Filosofo presokratikoen arjea, eskola eta lanei buruzko informazioa

1. 1A APUNTEAK
TALES
LANAK
● Ez daude jasorik, baina ondorengoek egindako lanengatik ezagutzen dira.( Aristoteles.
Teofrasto…) Ez dago erreferentziarik.
● Lan garrantzitsuenak : matematika eta astronomiari buruzkoak
●
MATEMATIKA → GEOMETRIA
○ Egiptora egindako bidaiatatik jasotako jakintzatik
■ Teorema generalak eta arrazonamendu deduktiboak atera
■ Piramideen altuera→ altuerak alderatzen
○ Egiptotik ezagutzak Greziara eraman
○ Talesen teorema
■ Elkarketa → Eman ditzagun hiru zuzen paralelo. Beste bi zuzen ebakitzailek
(d eta d') mozten badituzte, d lerroko zuzenkiek (
lerrokoek (
eta
eta
) eta d'
) proportzionaltasuna gordetzen dute:
■
■
●
●
●
Zirkuluarena → Zirkunferentzia batean inskribaturiko triangeluaren alde bat
diametroa bada, triangelua zuzena da.
ASTRONOMIA
○ Astronologia nautikoa lana → Zalantzan dago berak egin izana
○ Hartz txikia aztertu
■ Marinelak konstelazio horren bidez kokatu beraien burua
○ Eklipse bat hautematen lehena eta hau zientifikoki adierazten.
■ Saros­a erabili → 18 urte, 10 egun eta 8 orduko zikloa
■ Gerran zeuden momentu hartan, eta gerra gelditu egin zen.
○ Ilargiak disdira egiten zuela Eguzkiaren erreflexuagatik esaten zuen
○ Urtearen egunak eta urtaroak zehaztu zituen
○ Anekdota: putzu batera erori zen, zeruari begira zegoela
FISIKA
○ Fenomeno magnetikoa aztertzen lehena
URA
○ Ozeanoa Osirisa da ( berpizkundearen jaikoa)
○ Tetis­a Isisa da → Tetis = itsasoo ninfa Isisa: jainkoen erregina
○ Uretik dator guztia kondentsazio eta dilatazioagatik
○ Lurrak uraren gainean deskantzatzen du
○ Hezetasuna gauza guztietan dago
○ Beroa hezetasunak sortzen du eta hezetasunak gordetzen du ere.

2. ○
●
Ura naturaren jatorria da
INFLUENTZIA
○ Arima inmortala zegoela esan zuen→ Aristotelesek hori erabili bere teoria sortzeko
Eskola
­ K. a. VI. mendean sortu zen.
­ Miletus greziako kolonian, Joniako egeako kostaldean kokatuta zegoen.
­Talesen erreflexio filosofikoan Anaximandrorekin eta Anaximesekin batera elkartu zen eta “Miletoko
Eskola” sortu eta horrela deitu zioten.
­Hilozoismoan sinisten zuten, hau da gizakiak garatzeko ahalmena zeukala zioten.
­ Eskola jonikoa zen. Monistak ziren eta bere gaiak konkretuak ziren Grezia zaharrean. Beraien
gaiak,konkretuak ziren uraren inguruan zirelako eta ura gauza konkretua delako. Monistak: Monista
guztiek duten komuna da Arjetzat elementu bat besterik ez dutela proposatzen. Errealitate bakar batean
oinarritzen den filosofiaren teoria da.
­Lehenengo kausa erreala betirako izan behar zela zioten, beraien mentalidadeak ez zuten munduaren
kreazioaren teoria absolutua sinesten.
­Ez da desberdintasun nabarmenik zientzia eta filosofiaren artean.
­Lege antzerako bat dago unibertsoaren funtzionamenduaren inguruan, eta arrazoiaren bitartez egin
daitekeela; errealaren printzipioa adierazten duena.
­Lehenengo filosofoa zelako, bere helburua ideia arrazionalak dira( arrazoiak ematen zituen) berak,
esaten zuen zerbait gertatzen bazen, gero ondorio konkretu bat eduki behar zuela. Adibidez: Sagar bat
zuhaitzetik erori ezkero usteldu egiten da eta punto.
ARJEA:
-Filosofoen ustetan naturak beti printzipio edo arje batera igortzen zuen, galde zitekeen ea naturan
posible zen
sorrera, ointarri zen sustantzia edo errealitate bakar batek osatua izatea.
-Talesen irirtzian funtzio hori urak betetzen zuen, ideia hau pentsamendu mitikotik hartu zuen, ura
betidanik elementu garrantzitsu bat izan delako. Beraz, Talesek, unibertsoaren lehen arjetzat hartu
zuen ura.
-Baieztapen hori esperientzian oinarritu zuen, zentzu askotan ikus zezakeelako bizitzaren jatorria ura
dela: biziduna iturburuei dariela dirudi eta bizi nahi badu, behar-beharrezkoa zaio ura.
-Talesek zioenez lurra ur gainean dago eta hezetasunak gauza guztiak elikatzen ditu; ura isurkari
izatetik solido eta lurrun izatera ere iristen da, berotasuna hezetasunak sorrarazten eta
kontserbatzen du, gainera, gauza guztien haziak hezeak dira, eta beraz ura gauza heze guztien iturria
da.
-Horrez gain, Talesek bazekizkien uraren lehen arjetasun ori adierazten zuten zenbait mito, baina
haren azalpenek ez zuten forma mitikorik izan.

