Economie: Hoofdstuk 4 Overheid en hoofdstuk 7 EU/ontwikkelingssamenwerking (4M)

1. Toets periode 3 (T04)
Hoofdstuk 7Hoofdstuk 4
Hoofdstuk 4 - Doet de overheid economische zaken?
Hoofdstuk 7 - Waar moet dat heen?
Hoofdstuk 4 - Doet de overheid economische zaken?
Paragraaf 1 - Wie is toch die overheid?
Paragraaf 2 - Betaal jij voor mij?
Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?
Paragraaf 4 - Wat gaat dat ons kosten?

2. ... en de EU?

3. Collectieve sector: De overheid en de instellingen voor de sociale
verzekeringen. De collectieve sector levert diensten en goederen die in
principe voor iedereen zijn bestemd en streeft niet naar winst.
Particuliere sector: De bedrijven en burgers. Deze sector is er wel op
gericht winst te maken.
voorbeeld:
voorbeeld:

4. Welke instellingen moet je tot de overheid rekenen en welke niet? Op welke manier
kun je haar indelen? Welke taken heeft ze? Staan haar taken vast of kunnen ze
veranderen?
Collectieve sector
Instellingen voor
soc. zekerheid
Overheid
Centrale overheid
Lagere overheid
Gemeenten
Provincies
Particuliere sector
Hoe is Nederland ingedeeld?
Collectieve
Particulie

5. Paragraaf 1 - Wie is toch die overheid?
Wat is privatiseren?
Belangrijkste reden?

6. Privatiseren: Overheidstaken worden overgeheveld
naar de particuliere sector. Overheidsdiensten als het
bezorgen van de post, het verzorgen van de
telefoonverbinding of het vervoeren van mensen per
trein worden dan uitbesteed aan de particuliere sector.
Voordeel?
Nadeel?

7. Overheid
Particulieren
en bedrijven
Subsidie: Een geldelijke bijdrage
zonder tegenprestatie.
:Accijns
Bijzondere belasting op
consumptiegoederen,
die schadelijk zijn voor
mens en milieu.
w
a
a
r
o
m
?
w
a
a
r
o
m
?
Mensen met lage inkomens en kleine
bedrijven stimuleren en steunen of voor
de gemeenschap.
Het gebruik van deze comsumptiegoederen
afremmen om de gemeenschap uiteindelijk
geld te besparen.

8. Paragraaf 1 - Wie is toch die overheid?
Taken van de overheid:
1. Bescherming van de burgers
Defensie
Politie
Rechtspraak
Gezondheidszorg
Water
Burgers met een zwakke positie
-min. loon
-stelsel van soc. zekerheid
-warenwet
2.Levering van goederen en diensten
Collectieve goederen: voor iedereen beschikbaar en er is geen prijs per stuk
voor te berekenen.Particuliere bedrijven mogen/willen deze
goederen niet leveren.
3. Beïnvloeden van burgers en bedrijven
Activiteiten stimuleren d.m.v.
Activiteiten afremmen d.m.v.
4. Gelijkmatig maken van de inkomensverdeling
Het heffen van belastingen en premies
1. beschermen3. beïnvloeden
2. leveren4. verdelen

9. Paragraaf 2 - Betaal jij voor mij?
Op welke voorzieningen kun je aanspraak maken als je door omstandigheden niet kunt
werken? Wie betaalt de kosten van deze voorzieningen? Betaal je alleen voor jezelf of
ook voor een ander?
1950 - 1970: Opbouw Stelsel van
Sociale zekerheid
Sinds jaren '80: Afbouw van de sociale zekerheid. Waarom?
Wat houdt het stelsel in?
Waar staat Nederland in het buitenland (onder andere) om bekend?

10. 'Wie niet werkt, zal niet eten' is een oud gezegde. Maar wat als je niet kunt werken of
buiten jouw schuld om bent ontslagen? Gelukkig hebben we in Nederland voor mensen
die in zo'n situatie komen een stelsel van sociale zekerheid.
PullPull
§ 7.3 Hoe sociaal zijn wij?
Krijgt men altijd een uitkering?

11. De sociale zekerheid in Nederland bestaat uit
sociale verzerkingen en sociale voorzieningen:
voor werkenden
voor iedereen
aanvulling op sociale verzekeringen

12. sociale uitkeringen
sociale premies
Hoe wordt dat nu betaald?
WW
WWB
AOW
WAO
WAJONG
ANW
werknemers-
verzekering
volks-
verzekering

13. €
€
€
€
Sociale
zekerheid
€:
sociale
verzekeringen
Volksverzekering
Werknemersverzekering
AOW
WIA
AKW
WWB
WAJONG
Sociale
voorzieningen
WW
Belastinggeld
Premies
Werknemers en werkgevers
Werknemers zelfstandigen
Indeling stelsel van sociale zekerheid

14. Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?
Wat is het sociaal minimum? Welke wet vormt het vangnet van ons sociale
zekerheidsstelsel? Wie voert deze wet uit? Wie betaalt hem? Welke
uitgaven heeft de overheid nog meer?
Leven kost geld.
Als je niet genoeg geld om jezelf of je gezin te onderhouden dan kun je recht hebben op de
WWB. Deze wet vult je inkomen aan tot het sociaal minimum
Hetsociaal
minimum
Hetsociaal
minimum

15. Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?
De rijksbegroting
Inkomsten van de gemeente zijn voorplusminus 80% afkomstig van het Rijk.
Overige inkomen bestaat uit de gemeentelijke belastingen:
- OZB
- Toeristenbelasting
- Hondenbelasting
- Leges

16. Belangrijke begrippen bij § 4.3
Sociaal minimum:
Rijksbegroting:
Miljoenennota:
Paragraaf 3 - Wat als ik niets meer heb?
Wet Werk enB ijstand:

17. Paragraaf 4 - Wat gaat ons dat kosten?
Hoe kan de overheid al haar uitgaven betalen? Heeft zij naast de belastingen nog
andere inkomstenbronnen? Welke belastingen zijn er?
Nederland = belasting land
Belastingen

18. De BTW:
Paragraaf 4 - Wat gaat ons dat kosten?
Belastingen zijn verplichte bijdragen die je aan de overheid betaalt zonder dat
je daar rechtstreeks iets voor terug krijgt.

19. Belastingen : de verplichte bijdragen van de burgers en bedrijven aan de
overheid. Tevens de belangrijkste bron van inkomsten voor de overheid.
Indirecte belastingen Directe belastingen
fig. blz. 209

20. Hoeveel brengt de prijsverhoging de fabrikanten en importeurs per pakje op?
Prijsverhoging consument: € 0,80
accijns: € 0,46
BTW: € 0,09
Opbrengst fabrikant + importeur : € 0,25
_

21. Manier 1:
17
100 x 21= 3,57 BTW (door Bruna zelf betaald aan leveranciers)
Ontvangen BTW van klant: € 5,97
Te betalen aan de belastingdienst: 5,97
Terug te vorderen van de belastingdienst: 3,57
Te betalen aan de belastingdienst: 2,40
€
€
€
Manier 2:
Bereken de toegevoegde waarde:
verkoopprijs (exclusief BTW): 34,39- 5,97 = 28,42
inkoopprijs (exclusief BTW): 17,00
Toegevoegde waarde: 11,42
€€€
€
€
BTW berekenen over de toegevoegde waarde: 11,42
100
x 21% = 2,40
De Bruna koopt schooltassen in voor € 17 per stuk
exclusief BTW. Hij verkoopt ze voor € 34,39
(inclusief €5,97 BTW).
Bereken het bedrag aan BTW dat hij per schooltas moet
af dragen aan de belastingdienst.

22. Paragraaf 4 - Wat gaat ons dat kosten?
Loon en inkomstenbelasting:
Vennootschapsbelasting:
Belasting op personenauto's en motorrijwielen:
Motorrijtuigenbelasting:
Accijns

23. Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 7
Toets periode 3 (T04)
Hoofdstuk 4 - Doet de overheid economische zaken?
Hoofdstuk 7 - Waar moet dat heen?
Hoofdstuk 7 - Waar moet dat heen?
Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?
Paragraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?
Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?
Paragraaf 4 - Toekomst voor de ontwikkelingslanden?

24. Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?
Hoe belangrijk is de internationale handel voor ons land? Waarom is het nodig dat we
importeren en exporteren? Kunnen we nog wel op tegen de concurrentie uit andere landen?
Nederland is een handelsland
Waarom import?
-
-
-
Hoe heet de

25. Wie is onze grootste handelspartner?
24%
12%
10%
10%
6%
5%
Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?
van alle export gaat naar Duitsland
"""" België
"""" Verenigd Koninkrijk
"""" Frankrijk
"""" Italië
"""" VS
De handelsbalans geeft de totale waarde aan invoer en uitvoer van goederen weer
24%
12%
10%
10%
6%
5%
De betalingsbalans geeft het totaal van betalingen aan en van het buitenland weer

26. Nederland heeft een open economie; en daardoor een hoog import- en exportquote.
Paragraaf 1 - Nederland in zijn eentje?
Om te kunnen concurreren met andere landen moet je een goede kwaliteit leveren en niet
duur zijn. Hoe komt het dat Nederland best een duur land is?

27. Exportwaarde
Importwaarde
Exportwaarde
Importwaarde
De handelsbalans (goederenbalans)
Op welke afbeelding is de handelsbalans positief?
overschot op de handelsbalans

28. Nederland is lid van de Europese Unie. Maar waarom eigenlijk? Wat is het belang
van de EU en waarom willen steeds meer landen daar lid van worden?
Antwoorden op deze vragen krijg je in deze paragraaf.
Aantal landen:
Doelen:
Drie redenen, waarvan 2
economisch!

29. Voor handel met landen buiten de EU zijn zogenaamde protectiemaatregelen opgesteld.
Welke maatregelen ken je al?
Waarom?
Protectiemaatregelen zijn er om de handel,
productieen werkgelegenheidin
eigen land (EU) te beschermen

30. 2Toetreding zorgt voor meer handel met EU-landen
Toetreding zorgt voor een toestroom van bedrijven 1
Waarom wil een land lid worden van de Europese Unie?
4Toetreding zorgt voor een hogere welvaart
3Toetreding zorgt voor meer toerisme

31. Paragraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?
Is de Europese Unie belangrijk voor onze economie?
Welke rol speelt de EU in handel met niet-EU-landen? Is het wel eerlijk dat
de EU de eigen producenten zo veel voordelen biedt?
EU-Landen hebben onderling dezelfde afspraken naar niet-EU-landen
Om beter te kunnen concurreren heeft de EU protectiemaatregeleningevoerd. Hiermee
belemmer je de invoer of geef je voordeel aan exportbedrijven.
Wanneer niet EU-landen goederen willen exporteren naar EU-landen moeten ze invoerrechten
betalen. Hierdoor worden hun producten duurder, waardoor het verschil met de
prijzen van EU producenten kleiner wordt.
Er wordt een maximum gesteld aan het aantal te
importeren producten uit niet EU-landen.
EU bedrijven krijgen van de EUsubsidie om zo hun product goedkoper te kunnen
verkopen buiten de EU.
1. Invoerrechten
2. Contingentering
3. (Export)subsidies

32. Door invoering van de EU zijn er qua handel geen onderlinge grenzen meer.
Binnen de EU is er vrij verkeer van goederen en dienstendus mogen ze
onderling geen protectiemaatregelen nemen. Dit heet ook wel......
TsjechiëHongarije
Malta Litouwen
PolenLetland
Slovenië Cyprus
SlowakijeEstland
Kroatië
Wat hebben de volgende landen met elkaar gemeen?
Wat zijn de voordelen voor deze landen van toetreding tot de EU?
Paragraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?

33. De EMU
Paragraaf 2 - Wat maakt de EU zo sterk?
Landen binnen de EU met de euro.
- Duitsland
- Ierland
- Nederland
- Griekenland
- Finland
- Luxemburg
- Oostenrijk
- Frankrijk
- Belgie
- Italie
- Portugal
- Spanje
- Slovenië (per 1-1-2007)
- Cyprus (per 1-1-2008)
- Malta (per 1-1-2008)
- Slowakije (per 1-1-2009)
- Estland (per 1-1-2011)
- Letland (per 1-1-2013)
Wat zijn de voordelen bij toetreding tot EMU?

