էին գրանցվում նաև
այն պատճառով , որ 1867թ. Լիստերը հայտնագործեց
վիրահատական անտիսեպտիկ մեթոդը` կարբոլաթթվի
փոշեցրման միջոցով: Զուգահեռ զարգանում էր
անեսթեզիոլոգիան` Դեվին հայտնաբերեց ազոտի
օքսիդը: Հետագայում և անտիսեպտիկայի, և
անեսթեզիոլոգիայի զարգացումը կնպաստեն
վիրաբուժության, այդ թվում նաև պլաստիկ
վիրաբուժության զարգացմանը:
15. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Մաշկի ազատ տրանսպլանտացիայի մեթոդները
բազմազան են և առաջարկվել են շատերի կողմից,
բայց առաջինը ով կիրառել է մաշկի հատվածների
փոխպատվաստում դա Ժակ Լուի Ռեվեռդենն է:
Նա փոխպատվաստում էր 2-6մմ2
տրանսպլանտատներ, երկար չլավացող վերքի
փակման համար: Հետագայում Կարլ Թիրշը
հատուկ դանակի օգնությամբ հատում էր մինչև
պտկիկային շերտը, 3x3 սմ չափի և անմիջապես
փոխպատվաստում: Լաթերը հիմնականում
վերցնում էին ազդրի դրսային մակերեսից և
ուսագոտու շրջանից:
16. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Այս շրջանում ռեկոնստրուկտիվ վիրաբուժությունում
սկսվեց կիրառվել մկանային պլաստիկան: Այն
կիրառվում էր վերջույթների թարախա-բորբոքային
պրոցեսների, օստեոմիելիտների բարդությունների,
շարժողական ֆունկցիայի վերականգնման,
հյուսվածքների դեֆեկտների լրացման
ժամանակ:1910թ. Նելատոնը կրառեց մկանային
լաթը սրունքի օստեոմիելտի ժամանակ,
օգտագործելով ձկնամկանը: Հետագայում 1934թ.
Վագենսթինը այն կիրառեց պառկելախոցերի
բուժման նպատակով:
17. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
20-րդ դարի սկզբին կատարվեցին առաջին
ռեպլանտացիայի փորձերը: Այս տերմինը առաջին
անգամ առաջարկեց Հոփֆները 1903թ.: Փորձը
հաջողված էր, կատարվել էր շան վերջույթի
ռեպլանտացիա, անոթը վերականգվել էր հատուկ
խողովակի շնորհիվ: Որոշ ժամանակ անց ԱՄՆ-ում
վիրաբույժ Գաֆրին կատարեց նույն փորձը և այս
անգամ անոթը վերականգնվեց անոթակարի միջոցով:
1900թ. Կատարվեց աճառի փոխպատվաստման
առաջին փորձը: Այն կատարեց Ֆրիդրիխ Մանգոլդը
քթըմպանի դեֆեկտը փակելու համար: Նույն
թվականին Դյակոնովը կիրառեց կողային աճառը
ռինոպլաստիկայի ժամանակ:
18. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
20-րդ դարի սկզբին Չիկագոյում,
Միլլերի կողմից առաջին
անգամ կատարվեց դեմքի
ձգում: Նա կատարում էր
կտրվածքներ քունքային, առաջ-
և հետ ականջային
հատվածներում: Այնուհետեև
իր գործը շարունակեցին
Ջոզեֆը և այլ վիրաբույժներ: 20-
ական թթ. Սկսեց զարգանալ և
ձևավորվել ժամանակակից
բլեֆարոպլաստիկան:
Նկարագրվեցին Բուրժեի,
Նոելի, Բետմանի
աշխատություններում: Նրանք
հեռացնում էին կոպի մաշկի
ավելցուկային հատվածը
հարակնակապճային բջջանքի
հետ միասին:
19. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Առաջին համաշխարհային պատերազմը իր ազդեցությունն
