Bu projede hidrolik yük asansörleri ile ilgili geniş bi araştırma yapılarak, 5 ton yük kaldırması planlanan bir hidrolik yük asansörü tasarlanarak tüm mukavemet hesapları gerçekleştirilmiştir.

1. i
ÖZET
Günümüzde endüstrileşmenin artarak devam etmesi ve ülkemizde gerçekleşen
kentsel dönüşüm projeleriyle asansör sektörünün önü daha da açılmış olup asansör
tekniklerini geliştirmek için çalışmalar artmıştır.Elektronik alanda geliştirlen sistemlerle
asansör daha güvenilir ve konforlu hale getirilmektedir.Asansörler ülkemizde eski
yıllarda beri kullanılmasına rağmen çok az kurulum sayısı bulunmaktadır.Var olan
hidrolik asansör firmaları da genellikle küçük firmalardır.Bu firmaların işlerini büyütüp
yerli ve yabancı pazarda yer edinebilmesi için CE belgesi alması zorunludur.Bu
zorunluluk aynı zamanda teorik hesaplamanın önemini arttırmaktadır.Ayrıca bu
zorunluluk firmaları ürünlerini daha kaliteli imal etmeye yöneltip araştırma - geliştirme
faliyetlerine de önem vermeye sevk etmektedir.Bu projede de bir hidrolik yük asansörü
için gerekli olan tüm hesaplamalar yapılarak hidrolik yük asansörleri hakkında teorik
bilgiler toplanmıştır.

2. ii
ÖZET……………………………………………………………………………………i
İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………...ii
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ………………………………………...v
ŞEKİL LİSTESİ…………………………………………………………….……..…viii
TABLO LİSTESİ………………………………………………………………...……ix
1. GİRİŞ............................................................................................................................ 1
1.1. Asansörlerin Kısa Tarihi........................................................................................ 1
2. TÜRKİYE’DE ASANSÖR SEKTÖRÜ....................................................................... 1
2.1 Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu ................................................................... 1
2.2. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı ....................................................................... 2
2.3. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti....................................................................................... 3
2.3. Sektörün 2015–2023 Projeksiyonu....................................................................... 4
3. ASANSÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI ............................................................... 4
3.1. Asansör Çeşitleri................................................................................................... 4
3.2. Kullanım Amacına Göre Asansörler..................................................................... 5
3.2.1. İnsan Asansörleri ........................................................................................... 5
3.2.2. Yük Asansörleri ............................................................................................. 6
3.2.3. Servis Asansörleri.......................................................................................... 6
3.2.4. Araç Asansörleri ............................................................................................ 6
3.2.5. Engelli Asansörleri ........................................................................................ 6
3.3. Konstrüksiyon ve Tahrik Yöntemlerine Göre Asansörler ..................................... 7
3.3.1. Halatlı asansörler ............................................................................................ 7
3.3.2. Hidrolik asansörler.......................................................................................... 7
4. HİDROLİK ASANSÖRLER........................................................................................ 8
4.1. Hidrolik Asansörlerin Çalışma Prensibi ................................................................ 8
4.2. Hidrolik Asansörlerin Kullanım Alanları ............................................................ 10
4.3. Hidrolik Asansörlerin Sınıflandırılması............................................................... 10
4.3.1. Direkt Tahrikli Sistemler .............................................................................. 10
4.3.2. Merkezden Direkt Tahrikli Hidrolik Asansör............................................... 11
4.3.3. Yandan Direkt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör............................................. 12
4.3.4. Yandan Direkt İki Pistonlu Hidrolik Asansör............................................... 13

3. iii
4.3.5. İndirekt Tahrikli Sistemler............................................................................ 15
4.3.6. Yandan İndirekt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör .......................................... 16
4.3.7. Yandan İndirekt İki Pistonlu Hidrolik Asansör ............................................ 17
4.3.7. Karşı Ağırlıktan Tahrikli İndirekt Hidrolik Asansör .................................... 18
4.3.8. Elektrikli Asansörler İle Hidrolik Asansörlerin Karşılaştırılması .................... 19
4.4. Hidrolik Asansörlerin Avantajları ....................................................................... 20
5. HİDROLİK ASANSÖR EKİPMANLARI................................................................. 21
5.1. Hidrolik Güç Ünitesi............................................................................................ 21
5.2. Hidrolik Silindirler............................................................................................... 23
5.2.1. Tek Etkili Silindir ......................................................................................... 24
5.2.2. Çift Etkili Silindir ............................................................................................. 24
5.2.3. Özel Silindirler.............................................................................................. 24
5.3. Pompa .............................................................................................................. 33
5.4. Valfler .............................................................................................................. 33
5.5. Patlak Boru Emniyet Valfi............................................................................... 36
5.6. Isı Değiştiriciler ............................................................................................... 37
5.7. Seviyeleme Cihazı ........................................................................................... 38
5.8. Kabin Konsolu ................................................................................................. 39
5.9 Kabin Ve Ray Bağlantı Elamanları ...................................................................... 40
5.10. Kabin Tamponları.............................................................................................. 45
5.11. Sızdırmazlık Elemanları ................................................................................ 46
5.12. Hidrolik Yağ ...................................................................................................... 47
5.12.1 Hidrolik Yağın Isınması............................................................................... 47
Hidrolik yağın aşırı ısınması................................................................................... 48
5.13. Solenoidler......................................................................................................... 49
5.13.1. Otomatik Seviyeleme Ek Tahrik Grubu ..................................................... 50
5.14. Kumanda Panosu ........................................................................................... 51
6. ENERJİ TASARRUFU AMAÇLI YÖNTEMLER.................................................... 52
7. HİDROLİK ASANSÖR ÜNİTESİ SEÇİMİ .............................................................. 53
7.1. Taşıma Kapasitesi................................................................................................ 53
7.2. Maliyet................................................................................................................. 54
7.3. Seyir Mesafesi...................................................................................................... 54
7.4. Seyir Hızı ............................................................................................................. 54
7.5. Kuyu Kullanım Alanı........................................................................................... 55

4. iv
7.6. Kabine Giriş Pozisyonları.................................................................................... 55
7.7. Yağ Depoları........................................................................................................ 55
7.7.1. Hidrolik Yağ Deposu Seçiminde Dikkat Edilecekler................................... 56
8. ÖRNEK HESAP......................................................................................................... 56
8.1. Yüke Göre Silindir Seçimi................................................................................... 57
8.2. Basınç Hesabı ...................................................................................................... 58
8.3. Piston ve Silindir Et Kalınlığı Hesabı................................................................. 59
8.4. Ray Mukavemet Hesapları................................................................................... 61
8.5. Gerilme Kontrolleri.............................................................................................. 61
8.5.1. Yük Dağılımı ................................................................................................ 61
8.5.2. Eğilme Gerilmesi ( 𝝈𝒎) .............................................................................. 63
8.5.3. Bükülme Gerilmesi ( 𝝈𝒌 ) ............................................................................ 65
8.5.4. Birleşik Gerilme (𝝈𝒛𝒖𝒍)................................................................................ 67
8.6. Normal kullanma – Hareket................................................................................. 69
8.6.1. Eğilme Gerilmesi .......................................................................................... 69
8.6.2. Bükülme........................................................................................................ 72
8.6.3. Birleşik Gerilme........................................................................................... 72
8.7. Halat Hesabı........................................................................................................ 72
8.8. Tampon Hesabı.................................................................................................... 73
8.9. Kuyunun Tabanına Gelen Kuvvet Hesabı ........................................................... 74
8.10. Bükülme Hesabı................................................................................................. 75
8.11. Motor Gücü ve Pompa Hesabı........................................................................... 76
10. MALİYET HESABI................................................................................................. 78
9. SONUÇ....................................................................................................................... 79
11. KAYNAKLAR ......................................................................................................... 80

5. v
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ
Q : Beyan Yükü
P3 : Kabin Ağırlığı
IA : Seyir Mesafesi
cm : Askı Faktörü
v : Hız
n : Silindir adedi
IH : Silindir stroku
IY : Silindir yedek stroku
I0 : Piston sıfır stroku
IR : Makara Yüksekliği
IV : Piston Uzantı Yüksekliği
Prh : Makara Ağırlığı
Pv : Piston Uzantı Kütlesi
Pr : Piston Kütlesi
Pr0 : Piston Kütlesi 0m
IT : Silindir Toplam Stroku
d : Piston dış çapı
D : Silindir dış Çapı
di : Piston iç çapı
Di : Silindir iç çapı
A1 : Piston kesit alanı
A : Piston alanı
Psi : İzin verilen Statik basınç

6. vi
epis : Piston et kalınlığı
ecyl : Silindir et kalınlığı
i1 : Eylemsizlik yarıçapı (cyl)
E : Esneklik modülü
J1 : Eylemsizlik momenti
lk : Bükülme Boyu
lcyl : Narinlik derecesi (cyl)
e0 : Et kalınlığı emniyet katsayısı
Rm : Malzemenin Esneklik Sınırı (Bükülme hesabında)
Rp(0,2) : Malzemenin Esneklik Sınırı (Basınç hesabında)
Dx : kabinin ray düzlemine dik kenarı
Dy : kabinin ray düzlemine paralel kenarı
Xp : kabin ağırlık merkezinin ray eksenine olan uzaklığı
yp : kabin ağırlık merkezinin ray eksenine olan uzaklığı
xQ : beyan yükü ağırlık merkezinin ray eksenine olan uzaklığı (x ekseni)
yQ : beyan yükü ağırlık merkezinin ray eksenine olan uzaklığı (x ekseni)
xQ : beyan yükü ağırlık merkezinin ray eksenine olan uzaklığı (y ekseni)
yQ : beyan yükü ağırlık merkezinin ray eksenine olan uzaklığı (y ekseni)
Wx : Mukavemet Momenti (x ekseni)
Wy : Mukavemet Momenti (y ekseni)
k1 : darbe katsayısı
ix : Eylemsizlik yarıçapı (ray)
iy : Eylemsizlik yarıçapı (ray)
n : kılavuz ray sayısı

7. vii
c : ray profilinin ayağı ile başı arasındaki boyun genişliği
h : patenler arası mesafe
l : kılavuz ray konsolları arasındaki en büyük uzaklık
An : Ray kesit alanı
λray : Narinlik derecesi (ray)
l : Halat uzunluğu
S : Emniyet katsayısı
m : Halat birim ağırlığı
P(hl) : Halat ağırlığı
B : Kopma dayanımı
σf : Ray boyun eğilmesi
σem : İzin verilen emniyet gerilmesi
ω : Omega bükülme katsayısı

8. viii
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 4.1 Merkezden Direkt Tahrikli Hidrolik Asansör [7]............................................ 12
Şekil 4.2 Yandan Direkt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör [2].......................................... 13
Şekil 4.3 Yandan Direkt İki Pistonlu Hidrolik Asansör [2]............................................ 15
Şekil 4.4 Yandan İndirekt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör [2] ....................................... 17
Şekil 4.5 Yandan İndirekt İki Pistonlu Hidrolik Asansör [2] ......................................... 18
Şekil 4.6 Karşı ağırlıktan tahrikli endirekt hidrolik asansör [2] ..................................... 18
Şekil 5.1 Hidrolik güç ünitesi [13].................................................................................. 22
Şekil 5.2 Silindir çeşitleri,(a) Tek kademeli Silindir (b) Teleskobik Silindir [2].......... 25
Şekil 5.3 Piston çapı 60 - 70 - 80 mm için burkulma mukavemeti [2]........................... 29
Şekil 5.4 Piston çapı 90 mm için burkulma mukavemeti [2].......................................... 30
Şekil 5.5 Piston çapı 100 mm için burkulma mukavemeti [2]........................................ 30
Şekil 5.6 Piston çapı 110 mm için burkulma mukavemeti [2]........................................ 31
Şekil 5.7 Piston çapı 120 mm için burkulma mukavemeti [2]........................................ 31
Şekil 5.8 Piston çapı 150 mm için burkulma mukavemeti [2]........................................ 32
Şekil 5.9 Hidrolik güç ünitesi valfleri [2]....................................................................... 34
Şekil 5.10 Hidrolik asansör valf devresi [2] ................................................................... 35
Şekil 5.11 Patlak Boru Emniyet Valfi [7]...................................................................... 37
Şekil 5.12 Isı değiştirici ünitesi [2]................................................................................ 38
Şekil 5.13 Seviyeleme cihazı [2] .................................................................................... 39
Şekil 5.14 Hidrolik asansör için kabin konsolu [7] ........................................................ 40
Şekil 5.15 (a) kayan paten, (b) döner paten, (c) tekerlekli paten [9] .............................. 40
Şekil 5.16 Asansör klavuz rayları [9] ............................................................................. 42
Şekil 5.17 Tamponlar [9]................................................................................................ 46
Şekil 5.18 kumanda panosu [7]....................................................................................... 52
Şekil 8.1 x ekseni yük dağılımı [6]................................................................................ 62
Şekil 8.2 y ekseni yük dağılımı [6]................................................................................ 62
Şekil 8.3 Klavuz rayın eksenleri [6] ............................................................................... 69

9. ix
TABLO LİSTESİ
Tablo 2.1. 2015 Yılı İlk 5 Ay için Asansör Sektörü Toplam İhracatı [2]......................... 3
Tablo 2.2. 2015 Yılı İlk 5 Ay için Asansör Sektörü Toplam İthalatı [2].......................... 4
Tablo 4.1 Elektrikli ve hidrolik asansörlerin karşılaştırılması [18]................................ 20
Tablo 5.1 Silindir genel ölçüleri [2]................................................................................ 27
Tablo 5.2 Silindir genel ölçüleri [2]................................................................................ 28
Tablo 5.3 Kılavuz ray ölçüleri [9] .................................................................................. 43
Tablo 5.4 Kılavuz ray fiziksel değerleri [9].................................................................... 44
Tablo 5.5 Klavuz raylar için güvenlik katsayıları [6]..................................................... 44
Tablo 5.6 İzin verilen gerilmeler ( perm) [6] .................................................................. 44
Tablo 8.1 Ray ölçüleri [9].............................................................................................. 61
Tablo 8.2 Darbe tipine göre belirlenen darbe katsayıları [6].......................................... 72
Tablo 8.3 Silindir çapına ve hızına göre pompa ve motor seçimi [2]............................. 78
Tablo 10.1 5 ton çift pistonlu tandem yük asansörü için malzeme listesi ...................... 79