34. De problemen van én voor ontwikkelingslanden
Ontwikkelingslanden kunnen dus niet vrijhandelen met landen binnen de EU. Bij alles wat ze
exporten moeten ze invoerrechten betalen. Dit heeft grote gevolgen voor de welvaartin deze
landen.
1. Om bij een ontwikkelingsland alleen te kijken naar het BNP is niet helemaal eerlijk. Waarom niet?
2. Wat zijn nog meer kenmerken van een ontwikkelingsland?

35. Kenmerken van ontwikkelingslanden
Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?
Hoe welvarend is onze wereld? Hoe kun je de welvaart van een land vaststellen? Hoe
is de welvaart verdeeld? Hoe komt het dat een deel van de wereld zo achterblijft in
ontwikkeling en welvaart?
Laag
inkomen
per hoofd
slechte
infra-
structuur
Mono-
cultuur
corrupte
overheid
veel werk
in de
informele
sector
slechte
gezond-
heid
Slechte
ruil-
voet
kinder-
arbeid
slecht
onderwijs
handels-
belem-
mering
burger-
oorlogen
weinig
investe-
ringen
Vicieuze
cirkels
Slechte
arbeidsomstandig-
heden
grote
inkomens
ongelijkheid

36. Ontwikkelingskenmerken ... kenmerken van ontwikkelingslanden:
1. Laag BNP: Bruto nationaal product (het inkomen van de inwoners van een land)
2. Kwalitatieve~ en kwantitatievehonger
3. Hoog percentage analfabeten
4. Slecht ontwikkelde gezondheidszorg (lage artsendichtheid en levensverwachting, geen toegang
tot schoon drinkwater)
5. Hoge bevolkingsgroei (worden veel meer mensen geboren dan er sterven)
6. Beroepsbevolking is voornamelijk werkzaam in de primaire sector
7. Lage verstedelijkingsgraad (percentage v.d. bevolking dat in de stad woont)
... etc.
Ongewenste verschillen in welvaart tussen
gebieden: regionale ongelijkheid:
In ontwikkelde woont 1/5 deel van de
wereldbevolking; die beschikt over 4/5 van
het wereldinkomen.
De ongelijkheid neemt toe:
In 1973 had het rijkste land 44 x zoveel als
het armste land
In 2000 was dit toegenomen tot ruim 100 x.
De kloof wordt breder!!

37. Het verschil tussen arm en rijk in de wereld blijft dus groot. De zgn. noord-zuid verhouding.
Oorzaken voor de armoede en het grote verschil in twee soorten oorzaken.
I. Ontwikkelingenbinnen rijke en arme landen:
- monoculturen
- sociale misstanden
- toename bevolkingsgroei
- enorme economische groei na WO II in de rijke landen
- afname bevolkingsgroei rijke landen
II. Ontwikkelingen tussenarme en rijke landen:
- koloniaal verleden
- 'brain-drain'
- wereldtriade speelt de belangrijkste rol (ongelijke machtsverhoudingen)
- aanwezigheid van Westerse M.N.O.'s
- I.M.F. en Wereldbank
Ontwikkelingslanden hebben dus een laag ontwikkelingspeil; Laag gemiddeld inkomen (BNP), maar ook
de basisvoorzieningen ( primaire levensbehoeften+ onderwijs en gezondheidszorg) zijn niet goed.
Primaire levensbehoeften: eten, kleding en onderdak
b.v. 100 miljoen kinderen gaan niet naar school en 1,2 miljard mensen leven zonder veilig drinkwater.

38. Met het BNP kun je de welvaart meten, maar deze is onbetrouwbaar, want;
1. De inkomstenverschillen komenniet tot uiting.
2. Het zegt niets over de koopkracht.
Beter om de zgn. ontwikkelingsindexte gebruiken. Deze meet van elk land de
levensverwachting, percentage analfabeten en de koopkracht.
n.b. koopkracht (= de hoeveelheid goederen die men kan kopen voor 1 Euro), analfabeten
(=mensen die niet kunnen lezen en schrijven), levensverwachting(=gemiddelde maximale
leeftijd in een land).
Ontwikkelingsindex (2007)

39. Vicieuze cirkel
Geld tekort
Geld lenen
Veel rente en
aflossing betalen
geen geld voor
belangrijke zaken
als onderwijs en
zorg; dus
export:
vaak grondstoffen waar meerdere aanbieders van zijn
import:
dure eindproducten hier is geen geld voor lenen
Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?
Het probleem van ontwikkelingslanden

40. § 2.2 De globalisering van het zuiden
De gevolgen van de globalisering (oftwel de intensivering van de
contacten tussen 'noord' en 'zuid')voor het zuiden:
1. Oneerlijke handel en/of ruilvoetverslechtering.
- Exportproducten van het rijke noorden worden door de
overheden gesubsidieerd.
- Het rijke noorden beschermd zijn eigen markt (bijv. die van
de EU) tegen de import van goedkope
goederen uit het arme zuiden (=protectiemaatregelen; hoge
kwaliteitseisen of importbelastingen).
n.b. hierdoor ontstaat ruilvoetverslechtering: het arme zuiden moet
steeds meer producten exporteren om dezelfde hoeveelheid
producten van het rijke noorden te importeren.
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060706_subsidie01

41. Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?
Maak een vicieuze cirkel
weinig inkomsten
weinig geld om te
sparen
geen geld om te
investeren
productie blijft laag
producAntwoord

42. geen geld voor
gezondheidszorg
slechte gezondheid
weinig inkomsten
lage
arbeidsproductiviteit
weinig productie
Antwoord
Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?
geen geld voor
gezondheidszorg
slechte gezondheid
weinig inkomsten
lage
arbeidsproductiviteit
weinig productie

43. Paragraaf 3 - Welvaart wereldwijd?
geld lenenlage productie
te weinig inkomsten
veel rente
en aflossing betalen
weinig geld
voor investeringen
lage pr
Goed of fout?

44. Verbetering in ontwikkelingslanden
Het verschil tussen arm en rijk in de wereld blijft groot.
De zgn. noord-zuid verhouding. Oorzaken voor de
armoede en het grote verschil:
- koloniaal verleden
- monoculturen
- sociale misstanden
- ongelijke machtsverhoudingen
- 'brain-drain'
- ...
vicieuze cirkel onderontwikkeling maar ....... er zit verbetering in.

45. Zullen de ontwikkelingslanden altijd arm blijven? Of kunnen de rijke landen
ervoor zorgen dat zij zich ook kunnen ontwikkelen? Hoe zou dat moeten
gebeuren? En wat zou jij zelf kunnen doen om de arme landen een eerlijke
kans te geven?
Paragraaf 4 - Toekomst voor de ontwikkelingslanden?
Er zijn verschillende soorten hulp dat aan ontwikkelingslanden wordt gegeven.
Multilaterale hulp
Bilaterale hulp
Particuliere hulp

46. Paragraaf 4 - Toekomst voor de ontwikkelingslanden?
Hoe kunnen we ontwikkelingslanden helpen?
Trade, not aid!
1) import verbod opheffen
2) importquota opheffen
3) invoerrechten afschaffen
4) eigen industrie niet meer subsidieren
(exportsubsidies)

47. Oplossing en verbetering:
III. MNO's moeten zich houden aan milieuwetten en de rechten van de arbeiders. En dit ondertekenen in
zgn. gedragsregels.
IV. Structurele ontwikkelingshulp: geld, middelen en mensen voor projecten die de leefbaarheid en zorg
op delange termijn verbeteren.
V. De bewoners van het land in armoede moetenzelf verbeteringen aanbrengen.
VI. Lokale en landelijke overheden moeten zorg dragen voor voorzieningen en investeringen doen.
I. Van onderaf (eerlijke handel): het kopen van Fair Trade
producten on het rijke noorden.
II. Van bovenaf (eerlijke handel): afschaffen van de
protectiemaatregelen en de landbouwsubsidies.
Kwijtschelding van schulden?