3. ANAXIMANDRO
LANA: Meteoritoen izaera eta fenomeno atmosferiko eta astronomikoak ere aztertu
zituzten→
○
○
Euria, haizea, tximistak…
Munduaren forma, izaki bizidunen jatorria…
■ Beraien aurkikuntzek gaur egun ez dute balio zientifikorik baina
zientzialarien oinarriak izan ziren
ESKOLA
Miletoko eskola Mileton kokatuta zegoen, Joniako kostan (Asia txikia).
NOIZTIK NORA:
● K. a. 600tik K. a. 490.era egon zen zabalik.
○ Eskola zabaldu zen garaian Miletoko herriak garapen ekonomikoa, politikoa
eta intelektual handia lortu zuen.
PARTAIDEAK:
● Partaide nagusia Miletoko Tales, Anaximandro eta Anaximenes→ V.mendean kideak
banatu
● Monista zen
ESKOLAREN EZAUGARRIAK:
● Ezin dugu eskolaren izaera zehaztu filosofoek ez zituztelako idatzirik utzi.
Helburua:
● ARKHEA aurkitzea, hiruren artean aurkitu zuten.
Bakoitzak arjea leku ezberdin batean aurkitu: Talesek→ Uran
Anaximandrok→ infinituan eta zehaztugabean
Anaximenesek→ Airean
●
●
Hirurek hilozoismoan sinisten zuten→ Gizaki guztiek bizitza garatzeko gaitasuna
Azpimarratzekoa:
○ Arjearen arazoa aurkitu
○ Aldaketa kostanteaz ohartu
ARJEA
­ a.C. 610 eko filosofoa.
­ Talesen herri berdinekoa zen, Miletokoa.

4. ­ Lehen filosofoa izan zen gizakiaren eta bizitzaren jatorriaren esplikazio detailatua eman
zuen
­ Anaximandro izan zen gnomon Greziara sartu zuen.
●
Lacedomoniako puntu batean itxi zuen, horrela “equinoccio”, solztioa, ordu
indikatzailea deskubritu zuen.
­ Geometria ezagutaraztea lagundu zuen.
­ Natura, lurraren zirkuitua eta izarrei buruz idatzi zuen.
­ Munduko lehen mapa geografikoa egin zuen.
­ Eboluzioa baieztatu zuen, lehenik uretako animaliak eta ondoren lurreko animaliak sortu
zirela esanez.
­ Aristotelesen idatzi askotan Anaximadroren ideiak aipatzen ditu.
APEIRON
­Anaximandroren kezka: Arkhea edo gizakiaren jatorrizko oinarria bilatzea zen.
●
Gizakiaren arjea bilatzen aritu zen ­ bere erantzuna: Ez zen materia (lurra, ura,
sua..) edo objetu bat izan Apeiron baizik.
●
Apeiron→ zehaztugabea eta mugagabea, determinatuta ez dagoena, eternoa
eta etengabe mugimentuan (lo divino).
○
Lurreko materiak (ura, lurra, airea) Apeironeko dine (zurrunbilotik)
sortzen zen dena.
○
Apeiron­en ideia eta esanahia batez ere Teofrastotik dator, baina
Simplicio, Hepolito eta Plutarkotik ere.
­ Anaximandrok apeiron hitzarekin beste natura infinito batekoa dena zeru guztietatik
zetorrena zela esan nahi zuen.
­ Nola kontrolatzen zuen apeironek natura.
●
Lurra itzulbiratuz, materia eskaintzen zuen.
●
Indar motriza eta bitala transmititzen zuen.
●
Munduaren hasierako organizaziotik, naturaren (beharraren) legea aplikatzen
zen.