10. 1
1. GİRİŞ
1.1. Asansörlerin Kısa Tarihi
Düşey transporta olan ihtiyaç çok eski uygarlıklara kadar dayanır. Yüzyıllar boyu
insanoğlu ustalığını kullanarak farklı düşey transport sistemleri geliştirmişlerdir. İlk
asansörler, sanayi devrimine kadar, insan, hayvan veya su enerjisi yardımıyla çalışan ilkel
sistemlerdi.
Antik Yunanistan'da, Archimedes tarafından halatlar ve dişliler yardımıyla ilk
düşey transport sistemi imal edildi.
Milattan sonra 80'lerde Roma Kolezyum'da gladyatörler ve vahşi canlılar, düello
alanının alt kısmında kalan odalarından, kafeslerinden, alana asansörler yardımıyla
çıkarılmaya başlandılar. Böylece insanoğlu düşey transport sistemleri ile iyiden iyiye
tanışmaya, aktif olarak kullanmaya başladılar.
Nihayetinde 18. yüzyılda, düşey transportta makina gücünden yararlanılmaya
başlandı. 1743 yılında 15. Louis Fransa'da Versailles'deki ofisine çıkmak için karşı
ağırlığa da sahip bir asansör kullanmıştır.
Yıllar yılı gelişen sektör, son yarım yüzyıl içinde, işletme güvenliğini kullanma
rahatlığı ve kolaylığını arttırıcı yönde, özellikle elektrik ve elektronik olarak büyük
ilerlemeler görülmüştür. Günümüzde üç yüz metre yüksekliği aşan binalar ve kuleler
yapılmakta olup, asansör hızları saniyede 7 metreye ulaşmıştır. Asansör kabininin kablo
bağlantısı bulunmayan kumandaların elektro-manyetik olarak iletildiği duruma kadar
gelişme sağlanmıştır.[1]
2. TÜRKİYE’DE ASANSÖR SEKTÖRÜ
2.1 Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu

11. 2
Günümüzde artan konut ihtiyacı ve buna istinaden yürütülen konut yapımı,
asansör imalatını da hızlandırmıştır. Son yıllarda kentsel dönüşüm projelerinin de hayata
geçirilmesi ile birlikte, sektörde önemli gelişmeler yaşanmaktadır.
Ülkemizde asansör sektörü, aksam imalatı, asansörün tesis edilmesi (montaj) ile
bakım ve onarım olarak üç ana kolda faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte AB
mevzuatına uyum çerçevesinde ülkemizde başlayan belgelendirme faaliyetleri ve
asansörlerin yıllık kontrollerine ilişkin yürütülen tüm faaliyetler, sektörün gelişimine
önemli katkılar sağlamaktadır. Bu alanda çalışan yetişmiş, kalifiye eleman sayısı her
geçen gün artmaktadır. Aksam imalatı, tamamen makine imalatının bir uzmanlık alanı
olarak değerlendirilmektedir. Montaj işleri, mühendislik ve müteahhitlik hizmetlerini
kapsamakta olup; çeşitli fabrikalarda üretilen aksamlar kullanılarak asansörün monte
edilmesi sürecinin gerçekleştirilmesidir. Son yıllarda, yurtdışında montaj, paket asansör
satışı gibi alanlarda da Türk firmalarının çalışmalar yaptığı görülmektedir.[2]
2.2. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı
6948 sayılı “Sanayi Sicil Kanunu” gereği, sanayi sicil kaydı bulunan asansör
montaj ve asansör aksam imalat firması sayısı toplamda 1.065 adettir. Ayrıca yıllık
işletme cetveli veren asansör montaj ve asansör aksam imalat firması sayısı da 859
adettir.[2]
Sanayi sicil uygulamaları kapsamında asansör montaj firmalarınca Bakanlığımıza
iletilen yıllık işletme cetveli verileri dikkate alındığında, idari personel ile birlikte
sektörde çalışan kişi sayısının 18.701 kişi olduğu görülmektedir. Sektörde çalışan toplam
teknik personel sayısı ise 16.138’dir.
Asansör sektörü yüksek seviyede yerel istihdam sağlayan bir sektör yapısına
sahiptir. Asansör sektörünce yürütülen bütün faaliyetler, günümüzün en önemli sorunu
olan istihdam karşısında bölgesel iş sahası sağlayan önemli bir çalışma alanı olarak kabul
edilebilir. Asansörler; buzdolabı, televizyon, otomobil gibi sanayi ürünlerinden farklı
olarak, kullanılacağı yerde ve genellikle o bölgede veya yörede yaşayan insanlar
tarafından monte edilen, periyodik bakımı ve periyodik kontrolleri yapılması zorunlu olan
ürünlerdir. Ayrıca, çok katlı binalar, konut sorunun çözümünde önemli bir çıkış yoludur

12. 3
ve bu yolla çözüme ulaşmak, asansörlerin ve sektörün başarısına bağlıdır. Asansör
sektörü, bu nedenlerle stratejik sektör olarak kabul edilebilir.
Sektör içerisinde üretim faaliyetleri dışında bakım ve onarım işleri büyük bir
istihdam potansiyeli oluşturmaktadır. Asansörlerin emniyetli çalışması için şart olan ve
bu nedenle yasal zorunluluk olarak ilgili mevzuatta belirtilmiş olan periyodik bakım ve
yıllık kontroller neticesinde çok sayıda kişiye iş imkânı sağlanmaktadır.[2]
2.3. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti
Türk asansör sektörünün en önemli ve en temel sorunu; sektör Ar-Ge alt yapısının
güçlendirilmesine yönelik çalışmaların azlığı veya tamamen yetersizliğidir. Türk asansör
sektörünün genel yapısı incelendiğinde, asansör firmalarınca hazır proje uygulamaları ile
üretimin içerisinde yer aldığı görülmektedir. Çoğu firmanın kendi proje uygulamalarını
üretmesi ve geliştirmesi gerekmektedir. Ancak firmaların araştırma geliştirme
faaliyetlerine yönlendirilmesi için finansal desteklerin gerekli olduğu anlaşılmaktadır. Bu
sebeple sektörün gerek Bakanlığımız gerekse diğer kurum ve kuruluşların desteklerinden
asgari şartlarda faydalanması gerekmektedir.[2]
GTİP GTİP TANIMI İHRACAT($)
842810 Asansörler 16.195.632
843131 Asansörlere Ait Aksam ve Parçalar 36.157.455
TOPLAM 52.353.087
Tablo 2.1. 2015 Yılı İlk 5 Ay için Asansör Sektörü Toplam İhracatı [2]
GTİP GTİP TANIMI İTHALAT($)
842810 Asansörler 60.486.846

13. 4
843131 Asansörlere Ait Aksam ve Parçalar 44.000.917
TOPLAM 104.487.763
Tablo 2.2. 2015 Yılı İlk 5 Ay için Asansör Sektörü Toplam İthalatı [2]
2.3. Sektörün 2015–2023 Projeksiyonu
Önümüzdeki dönem itibarıyla, Toplu Konut İdaresi Başkanlığının (TOKİ),
belediyelerle işbirliği halinde Kentsel Yenileme ve Gecekondu Dönüşüm Projelerine, alt
gelir grubuna ve yoksullara yönelik sosyal konut projelerine, İstanbul, Ankara, İzmir,
Adana, Diyarbakır gibi büyükşehirlerimizde kentsel dönüşüm projelerine ve orta ölçekli
il ve ilçelerimizde örnek yerleşim birimlerini oluşturma projelerine ağırlık vereceği ve
inşaat sektörünün bu noktada atılım içerisinde olacağı düşünüldüğünde, binalarla
bütünleşik sistemler olarak monte edilmesi gereksinimi olan asansörler konusunda, Türk
asansör sektörününün atılıma geçeceği öngörülmektedir. Türk asansör sektörü ve
sektörün teknolojik yapısının geliştirilebilmesi için, TOKİ tarafından önümüzdeki dönem
içerisinde yürütülecek projelerin çok önemli fırsatları sunacağı gerçeğini ortaya
koymaktadır. Bu nedenle, gerek kamusal gerekse sektörel alanda sürecin iyi yönetilmesi
gerekmektedir. Türk asansör sektörünün hem asansör hem de aksam imalatında,
markalaşma ile paralellik oluşturacak şekilde kalite ve güvenlik esaslarını ön planda
tutacak yeni tasarımlar geliştirmesi, sektörün gerek iç piyasada gerekse dış piyasadaki
pazar payının büyümesine olumlu katkıları olacaktır.[2]
3. ASANSÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI
3.1. Asansör Çeşitleri
Asansörlerin kullanım amaçlarına ve şekillerine göre sınıflandırılmaları
mümkündür. Kullanım amaçlarına göre farklı imalat gösteren asansörler, hızlarına göre

14. 5
de güvenlik sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Kontrol sistemlerine ve motor tahrik
sistemlerine göre de sınıflandırma yapmak mümkündür. Asansör tasarımında kabin,
makine motor seçimi, mekanik tasarım, hız ve güvenlik sistemleri kullanma amacına göre
yapılır. Bu yüzden tasarımın başında asansörün kullanma amacının belirlenmesi gerekir.
Her asansör çeşidi kendi içinde aynı standartlara sahiptir.[5]
3.2. Kullanım Amacına Göre Asansörler
3.2.1. İnsan Asansörleri
Şahıs asansörleri binaların projelendirilme aşamasında yapılan trafik
hesaplamalarına ve avan projelerine uygun olarak imal edilip, yerlerine monte edilir. 4
kişiden 21 kişiye kadar kapasiteye sahip yapılabilen şahıs asansörlerinin hızları, binanın
yüksekliğine göre değişken bir şekilde 0,63 m/sn den 2,5 m/sn kadar çıkar.[5]
Standartlara göre insan asansörlerinin sınıflandırılması;
Sınıf-1 Asansörleri:
Özellikle insan taşımak amacıyla tasarlanmış asansörlerdir.
Sınıf-2 Asansörleri:
Esas olarak insan taşımak için tasarlanan ancak gerektiğinde yük de taşınabilen
asansörlerdir.
Sınıf-3 Asansörleri:
Esas olarak sağlık tesislerinde kullanılmak üzere tasarımlanmış asansörlerdir.
Sınıf-4 Asansörleri:
Esas olarak yüklerin şahıslar refakatinde taşınması için tasarlanmış asansörlerdir.
Sınıf-5 Asansörleri:
Boyutları ve sekli itibarıyla insanların giremeyeceği bir kabini olan küçük yüklerin
taşınması için tasarlanmış asansörlerdir.
Sınıf-6 Asansörleri:
Yüksek katlı trafikli binalar için tasarlanmış 2.5 m/sn ve üstü hızlarda hareket eden
Asansörlerdir. [11]

15. 6
3.2.2. Yük Asansörleri
Yük asansörleri; genellikle insan refakatinde yük taşıması için ön görülen
asansörlerdir. Konfor amacından çok ihtiyaçlara cevap vermesi ve kaldırma kapasitesi ön
planda tutulmuştur. Bu tip asansörlerde genelde hızın düşmesi dikkate alınmayarak
kaldırma kapasitesini yükseltmek için palanga sistemler kullanılır. Aynı sınıfta incelenen
araç asansörleri ise kabini ticari olmayan motorlu araçları taşıyacak boyutlarda yapılmış
olan asansörlerdir.[5]
3.2.3. Servis Asansörleri
İlk kez 1960'larda elektronik olarak kontrol edilebilen servis asansörleri
kullanılmaya başlanmıştır. Maksimum 1500 kg'a kadar yapılabilmektedir. Sağlık
kuruluşları ve lokantalarda kullanılan servis asansörlerinin neme ve korozyona karşı
dayanıklı, kolay temizlenebilen hijyenik yapıda olması istenmektedir. Bürolar, alışveriş
merkezleri, bankalar, kütüphaneler, hastaneler, oteller, evlerde servis vermektedirler. Bir
insanın sığamayacağı boyutta olan ve tamburlu bir tahrik sistemi ile çalışan
asansördür.[5]
3.2.4. Araç Asansörleri
Genellikle otoparklarda, otomotiv firmalarında, araç servislerinde
kullanılmaktadır. Bu tür asansörlerin yük taşıma kapasitesi 2,5 ton ile 8 ton arasında
değişkenlik gösterir. Tasarım şekilleri; yarı otomatik, tam otomatik, elektrik tahrikli,
hidrolik tahrikli olarak istek doğrultusunda yapılabilir.[5]
3.2.5. Engelli Asansörleri

16. 7
Bir koltuk asansörünün kurulumu sayesinde fiziksel nedenlerden dolayı
gerçekleştirilemeyen birçok işlevin kolayca gerçekleşmesine yardımcı olur. Bu tip
asansörler ağırlıklı olarak yaşlılık sebebi ile taşınmakta güçlük çeken veya fiziksel
engelleri bulunan insanların taşınmasına yardımcı olmak amacı ile tek kişilik şekilde ve
merdiven kenarlarına kurulan bir sistemle tasarlanır.[5]
3.3. Konstrüksiyon ve Tahrik Yöntemlerine Göre Asansörler
3.3.1. Halatlı asansörler
Elektrikli asansörlerde kabinin hareketi halat ve kasnak arasındaki sürtünme
kuvveti ile gerçekleştirilir. Bu da taşıma kapasitesini arttırmış olur. Her tür binaya uyum
sağlayabilir. Hızı ve konforu artıran halatlı asansörler elektrikten tasarruf sağlar.
Değişik çalışma kapasitelerinde çalışmaya imkan veren halatlı sistemlerde 2 m/s
altındaki çalışma hızlarda redüktörlü (sonsuz vida veya planet mekanizması) alternatif
akım motorlu; üstündeki çalışma hızlarında ise redüktörsüz doğru akım motorlu
tasarımlar kullanılmaktadır.
Redüktörlü Asansörler, asansör tahrik gurubunda AC motor ve bir redüktör
bulunmaktadır. Böylece kabin hızı, genelde bir sonsuz vida mekanizması ile ayarlanır.
Bu tip asansörler, 1000 kg dan 14000 kg kadar kapasitelerde; 0.125 m/s den 2.0 m/s kadar
hızlarda kullanılırlar. Dişli mekanizmalı asansörler, 10 -12 katlı ofis binalarında ve 25
katın altında bulunan apartmanlarda kullanılır.[5]
3.3.2. Hidrolik asansörler
Hidrolik asansörler düşük katlı binalarda yolcu ve yük asansörü olarak
kullanılmaya uygundurlar. Bu asansörler düşük bakım maliyeti, bina tasarımında
esneklik, yüksek emniyet, kolay ve ekonomik kurulum v.b. gibi üstün avantajlara
sahiptirler.[5]

