Patoloji ve Hamdi Suat Aknar

1. Hamdi
Suat
Aknar’ın
selam
ı var...

2. Türkiye’de modern anlamda
patolojiyi kuran Prof. Dr. Hamdi Suat
Aknar’ın anısına kısa bir sunum…
“Bir mesleği
seven onun
tarihiyle de
ilgilenmelidir.”
Prof. Dr. Süheyl Ünver
(Cerrahpaşa’nın
efsanevi tıp tarihi hocası
1898-1986)

3. Hazırlayan:
PPrrofof.. DrDr..
Nadiadirr PPaksaksoyoy Kocaelocaelii
ÜniÜnivvererssiittesesii,, İİzzmmiitt // KKocaeloca
elii

4. Medrese’den ilk Tıbbiye’ye
geçiş: 14 Mart 1827
İstanbul Şehzadebaşı Tulumbacıbaşı Konağında ilk tıbbiye.
(Bugünkü İ.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi arkası / Şehzadebaşı
Camii çevresi)

5.  Kurucusu:
Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi.
 Resmi adı:
Tıphane ve Cerrahhane-i Amire
(Osmanlı Devleti/Amir Tıp ve
Cerrahi Okulu).
 Amaç:
Orduya modern hekim
yetiştirmek.
 4 yıllık bu okulda patoloji yoktu.
 İngiliz işgalini protesto için tıbbiyeliler
14 Mart 1919’da gösteri yapar.
İngilizlere ”Bugün 14 Mart, Tıbbiye’nin
kuruluşu. Bunu kutlamak için
toplandık” derler.
14 Mart Tıp Bayramı böyle başlar!

6. Tıbbiyeyi Batılaştırma çabası
 14 Mayıs 1839 Sultan II. Mahmud Viyana’dan Dr Bernard’ı
getirerek yeni bir tıbbiyeye öncülük eder (Dekan).
 Hekimbaşı (başhekim): Abdülhak Molla (Ünlü şair Abdülhak Hamid’in
dedesi; ilk tıbbiyenin hekimbaşısı M:Behçet Efendi’nin kardeşi)

7.  Bugünkü Galatasaray Lisesi’nin
olduğu alandaki Enderhun
Mektebi, tıbbiyeye verilir.
 Adı: Mektebi Tıbbiyeyi Adliyeyi
Şahane. (Adliye: Sultan
Mahmut’un ‘adil’ mahlası.
Şahane: İmparatorluk/
Emperyal).
 Kadavra, Hıristiyan ölülere
otopsi başlar
 Patoloji dersleri hastalıkların
tanıtımı biçiminde anlatılır.
Emrazı dahiliye/emrazı hariciy
şeklinde (Emraz: Araz/ Hastalık
Bernard’ın mezarı İstiklal Cad.
Santa Maria Kilisesi’nde (Rus
Konsolosluğu sırasında)
e
)

8. Galatasaray sonrası tıbbiye…
 1849 Galatasaray Tıbbiyesi yandı. Hasköy/Haliç’teki
Humbaracı Kışlası’na (Topçu) ve sonra İstanbul’da olan
büyük kolera salgını nedeniyle Haliç’te ki bir konağa
taşındı.
 1866-1903: Sirkeci Garı arkasında Demirkapı Kışlasında
‘Tıbbiyeyi Şahane Dönemi /Askeri Tıp Fakültesi’ başlar.
1903’te Haydarpaşa’ya taşınır.
 Mülki (Sivil) Tıbbiye Kadırga’da Menemenci Konağı’nda
açılır. (1867-1908)
 Bu dönemde patoloji derslerini verenler: Ahmet Hilmi Paşa,
Ohannes Tabibyan Bey, Ahmet Ferit Bey, Rıfat Hüsamettin
Paşa. Bu kişilerin hiç biri dönemine uygun batılı patoloji
eğitimi almamıştı.


9. Galatasaray sonrası Tıbbiye 1
 Tıbbiye, Galatasaray
yanınca Haliç Halıcıoğlu
Humbarhane’ye (Topçu
Kışlası) taşınır.
 Bina bugün FSM köprüsü
ayağı altındadır.