5. ANAXIMENES
Arjea:
­Airea denaren jatorria zela zioen.
­Ez zuen esaten dena airea zenik baina bai dena airez osatuta zegoela, existitzen den guztia
airez osatuta zegoela.
­Airea ez da substantzia natural bat, bizitzaren printzipioa baizik.
­Airea leku guztietan dago.
­Aireak izaera jainkotiarra zuela uste zuen,arimarekin erlazioa, airea bere kabuz gauzak
egiteko gai zela esaten zuen.
­Airea jainkoa bera zela esaten zuen askotan.
­ Bi prozesu zeuden, kondentsaketa eta rarefakzioa: Beroak aire arindu egiten du eta hotzak
aldiz trinkotu.
­Airea izatez ikus ezina da gizakiontzat, baina kondentsazioan edo rarefakzioan ikusgai
bihurtzen da, airea beste egoera batzuetan ikus daiteke.
­Aireak gauzak aldatzen zituela zioen, baina gauza horien identitatea mantentzen jarraitzen
duen.
­Anaximandoren apeiron­en ideia eta Talesen teoriak bere arjeara aplikatu zituen, hau da,
airea mugagabea zela zioen baina zerbait definitua aldi berean.
Lana:
- Gaur egun Anaximenes filosofo bezala ezagutzen dugu, Baina hortaz aparte, meteorologoa eta
astronomoa ere izan zela kontuan eduki behar da. Horren harira, meteoritoen izaera, fenomeno
astronomikoak eta fenomeno atmosferikoak (haizea, euria, tximistak, eklipsea, ilargialdia...) aztertu
zituen.
- Astroen osaketari buruz ere hitz egiten zuen.
-LURRA UNIBERTSOAREN ERDIA. Eguzkia eta beste astroak inguruan biraka.
- Geografiaren, izakien eta gizakien jatorriari buruzko hainbat lan egin zituen, beti ere bere arjea
kontuan edukita.
- “Sobre la naturaleza” liburua idatzi zuen, dialekto joniko batean eta irakurle guztiek ulertu zezakeen
hiztegi errez bat erabiliz.
- Lurra izaki bizidun bat zela eta honek ere arnasten zuela baieztatzen zuen.
- Kosmologia deitzen zaio Anaximenes, Talesek eta Anaximandrok egindako lanari, kosmosaren
jatorria bilatu nahi zutelako.
Eskolaren ezaugarriak:
Filosofo hau miletoko eskolako hirugarren filosofoa izan zen. Miletoko mendebaldeko lehen
eskola filosofikoan ikasi zuen. K. a. 600tik K. a. 490.era iraun zuena.

6. Eskola honetako partaide nagusiak:
1­ Miletoko Tales
2­ Anaximenes
3­ Anaximandro.
Doriarren inbasioen ondorioz, eskela honen izaera jonikoa zen.. Miletoko Tales eta Anaximandrok
idazki batzuk utzi zituzten “Naturari buruz” deiturikoak baina Anaximenesek ez zituen idatzirik utzi.
Hiru filosofoek unibertsoko arje printzipioa bilatu zuten. Talesek uran ikusi zuen, Anaximandrok
infinitua edo zehaztugabean eta Anaximenesek airean.
K. a. 546. urtearen ondoren Jonia pertsiarren menpe gelditzearen, Anaximenesen heriotzaren eta hortik
gutxira Mileto suntsitua izan zenaren ondorioz, Miletoko eskola suntsituta gelditu zen(K. a. 494).
PITAGORIKOAK
Lana:
-Crotonan, bere eskola pitagoriko ospetsua sortu zuen.
-Biderketen taula pitagorasek asmatu zuela uste dute eta pitagorasen teorema frogatzen
lehenengoa izan zen bera.
-Pitagorasen teorema honen ondorioz zenbaki irrazionalak aurkitu zituen.
-Pitagorasen taoremak hau esaten du:Demagun triangelu zuzen bat dugula, non a eta b katetoak
diren, eta c hipotenusa. c aldearen karratuak osatzen duen azalera, a eta b aldeen karratuen azaleren
baturaren berdina dela frogatu nahi da.
Arjea:
● Mundua ulertzeko gakoa matematika eta hauen arteko armonia da (dena dira zenbaki
hutsak).
○ Abstraktutzat jo beharrean, gauza errealtzat hartzen zuten, eta guztiaren
printzipio sortzaile bezala ulertzen zuten.
○ Gauzen arteko erlazioak zenbakien bidez adieraz daitezke.
○ Zenbakien zentzua:
■ 1ak batasuna
■ 2ak lerroa
● Naturan lerroa agertuz gero, bi zenbakien arteko erlazioa.
■ 3ak triangelua
● Hiru zenbakiren arteko erlazioa.
■ 4ak karratua
● Lau zenbakiren arteko erlazioa.

