Learning Material

1. 1
Mother Tongue-Based
Multilingual Education
Kagamitan ng Mag-aaral
Sinugbuanong Binisaya
Yunit
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na
inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at
pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat
namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na
mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng
Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

2. Mother Tongue Based Multilingual Education – Unang Baitang
Kagamitan ng Mag-aaral sa Sinugbuanong Binisaya
Unang Edisyon, 2013
ISBN: 978-971-9981-89-3
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas
Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang
akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing
ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan,
ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na
ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at
mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang
ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda
ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Yolanda S. Quijano, Ph.D.
Kawaksing Kalihim: Elena R. Ruiz, Ph.D
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________
Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat
(DepEd-IMCS)
Office Address: 2nd
Floor Dorm G, PSC Complex
Meralco Ave., Pasig City, Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral
Mga manunulat: Nena V. Miñoza, Gea Catalan Alonso, Caren S. Selgas,
Virginia S. Cayon, Jennifer O. Artiaga, Ritchie C. Barrera, Ninie del
Rosario, at Jocelyn Conta
Kasangguni: Rosalina J. Villaneza
Mga tagasuri: Atty. Manuel Lino G. Faelnar, Dr. Romeo Macan,
Mrs. Aida Zafra. at Mr. Jes B. Tirol
Mga gumuhit ng larawan: Jason Villena, Jayson R. Gaduena,
Bienvenido Saldua, at Erich David Garcia
Nag-layout: Aileen Nacario Ilagan

3. Yunit 4
Buluhaton 59 ……………………………………… 93
Buluhaton 60 ……………………………………… 93
Buluhaton 61-A …………………………………… 94
Buluhaton 61-B …………………………………… 95
Buluhaton 62 ……………………………………… 96
Buluhaton 63 ……………………………………… 96
Buluhaton 64 ……………………………………… 97
Buluhaton 65 ……………………………………… 98
Buluhaton 66 ……………………………………… 98
Buluhaton 67-A …………………………………… 99
Buluhaton 67-B …………………………………… 100
Buluhaton 67-C …………………………………… 101
Buluhaton 68 ……………………………………… 102
Buluhaton 69-A …………………………………… 103
Buluhaton 69-B …………………………………… 104
Buluhaton 70 ……………………………………… 105
Buluhaton 71 ……………………………………… 106
Buluhaton 72 ……………………………………… 107
Buluhaton 73 ……………………………………… 108
Buluhaton 74-A …………………………………… 109
Buluhaton 74-B …………………………………… 110
Buluhaton 75-A …………………………………… 111
Buluhaton 75-B …………………………………… 112
Buluhaton 75-C …………………………………… 113
Buluhaton 76 ……………………………………… 114
Buluhaton 77 ……………………………………… 114
Talaan ng Nilalaman

4. 93
Yunit 4
Buluhaton 59
Pagsulat og duha ka pulong nga maghulagway sa
mosunod.
1. simbahan ____________ ____________
2. tawo ____________ ____________
3. lungsod ____________ ____________
4. adlaw ____________ ____________
Buluhaton 60
Kopyaha ang mga pulong nga naghulagway sa
kahon.
nakita
dahon
layo
dako
init
matahom
eskwelahan
puti
kahoy
limpyo
kalsada
nindot
daghan
sapatos
init

5. 94
Buluhaton 61-A
Lingini ang pulong nga naghulagway sa drowing.
1.
puti
lami
gahi
2.
Piit-
bukad
duha
3.
taas
tambok
walay bunga
4.
lingin
kwadrado
sinug-ang

6. 95
Buluhaton 61-B
Isumpay ang drowing sa mga pulong nga
naghulagway niini gamit ang linya.
1. Pula ang dala
nga payong
ni Mila.
2. Ang baso puno
sa tubig.
3. Ang bata
kusog
midalagan.
4. Nindot
tan-awon
ang bangaw
ibabaw sa
panganod.

7. 96
Buluhaton 62
Basaha ang mosunod ug tubaga ang mga
pangutana.
1. Lab-as ang isda nga iyang gidala.
Unsa ang kahimtang sa isda nga iyang
gidala?
2. Tam-is ang bunga sa mangga.
Unsa ang lasa sa bunga sa mangga?
3. Nagbitbit sila og hinog nga mga prutas.
Unsang klaseha sa prutas ang ilang gibitbit?
4. Ang ilang magtutudlo gwapa.
Unsay panagway sa ilang magtutudlo?
Buluhaton 63
Linyahi ang mga pulong nga naghulagway.
1. Hinlo ang nataran nila.
2. Milupad ang puting kabayo padulong sa
panganod.
3. Gipaak si Gina sa higante nga buyog.
4. Mitago si Lorna sa dakong punoan sa kahoy.

8. 97
Buluhaton 64
Lingini patindog o pahigda ang tanang mga pulong
panghulagway sulod sa puzzle.
H T B M A T A H U M K I S
O U T A X A O M C I L D A
A L A K H A L N D N O A Y
S O N I B S A B A A N T O
U T E T M P S U O P R S N
B O S A G I N G A A N N P
B A S A U K T A O D I D O
G A M A Y B W S U B N A S
W G R L K U S O G M D G T
L A Y O B A K T O H O H A
G R N O P U L A M S T A B
W N L D U H A T W L M N S

9. 98
Buluhaton 65
Pagsulat og 2 ka pulong nga maghulagway niining
mosunod.
1. Magwagi ___________, ___________,
2. Estoy ___________, ___________,
3. Nanay ug Tatay ___________, ___________,
4. MgaKatawhan ___________, ___________,
Buluhaton 66
Lingini ang pulong nga naghulagway sa mosunod.
1. Si Estoy usa ka batang buotan.
2. Mapagarbohon ang mga ginikanan ni Estoy.
3. Malinawon ang ilang barangay nga gipuy-an.
4. Si Lola ug si Lolo malipayon kanunay.

10. 99
Buluhaton 67-A
Lingini ang pulong nga naghulagway sa drowing.
1.
tigulang
tam-is
aslom
2.
humot
tambok
asin
3.
bangka
baho
malinawon
4.
green
violet
puti

11. 100
Buluhaton 67-B
Basaha ang mga pahayag. Idugtong pinaagi sa
linya ang drowing ngadto sa gihulagway.
1. Ang dako nga bata.
2. Si Estoy nga nanilhig.
3. Ang dahon nga green.
4. Ang puti nga rosas.

12. 101
Buluhaton 67-C
Drowinga ang mosunod.
1. Gamay nga mga
baruto
2. Dako nga libro
3. Taas nga hagdan
4. Himsog nga petsay

13. 102
Buluhaton 68
Basaha ang istorya sulod sa kahon ug tubaga ang
mga pangutana.
Comprehension Check:
1. Kinsa ang adunay iring?
2. Unsa ang ngalan sa iring?
3. Unsa ang nakita sa iring?
4. Giunsa sa iring ang ilaga?
5. Ikalipay ba ninyo ang pagsige og gukod
sa iring sa ilaga? Ngano man?
Si Banbanon
Adunay iring. Banbanon ang iyang
ngalan. Nakakita si Banbanon og ilaga.
Gigukod ni Banbanon ang ilaga.

14. 103
Buluhaton 69-A
Ihulagway ang mga tawo ug butang gamit ang
matang sa pagtandi.
a. Lami
b. gitas-on sa buhok

15. 104
Buluhaton 69-B
Ihulagway ang mosunod gamit ang tulo ka matang
sa pagtandi.
1. gibag-on
2. gitas-on
3. katambo
kon
4. gidak-on
5. kagama
yon

16. 105
Buluhaton 70
Butangi sa saktong paghulagway o adjectives ang
mosunod.
Positive Comparative Superlative
1.
2.
3.
4.
5.
langas
mas baga
kinalimpyohan
mas bata
bugnaw

17. 106
Buluhaton 71
Linyahi ang panghulagway o adjective aron
mainsakto ang pahayag.
1. Ang (kusog, mas kusog, kinakusgan)
kay sa .
2. Ang (dako, mas dako, kinadak-an) sa
tanang .
3. Ang (hayag, mas hayag, kinahayagan)
kay sa .
4. Si ang (kusgan, mas kusgan,
kinakusgan) nga tawo.
5. Ang mga (gamay, mas gamay,
kinagamyan) kay sa .

18. 107
Buluhaton 72
Ihulagway ang kada membro sa pamilya. Gamit og
mga adjectives sa paghulagway kanila.
Album sa Pamilya
Kini ang
akong
papa.
Siya _______
__________.
Kini ang
akong
igsuon nga
lalaki. Siya
________
_________.
Kini ang
akong
mama.
Siya _______
___________.
Kini ang
akong
igsuon nga
babaye.
Siya ________
___________.
Kini ang
akong lola.
Siya _______
___________.
Kini ang
akong lolo.
Siya ________
___________.
Kini ang
akong
manghod
nga lalaki.
Siya _______
___________.
Ako kini.
Ako ________
____________
___________.

19. 108
Buluhaton 73
Kompletoha ang mga pahayag gamit ang pulong
panghulagway o pungway.
1. Ang kuyamoy sa iring __________.
2. Ang mga utanon sa Canlaon ___________.
3. Ang bayabas __________.
4. Ang kabayo ________ molihok nga hayop.
5. _________ang hayop nga Kalabaw.
6. Ang mga Pilipino ________ nga tawo.
7. Ang babayi nga gapula __________.
8. Si Presidente Noynoy ____________ .
9. Ang Ice cream _________.
10. Ang kayo _________.

20. 109
Buluhaton 74-A
Linyahi ang pulong panghulagway nga gigamit sa
pahayag.
1. Ang akong amahan usa ka maayong
kusinero.
2. Ang akong inahan mas maayong moluto
kay sa akong amahan.
3. Si Marina ang kinamanghuran sa pamilya
apan siya mas dako kay sa iyang
magulang nga igsoon nga si John.
4. Si Ben ang kinamagulangan sa pamilya
nga himsog kaayo.
5. Si Boni ang kinamanghuran sa pamilya.

21. 110
Buluhaton 74-B
Kompletoha ang pahayag piaagi sa pagbutang sa
saktong pulong panghulagway nga makita sa
katapusan kada numero.
1. _______ ang bata nga tagsa ra magkasakit.
(Himsog, Mas himsog, Kinahimsogan)
2. Nagtuo si Loren nga ang iyang sapataos
________ kay sa iyang igsuon.
(nindot, mas nindot, kinanindotan)
3. Si Joel ang ________ nga modalagan sa tulo.
(tulin, mas tulin, labing tulin.)
4. Nagkahiusa ang mga hurado nga ang grade
one nga pasundayag ang ______ nga
pasundayag ngadtong adlawa.
(kataw-anan, mas kataw-anan, pinakakataw-
anan)
5. Para ni Angeline _________ ang English kay sa
Math. (sayon, mas sayon, pinaksayonan)

22. 111
Buluhaton 75-A
Linyahi ang saktong adjectives sa kada pahayag.
Rodel: Bong (taas, mas taas, kinatas-an ) ka kay
ni Robin?
Robin: Oo, apan si Mark ang (taas, mas taas,
kinataasan) sa among klase.
Jessielyn: Si Mark unom ka tuig pa lamang,
samtang kita pito ka tuig na. Siya ang
(bata, mas bata, kinabataan) sa mga lalaki
diri.
Roxanne: Si Albert usab dunay timbang 28
kilograms. Siya ba ang (bug-at, mas bug-at,
kinabug-atan) sa tanan?
Donald: Tan-awa si Lily. (mubo, mas mubo,
kinamub-an) kay ni Belle.
Trixia: Mura og si Belle ang (niwang, mas niwang,
kinaniwangan) kay ni Lily.
Jessielyn: Mga kapatid! Ayaw na mo og lalis ana.
Ako ang (niwang, mas niwang,
kinaniwangan) dinhi sa klase apan ako ang
(himsog, mas himsog, kinahimsogan) sa
tanang mga babaye.

23. 112
Buluhaton 75-B
Butangi og saktong adjectives ang kada blangko.
mubo mas mubo kinamub-an
paspas mas paspas kinapaspasan
taas mas taas kinatas-an
1. Ang sayal ni Roselle hapit na moabot sa salog.
__________ kini.
2. Ang sayal ni Tessie tulo ka pulgada ubos sa
tuhod. __________ kini kay sa kang Roselle’s.
3. Ang sayal ni Christine usa ka pulgada ibabaw
sa tuhod. __________ kini sa tanang sayal sa
mga babaye.
4. Si Joan makaluto sa iyang pag-kaon sulod sa 30
ka minutos. __________ siyang makaluto .
5. Si Rheane makaluto sa iyang pag-kaon sulod sa
15 minutos. __________ siyang makaluto kay ni
Joan.

24. 113
Buluhaton 75-C
Butangi og husto nga matang sa pagtandi ang mga
adjectives nga anaa sa sulod sa panglingkong
(parenthesis), aron makompleto ang mga
sentences.
1. Si Patty (mubo) ______ kay sa iyang igsoon.
2. Ang pamilya ni Armada (dato) ______ kay sa
pamilya ni Cruz.
3. Ang kwarto nako (limpyo) _______ kay sa
iyaha.
4. Ang iyang cellphone (nindot) _______ sa
tanan.
5. (Linaw) _______ ang dagat.

25. 114
Buluhaton 76-A
Lingini ang pulong nga nagtug-an sa panahon o
oras.
1. Maligo kada adlaw si Robert.
2. Sayo sa buntag moadto sa eskwelahan ang
mga bata.
3. Magtuon sila inig kagabii.
4. Matulog og sayo sila si Mamita ug Romel para
sayo momata.
5. Inig kaudto mangaon sila sa ilang balon.
Buluhaton 77
Butangi sa hustong pulong ang blangko.
A. Si Felimon, si Felimon, namasol sa kadagatan,
Nakakuha, nakakuha og isdang ___________
(bangus, tambasakan)
B. May unggoy kong dako,
Ngano nagduko-duko,
Kay nakakita og usa ka ________.
(dako, kwarta)