10. Kadırga’daki Mülki (Sivil) Tıbbiye: Menemenci Konağı (1867-1908)
Galatasaray
sonrası
Tıbbiye 2
Bugün yerinde Kadırga Meydanı’nda Atatürk İlkokulu var.
Sirkeci Demirkapı Kışlası
Askeri Tıp Fakültesi
(1866-1903)

11. Ve Hamdi Suat Dönemi
başlıyor…
 Hamdi Suat 1899’da Demirkapı’daki Askeri Tıbbiyeyi Şahane’den
«tabip yüzbaşı rütbesiyle» mezun olur.
 Bu okul bugün yerinde d
Harem’den Sirkeci’ye ar
arkasındaki cami ve kışla
uruyor. Askeri Lojistik Merkezi.
abalı vapur ile geçerken Sirkeci Gar’ının
ya bakın ve Hamdi Suat’ı hatırlayın!

12. Gülhane Askeri
Tıbbiye Tatbikat Hastanesi
 1898’de, Hamdi Suat’ın mezuniyetinden 1 yıl önce İstanbul
Sarayburnu’nda Ahırkapı Feneri ile Cankurtaran arasından
dış surların içinde Gülhane Askeri Seririyat (Tatbikat)
Hastanesi açılır.
 Dönemin askeri yakınlığı nedeniyle Alman Ordu Hekimleri
kurar:
Prof Rieder, Georg Deycke (Deyke) ve Wieting Paşalar.
 Rieder ve özellikle Deycke patoloji derslerini de verir.

13. Gülhane’nin
1990’larda askeriye
tahliye etmeden
önceki son hali.

14. Gülhane’yi kuran Alman
Askeri Hekimler…
Rieder Paşa
Wieting Paşa
Deycke Paşa

15. Hamdi Suat’ın
Patoloji yolculuğu…
 Hamdi Suat Gülhane stajını Deycke’nin yanında
patoloji (teşrihi marazi) laboratuvarında yapar (1899-
1900)
 Çalışkanlığı ve ilgisiyle Deycke’nin dikkatini çeker.
 Çalışkan Gülhane hekimleri değişik dallarda batıl
uzmanlık eğitimi için Almanya’ya yollanır.
 Hamdi Suat patoloji ihtisası için Almanya’ya gön
Hamdi Suat’ın patoloji yolculuğu böyle baş
ı
derilir.
lar…

16. Almanya’da eğitim…
 Hamdi Suat Almanya’da 1900-1904 arasında
Kiel, Wurzburg, Hamburg, Leipzig’de patoloji eğitimi alır.
 Leipzig’te Prof. Marchand’ın yanında “Vebada insandaki
histolojik değişikler” adlı tezi ile Türkiye’nin batı müfredatı ile
Patoloji ihtisas eğitimi alan ilk hekimi olur.
 Uzmanlık tezi Alman tıp dergisinde yayınlanır.
(Die histologischen veraenderungen bei der pest des menschen. Zschr.F.
Hyg.U.Infektkrankh. 48. 1904)
Suat’ın tezinde tarif ettiği fagositik hücreleri 1914’te Aschoff, RE hücreleri
olarak kendi adını vererek tanımlar.
-Patolojide ilk tarif eden değil, ilk yayınlayan kazanır- (NP)

17. d
hocası
846-1928)
gın Hamdi Suat’ın Patoloji tez
Felix Jacob Marchand (1
Leipzig Üniversitesinde say
patoloji profesörüdür.
 «Ateroskleroz» tanımını ilk yapan
ve isimlendiren kişidir.
 Athero: Grekçe, Bulamaç.
Prof Marchan

18. Hamdi Suat’ın Tezinin Başlığı

19. Hamdi Suat’ın
Tanımladığı
Fagositik RE
Hücrelerin
Resmi
(Tezinden
alınmıştır)
Not: Tezinin
Almanca
kopyası
NP’de vardır.

20. ALMANYA SONRASI
HAMDİ SUAT’IN SERÜVENİ
 1904 yurda dönüşte Hamdi Suat Demirkapı’da Tıbbiyeyi
Şahane’de patoloji derslerini verir
 Gülhane’de patoloji laboratuvarını kurar ( Gülhane 2. Dünya
Savaşı Öncesi İstanbul’dan Ankara’ya taşınır 1904-1905 )
 Gülhane’nin o dönemdeki komutanı Alman Wieting Paşa ile
anlaşamaz. Yemen’e pratisyen hekim olarak atanır (1905-1906).
 İstanbul’a Kadırga Sivil Tıbbiye patoloji hocalığına atanır (1906).
 Gülhane’yi kuran Rieder Paşa’nın çabalarıyla modern askeri
tıbbiye amaçlı yaptırılan Haydarpaşa’daki görkemli tıp fakültesi,
sivil/asker birlikte Osmanlı Darülfünun Tıp Fakültesi olarak
1909’da açıldı.
 Hamdi Suat Patoloji Kürsüsünün (Teşrihi Marazi) başına getirildi.
 I. D. Savaşı, Doğu Cephesi görevi. Tifüs aşısı üzerine çalışır.

21. 1900’ler
Haydarpaşa
Tıbbiyesi
Yapılırken
Haydarpaşa
Tıbbiyesi (Mektebi
Tıbbiyeyi Şahane)

22. HAYDARPAŞA DÖNEMİ
 Hamdi Suat’ın Patoloji’de en verimli dönemi Haydarpaşa
Osmanlı Tıp Fakültesi’nde geçer (1909-1933).
 Asistanları,
 Kamile Şevki (1906-1987), Ankara Ünv. Histoloji’ye geçer.
Atatürk’ün Etnografya’dan Anıtkabir’e nakli öncesi tahnit
yenilemesini yapar.
 Perihan Çambel (1909-1987). Schwartz’ın yanında tamamlar.
Vakıf Guraba Patoloji’de çalışır. ABD’ne gider (Kız kardeşi Ünlü
arkeolog Halet Çambel . HÇ’in kocası mimar Nail Çakırhan )
 Lütfü Aksu, Atatürk’ün vefatında ilk tahniti yapar.
 Tıbbiye ilk kadın mezunu Semiramis Rıfat Tezel (bitirmede Şişli
Etfal pediatri’ye geçer).

23. Hamdi Suat’ın
kadın asistanları
Prof. Dr. Perihan Çambel (1909-1987)
Prof. Dr. Kamile Şevki Mutlu (1906-1987)

24. Hamdi Suat’ın
Patolojiye Katkıları:
 Batılı eğitim alan ilk patoloji uzmanı
 Patolojiyi kabul ettirme, sevdirme arzusu
 Patoloji müzesi (Hamdi solüsyonu)
 Patoloji kitapları yazması (eski yazı ve Latin Alfabesi)
 Deneysel kanser çalışmalarına ilgi
 Yurt dışı kongrelerde davetli konuşmacı
 Coğrafi Patoloji Derneği’ni kurması
 Kanserle Mücadele Derneği’ni Kurması
 Türkçe, Almanca ve Fransızca dış yayınlar
 Döneminin Avrupa patolojisinde saygın yeri.
Patoloji kitapları yazması (eski yazı ve Latin Alfabesi)

25. Kitapları;
 1. Teşrih-İ Marazi-İ
Umumi (Genel
Patoloji). İstanbul, 1914.
 2. Fethi Meyit Ve Tıbbı
Adlide Ehemmiyeti
(Otopsi ve Adli Tıpta
Önemi). İstanbul,1921.
 1929 ve1930 yıllarındaki
kitapların 4. baskısını
Latin harfler ile bastırdı.
 Fethi Meyt: Otopsi
 Teşrihi Marazi: Patoloji
H. Suat’ın Latin alfabesiyle
yazdığı otopsi/ patoloji
kitabının kapağı; 1930.