ունեցավ պլաստիկ վիրաբուժության զարգացման վրա:
Բնականաբար շատ էին հրազենային և պայթյունային
վնասվածքները: Նույնիսկ այդ պատճառով հիվանդների
ռեաբիլիտացիայի համար Անգլիայում հիմնվեցին բազմաթիվ
պլաստիկ վիրաբուժության ստացիոնարներ: Եվ այս ամենը
նպաստեց և հիմք հանդիսացավ նոր պլաստիկ
վիրաբուժության մեթոդների առաջացման` մեծ դեֆեկտների
փակման, դեմքի ռեկոնստրուկտիվ վիրահատությունների
համար: Այս շրջանում պլաստիկ վիրաբուժության
գագաթնակետը հանդիսացավ Վ.Պ. Ֆիլատովի կողմից
առաջարկած և 1916թ. կիրառած կլոր ցողունային լաթի
կիրառումը դեֆեկտների փակման համար, մասնավորապես
առաջին անգամ կիրառեց ստորին կոպի ուռուցքի հեռացման
դեֆեկտը լրացնելու համար: Պետք է նշել, որ սրա նախատիպ
կարելի է համարել Տալյակոցիի առաջարկած իտալական
պլաստիկան: Մի քանի տարի անց Բրիտանացի վիրաբույժ
Գարոլդ Գիլիսը կրկնեց Ֆիլատովի մեթոդը և տարածեց այն
ամբողջ աշխարհով:
21. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Ֆիլատովի մեթոդը ընդգրկում է մի քանի
էտապ: Սկզբում նշագծում և
կատարում են իրար զուգահեռ
կտրվածքներ և անջատում ստորադիր
հյուսվածքներից, այնուհետև լաթի
եզրերը շրջվում են դեպի ներս և
կարվում միմյանց, այնպես, որ
ձևավորվում է խողովակ: Ստորադիր
վերքը կարվում առաջնային կարերով:
Սրա շնորհիվ լաթը սնուցում է
ստանում կամրջակի միջոցով: 10-14 օր
անց, կամրջակի մի ոտիկը
աստիճանաբար, մի քանի օրերի
ընթացքում էլաստիկ բինտով
կապվում է , որպեսզի սնուցում ուղղվի
դեպի մյուս ոտիկը: 2-3 շաբաթ անց
ոտիկը հատվում է և լաթի մի եզրը
դառնում է ազատ: Նոր տեղամասում
կատարում են կտրվածք և կարում
ոտիկի ազատ եզրի հետ: 10-15 օր անց
հատում են նաև մյուս ոտիկը:
Երկարություն/լայնություն 2/1:
22. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Պլաստիկ վիրաբուժության զարգացման մեջ մեծ
ներդրում ունեցավ Դերմատոմի հայտնաբերումը
Պեջետի կողմից 1930թ.: Այն թույլ տվեց ստանալ
մաշկային լաթեր մեծ դեֆեկտներ փակելու համար,
հատկապես ջերմային վնասվածքների ժամանակ:
Հետագայում տարբեր վիրաբույժներ առաջարկեցին
դեֆեկտների փակման տարբեր մեթոդներ`
Դուգլաս, Դրագշտեդտ, Վիլսոն և այլն: Դուգլասին է
պատկանում մաշկային լաթի ցանցավորումը
(meshing): Նրան հաջողվել է լրացնել 225սմ2
մակերես:
23. Պլաստիկ վիրաբուժության հիմունքների
ձևավորման շրջան
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ
մեծ նվաճումների հասավ դիմա-ծնոտային
վիրաբույժ Ռաուերը: Նա հիմնեց ծնոտի
վերականգնման համար բազկա-կրծքային մեթոդը:
ԽՍՀՄ պլաստիկ վիրաբուժության և դիմա-ծնոտային
վիրաբուժության հիմնադիրներից է հանդիսանում
Ա.Ա. Լիմբերգը: Նա մշակեց տեղային