17. 8
4. HİDROLİK ASANSÖRLER
4.1. Hidrolik Asansörlerin Çalışma Prensibi
Asansörü yukarı yönde hareket ettirebilmek için hidrolik akışkan bir pompa
vasıtasıyla silindire pompalanır. Asansörün aşağı hareketinde ise mevcut sistem
ağırlığının etkisiyle silindirlerdeki yağın tanka doğru akışı sağlanır. Sistem yukarı yönde
hareket ederken, kabin yükü ne olursa olsun kabin hızı sabit tutulmalıdır. Bunun için
volümetrik pompalar kullanılır. Pompayı tahrik için alternatif akım sincap kafesli
asenkron motor kullanılır. Bu, asansörün sabit çalışma hızına çabuk ulaşmasını ve
muhafaza etmesini sağlar. Silindire uygulanan kuvvet kabin ağırlığı, taşıma kapasitesi ve
piston ağırlığıdır. Hızlanma ve yavaşlama aşağıda belirtilen şekilde sağlanmaktadır:
Motora gerilim verilip pompa dönmeye başladığı zaman, önce basılan bütün yağ
bir valf üzerinden tanka geri döner. Bu valfe by-pass valfi adı verilir. By-pass valfi
dereceli kapanarak yağın tanka akışını azaltır ve böylece silindire akışı başlatır. Asansör
kabini, yukarı yönde yavaş ve titreşimsiz hareket eder. By-pass valfi tamamen
kapandığında, kabin yukarı yönde tam hıza ulaşır. Yavaşlama sırasında asansör kata
yaklaştığında, pompa çalışmaya devam eder fakat hidrolik yağ, by-pass valfinden derece
açılması ile tanka doğru yönlendirilir. Böylece silindire azalan miktarda akışkan
gelmesine izin verir ve asansör kabini titreşimsiz yavaşlar. Bu yavaşlama, kat seviyesine
5 cm kalana kadar devam eder. Kabin 5 cm yi seviyeleme adı verilen en düşük hız ile kat
eder. Kat seviyesinde, by-pass valfi hidrolik yağının tamamını tanka geri gönderir, pompa
motoru durur ve kabin de durur. Yumuşak bir duruş için seviyeleme hızı takriben 5 cm’
ye ayarlanarak elde edilir. Valflerin her birinin ayrı bir görevi vardır. Bazı valflerin
çekirdekleri sadece yaylar ile çalışırken, bazı valf çekirdekleri üzerinde yaylardan başka
bobinler de mevcuttur.Kumanda değişiklikleri bu bobinler vasıtası ile yapılmaktadır.
Aşağı yönde motor çalışmaz. Bobinli valflerin kontrolü ile kabin ağırlığının meydana
getirdiği basınç, silindir içindeki hidrolik yağının yavaş yavaş tanka dönmeye
başlamasıyla kabini titreşimsiz bir şekilde harekete geçirir. Valfin tam açılması, kabini
normal hızına eriştirir. Kat seviyesine yaklaşıldığında ilgili valf silindirden tanka giden
hidrolik yağını derece derece azaltır. Böylece kademesiz bir yavaşlama ile kat seviyesine
5 cm kala kabin yavaşlar ve bu 5 cm’ yi seviyeleme hızı ile tamamlar. Kat seviyesinde
valf tamamen kapanır ve asansör durur. Elektrikler kesildiği zaman revisto kutularındaki

18. 9
güç kaynağı ile ilgili iniş valfi çekilir ve kabin bir alt kata rahatça inmesi sağlanır. Ayrıca
kabinin valf grubu üzerindeki bir buton vasıtası ile aşağıya veya el pompası ile yukarıya
hareketi sağlanabilmektedir.[7]
Asansörü yukarı hareket ettirmek içim hidrolik akışkan tanktan silindire gitmeye
zorlayan elektrikli pompa kullanılır. Asansörün aşağı hareketi ise sadece süspansiyon,
kabin, piston ve kabin içerisindeki yükün ağırlığı ile hidrolik yağın silindirden tanka
akması, geri dönmesi ile sağlanır.
Kullanılan pompaların özelliklerinin en önemlisi yukarı yöndeki kabin hızını (boş
kabinde veya dolu kabinde) sabit tutmaktır. Bu tip pompalara volumetrik pompa denir.
Pompayı tahrik için alternatif akım sincap kafesli asenkron motor kullanılır. (ör:380v, 50
hz, 2 kutuplu,2750 devir/dk.) Motora yıldız üçgen veya direk yol(9,5 kw altındakiler için)
verilebilir. Bu, asansörün sabit çalışma hızına çabuk ulaşmasını ve muhafaza etmesini
sağlar.
Hızlanma ve yavaşlama aşağıda belirlenen şekilde sağlanmaktadır:
By-pass : Motora gerilim verilip pompa dönmeye başladığı zaman, önce basılan
bütün yağ bir valf üzerinden tanka geri döner. Bu valfa by-pass valfı adı verilmektedir.
By-pass valfı bir süre sonra kapanarak yağın tanka geri akışını azaltır ve böylece silindire
akışı başlatır.
Yukarı Hızlanma : Bypass sonrasında asansör kabini yukarı istikamette yavaş-
titreşimsiz hareket eder ve, by- pass valfı tamamen kapandığında, kabin yukarı yönde tam
hızına ulaşır. A-B selonoidleri çeker.
Yukarı Yavaşlama: Asansör kata yaklaştığında, pompa çalışmaya devam eder
fakat hidrolik yağ, by-pass valfinden derece açılması ile tanka doğru yönlendirilir,
böylece silindire azalan miktarda yağ gidişine izin verir ve asansör kabini titreşimsiz
yavaşlar. Bu yavaşlama, kat seviyesine 5 cm kalana kadar devam eder. (yavaşlama anında
B selenoidinin enerjisi kesilir) Kat seviyesinde, by- pass valfı hidrolik yağının tamamını
tanka geri gönderir ve pompa motoru durur ve dolaysı ile kabin de durur.
Aşağı yön hareket : Aşağı yönde motor çalışmaz. Bobinli valflerin kontrolü ile
kabin ağırlığının meydana getirdiği basınç, silindir içeresindeki hidrolik yağının yavaş
yavaş tanka geri dönmeye başlamasıyla, kabini titreşimsiz bir şekilde harekete geçirir.
Valfın tam açılması kabini normal hızına eriştirir. Kat seviyesine yaklaşıldığında ilgili

19. 10
valf silindirden tanka giden hidrolik yağını derece derece azaltır. Böylece konforlu bir
yavaşlama ile kat seviyesine 5 cm. kala kabin yavaşlar ve 5 cm’yi seviyeleme hızı ile
tamamlar. Kat seviyesinde valf tamamen kapanır ve asansör durur.
4.2. Hidrolik Asansörlerin Kullanım Alanları
Hidrolik asansörlerin kullanım alanları, genelde düşük ve orta irtifalı yük
asansörleri, hasta asansörleri ve makine dairesinin bodrum katının herhangi bir bölgesine
konulabildiği, ya da diğer herhangi bir katta olabildiği, çatıda çirkin görünümlü makine
dairesinin istenmediği villa ve apartmanlardan oluşmaktadır. Burada seçimin hidrolik
asansörden yana kullanılmasının nedeni, bilinen avantajlarının yanı sıra, kullanım
yoğunluğunun çok fazla olmayışı ve de irtifaının genelde 6-7 katı geçmemesidir. Hidrolik
asansörler, enerji maliyetlerinin halatlı asansörlere oranla daha yüksek olmasına karşın,
tesis maliyetlerinin, servis giderlerinin ve de yedek parça gereksiniminin daha az olması
nedeniyle tercih edilmektedirler. Yoğun işletmelerde ise hem enerji maliyetleri daha
belirgin bir şekilde artmakta ve de hidrolik yağın aşırı ısınması sistemin devre dışı
kalmasına yol açabilmektedir.[7]
4.3. Hidrolik Asansörlerin Sınıflandırılması
Hidrolik asansörler kaldırma kapasitesine, tesis edilecekleri binaların
yüksekliğine ve bina fonksiyonuna göre dizayn edilirler. En uygun hidrolik asansörün
seçimi için kabinin tahrik edilme yöntemine göre iki temel sistem değerlendirilir.[2]
4.3.1. Direkt Tahrikli Sistemler
Direkt tahrikli hidrolik asansörlerde silindir direkt olarak kabin süspansiyonuna
bağlanmıştır ve silindirin çıkış-iniş hızı kabin hızına eşittir. İndirekt tahrikli hidrolik

20. 11
asansörlerde benzer elemanlar kullanılmaktadır. Silindirler 1 kademeli, 2 kademeli, 3
kademeli olabilir. Direkt tahrikli sistemlerin özellikleri ise şunlardır:
1. Yükten kaynaklanan kuvvetler direkt olarak kuyu tabanına iletilirler.
2. Merkezden direkt tahrikte kuyu kesitinden maksimum kullanım sağlanır.
3. Merkezden tahrikte raylar kuyu merkezindedir.
4. Paraşüt tertibatına gerek yoktur, patlak boru emniyet valfı kullanılır.
5. Merkezden tahrikte kuyu dibinde su sızdırmaz bir silindir çukuru gereklidir.
6. Yandan direkt tahrikte kuyu dibi derinliği silindirin kademe sayısına göre değişir.[3]
Direkt tahrikli sistemler iki ana gruba ayrılmıştır:
(i)Merkezden tahrikli
(ii)Yandan tahrikli.
 Merkezden direkt tahrikli
 Yandan direkt tahrikli
Tek Pistonlu
İki Pistonlu
4.3.2. Merkezden Direkt Tahrikli Hidrolik Asansör
Bu sistem genellikle özel dizaynlar istendiğinde kullanılır. Paraşüt sistemi gerekli
değildir ve çok kademeli bir piston sayesinde uzun bir seyahat mesafesi elde edilebilir.Bu
sistemin dezavantajı, silindiri yerleştirmek için bir delik açmanın gerekliliğidir.[4]
Özellikleri ;
 Tesisin kullanımında oluşan kuvvetler, direkt olarak kuyu tabanına iletilirler. Bu
nedenle kuyu, yan duvarları daha hafif tip inşa edilebilir.
 Kuyu alanı, maksimum seviyede kullanılabilir; silindir için kuyu kesitinde
herhangi bir hacim gerekmez.
 Raylar, kuyu (kabin) merkezindedir.
 Kabine dört taraftan giriş sağlanabilir (rayların diagonal montajı halinde).

21. 12
 Kuvvet uygulama noktası merkezidir.
 Paraşüt tertibatı gereksiz, patlak boru emniyet valfi gereklidir.
 Kuyu dibinde su sızdırmaz bir silindir çukuru gereklidir. Çukur derinliği,
kullanılan silindirin kademe sayısına göre değişir.
Kullanım Alanı ;
 Yük ve insan asansörleri için çok uygundur.
 Seyir mesafesi, 30 m'ye kadar mümkündür.
 Taşıma kapasitesi, 20.000 kg'a kadar çıkabilir.
 Büyük kabin alanları için uygundur.
4.3.3. Yandan Direkt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör
Bu sistemde süspansiyon ile piston arasında direkt bağlantı vardır. Genellikle
seyahat mesafesi kısa olan montajlarda kullanılır. Ancak kademeli teleskopik piston
kullanılarak seyahat mesafesi uzun olan yerlerde de kullanılabilir. Asansörde paraşüt
sistemine gerek yoktur.[4] Silindir konumu yanda olup silindir tabanı, kuyu dibine;
silindir başlığı ise kabin arabasının üst çerçevesine direkt olarak bağlanmıştır.
Özellikleri ;
Şekil 4.1 Merkezden Direkt Tahrikli Hidrolik Asansör [7]

22. 13
 Yükten kaynaklanan kuvvetler, direkt olarak kuyu tabanına iletilir.
 Kuyu alanı kullanımı, yana monte edilen silindir nedeniyle biraz daha düşüktür.
 Raylar, kuyu(kabin) merkezinde değildir.
 Mesnet mesafelerine göre ray kesiti büyüyebilir.
 Kabine üç taraftan giriş sağlanabilir.
 Kuvvet uygulama noktası, kabin alanı dışındadır.
 Paraşüt tertibatı gereksiz, patlak boru emniyet valfi gereklidir.
 Kuyu dibi derinliği, kullanılan silindir kademe sayısına göre değişir.
Kullanım Alanları ;
 Yük ve insan asansörleri için uygundur.
 Seyir mesafesi tek kademeli silindirde 3.7 m; 2 kademeli silindirde 7m; 3
kademeli silindirde taşıma kapasitesi 2.000 kg'a kadar mümkündür.
4.3.4. Yandan Direkt İki Pistonlu Hidrolik Asansör
Şekil 4.2 Yandan Direkt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör [2]

23. 14
Bu sistem, kısa seyahat mesafesi, geniş yük asansörleri için kullanılır. Silindirler
diyagonal, veya proje tasarımının seçimine göre, tersi şekilde monte edilebilir. Ray
patenleri genellikle kama tipi olup, özel bir malzemeden yapılmıştır.[4]
Özellikleri ;
 Fizikten kaynaklanan kuvvetler, direk olarak kuyu tabanına iletilir.
 Yanlara monte edilen silindirler nedeniyle kabin alanı biraz daralır.
 Kabine iki taraftan giriş sağlanabilir.
 Kuvvet uygulama noktası, kabin merkezi olmakla beraber; merkezden kaçık
yüklemelerde hafif yükün olduğu taraf, kabin arabasının müsaade ettiği ölçüde
önceden kalkar. Diğer silindir bunu takip eder.
 Paraşüt tertibatı gereksizdir, ancak her iki silindir için patlak boru emniyet valfi
öngörülmelidir. Silindirlerin birbirine özel tasarımlı hidrolik boru ve rekorlar ile
bağlanması durumunda bağlantı T'sine bir adet emniyet valfi takılması yeterlidir.
İki silindirin birbirlerine bağlantısında hortum kullanılması sakıncalıdır. [15]
Kullanım Alanları ;
 Yük ve insan asansörleri için uygundur.
 Seyir mesafesi, 3 kademeli silindirde 10 m’dir.
 Taşıma kapasitesi 10.000 kg'a kadar mümkündür.

24. 15
4.3.5. İndirekt Tahrikli Sistemler
İndirekt tahrikli hidrolik asansörlerde 1:2 palanga sistemiyle çalışma sonucu seyir
mesafesi silindir strokunun iki katıdır. Kabin hızı da silindir çıkış-iniş hızının iki katıdır.
Yüksek seyir mesafelerinde ve hızlarda indirekt tahrikli sistemler tercih edilir. Silindir
kabin süspansiyonuna yandan indirekt olarak bağlanır. Kabini tahrik etmek için 1 veya 2
silindir kullanılabilir. İndirekt tahrik sistemlerin özellikleri:
1. Kuvvetler direkt olarak kuyu tabanına iletilir.
2. Kuyu alanı yana montaj yapılan silindir nedeni ile azalır.
3. Yüksek irtifalarda bile silindir için ilave bir kuyu çukuruna gerek yoktur.
4. Paraşüt tertibatı gereklidir.
İndirekt hidrolik asansörler üç tarzda kullanılmaktadır :
Şekil 4.3 Yandan Direkt İki Pistonlu Hidrolik Asansör [2]

25. 16
• Tek Pistonlu
• İki Pistonlu
• Karşı Ağırlıktan Tahrikli
4.3.6. Yandan İndirekt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör
Hidrolik asansör uygulamalarında en sık kullanılan ve tercih edilen çeşittir. Bu
asansörde halatlar ile seyir mesafesi iki katına çıkarılmaktadır. Ancak halat kopmasına
karşı tedbir olarak paraşüt düzeni kullanılmalıdır. Kabin ankastre mesnetli bir çelik
konstrüksiyona yerleştirilmekte ve pistonun ittiği makaradan geçen halatlar, kabin alt
noktasından etkimektedir.[4]
Özellikleri ;
 Kuvvetler, direkt olarak kuyu tabanına iletilir.
 Kuyu alanı kullanımı, yana monte edilen silindir nedeniyle biraz azalır.
 Kabine üç taraftan giriş sağlanabilir.
 Kuvvet uygulama noktası kabin alanı dışındadır.
 Yüksek irtifalarda bile silindir için ilave bir kuyu çukuruna gerek yoktur.
 Paraşüt tertibatı gereksiz, patlak boru emniyet valfi gereklidir.
Kullanım Alanı ;
 Yük ve insan asansörleri için uygundur.
 Seyir mesafesi, 35 m'ye kadar mümkündür
 Taşıma kapasitesi, 2.000 kg'a mümkündür.

26. 17
Şekil 4.4 Yandan İndirekt Tek Pistonlu Hidrolik Asansör [2]
4.3.7. Yandan İndirekt İki Pistonlu Hidrolik Asansör
Yandan indirekt iki pistonlu hidrolik asansörler, uzun seyahat mesafeli yük
asansörleri için kullanılır. Hidrolik asansörde hız ve taşınacak yük fonksiyonlarına göre
hesaplanmış bir paraşüt sistemi bu sistemde zorunludur. Her iki yana yerleştirilen
silindirlerin senkron olarak çalıştırılması ve hassas kat seviyelemesi önemli
problemlerdir.[4]
Özellikleri ;
 Kuvvetler, direkt olarak kuyu tabanına iletilir.
 Kuyu alanı kullanımı, iki silindir dolayısıyla azdır.
 Silindir için ilave bir kuyu çukuruna gerek yoktur.
 Paraşüt tertibatı gereklidir .
Kullanım Alanları ;
 Yük ve insan asansörü olarak kullanılabilir.
 Seyir mesafesi, 35m'ye kadar mümkündür.

27. 18
 Taşıma kapasitesi, 8.000 kg civarındadır.
4.3.7. Karşı Ağırlıktan Tahrikli İndirekt Hidrolik Asansör
Karşı ağırlıktan tahrikli indirekt hidrolik asansörlerde, çift tesirli hidrolik piston
kullanılmaktadır. Kabinin hareketi, karşı ağırlığa bağlı piston tarafından sağlanmaktadır.
Çalışma hızı 1 m/s, kaldırma yüksekliği 20 m'ye ulaşmaktadır. Bu sistemle daha küçük
piston çapı ve düşük volumetrik akışa sahip pompa kullanma imkanı doğmuştur.[4]
Şekil 4.5 Yandan İndirekt İki Pistonlu Hidrolik Asansör [2]
Şekil 4.6 Karşı ağırlıktan tahrikli endirekt hidrolik asansör [2]

28. 19
4.3.8. Elektrikli Asansörler İle Hidrolik Asansörlerin Karşılaştırılması
Tablo 4.1 ’de elektrikli asansörler ile hidrolik asansörlerin çeşitli özelliklere göre
karşılaştırılması yapılmıştır.
Deprem bölgelerinde hidrolik asansörler daha emniyetli olduklarından tercih
edilmektedir. Elektrikli asansörlerde ise karşı ağırlığın deprem esnasında sallanması ve
kabinin asansör boşluğunun tepesine bağlı olması, sallanan bir binada asansör kuyusunun
tabanına oturmuş bir hidrolik asansöre göre büyük bir dezavantaj teşkil etmektedir.
Yangın durumunda, hidrolik asansörlerde kurtarma ekipleri, zemin katta olan
makine dairesinde çalışma imkanına sahiptirler. Buna karşılık elektrikli asansörlerde,
yangında meydana gelen duman ve sıcaklık, kabin içinde kalmış olan yolcuların binanın
en üst katında bulunan makine dairesinden kurtarılmaya çalışılmasını ciddi bir şekilde
etkileyebilmektedir. Ayrıca karşı ağırlıklı elektrikli asansörlerde, makinedeki el freni
boşaltıldığı taktirde, kabinin yukarı istikamette hareket etme ihtimalinin bulunması,
kabinin içindeki insanları tehlikeye düşürebilmektedir.
Elektrik kesilmesi veya acil durumlarda asansör içinde mahsur kalan kişileri kurtarmak
için kabinin kolayca zemin kata indirilebilmesi, hidrolik asansörlerin önemli bir
üstünlüğüdür.[18]
Özellikler Elektrikli Asansörler Hidrolik Asansörler
Tahrik Elemanı Elektrik Motoru Hidrolik Ünitesi
Hız Denetleyici Hız Regülatörü Basınç Emniyet Valfi
Yük Taşıyıcı Eleman Çelik Halat Kabin konsolu ve hidrolik silindir
Seviyeleme Bi-stabil ve mıknatıs Seviyeleme çubuğu
Seviyelendirme
Hassasiyeti
Stabilin hassasiyetine
göre
3 mm
Kuyu kullanım alanı
Ağırlık karkasıyla birlikte
maksimum
Maksimum
Hız >2,5 m/s 1 m/s

29. 20
Kapasite 1:1 tahrik 2500 kg 30000 kg
Maliyet 1 Birim
Elektrikli asansörlere göre 1-1,5
birim kat fazla
Enerji tüketimi 1 Birim
Elektrikli asansörlere göre 2-2,5
birim kat fazla
Makine dairesi
Genelde kuyu üstünde,
3m yükseklikte
Hidrolik sistem kuyu altında, kuyu
üstünde 1 m alan yeterli
Tablo 4.1 Elektrikli ve hidrolik asansörlerin karşılaştırılması [18]
4.4. Hidrolik Asansörlerin Avantajları
1. Asansörün makine dairesi binanın herhangi bir yerinde serbestçe seçilebilir, ancak
kuyuya bitişik olması tercih edilir. Kurulum sırasında kaza riski güvenli makine
odası kullanımı ile daha azdır.
2. Klasik asansörlerdeki kuyu üstündeki makine dairesi maliyeti ortadan kalkar,
enerji besleme hatları kısalır
3. Makine dairesinde titreşim oluşmaz,
4. Çatı konstrüksiyonunda hidrolik asansör mimarlara özgürlük tanır,
asansörün teras katına da ulaşması mümkündür.
5. Hidrolik asansörler bina üzerine düşey yük uygulamadığından, asansör kuyusu
çevresinde kolon boyutları azaltılabilir. Eski binalara yapısal güçlendirmeye
gerek duymaksızın kurulabilen en ekonomik çözümdür.
6. Klasik asansörlere kıyasla taşıma kapasitesinde çok daha yüksek toleransa
sahiptir.
7. Tahrik motoru sadece asansör yukarı yönde giderken çalışır, aşağı yönde ise
sistem kendi ağırlığı ile hareket eder. Bu avantaj herhangi bir olası arızada ( enerji
kesilmesi, sigorta atması gibi) ilave enerji kaynakları olmadan kabinin aşağı
yönde hareketini sağlar.
8. İniş hızı, çıkış hızına bağımlı olmadan yükseltilebilir. Bu avantaj, motor gücünü
yükseltmeden, bina trafiğinin arttırılmasında kullanılabilir.

30. 21
9. Elektrikli asansörlerde ancak yüksek maliyetlerle sağlanabilen
- kademesiz hız ayarlı hareket,
- darbesiz kalkış ve duruş,
- otomatik seviyeleme, sürekli hassas kat ayarı gibi özellikler hidrolik
asansörde standarttır.
10. Hidrolik asansörlerde, Elektrikli asansörlere oranla daha az eleman (karşı ağırlık,
fren balataları vs.) mevcuttur. Dolaysıyla, montaj daha süratlidir ve bakım hizmeti
yani işletme daha kolay ve ekonomiktir.
11. Elektrikli asansörlerde kabinin hareketi halat ve kasnak arasındaki sürtünme
kuvveti ile gerçekleştirilir. Aynı zamanda duruşlar da yine frenlerde oluşan
sürtünme kuvveti sayesinde gerçekleşir.
12. Sürtünme olan yerde açınma oluşacağından zaman içinde parça değişimleri
kaçınılmazdır.
13. Hidrolik asansörlerde ise kabinin hareketi yağın akışıyla sağlanır. Sistemin
hareketinde sürtünme kuvvetlerinin etkisi bulunmaz.
14. Deprem dolayısıyla oluşan hasarlar, halatlı asansörlerde oluşan hasarın yüzde
değerleriyle ölçülür.
15. Kurtarma operasyonu normal olarak bilgilendirilmiş bina fertleri tarafından
birkaç dakika içinde yapılabilir uzmana ihtiyaç yoktur. Acil durumlarda müdahale
kuyuya inmeden veya en üst kata çıkmadan yapılabilir.
16. Asansör kuyusunda ve makine odasında yer alan yangın fıskiyeleri ve söndürme
sistemlerine daha az duyarlıdırlar.
17. Hidrolik asansörlerde karşı ağırlık olmadığından halatlı sistemlere göre daha az
kuyu alanı kullanırlar (630 kg’lık bir asansör için yaklaşık 0.5 m2
tasarruf
sağlanır).
5. HİDROLİK ASANSÖR EKİPMANLARI
5.1. Hidrolik Güç Ünitesi
Hidrolik asansörlerde kabinlerin istenen hızlarda ve kapasitelerde çalışmasında
etkin olan eleman güç üniteleridir. Kapalı bir tank içinde bulunan hidrolik yağını bir

31. 22
dalgıç motor ve ona bağlı çelik filtreli pompa ile dağıtım ve kontrol valflerinden geçtikten
sonra silindirlere ileten ve bir kısım ölçme cihazlarının bulunduğu birimdir. Hidrolik
asansörler için özel olarak geliştirilmişlerdir. Yağ seviyesinin altında çalışan motor-
pompa grubuna sahiptirler. Bileşik konstrüksiyon geniş bir alana gereksinim duyulmadan
optimum etkenlikle çalışan küçük pompa ve motor kullanımı sağlar. Güç ünitesinde
ayrıca titreşim absorberleri ve bir el pompası da bulunabilir. Tank genellikle zeminden
belli bir yükseklikte bulunur. Sistemde dolaşan yağın hacmine uygun ve yağın ısısını
kolayca dış ortama atabilecek kapasitede yapılırlar. Hidrolik asansör sistemlerinin
nerdeyse tamamına yakın bölümünde hareket mekanizması olarak vidalı pompa
kullanılmaktadır. Bu tür bir pompa ile çok büyük miktarda debi, sessiz ve titreşimsiz
olarak basılabilmektedir. Ayrıca, bu pompalar sıcaklık ve viskozite değişimlerinden
etkilenmezler, yağ seviyesinin altında çalıştıklarından bakım gerektirmezler ve iyi bir
verime sahiptirler. Güç ünitesindeki yağ miktarı havalandırma filtresinde bağlı olan
ölçme çubuğu ile kontrol edilebilmektedir. Minimum yağ miktarı asansöre en üst katta
iken bile motor ve pompanın tamamen yağ içinde bulunmasını sağlayacak durumda
olmalıdır.[13]
1 – Motor 11 – Soğutucu girişi
2 – Pompa 12 – Drenaj tıpası
3 – Susturucu 13 - Sönümleyici
4 – Valf 14 - Sönümleyici
Şekil 5.1 Hidrolik güç ünitesi [13]

32. 23
5 – Dağıtıcı 15 – Conta
6 – Filtre 16 – Üst kapak
7 – Ayırıcı plaka 17 – Soğutucu dönüş hattı
8 – Isıtıcı 18 – Elektrik kutusu
9 – Havalandırma Kapağı 19 – Taşıma halkası
10 – Seviye göstergeci 20 – Küresel vana
5.2. Hidrolik Silindirler
Üzerine gelen sıvı basıncını piston mekanizması yardımıyla hareket enerjisine
çeviren hidrolik sistem elemanına hidrolik silindir denir. Yani basınçla mekanik enerji
üreten bir elemandır. Bu hareket yerine göre doğrusal veya açısal olmaktadır. Bu
silindirler kullanım yerine göre özel üretilebildiği gibi, değişik çapta ve şekilde imal
edilebilirler.
Hidrolik silindir gövde ve piston olarak iki ana parçadan meydana gelir. Bunu
şırınga gibi düşünebiliriz. Bunların yanında sızdırmazlık elemanları ve bağlantı
elemanları silindir üzerinde bulunmaktadır. Çok yüksek basınçlarda kullanıldığı için
gömlek et kalınlığı kaldırabileceği basınca göre hesaplanır.
Gömlek (Silindir Gövdesi) : Gömlek tek tarafı kapalı bir boru olarak
düşünülebilir. Diğer tarafı ise piston milinin (piston kolu) girebileceği çaptadır. Gövde
üzerinde hidrolik sıvının giriş ve çıkış yapabileceği bağlantılar vardır. Bu çıkışlar
silindirin çeşidine göre 1 veya 2 adet olabilir.
Piston: Silindirin hareket eden kısmıdır. Akışkan basıncı üzerine geldiğinde ileri
doğru ilerler. Bunlar sertleştirilmiş çelik olup yüzeyleri honlama, ezme veya kaplama ile
çok hassas hale getirilir. Eğer mil üzerine bir darbe gelir ve üzerinde çizik, ezik oluşursa
çalışma esnasında o bölgeden sıvı kaçırır.
Hidrolik asansörlerde kabin doğrudan veya halat donanımıyla, pompa tarafından
enerji kazandırılmış hidrolik yağının silindirlere etkimesiyle hareket ettirilir. Genellikle
kullanılan silindirler tek tesirli, özel durumlarda ise çift tesirli olarak seçilir.[1]
Hidrolik silindir çeşitleri alttaki gibidir.
1. Tek etkili silindir
2. Çift etkili silindir
3. Özel silindir

33. 24
 Çift kollu
 Teleskobik
 Tandem
 Döner (açısal motor)
5.2.1. Tek Etkili Silindir
Akışkan basıncı, bu silindirin pistonuna tek taraftan basınç uygular. Tek yönlü
ilerleme sağlanır. Pistonun geri dönüşü bir yay ya da ağırlık yardımıyla gerçekleşir.
Silindir içerisine akışkan tek taraftan girişi vardır, diğer tarafı akışkanın tahliyesi ve
silindirin içerisindeki havanın boşalması için tahliye deliği mevcuttur. Bunlar çok fazla
tercih edilen silindirler değildir. Bunların yerine daha çok çift etkililer
kullanılmaktadır.Endirekt tahrik sistemlerinde kullanılan silindirler dalgıç tipindedir.Bu
silindirlerde yalnızca boğaz kısmında sızdırmazlık takımı bulunmaktadır ve de yalnızca
bu kısımda keçeler ile piston kolunun honlanmış dış yüzeyi temas halindedir.Basit yapısı
nedeniyle bu silindirlerde bakım son derece kolay ve uzucdur.Seyir mesafesi yüksek olan
yerlerde nakliye ve montaj problemine karşı iki veya çok parçalı olarak imal
edilebilirler.[1]
5.2.2. Çift Etkili Silindir
Akışkan basıncı pistona her iki yönden de basınç uygular. Hangi yöne hareket
sağlanacaksa ters taraftan akışkan basıncı verilir. Tüm hareket bu basınçla sağlanır. Bu
yönlendirmeyi kontrol valfi sağlar. Piyasada en çok kullanılan silindir türüdür.[1]
5.2.3. Özel Silindirler
Çift kollu silindir: Normal pistonların bir tarafında daha geniş basınç alanı varken
diğer tarafında piston milinin kapladığı hacimden kaynaklı daha az alan mevcuttur. Bu
alan farkından dolayı iterken çok hızlı ilerler ve dönerken daha yavaş ilerler. Bu farkın
istenmediği durumlarda çift kollu silindirler kullanılır.

34. 25
Teleskobik silindir: Daha uzun mesafelere kuvvet iletmek için iç içe silindirlerden
oluşan bu silindirler kullanılır. Her silindirin açılırken sona geldiğinde diğer silindir
açılmaya başlar. Daha çok yüksek kurs boyu isteyen damperlerde ve iş makinelerinde
kullanılır. Direkt tahrikli sistemlerde seyir mesafesine bağlı olarak 2 veya 3 kademeli
teleskobik silindirler kullanılmaktadır. Asansörlerde kullanılan teleskobik silindirlerin
kademeleri senkron çalışmak mecburiyetindedirler. Kademeler aynı anda ve eşit
ölçülerde çıkar ve iner. Özel tasarımı sayesinde üniform taşıma hızlarında çalışan,
kademelerin uzatma ve geri çekme hızları birbirine eşit olan silindir tipidir. İki ve üç
kademeli olarak üretilen senkron teleskopik silindirin çeşitli ebatları bulunmaktadır. Yer
sorunun bulunduğu hidrolik kaldırma sistemlerinde bu tip silindirler sıkça
kullanılmaktadır.
Tandem silindir: Daha fazla güç elde etmek için güçleri eşit birden fazla silindirin
uç uca eklenmesiyle oluşur. Her piston mili açıldıkça birbirini iter.
Döner silindir: Dönme hareketi gerektiren yerlerde bu silindir kullanılır.
İçerisinde dişli mekanizması vardır. Piston ilerledikçe dişliyi dönmeye zorlar. Daha çok
robotların çalışmasında tercih edilir. Açısal hareket için idealdir.
Hidrolik asansörlerde görülen silindirler Şekil 4.2gösterilmiştir.
Uzatma kademesi uzunluğu asıl stroktan az olmalıdır. Senkron teleskopik
silindirler belirli seyir mesafelerine kadar indirekt sistemlere (2:1) kıyasla daha ucuza mal
olmaktadırlar. İkinci ve üçüncü kademeler için bağlantı flanşı kullanılması, burkulma
mukavemetinin artmasına ve dolaysı ile silindirlerde daha küçük çaplı pistonların
kullanılmasına olanak sağlamıştır.
(a) (b)
Şekil 5.2 Silindir çeşitleri,(a) Tek kademeli Silindir (b) Teleskobik Silindir [2]

35. 26
Hidrolik silindirlerin haznesi ve pistonları St 52 çeliğinden imal edilir ve 45 Bar
statik çalışma basıncına dayanmaktadır. Hidrolik silindirler dış çapı, cidar kalınlığı ve
İmalatçılar 50 mm’den 230 mm’ye kadar çapa sahip olan silindirler üretmektedir. [13]
Ram Tip
RAM
d d1 s A F J I q P
[mm] [mm] [mm] [cm2
] [cm2
] [cm4
] [cm] [kg/m] [kg]
Tip1008
50x7,5 50 35 7,5 19,63 10,01 23,31 1,52 7,85
60x5 60 50 5 28,27 8,63 32,93 1,95 6,77
70x4
70
62 4
38,48
8,29 45,32 2,33 6,51
70x5 60 3 10,21 54,24 2,3 8,01
70x7,5 55 7,5 14,72 72,94 2,22 11,56
80x4
80
72 4
50,27
9,55 69,14 2,69 7,5
80x5 70 5 11,78 83,2 2,65 9,25
80x7,5 65 7,5 17,08 113,4 2,57 13,41
80x12 56 12 25,63 153,8 2,44 20,12
Tip1000,1001,1006,1010
60x5 60 50 4 28,27 8,63 32,93 1,95 6,77 7
70x4
70
62 5
38,48
8,29 45,32 2,33 6,51
970x5 60 7,5 10,21 54,24 2,3 8,01
70x7,5 55 12 14,72 72,94 2,22 11,56
80x4
80
72 5
50,27
9,55 69,14 2,69 7,5
12
80x5 70 4 11,78 83,2 2,65 9,25
80x7,5 65 5 17,08 11,43 2,57 13,41
80x12 56 7,5 25,63 152,8 2,44 20,12
90x4
90
82 4
63,68
10,8 100,1 3,04 8,48
16
90x5 80 5 13,35 121 3,01 10,48
90x7,5 75 7,5 19,43 166,7 2,92 15,25
90x12 66 12 29,4 228,9 2,79 23,08
100x4
110
98 4
78,54
12,06 139,2 3,39 9,47
20
100x5 90 5 14,92 168,8 3,36 11,71
100x7,5 85 7,5 21,79 234,6 3,26 17,11
100x12,5 76 12 33,17 327,1 3,14 26,04

36. 27
110x5
110
100 5
95,03
16,49 227,8 3,71 12,94
25110x7,5 95 7,5 24,15 318,9 3,63 18,96
110x12 86 12 36,94 450,2 3,49 28,98
120x5
120
110 5
113,1
18,06 299,2 4,07 14,18
32120x7,5 105 7,5 26,5 421,2 3,98 20,8
120x12 96 12 40,71 601 3,84 31,96
130x5
130
120 5
138,7
19,63 384,1 4,42 15,4
41130x7,5 115 7,5 28,86 543,4 4,33 22,65
130x12 106 12 44,48 782,3 4,19 34,98
150x6
150
138 6
176,7
27,14 704,8 5,09 21,3
55
150x10 130 10 43,98 1083 4,96 34,58
180x10 180 160 10 254,5 53,4 1936 6,02 41,92 ##
200x10 200 180 10 314,2 59,69 2701 6,72 44,5 ##
238x14 238 210 14 444,9 98,52 6203 7,93 77,34 ##
Tablo 5.1 Silindir genel ölçüleri [2]
Ram Tip
SİLİNDİR YAĞ HACMİ
D e Qc Qr
[mm] [mm] [dm3
/m] [dm3
/m]
Tip1008
50x7,5 88,9 3,6 2 3,3
60x5 101,6 3,6 2,8 4,2
70x4
108 4 3,8 470x5
70x7,5
80x4
114,3 4 5 3,8
80x5
80x7,5
80x12
Tip
1000,
1001,
1006,
1010
60x5 101,6 3,6 2,8 4,2
70x4 114,3 4 3,8 5

37. 28
70x5
70x7,5
80x4
114,3 4 5 3,8
80x5
80x7,5
80x12
90x4
133 4,5 6,4 5,7
90x5
90x7,5
90x12
100x4
139,7 4,5 7,9 5,6
100x5
100x7,5
100x12,5
110x5
159 5 9,5 7,9110x7,5
110x12
120x5
159 5 11,3 6,1120x7,5
120x12
130x5
177,8 5,6 13,3 8,5130x7,5
130x12
150x6
193,7 5,9 17,7 8,3
150x10
180x10 244,5 8 25,4 14,1
200x10 273 10 31,4 18,9
Tablo 5.2 Silindir genel ölçüleri [2]
Hidrolik silindirlerin pistonları üzerindeki direkt veya indirekt yükten dolayı
burkulmaya çalışacaktır. Piston çaplarına göre pistonların burkulma mukavemet

38. 29
grafikleri aşağıdaki verilmiştir. Grafikler hazırlanırken Eulero'a göre emniyet katsayısı 3
alınmış ve eğriler piston kütlesi dahil edilmiştir. Eğrilere yakın çıkan burkulma dirençleri
için emniyet katsayısının yeniden kontrol edilmesi ve boş kabinle basıncın 10 Bar'dan
büyük olup olmadığının kontrol edilmesi gerekmektedir.
Şekil 5.3 Piston çapı 60 - 70 - 80 mm için burkulma mukavemeti [2]

39. 30
Şekil 5.4 Piston çapı 90 mm için burkulma mukavemeti [2]
Şekil 5.5 Piston çapı 100 mm için burkulma mukavemeti [2]

40. 31
Şekil 5.6 Piston çapı 110 mm için burkulma mukavemeti [2]
Şekil 5.7 Piston çapı 120 mm için burkulma mukavemeti [2]

41. 32
Şekil 5.8 Piston çapı 150 mm için burkulma mukavemeti [2]
Teleskopik silindirlerin çalışmasında başlangıçta tek yönlü valfler normal işlem
sırasında kapalı durumdadırlar. Kaldırma sırasında, pompa tarafından boşaltılmış olan
yağ, hidrolik asansör kontrol valfinden ve silindir basınç bağlantısından geçmek sureti
ile, en geniş piston kesitine sahip pistona gönderilir. Bu işlem sayesinde tij ile gömlek
arasında yükselen yağ seviyesi ile sürme sağlanmaktadır. Bu bölümde sıkışan yağ, delik
düzeni sayesinde daha küçük kesitli pistona geçmektedir. İkinci kademeye dolan yağ
seviyesi fark hacmine ulaştığında üçüncü kademeye geçiş sağlanmakta ve bu kademenin
de hareketi gerçekleşmektedir. Belirtilen fark hacmi bir sonraki pistonun hacmine eşittir.
Bu nedenle hareket esnasında üniform bir geçiş gözlenir ve toplam strok sırasında
kaldırma ve indirme hızları birbirine eşit olur. İşlem sırasında pompa yalnızca en büyük
kesite sahip piston ile bağlantılıdır. Diğer kademeler ise kapalı bir sistem oluşturmaktadır.
Kademelerin altına yerleştirilen tek yönlü valfler, ayrı ayrı ikinci ve üçüncü kademelerin
herhangi bir zamanda eşit strok konumlarına sahip olmalarını sağlar. Rehber pistondaki
tek yönlü valfin konumu aşağı yönde hareket esnasında tijin silindirin dibine vurması ile

42. 33
valfı açabileceği en alçak konum olmalıdır. Bu durumda eski hale dönülene kadar yağ
valfe doğru akacaktır.[1]
5.3. Pompa
Hidrolik asansörlerde kullanılan pompa türü vidalı pompadır.[18] Düşük
verimliliğine karşın bu pompanın kullanılmasının en önemli nedeni, bu tür pompalarda
pulzasyon seviyesinin son derece düşük ve ses düzeyinin de örneğin dişli pompalara
kıyasla çok daha az olmasıdır.
Verimliliğe gelince (volümetrik ve sürtünme kayıpları), bu pompalarda da
motorlarda olduğu gibi basıncın artmasıyla birlikte azalır.
Bu değer, 25–50 bar arası işletme basıncı dikkate alındığında, 0,81 ile 0,77 arasında
değişir.[2]
5.4. Valfler
Hidrolik güç ünitesi üzerinde bulunan valflar aşağı ve yukarı yönlerde asansörün
bütün hareketlerini kontrol etmektedirler (Şekil 5.9). Boru kapatma valfı silindirden tanka
dönen yağın akışını aşağı yönde hızın çok fazla olması veya boruda kaçak olması
durumunda durdurmaktadır. Valf basınç farkı ile çalıştığı için elektrik bağlantılarına
ihtiyaç duymamaktadır.[11]

43. 34
Şekil5.9 Hidrolik güç ünitesi valfleri [2]
Valf grubunun ayar prensipleri ve ayar sırası:
• Tank içerisine konulacak olan yağ mutlaka firmanın tavsiye ettiği yağ olmalıdır.
• Tank temizliğine son derece dikkat edilerek; yağ, tank dolum çizgisine dikkat edilerek
konulur.
• Pistonun üzerindeki hava tahliye vidası gevşetilir ve yağ, el pompası veya yavaş hızda
silindire basılır. Motora elektrik verildiğinde yüksek ses çıkarsa, motor dönüş yönü ters
demektir. Derhal fazlardan biri değiştirilerek motor doğru yönde döndürülür.
• Yağ silindir içerisine dolarken boru ve silindir içeresindeki hava, hava tahliye vidası
üzerinden dışarı atılır. Bir müddet sonra tahliye vidasından köpüklü bir yağ akışı daha
sonra temiz yağ akışı başlar ve tahliye vidası sıkılır. Asansör üst kata ve üst limit hizasına
kadar gönderilir. Bu arada tank içerisindeki yağın daima motor üzerinde kaldığı gözlenir;
yağ ilave edilir. Üst limit noktasına kadar alınır ve yağın tankın maksimum yağ çizgisini
geçmediği kontrol edilir.
Fabrikalarda her tanktaki valf grubundaki statik basınç, yukarı ve aşağı hız,
hızlanma ve yavaşlama, seviye hızları hesaplanan değerler üzerinden ayarlanmıştır.
Ancak son ayarlar montajda yapılır. Çünkü kabin ağırlığı gibi bazı değerler farklı olabilir.
Bütün ayarlar yağ sıcaklığının 250 C ile 350 C olduğu aralıkta yapılmaktadır.

44. 35
Hidrolik asansörlerde kullanılan valfleri çalıştırılmalarında kullanılan ve 180 ila 500
lt/dak debiye sahip bir hidrolik güç ünitesinde kullanılan valf devresi Şekil 5.10’ da
görülmektedir.
EVD iniş selenoidi
EVE acil durum iniş
selenoidi
EVS çıkış selenoidi
EVZ akış kontrol
selenoidi
F filitre
M manometre
R kapama valfi
VBP blokaj valfi
VM maksimum basınç
valfi
VP emniyet valfi
VR çek valf
VRA basınç düşürme valfi
VRD dengeleme valfi
VRF akış kontrol valfi
VS emniyet valfi
Kabin üst kata alınır ve anma yükü ile yüklenir. Valf grubundaki manometrenin
kolu çevrilerek, kaç bar olduğu okunur ve kaydedilir Kabin en alt kata alınır, susturucu
üzerindeki kol çevrilerek tanktaki yağın, silindire gitmesine engel olunur. Daha önce
kaydedilmiş olan basınç değeri 1.4 sayısı ile çarpılır, bu değer Maksimum basınçtır.
Kabin en alt katta ve susturucu üzerindeki kol kapalı iken, yavaş hızda, yukarı
istikamette asansöre yol verilir. Kol kapalı olduğu için kabin hareket etmez, yağ by-pass
yaparak tanka geri döner. Bu anda manometreden basınç değeri okunur. Bu değer
yukarıda hesabı verilmiş olan maksimum basınç değerine eşit olmalıdır. Sapma
Şekil 5.10 Hidrolik asansör valf devresi [2]

45. 36
bulunuyorsa maksimum basınç ayarlanır. Basınç ayar vidasının kontra somunu sıkılır,
manometrenin kolu çevrilerek kapatılır.
Yüksek hızda asansör yukarı ve aşağı yollanarak, belirtilen hızda çalıştığı kontrol
edilir. Önceden istenen hızlarda farklı iseler, ilgili ayar vidalarından hızları ayarlanır.
Kata yanaşma hızı, (seviyeleme hızı) markada belirtilen hıza göre ayarlanır. Yumuşak
duruş için bu madde çok önemlidir.
Valf gruplarında, daha önce tanımladığımız verimlilik yerine basınç kaybı
değerini kullanmamız daha doğru olur. Bu değerin büyüklüğü valf grubunun yapısıyla
ilgili olmasının yanı sıra büyük ölçüde de işletme yağının o an ki viskozitesine ve debisine
bağlıdır. Viskozite özellikle yağın ısınmasıyla birlikte hızlı bir şekilde düşer.
Asansörümüzün de sabah saatlerinde ya da genel olarak yağın soğuk olduğu saatlerde çok
daha büyük viskoziteli işletme yağı ve buna bağlı olarak daha büyük basınç kayıplarıyla
çalışmasıyla birlikte, zaman zaman asansör hareketinin ayarlananın dışında seyrettiğine
tanık oluruz. Bu durum dikkate alınarak işletme yağı viskozitesi işletme şartlarına ve
oluşması olası işletme sıcaklığına uygun olarak belirlenmelidir.
Basınç kaybı değerleri ancak uzun süreli deneyler gerçekleştirilerek üretici
firmalar tarafından saptanır ve ürün teknik dokümanlarında ısı (viskozite) ve debi (akış
miktarı) değerlerine bağımlı eğriler olarak valf tiplerine göre gösterilir. Özellikle ısı,
yağın viskozitesini yüksek derecede etkiler. Örneğin, HLP 46 yağın viskozitesi 30°C de
75 cSt iken 8°C de 300 cSt olmaktadır. Buna göre 8°C sıcaklıktaki yağın iç direnci, 30°C
sıcaklıktaki yağın iç direncinin 4 katıdır. Bu değerler yağ üreticilerinin kataloglarından
temin edilebilir.[7]
5.5. Patlak Boru Emniyet Valfi
Hidrolik asansörlerde güç ünitesi ile silindir arasındaki hidrolik baglantı, özel 2
veya 4 kat çelik örgülü basınç hortumları ile yapılmaktadır. Bu hortumların patlama
basınçları işletme basınçlarının çok üzerindedir ve normal çalışmada patlamaları
olanaksızdır. Ancak güvenlik nedeniyle her tür emniyet tedbiri alınmak zorundadır.
(EN(81/2 ye göre tam yük basıncının 5 katına hasar görmeden dayanabilmelidir.)

46. 37
Hortum patlamasına veya bağlantı yerlerinde olabilecek hasarlara karşı silindir
girişine bir emniyet valfi öngörülmüştür.
Bu valf yalnız iniş yönünde etkili hidro-mekanik ve ayarlanabilir bir emniyet
valfidir. Ayar parametresi asansör hızına orantılı olan yağ akış miktarıdır (debi=lt/dak).
Silindirden tanka dönen yağın akışını aşağı yönde hızın çok fazla olması
(asansörün aşağı yön beyan hızını 0,30 m/sn. açması durumunda) veya boruda kaçak
olması durumunda durdurmaktadır. Bu valf dinamik basınç etkisiyle kendini kilitler ve
silindirin aşağı yönde hareketini yumuşak bir şekilde durdurur. Valf basınç farkı ile
çalıştığı için elektrik bağlantılarına ihtiyaç duymamaktadır. Bu valfin yeniden devreye
girmesi ancak asansörün yukarı yönde çalıştırılmasıyla mümkündür.[10]
Şekil 5.11 Patlak Boru Emniyet Valfi [7]
5.6. Isı Değiştiriciler
Hidrolik asansör sistemlerinde kullanılan ısı değiştiricileri yoğun trafiğe sahip
binalarda kullanılan yağın aşırı ısınmasını önlemek amacı ile kullanılmaktadır (Şekil
106). Kompakt dizaynı ve az gürültüye sahip olması ısı değiştiricilerinin makina dairesine
monte edilmelerine olanak sağlamaktadır. Asansörün kullanılmadığı hallerde yağ
sıcaklığının istenen sıcaklığının altına düşmesi söz konusu ise rezistanslı ısıtıcılar yağın
istenen sıcaklığa yükseltilmesi amacı ile kullanılmaktadır. Belirtilen yağ ısıtıcıları
termostatik prensip ile çalışmaktadırlar.[15]

47. 38
Şekil 5.12 Isı değiştirici ünitesi [2]
5.7. Seviyeleme Cihazı
Hidrolik asansörde kullanılan ve Şekil 5.13'de görülen seviyeleme cihazının iki görevi
bulunmaktadır.
a) Seviyeleme çubuğu temas tablasına değmesi sonucunda kat hizasında iyi bir tolerans
ile durabilmektedir.
b) Asansörün mevcut kat konumundan aşağıya kayması halinde seviyeleme çubuğu
tablanın alçak kısmı ile temas eder. Bu temas pompaya çalışma sinyali olarak aktarılır ve
asansör tekrar yukarı çıkarak yeniden kat seviyesine yükselir.[15]

48. 39
Şekil 5.13 Seviyeleme cihazı [2]
5.8. Kabin Konsolu
İndirekt tahrikli hidrolik asansörlerde kabin, bir çelik konstrüksiyon üzerine
yerleştirilir ve palanga donanımından gelen halatlar bu konstrüksiyona uygun şekilde
bağlanır. Hidrolik asansörlerde kabin, bir çelik konstrüksiyon üzerine yerleştirilir. Direkt
sistemde konstrüksiyonla doğrudan, endirekt sistemde ise halatlar bu konstrüksiyona
uygun şekilde bağlanır. [15]

49. 40
Endirekt Tandem 1:1 Direkt
(Sırtçantalı) (Direkt veya Endirekt) (Sırtçantalı)
Şekil 5.14 Hidrolik asansör için kabin konsolu [7]
5.9 Kabin Ve Ray Bağlantı Elamanları
Asansör kabini ayrı ayrı kılavuz rayına patenler ile alt ve üst kısımlarından
kılavuzlanmaktadır. Kılavuzlama yapan patenler 3 ayrı tiptedir, bunlar aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir.
a b c
Şekil 5.15 (a) kayan paten, (b) döner paten, (c) tekerlekli paten [9]

50. 41
Kayan patenler, 2 m/s altındaki orta ve düşük hızda çalışan asansörlerde
kullanılmaktadır. Kayma süresi, kabin hareketine ilave bir kuvvet yaratabilmekte ve
kılavuz raylara sabit basınç uygulamaktadır. Pabuçların gövdesi dökme demirden tampon
bölgesi neopran veya benzeri özellikte plastik esaslı malzemeden imal edilir. Aşınma
dayanıklılığını artırmak ve daha uzun ömür sağlamak için molibden bisülfat ilave
edilmektedir. Kılavuz raylar otomatik olarak gresle yağlanmak suretiyle sürtünme direnci
azaltılmakta ve çalışma koşulları iyileştirilmektedir.
Döner patenler, yüksek hızlı asansörlerde tercih edilmektedir. Ancak yumuşak bir
kullanım ve sürtünme kaybını azalttığından dolayı güçten kazanç sağlanması orta hızlı
asansörlerde de kullanılmaktadır.
Tekerlekli patenler, kılavuz raylara sürekli temas hâlinde bulunan üç adet kendi
etrafında dönebilen ve rulmanlı yataklı tekerlekten oluşmaktadır. Tekerlekler, plastik
veya poliüretandan imal edildiğinden titreşimler oldukça azaltılmıştır ve sessiz çalışma,
düşük sürtünme sağladıklarından tercih edilmektedir. Tekerlekli patenlerin bulunduğu
kılavuz raylar, yağlanmamış olmalıdır.
Kılavuz rayların dik ve aralarındaki mesafenin bütün uzunlukları boyunca sabit
olması önemlidir. Bağlantı levhası kılavuz rayların uç kısmından en az 4 cıvata ile tespit
edilmeli ve kalınlığı kılavuz ray kalınlığı kadar alınmalıdır.
Kılavuz ray en alt uçta kuyu içinde desteklenmeli ve bütün bir ray boyunca
destekler belli aralıklarla yerleştirilmelidir. Destekler bağlantıları ve destek duvarları,
yatay kuvvetleri dengeleyecek düzeyde olmalıdır.[9]

51. 42
Şekil 5.16 Asansör klavuz rayları [9]
Ray tipi b h k n c g f m1 m2 t1 t2 d
T 45/A 45 45 5 - - * - 2 1,95 2,5 2 9
T 50/A 50 50 5 - - * - 2 1,95 2,5 2 9
T 70-2/A 70 70 8 - - ** - 3 2,95 3,5 3 13
T 70-1/A 70 65 9 34 6 *** - 3 2,95 3,5 3 13
T 70-3/B 70 49,2 15,88 25,4 9,5 7,9 9,5 3 2,95 3,5 3 13
T 75-3/A 75 62 10 30 8 **** - 3 2,95 3,5 3 13
T 75-3/B 75 62 10 30 8 7 9 3 2,95 3,5 3 13
T 82/A 82,5 65,3 9 25,4 7,5 6 8,3 3 2,95 3,5 3 13
T 89/A 89 62 15,88 33,4 10 7,9 11,1 6,4 6,37 7,14 6,35 13
T 89/B 89 62 15,88 33,4 9,5 7,9 11,1 6,4 6,37 7,14 6,35 13
T 90/A 90 75 16 42 10 8 10 6,4 6,37 7,14 6,35 13

52. 43
T 90/B 90 75 16 42 10 8 10 6,4 6,37 7,14 6,35 13
T 125/B 125 82 16 42 10 9 12 6,4 6,37 7,14 6,35 17
T 127-1/B 127 88,9 15,88 44,5 9,5 7,9 11,1 6,4 6,37 7,14 6,35 17
T 127-2/B 127 88,9 15,88 50,8 9,5 12,7 15,9 6,4 6,37 7,14 6,35 17
T 140-1/B 140 108 19 50,8 12,7 12,7 15,9 6,4 6,37 7,14 6,35 21,5
T 140-2/B 139,7 101,6 28,6 50,8 19 14,3 17 6,4 6,37 7,14 6,35 21,5
T 140-3/B 139,7 127 31,7 57,1 25,4 17,5 25,4 6,4 6,37 7,14 6,35 21,5
Tablo 5.3 Kılavuz ray ölçüleri [9]
* p = 5 mm ; ** p = 8 mm ; *** p = 7 mm ; **** p = 7,5 mm
A: soğuk çekilmiş kılavuz ray
B: işlenmiş kılavuz ray
Ray
Tipi
S
102 mm2
q
kg/m
Jx
104 mm4
Wx
103 mm3
ix
mm
Jy
104 mm4
Wy
103 mm3
iy
mm
y
mm
T45/A 4,25 3,34 8,08 2,53 13,8 3,84 1,71 9,5 13,1
T50/A 4,75 3,73 11,24 3,15 15,4 5,25 2,1 10,5 14,3
T70-2/A 10,52 8,26 47,43 9,63 21,2 23,13 6,61 14,8 20,2
T70-1/A 9,51 7,47 41,3 9,24 20,9 18,65 5,35 14 20,4
T70-3/B 11,54 9,3 27,5 8,52 15,2 25,8 7,54 15 17,3
T75-3/A 10,99 8,63 40,35 9,29 19,2 26,49 7,06 15,5 18,6
T75-3/B 10,99 8,63 40,35 9,29 19,2 26,49 7,06 15,5 18,6
T82/A 10,9 8,55 49,4 10,2 21,3 30,5 7,4 13,2 19,8
T89/A 15,7 12,3 59,52 14,25 19,5 52,4 11,8 18,3 20,2
T89/B 15,7 12,3 59,6 14,5 19,5 52,5 11,8 18,3 20,7
T90/A 17,25 13,55 102 20,87 24,3 52,6 11,8 17,5 21,6
T90/B 17,25 13,55 102 20,87 24,3 52,6 11,8 17,5 21,6
T125/B 22,83 17,9 151 26,2 25,7 159 25,4 26,4 24,3
T127-1/B 22,64 17,77 186,2 30,4 28,6 148 23,4 25,6 27,5
T127-2/B 28,63 22,48 198,4 30,9 26,3 230 36,2 28,3 24,6
T140-1/B 35,2 27,6 404 53,4 33,9 310 44,3 29,7 32,4
T140-2/B 43,22 32,7 452 67,5 32,5 365 52,3 29,2 34,8

53. 44
T140-3/B 57,35 47,6 946 114 40,6 488 70 29,2 44,2
Tablo 5.4 Kılavuz ray fiziksel değerleri [9]
Uzama oranı %8'in altında olan malzemeler çok gevrek olarak kabul edilir ve
kullanılmayacaktır. Kılavuz raylar için aşağıdaki tabloda verilen  perm değerleri
kullanılabilir.[9]
Yük durumları Kopma uzaması (As) Güvenlik katsayısı
Normal kullanma yüklemesi As > % 12 2,25
%8 ≤ As ≤ % 12 3,75
Güvenlik tertibatının çalışması As ≥ % 12 1,8
%8 ≥ As ≥ % 12 3,0
Tablo 5.5 Klavuz raylar için güvenlik katsayıları [6]
Yük durumları Rm Rm
370 N/mm2
440 N/mm2
520 N/mm2
Normal kullanma yüklemesi 165 N/mm2
195 N/mm2
230 N/mm2
Güvenlik tertibatının çalışması 205 N/mm2
244 N/mm2
290 N/mm2
Tablo 5.6 İzin verilen gerilmeler ( perm) [6]
T profilli kılavuz raylar için izin verilen maksimum sapmalar;
 Emniyet tertibatının çalıştığı kabin, karşı ağırlık veya denge ağırlığı kılavuz
rayları için her iki yönde 5 mm.

54. 45
 Emniyet tertibatı olmadan karşı ağırlık veya denge ağırlığı kılavuz rayları için her
iki yönde 10 mm. Kılavuz rayların konsollara ve binaya tespiti, binanın normal
oturmasına veya betonun çekmesine bağlı etkilerin otomatik olarak veya basit
ayarla dengelenmesine izin verecektir. Bağlantılarda kılavuz rayların çıkmasına
sebep olabilecek dönmeler engellenecektir.[9]
5.9.1. Soğuk Çekme Ray Ve Sıcak Çekme Ray
Soğuk çekme ray, hadde mamulü ham profillerin sabit sert metal bir kalıptan çekme
suretiyle geçirilmesi yoluyla ölçü hassasiyeti, yüzey düzgünlüğü ve mukavemeti
artırılarak üretilmiş raylara verilen teknik addır.
Soğuk çekme rayın alternatifi sıcak çekme ray değildir. Her türlü ray, önce kütük
çeliğin sıcak haddelenmesi ile t profil şeklini alma aşamasından geçmek zorundadır. Bu
aşamadan sonra izlenen imal usulüne göre raylar ikiye ayrılır:
 Soğuk çekme raylar
 İşlenmiş raylar
Soğuk çekme raylar, ham “t” profillerin sert metal kalibreden geçirilmesi ile sıvama
ve sıkıştırma usulüyle; işlenmiş raylar ise ham ”t” profillerin yüzeyinden talaş
kaldırılması usulüyle üretilirler. Soğuk çekme raylar standartlarda “a” harfi ile işlenmiş
raylar ise “b” harfi ile simgelenirler. Örneğin t90-a veya t90-b gibi.[9]
5.10. Kabin Tamponları
Arıza yüzünden en alt durakta durmayıp yoluna devam eden kabinin zemine
çarpmasını yumuşatmak üzere, asansör hızına göre, elastik yay veya hidrolik elemanlarla
kullanılır. Tamponlar üç sınıfta ele alınmaktadır. Bunlar;
 Elastik tampon
 Yaylı tampon
 Hidrolik tampon

55. 46
(a) (b) (c)
Şekil 5.17 Tamponlar [9]
Poliüretan tamponlar: Elastik dayanak olarak lastik yaylı tamponlar gibi
tasarımlar standartlarda belirtilmiştir. Bu dayanaklar doğrudan sabit kaideye, temele veya
kabin ve karşı ağırlığa monte edilebilir (Şekil 5.18 a).
Yaylı tamponlar: Kabin hızları 1,25 m/sn den az olan asansör tesislerinde
kullanılan yaylı tamponlar, gelen enerji yükünün yayların yüksek elastikliği sayesinde
emerler. Şekil 5.19 (b)'de yaylı tampon örneği görülmektedir.
Hidrolik tamponlar: Hidrolik tamponlar 1,6 m/sn. den daha yüksek hızlarda
çalışan asansör tesislerinde hareket yolunun sınırlandırılması için kullanılmaktadır.
Hidrolik tampon tasarımında genelde asansörlerin hem kabinleri ham de karşı ağırlıkları
için aynı konstrüksiyonlar uygulanmaktadır. Hidrolik tampona ait bir örnek Şekil 5.20
(c)'de görülmektedir.[14]
5.11. Sızdırmazlık Elemanları
Hidrolik sistemde yağ kaçaklarını önlemek için ve verimi yükseltmek amacıyla
sızdırmazlık elemanları kullanılır. Ayrıca hidrolik devreye dışarıdan yabancı maddelerin
girmesini önlemek de sızdırmazlık elemanlarının görevidir. Sızdırmazlık elemanları;
keçeler, O-ringler olarak sınıflandırılırlar.

56. 47
Keçeler: hareketli parçaların arasındaki sızdırmazlığı sağlamak için kullanılır.
Hidrolik silindirlerde pistonun ileri ve geri hareketi sırasında sızdırmazlığı sağlamak
için keçeler kullanılır.
O-ringler: genellikle hareketsiz parçalar arasında sızdırmazlığı sağlarlar. Hidrolik
pompaların flanşlarının montajında sızdırmazlığı sağlamak için bu halkalar kullanılır.[1]
5.12. Hidrolik Yağ
5.12.1 Hidrolik Yağın Isınması
Genel kanı, yağın yukarı seyir sırasında, yani motor çalıştığı sürece ısındığıdır.
Bu ancak kısmen doğrudur. Isı, enerjinin bir şeklidir ve ısının oluşması ancak başka bir
enerji şeklinin ısı enerjisine dönüşmesiyle mümkün olur. Asansörümüzün hareketini
detaylı bir şekilde izlersek, başımıza özellikle yaz aylarında dert olan bu ısının nereden
geldiğini de kolay bir şekilde analiz edebiliriz.
Hidrolik asansörlerde kullanılan tahrik motorları sabit devirlidir (nominal: yaklaşık 2780
d/dk) ve asansörün yalnızca yukarı hareketinde çalışırlar. Motora akuple edilmiş vidalı
pompanın devri de doğal olarak motor devrine eşittir. Bir başka deyimle motor pompa
grubunun ürettiği yağ debisi yaklaşık olarak sabittir.
Asansörümüzün hızı ise hızlanma ve yavaşlama süreçleri nedeniyle değişkendir. Bunun
anlamı, hızlanma, yavaşlama ve 2. hız süresince motor-pompa grubunun valf grubuna
gönderdiği yağ miktarının bir kısmı kullanılmayarak yeniden yağ tankına geri
gönderilmektedir (by pass). Buna göre de motor-pompa grubunun çıkış enerjisinin bir
bölümü, hızlanma, yavaşlama ve 2. Hız süreçlerinde asansörün hareketi için
kullanılmakta, kullanılmayan genelde daha büyük bölümü ise ısı enerjisi olarak yağ
tankına geri gönderilmektedir. En az ısı oluşumu asansörün yukarı yönde ve tam hızda
seyri sırasındadır.
Hidrolik asansörlerde ısı oluşumunu azaltmak, klasik sistemlerde hız ayarlarını
optimize etmekle mümkündür. Ancak bu şekilde enerji tasarrufu ancak sınırlı derecede
sağlanır:

57. 48
Hızlanma, yavaşlama ve 2. Hız mesafelerinin artmasıyla birlikte ısı oluşumu da
aynı oranda artmaktadır. Çünkü motor pompa grubu bu süreçte de aynı debi ve basıncı
üretmektedir. Burada enerji tüketimini düşürmek ve buna paralel olarak ısı oluşumunu
azaltmak, hızlanma ve yavaşlama ivmelerinin daha dik (hızlanma ve yavaşlama yol ve
süreleri kısalır) ve de ikinci hız mesafesinin sıfıra yakın ayarlanması ile
gerçekleştirilebilir. Büyük tahrik motorlarının kullanıldığı özellikle yük asansörlerinde
yukarı yönde kata tamamlama (releveling) sırasında pompanın ürettiği debinin yalnızca
%7-%10’luk bölümü asansörün hareketi için kullanılmakta, kalan bölümü ise yağ tankına
geri gönderilmektedir. Bunun anlamı %90-%93 ek ısı üretimidir. Bu tür asansör tahrik
sistemlerine daha az güçte (1-3kW) ve yalnızca yukarı kata tamamlama amaçlı çalışan
bir ek tahrik sistemi öngörülmelidir. Bu sayede:
1) Hidrolik enerjinin tamamı hareket için kullanılır, dolayısıyla enerji kaybı büyük ölçüde
önlenir,
2) Kata getirme reaksiyon zamanı çok kısalır,
3) Kata getirme sürecinde ısı oluşumu önlenir.[13]
Hidrolik yağın aşırı ısınması
Hidrolik yağın 55° C (130°F)’ nin üzerinde sıcaklıklara çıkması önlenmelidir.
Aksi taktirde pompanın performansı önemli miktarda düşer ve ömrü azalır. Ayrıca
hidrolik yağın eskimesi hızlanır ve aşırı ısınmış yağ sürekli seviyeleme probleminede
neden olur. Aşırı ısınmanın nedenleri:
1. Yukarı seviyeleme süresinin uzun olması; Bu durum seviyeleme hızının normalden
düşük olması veya yavaşlama anahtarının çok aşağı yerleştirilmiş olması nedenleriyle
oluşabilir. 2. Makina odasındaki ventilasyonun yeterli olmaması, 3. Asansör kullanım
oranının yüksek olması nedeniyle sistemin soğumaya zaman bulamaması. Sistemin aşırı
ısınmadan dolayı otomatik durmasını önlemek amacıyla kesin bir çözüm bulununcaya
kadar geçici bir önlem olarak, aşağı iniş hızı azaltılarak, asansörün kullanım sıklığı
düşürülebilir. Eğer ısınma aşırı değilse, örneğin yağ sıcaklığının 20°C (70°F) den
55°(130°F) ye çıkması 2 - 3 saat alıyorsa güç ünitesi etrafindaki hava sirkülasyonunun
arttırılması yeterli olabilir. Örneğin 0.05- 0.1 kW güçte bir vantilatörün makina
odasındaki ısınmış havayı dışarı vermesi, havayı tankın üzerine üflemesi veya her ikisinin

58. 49
birden uygulanması gibi. Hidrolik asansörlerde soğutucular nadiren gerekli olurlar. Eğer
asansörün sık kullanımı nedeniyle aşırı ısınma meydana gelirse, aşağıdaki önlemler
alınabilir: Asansörün büyüklüğüne bağlı olarak, ısınmış yağın 10 ile 50 l/dak. debiye
sahip bir pompa, radyatör ve 0.1 - 0.2 kW güçte bir fan aracılığıyla soğutulması
gerekebilir. Makina odasındaki ısınmış havanın dışarı atılması önemlidir ve bir alternatif
olarak soğutma işlemi makina odası dışında, mesela kuyu içinde yapılabilir. Soğutma
sisteminde kullanılan etkin güç, ana asansör ünitesinde kullanılan gücün ¼’ünü aşmamalı
ve bu fan sisteminde kullanılan ve genellikle gücü 0.1–0.2 kW civarında olan motor gücü
ile karıştırılmamalıdır. Yağ sıcaklığı 30° - 35°C (85° - 95°F) ye eriştiğinde soğutma
sistemi otomatik olarak devreye girmelidir. Bu sıcaklıkların altında, havadaki küçük
sıcaklık değişimi yağı ısıtarak veya soğutarak çok az etkide bulunur.[13]
5.13. Solenoidler
Kabinin hızlanma, seviyeleme, yavaşlama ve durma zamanlarında enerji verilerek
veya kesilerek valfi n kontrolünde kullanılan elemanlardır. Blain EV 100 valfinin servisi
veya ayarı sırasında, operasyonu gözlemlemek açısından iki kat arasında bir seri gidiş-
dönüş hareketi yapmak yerine, solenoidleri kullanarak zaman kazandırıcı daha etkin bir
yol denenebilir. Bunun için solenoidlerin üstündeki somun çıkarılarak, pozitif ve negatif
ivmelenme durumları sargılar el ile kaldırılıp (3-5 saniye), ayarlama yapıldıktan sonra
yerlerine konarak sağlanabilir. Böylece birçok ayarlama ve düzeltme kabinin katlar
arasında tek bir hareketiyle sağlanabilir.
Bobinler selenoid tüpünden ayırıldıklarında 20 saniye içinde aşırı ısınır. Lüzum
halinde, ısınma hızını düşürmek için 14-17 mm çapa haiz çelik çubuklar sargı içerisine
yerleştirilebilir. Elektirik verilmiş sargılar kendi hallerine bırakılmamalıdır. Aksi taktirde
farkına varılmadan aşırı ısınarak hasar görebilirler. Eğer sargı tutulamayacak kadar
ısınırsa, tekrar solenoid tüpünün üzerine yerleştirilmeli ve gerekli diğer ayarlamalar
asansörün katlar arasında hareketi ile yapılmalıdır.[3]
Hassas durmayı etkileyen faktörler:

59. 50
a- Eğer seviyeleme hızı yüksek ise örneğin 0.1 m/s (20 ft/dak), kabinin durma pozisyonu,
seviyeleme hızının 0.05 m/s (10 ft/dak) olması durumu kadar hassas olmayacaktır. Bu
nedenle bu iki değer arasındaki seviyeleme hızları uygun olacaktır.
b- Seviyelemeden sonra, eğer duruş ayarı ‘5’ çok yumuşak bırakılırsa, kabinin durma
pozisyonu ‘5’ in daha hızlı durmaya ayarlanması haline göre daha az hassas olacaktır
(0.2-0.3 s) .
c- Kabinin dolu veya boş olması durumlarına göre duruşlarda oluşacak hassasiyetler
farklı olabilir. Bunun nedeni, kabinin dolu iken kılavuz kızaklar arasında bir tarafa doğru
birkaç milimetre mehillenmesi ve dolayısıyla stop anahtarının operasyonunu etkilemesi
nedeniyle olabilir. Bu ise duruşlarda düşey doğrultuda birkaç santimetrelik bir fark
yaratabilir.
d- Teknisyenin kabin hareketini tam olarak göremediği durumlarda, asansörün tam
hızdan yavaşlama sürecini tamamlamadan önce kata ulaştığı durumlar mümkün olabilir.
Diğer bir değişle, asansör gerçek seviyeleme hızına ulaşamadan durdurma anahtarı
tetiklenir. Makina odasındaki valfden gelen türbülans sesi duyularak seviyeleme hızı, 2-
2.5 saniye (Kabin boşken) yavaşlama süresinden sonra 1-2 saniye sürecek şekilde
ayarlanmalıdır.[4]
5.13.1. Otomatik Seviyeleme Ek Tahrik Grubu
Hidrolik asansör standartlarına göre kat seviyelerinde yükleme ve boşaltma esnasında ve
olası yağ kaçağında meydana gelebilecek sapmalar otomatik olarak kompanze
edilmelidir. Otomatik seviyeleme esnasında kabin hızı maksimum 0,3 m/s olmalıdır ve
bu hız kontrol altında tutulmalıdır.
Otomatik seviyelemeyi, büyük tahrik motorları gerektiren yüksek kapasiteli asansörlerde,
ana tahrik motoru ile değil, küçük güçte (1,5-4 kW) ilave bir tahrik grubu ile de
gerçekleştirilebilir. Bu tahrik grubu ünite üzerine monte edilmekte ve sadece yukarı
seviyeleme esnasında devreye girmektedir. Burada amaç ana motoru devreye sokmadan,
normal anma akımının takriben %10'ı kadar bir akımla ve kontrollü hızla ve de çok kısa
reaksiyon süresinde, kattan kaçan kabini tekrar kat seviyesine getirmektir.

60. 51
Otomatik seviyeleme ek tahrik grubu sayesinde kabinin kat ayarı ±3 mm hassasiyetinde
gerçekleştirilebilmekte ve ana tahrik grubunun kullanılmaması nedeni ile büyük ölçüde
enerji tasarrufu sağlanmaktadır.[7]
5.14. Kumanda Panosu
Kumanda sistemi Hidrolik asansör standartlarında talep edilen şartları yerine getirmekte
ve asansörün işletme şartlarına göre programlanabilmektedir. Genel özellikleri;
Asansörde olası bir arıza halinde (enerji kesilmesi, fazlardan birinin gitmesi, motorun
aşırı ısınması vs. ) otomatik olarak bir alt durağa gelmesi ve kapısını açması,
Kabinin katta durma hassasiyeti ±3mm,
Faz eksilmesi, aşırı ısınma ve yüklemeye karşı önlemler,
Her iki yönde sürekli otomatik seviyeleme,
Park seferi,
Hareket süresi kontrolü. [15]
Hidrolik asansör panosu, direk, yıldız üçgen , softstart ile yol verme özelliğine
sahiptir.
Direk yol verme : Elektrik motorunun ilk etapta çektiği akım, normal çektiği
akıma göre 5 ila 7 kat daha fazladır. Koruma hatlarındaki (kontaktör, termik röle, elektrik
sigortası, şalter, klemens, kablo gibi) malzemelerin çabuk yıpranmasına neden olur.
Yıldız-Üçgen yol verme : Direk yol vermede oluşabilcek olumsuzlukları ortadan
kaldırmak için kullanılır.
Softstarter : Softstarter ile yol verme, mikroişlemci tabanlıdır. Motora uygulanan
gerilim ve akım izlenerek kontrol sistemi oluşturulmuştur. Yumuşak denilmesinin sebebi
darbelerin minimum düzeyde gerçekleşmesindendir. Hidrolik asansör tahriklerinde
demeraj akımının azaltılması ve gerilim düşmesini önlemek için, motora yol verilmesi
yıldız/üçgen bağlantısıyla gerçekleştirilebilir. Ancak, yıldız/üçgen bağlantısı, sanayi
motorlarında elde edilen etkiyi, yağ içinde çalışan hidrolik asansör motorlarında
göstermez. Üçgene geçiçte motor devri, volan olmaması ve içinde çalıştığı yağın

61. 52
sürtünme direnci nedeniyle önemli ölçüde düşer ve direk kaldırmaya yakın bir demeraj
akımı meydana getirilir. Kontaktörler ile gerçekleştirilen yıldız/üçgen bağlantısı, ayrıca
elektriksel olarak kısa süreli yüksek akım piklerine sebep olmaktadır. Akım pikleri
kumanda sisteminde kullanılan diğer elektronik devrelere de zarar verebilmektedir.
Mekanik bir ürün olan kontaktör sınırlı bir ömre sahip olup, gürültülü çalışmakta ve
periyodik bakım gerektirmektedir.
Büyük tahrik motorları gerektiren yüksek kapasiteli asansörlerde, motorun
kalkışını elektronik Softstarter ile gerçekleştirmek mümkündür. Elektronik Softstarter
kullanımda, kondaktörlerin getireceği tüm olumsuzlukları önlemektedir.[4]
Şekil 5.21 kumanda panosu [7]
6. ENERJİ TASARRUFU AMAÇLI YÖNTEMLER
Bu yöntemlerin başında yukarı yönde hızlanma ve yavaşlama sürecinde elektrik
motorunun sistemin gereksinimi kadar mekanik enerji üretmesini sağlamakla
başlamaktadır. Frekans kontrollü hidrolik tahrik sistemleri klasik hidrolik asansörlerde
yaşanan olumsuz durumun giderilmesi tahrik sistemindeki bazı değişikliklerle
mümkündür. Frekans kontrollü tahrik sistemleri, hidrolik asansörlerde yaşanabilen bu
olumsuzlukların giderilmesi için geliştirilmiştir. Asansör hızı motor devri ile düz
orantılıdır. Geri dönüş (By pass) yağ miktarı yok denecek kadar azdır. Dolayısıyla yukarı
yönde ısı ve ses oluşumu büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Buna bağlı olarak da enerji

62. 53
sarfiyatı en aza indirgenmiştir. Aşağı yönde ise, silindirden tahliye olan işletme yağı valf
bloğundan geçer ve yine pompa üzerinden tanka döner. Kısaca, yukarı harekette izlediği
yolun neredeyse aynısını geri dönüşte izler. Geri dönen yağ, pompayı ve ona akuple olan
motoru da normal işletmedeki yönünün tersine döndürerek motorun jeneratör olarak
çalışmasını sağlar. Üretilen elektrik enerjisi inverter kontrolü ile bir direnç grubu üzerinde
ısıya dönüştürülür. Klasik sistemde valf de basınç kaybı yaratarak kontrol altına aldığımız
aşağı hareketi bu kez inverter kontrollü direnç grubu ile yapmaktayız. Frekans kontrollü
bu tahrik sisteminde ısı, tank yerine direnç grubunda oluşması sonucu soğutucu kullanımı
gereksiz hale gelir. Olanak sağlanması durumunda, direnç grubunda oluşan ısı başka bir
sistemde ısıtma amaçlı kullanılabilir. Büyük güçlerde ise üretilen enerjinin dolaylı şekilde
şebekeye geri verilmesi de düşünülebilir.Yağın tanka serbest akışı nedeniyle oluşan
yüksek ses düzeyi de en aza indirgenir. Tesis maliyetinin yüksek olmasına karşın, enerji
tasarrufu sayesinde, orta yoğunlukta bir işletmede sistem kendini ortalama 4 senede
amortize etmektedir. Sisteme yüklenen enerjinin geri kazanılması için yapılan bir diğer
uygulama ise, aşağı yön hareketinde motorun gene ters döndürülmesi ve de motorun arka
miline akuple düşük debili bir yüksek basınç pompasının tahrik edilerek sisteme entegre
edilmiş bir hidrolik akümülatörü beslemesidir. Burada biriktirilen basınç enerjisi ise
yukarı harekette sisteme yeniden verilerek tahrik motoruna katkı sağlamaktadır. Bu
sistemi, halatlı asansörlerdeki karşı ağırlığın hidrolik versiyonu olarak da
tanımlayabiliriz. Bunların dışında halatlı asansörlere benzer karşı ağırlıklı hidrolik
sistemler de (örneğin çekme silindirli sistem) senelerdir uygulanmaktadır.[3]
7. HİDROLİK ASANSÖR ÜNİTESİ SEÇİMİ
Hidrolik asansörlerin hidrolik ünitesinin seçiminde taşıma kapasitesi, seyir
mesafesi gibi bazı faktörlerin göz önüne alınması gereklidir.
7.1. Taşıma Kapasitesi
Kullanılan hidrolik asansörlerin tahrik yöntemine göre kapasiteleri 5 sınıfta
incelenir.
1. Merkezden direkt tahrikli sistemlerde taşıma kapasitesi 20.000 kg’a kadar

63. 54
çalışabilir.
2. Yandan direkt tek tahrikli sistemlerde taşıma kapasitesi 2.000 kg’a kadardır.
3. Yandan direkt çift silindirli sistemlerde taşıma kapasitesi 10.000 kg’a kadardır.
4. Yandan indirekt tek silindirli sistemlerde taşıma kapasitesi 2.000 kg’a kadardır
5. Yandan indirekt çift silindirli sistemlerde taşıma kapasitesi 8.000 kg’a kadardır.[2]
7.2. Maliyet
Özellikle yüksek seyir mesafelerinde indirekt sistemler, direkt sistemlere oranla
daha ekonomiktir. Çünkü bu mesafelerde direkt olarak ancak iki veya üç kademeli
silindirler kullanılabilir. Teleskopik silindirlerin maliyeti ise yüksektir. Kısa
mesafelerde indirekt sistemin maliyeti teleskopik silindire göre daha ekonomiktir. Fakat
kuyu dibine yeteri mesafe var ise yandan direkt tek kademeli silindirler ekonomik
duruma geçerler. Çünkü bu durumda piston maliyetleri birbirine yakındır. Fakat direkt
sistemde yük indirekte göre yarı yarıya olduğu için gerekli motor ve dolaysı ile maliyet
düşer. Ayrıca indirekt sistemdeki gibi halat-makara sistemi ve paraşüt-fren sistemi
yoktur. Bu sistemlerin maliyeti ve işçilik de göz önüne alındığında uygun mesafelerde
bu sistemin avantajını ortaya çıkartır.[2]
7.3. Seyir Mesafesi
Hidrolik asansörün tesis edileceği binanın yüksekliği ve katlar arası mesafesi
hidrolik asansörün tipinin ve silindir adediyle çapının belirlenmesinde etkindir. Ayrıca
35 metre gibi mesafelerde sadece indirekt sistemler kullanılabilir.[2]
7.4. Seyir Hızı
İndirekt sistemlerde kabin hızı silindir hızının iki katı olduğu için yüksek hızlarda
indirekt sistemler daha avantajlıdır. Maliyete etki eder. Örneğin direkt sistemde 0.62
m/s kabin hızı için piston hızının 0.62 m/s olması gereklidir. İndirekt sistemde ise

64. 55
silindir hızı 0.31 m/s’dir. Dolaysı ile bu sistemde gerekli hidrolik pompa, motor gücü
tank tipi daha düşüktür.[2]
7.5. Kuyu Kullanım Alanı
Kuyu alanında maksimum istifade etmemiz gereken durumlarda merkezden
hidrolik sistemler en uygundur. Yandan tesirli sistemlerde ve bilhassa çift silindir
kullanılması durumunda kuyu alanından yararlanma azalır.[2]
7.6. Kabine Giriş Pozisyonları
Hidrolik asansörün direkt veya indirekt olarak tahrik edilmesine uygun kabin
giriş pozisyonları değişiklik gösterir.
1. Merkezden direkt sistemlerde dört taraftan giriş sağlanabilir (rayların diyagonal
olması halinde)
2. Yandan tahrik tek silindirli sistemlerde giriş üç taraftan olabilir.
3. Yandan tahrikli çift silindirli sistemlerde giriş iki taraftan olabilir.
4. İndirekt tahrik sisteminde ankastre konsol haricinde her üç taraftan olabilir.[9]
7.7. Yağ Depoları
Hidrolik sistemlerde en önemli enerji kaynağı olan sıvıların, içinde depolandığı kaba yağ
deposu veya yağ tankı denir. Depoda yağ hem dinlenir hem de depodaki filtre tarafından
temizlenir. Hidrolik sistem yağı depoda hazır bekletilir. Bu bekleme anında yağ birtakım
işlemlerden geçer. Hidrolik sistemde dolaşan yağ kısa zamanda ısınır, kirlenir ve görev
yapamaz hâle gelir. Yağ devamlı kullanıma hazır bekletilmezse sistem ve alıcılar istenen
hız ve verimde kullanılamaz. Yağ deposu yağa depoluk eder; yağın soğutulmasını,
temizlenmesini, dinlenmesini sağlar; yağda meydana gelen hava kabarcıklarının içindeki
havanın ayrıştırılmasını sağlar.[9]