26. Hamdi Suat
Dönemi
Haydarpaşa
Patoloji
Mikroskopi çalışma salonu
Hamdi Suat’ın Patoloji müzesi

27. Mikroskopik çalışma
Haydarpaşa’da otopsi

28. Hamdi Suat Eşi ile
Dönemin ünlü kanser dergisinin
editörler listesinde H. Suat’ın adı

29. 1933 Üniversite Reformu
ve sonrası
 Atatürk’ün talimatıyla Darülfünun yerine İstanbul
Üniversitesi Kurulur
 Teknik mimarları ME Bakanı Reşit Galip (Andımızın
yazarı). İsviçreli Prof. Malche (Türkiye’de modern
üniversite konusundaki raporları)
 Almanya’dan II. Dünya Savaş’ı öncesi ayrılmak isteyen
Yahudi/Nazi karşıtı Alman bilimciler

32.  Darülfunun’un tasfiyesi, üniversitenin Beyazıt’a
taşınması (I Dünya Savaşı Genel Kurmay Binası, Enver
Paşa’nın makamı)
 Hamdi Suat’ın ihracı yerine Schwartz ve Oberdorfer’in
gelişi
 İstanbul Üniversitesi’nde yeni bir patoloji oluşumu

33. Abdülhamid/Mütareke
dönemi muhaliflerin
hapsedildiği meşhur
«Bekirağa Bölüğü» binası
Patolojiye verilir.

34. Obendorfer (1876-1944)
Schwartz (1894-1977)

35. Hamdi Suat,
yeni üniversiteye alınmaz!
1933
Üniversite
yıllığından
 Yazılı gerekçe: Batılı eğitimden uzak oluşu?
 Gerçek: Belge yok
 Muhtemel neden : Schwartz’in tek adam olma isteği.
 Birlikte geldiği Oberdorfer için bile ayrı ‘Deneysel Patoloji Bölümü’ kurulur
Yanlışlık anlaşılınca,
M. Kemal Atatürk, üniversiteye
dönmesi için Hamdi Suat
Aknar'a haber gönderdi. Çok
kırılmıştı, bunu kabul etmedi.
Sağlık Bakanı Prof. Dr. İ. Refik
Saydam arkadaşıydı,
Vakıf Gureba Hastanesi’ne
patolog olarak atadı.

36. Hamdi Suat,
Vakıf Guraba 1933-1936
 Kadın Asistanları Kamile Şevki ve Perihan
Çambel Hoca’nın gönderilmesine kırılır.
Schwartz’la çalışmak istemez, ayrılırlar.
 Burada 3 yıl çalışır 1936’da vefat eder
(tbc/diabet). Cenazesine katılım büyük olur.

37. Hamdi Suat’ın
el yazısıyla bir otopsi raporu
Harf tamircisi
patolog
Mehmet Uhri’ye
teşekkürler… (NP)

38. O
dönemden
bir patoloji
raporu
“Teşhis:
Habis tümör
belki bir
bronşial bir
kanserin
metastazı”
31.10.1938
Patolog:
Schwartz
Çeviri:
Besim
Turhan

39. Hamdi Suat’ı
anma faaliyetleri
 1954’ten beri her yıl Kanserle Savaş Kurumu Derneği
tarafından düzenlenen Hamdi Suat konferansları (Kanser
haftası 1-7 Nisan, Dernek sitesinde 2010 sonrası konferans
bilgisi yok).
 1974 TÜBİTAK Bilim Hizmet Ödülü’nün Hamdi Suat’a
verilmesi
 2006’da Ekopatoloji Derneği (Bşk Prof Şerafettin Canda)
Elazığ toplantısı Hamdi Suat’ın 70. vefat yıldönümünde
anılması ve Poster ödülü.
 2013’te Türk Patoloji Dernekleri Federasyonu,
H. Suat Bilimsel Araştırma Destek Ödülü

40. a sorar:
Perihan Çambel,
vefatından önce Hamdi Suat’
-Schwartz’a kırgın mısınız?
-Hoca şu cevabı verir:
“Bu şahıs değil, memleket davasıdır.
şahsiyatla uğraşılmazsa patoloji gelişir, büyük
ve iyi ekipmanlı enstitüler, laboratuvarlar
kurulur.”
Hamdi Suat’ın
nasihatı…

41. Hamdi Suat, imzasıyla
hepinizi tekrar
selamlıyor, nasihatını
hatırlatıyor…