հյուսվածքներով դեֆեկտների փակման համար
մեթոդներ, հիմնվելով մաթեմատիկական
տվյալների և լաթերի ձևերի վրա: Նրան է
պատկանում Լիմբերգի ռոմբաձև լաթը:
24. Ժամանակակից շրջան
Այն սկիզբ է առնում 20-րդ դարի 60-ական թվականներից և
շարունակվում մինչ այսօր: Այս շրջանում սկսում է
զարգանալ գանգադիմային վիրաբուժությունը, որի
հիմնադիրն է հանդիսանում ֆրանսիացի Փոլ Տեսիեն:
Այս ամենին զուգահեռ սկսեց զարգանալ
միկրոանոթային վիրաբուժությունը` Յակոբսոն, Բյունկե
Ստենֆորդից: Յակոբսոնը 1960թ. Փոքր անոթներից
թրոմբները հեռացնելու նպատակով ստեղծեց
միկրովիրաբուժական սարքավորումները: 1960թ. Նա և
նեյրովիրաբույժ Դոնահյուն a. Cerebri media –ից
առաջին անգամ հեռացրեցին թարմ թրոմբ: Որոշ
ժամանակ անց նրա կողմից առաջարկվեց կատարել
անոթային բերանակցում ծայրը ծայրին սկզբունքով:
25. Ժամանակակից շրջան
1963թ. Ճապոնիայում Կոմացու և Տամայի
վիրաբույժները առաջին անգամ կատարեցին
մարդու I մատի ռեպլանտացիա Ցեյսս մակնիշի
հատուկ դիպլոսկոպի միջոցով:
Այսպիսով միկրովիրաբուժությունը շատ կարճ
ժամանակում կատարեց հսկայական թռիչք
պլաստիկ վիրաբուժությունում 1960-1964:
60-ական թթ. Սկսեցին օգտագործել մեծ ճարպոնը
փեղեքված մաշկային տրանսպլանտատների հետ
սկալպի դեֆեկտները փակելու նպատակով:
Մասնավորապես մեծ աշխատություններ է
կատարել սրա մասին Բյունկեն:
26. Ժամանակակից շրջան
1972թ. Կիյոնորի Հարիին փոխպատվաստեց
քունքային մաշկա-փակեղային լաթ գլխի շրջանի
դեֆեկտները փակելու նպատակով:
1973թ. Դանիելը և Թեյլորը <<Plastic & reconstructive
surgery>> ամսագրում հրապարակեցին
արդյունավետ կատարված կղզյակային լաթի
միկրոանոթային բերանակցումներով
փոխպատվաստման մասին:
1970-ականներին կրկին սկսեցին օգտագործել
մկանային և մաշկա-մկանային լաթերը,
մասնավորապես մեծ ներդրում ունեն ՄաքՔրոուն,
Նահային, Մատհիսը:
28. Ժամանակակից շրջան
Ամպուտացիայի ենթարկված առնանդամի
ռեպլանտացիայի առաջին անհաջող փորձը
նկարագրվում է դեռ 1929թ. Եհռիխի կողմից:
Սակայն անդամահատված առնանդամի հաջողված
առաջին միկրովիրաբուժական փորձը
նկարագրվում է Ճապոնիայում 1976թ. Տամայի և
Նակամուրայի կողմից:
Աշխարհում առաջին անգամ դեմքի մասնակի
ալլոտրանսպլանտացիա իրականացրել է կրկին
Ժան Միշել Դյուբեռնարդը 2005թ. Նոյեմբերի 30
Ֆրանսիայի Լիոն քաղաքում:
31. Ժամանակակից շրջան
1962թ. Կռոնինի և Գեռլոուի կողմից մշակվեցին
սիլիկոնային իմպլանտները, որոնք կիրառվեցին
կրծքագեղձի պլաստիկայի համար:
1984թ. Բեկերը մշակեց առաջին ներարկվող կամ
լցվող իմպլանտը
1976թ. Հյուսվածքային էքսպանսիայի մասին
առաջին անգամ զեկուցեց Ռադովանը, որի
շնորհիվ հնարավոր դարձավ ստանալ մաշկային
ավելցուկային հատված, այլ դեֆեկտները փակելու
համար:
