Gg

1. GENETICS ‫جنيټيک‬
•
‫د‬
‫دی‬
‫کورس‬
‫په‬
‫مطالعی‬
‫سره‬
‫به‬
‫محصلین‬
‫الندی‬
‫موضوعاتو‬
‫په‬
‫اړه‬
‫وپوهیږي‬
!
-
‫د‬
‫وراثت‬
‫د‬
‫علم‬
‫تعریف‬
-
‫د‬
‫وراثت‬
‫د‬
‫پوهی‬
‫دوه‬
(
‫څانګی‬
)
-
‫د‬
‫جنیتیک‬
‫تاریخچه‬
‫او‬
‫پرمختګ‬
‫یی‬

2. …..CONTINUO
•
‫وراثت‬
‫د‬
‫بیولوژی‬
‫د‬
‫علم‬
‫هغه‬
‫څانګه‬
‫ده‬
‫چی‬
‫د‬
‫خاصیتونو‬
‫او‬
‫بیولوژیکی‬
‫ځانګړتیاو‬
‫د‬
‫انتقال‬
‫الری‬
‫چاري‬
‫دیوی‬
‫حجری‬
‫څخه‬
‫بلی‬
‫حجری‬
‫ته‬
،
‫د‬
‫مور‬
‫و‬
‫پالر‬
‫څخه‬
‫اوالد‬
‫ته‬
‫او‬
‫همدا‬
‫راز‬
‫د‬
‫یو‬
‫نسل‬
‫څخه‬
‫بل‬
‫نسل‬
‫ته‬
‫تر‬
‫مطالعی‬
‫الندی‬
‫نیسی‬
•
‫د‬
‫وراثت‬
(
Heredity
)
‫ساینسي‬
‫مطالعه‬
‫د‬
‫جنټیک‬
‫څخه‬
‫عبارت‬
‫ده‬
•
‫د‬
‫پوهانو‬
‫د‬
‫څیړنو‬
‫په‬
‫پایله‬
‫کی‬
‫د‬
‫وراثت‬
‫پوهی‬
‫د‬
‫پام‬
‫وړ‬
‫پرمختګ‬
‫وکړ‬
‫چی‬
‫د‬
‫وراثت‬
‫څخه‬
‫په‬
‫بیالبیلو‬
‫برخو‬
‫لکه‬
:
‫ن‬
‫سل‬
‫اخیستنه‬
،
‫طب‬
،
‫دواده‬
‫مسایل‬
‫همداراز‬
‫حقوقی‬
‫ستونزی‬
‫او‬
‫نورو‬
‫کی‬
‫د‬
‫پام‬
‫وړ‬
‫ګټه‬
‫اخیستل‬
‫کیږی‬
.

3. BRANCHES OF GENETICS
•
‫د‬
‫وراثت‬
‫علم‬
‫الندی‬
‫دو‬
‫لویو‬
‫برخو‬
(
‫څانګو‬
)
‫کی‬
‫د‬
‫مطالعی‬
‫الندی‬
‫نیول‬
‫کیږي‬
:
.1
‫کیفي‬
‫وراثت‬
(
Qualitative Genetics
)
‫یا‬
‫د‬
‫میندل‬
‫وراثت‬
:
‫هغه‬
‫خاصیتونه‬
‫مطالعه‬
‫کوی‬
‫چی‬
‫ښکاره‬
‫او‬
‫دلیدلو‬
‫وړتوپیرونه‬
‫د‬
‫ځان‬
‫څخه‬
‫وښیی‬
‫لکه‬
‫دبدن‬
‫رنګ‬
‫په‬،
‫څارویوکی‬
‫د‬
‫ښکر‬
‫لرل‬
‫او‬
‫د‬
‫ښکر‬
‫نه‬
،‫لرل‬
‫په‬
‫نباتاتو‬
‫کی‬
‫د‬
‫ګالنو‬
‫رنګ‬
‫د‬
‫ونې‬
‫اوږدوالی‬
‫او‬
‫لنډوالی‬
‫او‬
‫داسي‬
‫نور‬
.

4. …..CONTINUO
2
.
‫کمیتی‬
‫وراثت‬
(
Quantitative Genetics
)
‫یا‬
‫د‬
‫جمعیت‬
‫جنیټیک‬
:
‫هغه‬
‫خاصیتونه‬
‫د‬
‫مطالعی‬
‫الندی‬
‫نیس‬
‫ی‬
‫چه‬
‫ښکاره‬
‫او‬
‫دلیدوړ‬
‫توپیرونه‬
‫د‬
‫ځان‬
‫څخه‬
‫و‬
‫نه‬
‫ښیی‬
‫بلکه‬
‫کمیتی‬
‫او‬
‫د‬
‫اندازی‬
‫وړتوپیرونه‬
‫اوسی‬
‫ل‬
‫که‬
‫دبدن‬
‫اندازه‬
(
‫جوسه‬
)
،
‫د‬
‫شیداو‬
‫وړیو‬
‫اندازه‬
‫او‬
‫نور‬
.
•
‫دا‬
‫باید‬
‫په‬
‫پام‬
‫کی‬
‫ونیسو‬
‫چی‬
‫ارثی‬
‫خاصیتونه‬
‫او‬
‫چاپیریال‬
‫دواړه‬
‫په‬
‫جنیتیک‬
‫کی‬
‫عمده‬
‫او‬
‫اساس‬
‫ی‬
‫رول‬
‫لري‬

5. HISTORY OF GENETICS
•
‫د‬
‫جنیتیک‬
‫د‬
‫علم‬
‫شروع‬
‫په‬
‫علمی‬
‫ډول‬
‫د‬
‫نولسمی‬
‫پیړۍ‬
‫څخه‬
،‫کیږي‬
‫چی‬
‫میندل‬
Mendel
‫په‬
1865
‫همدارنګه‬
‫وریس‬
Vries
‫په‬
‫کال‬
1900
‫او‬
‫مورګان‬
Morgan
‫په‬
‫کال‬
1907
‫د‬
‫نباتاتو‬
‫د‬
‫نسلګیرۍ‬
‫په‬
‫نتیجه‬
‫کی‬
‫د‬
‫وراثت‬
‫اساسي‬
‫قوانین‬
‫کشف‬
‫کړل‬
.
‫دوه‬
‫نورعالمان‬
‫چې‬
‫سوتون‬
Sutton
‫او‬
‫باویرې‬
Bovery
‫نومیدل‬
‫په‬
1904
‫کې‬
‫وښودله‬
‫چی‬
‫دغه‬
‫قوانین‬
‫د‬
‫کروموزومونو‬
‫د‬
‫خواصو‬
‫سره‬
‫تړلي‬
‫دي‬
.
•
‫د‬
‫مالیکولي‬
‫بیالوژی‬
‫اساسات‬
‫په‬
1944
‫کی‬
‫د‬
‫اویري‬
Avery
‫پواسطه‬
‫کشف‬
‫شول‬
‫په‬
‫دی‬
‫ډول‬
‫چی‬
‫هغه‬
‫ثابته‬
‫کړه‬
‫چی‬
DNA
‫یا‬
Deoxyribonucleic acid
‫د‬
‫ارثي‬
‫موادو‬
‫لرونکی‬
‫دی‬
.

6. …..CONTINUO
•
‫د‬
‫وراثت‬
‫یوه‬
‫مهمه‬
‫واقعه‬
‫په‬
1953
‫کال‬
‫کی‬
‫د‬
Watson and Crick
‫لخوا‬
‫د‬
DNA
‫ساختمان‬
‫وپیژانده‬
‫چی‬
‫دوی‬
‫بیان‬
‫کړه‬
‫چی‬
DNA
‫د‬
‫یو‬
‫تاو‬
‫را‬
‫تاو‬
‫شوي‬
‫زینی‬
‫شکل‬
‫لری‬
.
‫په‬
‫تیست‬
‫تیوب‬
‫کی‬
‫د‬
‫جینون‬
‫و‬
‫نوی‬
‫جوړیدلو‬
‫کشف‬
‫په‬
1973
‫کال‬
‫چی‬
‫د‬
Cohen and Boyer
‫پواسطه‬
‫ترسره‬
،‫شو‬
‫چی‬
‫دغه‬
‫نیټه‬
‫د‬
‫جنیتیکی‬
‫تخنیک‬
‫یا‬
Gentechnik
‫پیالمه‬
‫یا‬
‫شروع‬
‫وه‬
.
•
‫د‬
‫جنټیک‬
‫عصري‬
‫تګالرې‬
‫د‬
‫نولسمې‬
‫پیړۍ‬
‫په‬
‫نیمایي‬
‫کي‬
‫د‬
Gregor Mendel
‫په‬
‫واسطه‬
‫د‬
‫نخودو‬
‫د‬
‫وراثت‬
‫ارزوني‬
‫سره‬
‫پیل‬
‫شوه‬
.
‫د‬
Mendel
‫تجارب‬
‫ساده‬
‫او‬
‫مستقیمي‬
‫وي‬
‫کوم‬
‫چې‬
‫دا‬
‫په‬
‫ګوته‬
‫کوي‬
‫چی‬
‫څرنګه‬
‫خواص‬
‫له‬
‫یو‬
‫نسل‬
‫څخه‬
‫بل‬
‫ته‬
‫انتقالیږي‬
.

7. …..CONTINUO
•
‫د‬
Mendel
‫په‬
‫شان‬
‫تجارب‬
‫کوم‬
‫چی‬
‫د‬
‫شلمی‬
‫پیړی‬
‫تر‬
‫نیمایی‬
‫پوری‬
‫په‬
‫جنیټیکی‬
‫څیړنو‬
‫کی‬
‫ک‬
‫اریدلی‬
‫د‬
transmission genetic
‫یا‬
formal genetics
‫په‬
‫نامه‬
‫سره‬
‫یادیږي‬
.
•
‫د‬
۱۹۰۰
‫میالدي‬
‫کلونو‬
‫په‬
‫اوایلو‬
‫کی‬
‫جنیټیک‬
‫پوهانو‬
‫د‬
‫مالیکولي‬
‫جنیټیک‬
‫په‬
‫اړه‬
‫متعجب‬
‫ول‬
‫چ‬
‫ی‬
‫ایا‬
gene
‫یو‬
‫پیژندل‬
‫شوی‬
‫مالیکول‬
‫ده؟‬
‫څنګه‬
‫جینیټکی‬
‫معلومات‬
‫په‬
‫مالیکول‬
‫کی‬
encode
‫کیږي؟‬
‫او‬
‫په‬
‫کومه‬
‫طریقه‬
‫جنیټیکی‬
‫معلومات‬
‫په‬
mutant organism
‫کی‬
‫تغیر‬
‫کوی‬
.

8. …..CONTINUO
•
‫په‬
‫هغه‬
‫وخت‬
‫کی‬
‫د‬
‫شروع‬
‫نقطه‬
‫نه‬
‫وه‬
‫موجوده‬
‫تر‬
‫څو‬
‫د‬
‫پورته‬
‫پوښتنو‬
‫د‬
‫ځواب‬
‫لپاره‬
‫څیړنی‬
‫په‬
‫ال‬
‫ره‬
‫واچول‬
‫شي‬
.
•
‫په‬
۱۸۶۹
‫کال‬
(DNA) Deoxyribonucleic acid
‫کشف‬
‫او‬
‫په‬
۱۹۵۳
‫کی‬
‫د‬
DNA
‫ساختمان‬
‫د‬
Watson
‫او‬
Crick
‫لخوا‬
‫وپیژندل‬
‫شوو‬
.
•
‫د‬
‫یوی‬
‫لسیزی‬
‫په‬
‫جریان‬
‫کی‬
‫الندی‬
‫معلومات‬
‫السته‬
‫راغلل‬
:
.1
‫د‬
‫جینونو‬
‫کیماوی‬
‫طبیعت‬
(
the chemical nature of genes
)
.2
‫څنګه‬
‫جنیټیکی‬
‫معلومات‬
‫ذخیره‬
‫او‬
‫حجری‬
‫ته‬
‫خوشي‬
‫کیږي‬
.3
‫او‬
‫په‬
‫کوم‬
‫ډول‬
‫دا‬
‫معلومات‬
‫له‬
‫یو‬
‫نسل‬
‫څخه‬
‫بل‬
‫نسل‬
‫ته‬
‫انتقالیږي‬

9. …..CONTINUO
•
‫د‬
۱۹۷۰
‫میالدی‬
‫کال‬
‫را‬
‫پدیخوا‬
‫د‬
‫جنیټیک‬
‫علم‬
‫کی‬
‫یو‬
‫بل‬
‫نوشت‬
‫رامنځته‬
‫شو‬
:
‫چی‬
‫عبارت‬
‫د‬
recombinant DNA technology
‫څخه‬
.
•
‫دا‬
‫تکنالوژی‬
‫عبارت‬
‫ده‬
‫د‬
‫هغه‬
‫راجمع‬
‫کونکو‬
‫کړنالرو‬
‫څخه‬
‫کوم‬
‫چی‬
‫جین‬
(
gene
)
‫ته‬
‫ددی‬
‫وړتیا‬
‫وربښی‬
‫تر‬
‫څو‬
‫د‬
‫جنیټیک‬
‫پوه‬
‫په‬
‫خوښه‬
‫د‬
‫یوه‬
‫ژوندی‬
‫موجود‬
‫څخه‬
‫بل‬
‫ته‬
‫انتقال‬
‫شی‬
‫چی‬
‫دا‬
‫برخه‬
‫د‬
‫جنیټیک‬
‫د‬
Genetic engineering
‫پنوم‬
‫یادیږي‬
.
•
Genetic engineering
‫په‬
‫جنیتیکی‬
‫څیړنو‬
‫کی‬
‫مهم‬
‫رول‬
‫لری‬
‫په‬
‫خاصه‬
‫توګه‬
‫موژ‬
‫ددی‬
‫په‬
‫اړه‬
‫پ‬
‫وه‬
‫کوی‬
‫چی‬
‫په‬
‫کوم‬
‫ډول‬
‫په‬
‫نباتاتو‬
‫او‬
‫حیواناتو‬
‫کی‬
‫جینونه‬
‫شکاره‬
(
expression
)
‫او‬
‫تنظمیږي‬
.