7. ■
○
10ak perfekzioa
● 1+2+3+4=10
● Zenbaki triangeluarra (perfektua)
● Kristautasunaren jatorria dela uste da
○ Izpiritu sainduaren sinboloaren sorburua
○ Mandamenduak 10 izateko arrazoia
Alderdi musikala eta zenbakiena elkarri lotuta
■ Eskala musikala proportzionaltasunean oinarrituta
■ Notak bibrazio kopuru jakinak dira.
■ Konpasak, tempoa, interbaloak
ESKOLAREN EZAUGARRIAK
­ Eskola pitagorikoa
­ Eskola filosofikoa eta, aldi berean, erlijiosoa sortu zuen. Arima hilezkorra eta
mugimenduaren kausa zela zioen. Horrez gain, arima gorputzez gorputz trasmititzen
zela uste zuen.
­ Bere eskola monista zen, bere ustez printzipio nagusia zenbakiak baitziren, hau da,
arje bakarra zuen.
­ Berau Crotonan Italiako hegoaldean zegoen.
Ezagaugarriak:
­ Ez zuten inolako ondasunik
­ Begetarianoak ziren
­ Errealitatea matematikan oinarrituta dagoela uste zuten
­ Filosofiak espirituaren purifikaziorako balio zuen
­ Kide guztiak leialkortasuna adierazi behar zuten eta ixilpekoa gordetzeko gai
izan behar ziren.
­ Arimari garrantzia ematen zioten eta berau gorputzari lotuta zegoela zigor
bezala.
Honek uste zuen, pertsona bat hiltzean bere arima beste baten barruan sartzen zela,
eta honegatik belar jaleak egiten ziren, edozein lagunen arimak zurea jateko beldur baitziren.
­Bere ustez arjea ez zen ez ura, ez sua, ez lurra, ez haizea , hauek funtsezkotzat hartzen
zituen elementuak ziren.
HERAKLITO:
Eskola
● Heraklito filosofo presokratikoa. .
● Heraklitoren pentsamenduak joniar tradizioaren barruan mantentzen ziren.

8. ●
●
●
Efesoko eskolakoa zen, eta bertako filosofo nagusiena Heraklito izan zen.
Berau monista zen, hau da ideia edo printzipio bakar bat defendatzen zuen.
Eskola honetan sua materian aldaketak egiten zuela aipatu zuen eta ondorioz
energiaren teoria aurreratu zuen.
● Unibertsoaren eta gizakiaren sorreraren esplikazioak baztertu zuen eta naturatik
ateratako esplikazioak proposatu zuen.
Lanak
● De la naturaleza liburua,zaila ulertzeko. Esaldi motzak erabili idazteko.
Arjea
● Kosmosa aldakorra da, beharren arabera piztu edo itzaltzen den su eternala.
Etengabe gertatzen diren aldaketei devenir edo bilakaera izena eman zien.
● Su hori kontrako elementuen arteko oposizio edo gerraren ondorioz sortzen da.
Kontrako indarren gerra horri dialektika izena eman zion.
● Gerra hori Logosak erregulatzen du, kontrako elementuak bateratzen baititu Logosak,
elementu hauen arteko armonia lortuz.
● Kontrako elementu horiek gerra eta bakea dira.
● Sua materiaren egitura da, bere errekuntzaren erregulartasunak Kosmosaren
aldaketaren neurri erregularra guztiz azaltzen du.
● Suaren egitura aktiboak kontrako elementuak batera mantentzea zein batak besteari
kontra egitea ziurtatzen du, baita Logosarekin duten harreman estua ere.
● Kosmosaren aldakortasuna ez da Heraklitoren ideia bakarrik, baina aurrekoek baino
gehiago azpimarratu zuen. Hala ere, batez ere aldakortasun horren neurri erregularra
azpimarratu zuen, aldaketak gorabehera beti irauten zuen egonkortasuna.
● Heraklitoren ondorengo filosofoek, Platonek adibidez, Heraklitoren eta bere
jarraitzaileen (Cratilo, batez ere) exagerazioen eragina jasan zuten. Azken honek
(Cratilo) esaten zuen Kosmosaren aldakortasunaren eraginez, ezinezkoa zela ibai
berean bi aldiz sartzea.
● Heraklitok dena zekiela eta egia absolutua bere barnean zegoela uste zuen. Jakintsu
askoren esanetan, uste hori zuenez, ezinezkoa da pentsaera horrekin zientziaz asko
jakitea.
PARMENIDES
ARJEA: IZATE IRAUNKORRA
● Erreala: aldatzen ez dena edo ezin dena, finkoa
○ 3 zenbakia beti da 3; gorria beti da gorria
○ Eboluzioa, aniztasuna, mugimendua ez errealak
○ Zentzumenik ez, aldaketa eta aniztasuna dakarte.
● Egian sinetsi: egia bilatzeko bideak landu
○ 2 bide
i.
Egiazkoa (zeharkatu behar dena)
● Den hori beti da: erreala dena existitu egiten da, eta
ezinezkoa da erreala dena ez existitzea.

9. ●
●
Izatea iraunkorra da, ezinezkoa da aldatzea.
Egia: bakarra, aldaezina, aniztasunik gabea.
ii.
●
●
Iritzizkoa (kontraesanak eta itxurazko jakinduria)
● Aldaketa gertatzen denean, gauzak ez direna izatera
pasatzen dira, direna ez izatera, hain zuzen. Gauza horiek
existituko dira, baina aldatzean, gauzak errealak izateari
utziko diote (ez dira existituko).
● Aldaketa fisikoak errealak dira.
Eboluzio edo aldaketa ilusio bat da
○ Existitzen ez dena, existitzen hasten da: Bi modu
i.
Oinarria Izatea da → betidanik existitu da
● Ez du jatorririk, beti egon delako
ii.
Oinarria Ez-Izatea da → Izatea ezerezetik sortu da
● Izatea mugiezina/aldaezina
○ Onartzea ez-izatea ere existitzen dela, hutsa dagoela
kontraesana da.
○ Kontraesana: ez egia
○ Alderantziz: Izateari uztean, ez izatean bilakatu → ez dena ez da
existitzen
Bere pentsamenduaren emaitza: BI MUNDU
i.
Itxuraren mundua: Aniztasuna, aldaketa eta denbora.
● Sentimenen bitartez gauza itxura, hil eta sortu den dena eta
agertu eta desagertzen dena antzeman.
● Ilusiozko mundua: Ez erreala
ii.
Adimenaren mundua: Erreala, bakarra, betirako iraunkorra,
mugiezina eta aldaezina.
● Arrazoimenak soilik ulertzen duen mundua.
Lanak
● Lan asko egin zituen baina gutxi batzuk heldu dira gure eskutara
● Parmenidesen liburuaren izena "Peri pýseos" da.
○ K.A. 480 eta 475 bitartean idatzi zen
○ 2 zatitako sarrera bat dauka; Lehena da hobeen dagoena kontserbatuta
eta gutxiago kontserbatuta
○ 19 zati ditu guztira
Eskola
Eskola pitagoriko eta eleatikoko kidea.
●
●
Eskola pitagorikoa:
○
Kiritiko azaldu
■
Bertan ikasi: Erreala dena aldatzen ez dena, aldagaitza dena dela.
○
Kontzeptuak sentimenetaz ez fidatu
■
Aldaketaren kontra aldaezintasuna, aniztasunaren kontra batasuna.
Eskola eleatikoa:

10. ○
○
Logika eta abstrakzioan oinarritu
Parmenidesek ezarri:
■
Izatearen batasuna, era absolutu, zehazgabe eta abstrakto batean.
ZENON (diferenteena)
Arjea:
● Parmenidesen ikaslea eta jarraitzaile sutsua.
● Parmenidesen teoriak defendatzeko aporiak erabili zituen.
● Pluralismoaren aurka → unibertsoa ez dela anitza.
○ Zentsumenek aditzera eramaten diguten aniztasun irudiaren aurka.
○ Esaten zuen aniztasuna onartzen badugu→ unibertsoa askotarioa edo
anitza dela onartu beharko dugula, eta hau logikaren kontra doa.
○ Arrazoimenak eta logikaren arauek erakusten dute mundua: egonkorra,
aldagaitza, sinplea dela.
●
Mugimendua ukatzeko aporia bat erabili zuen: Akiles eta dordoka.
○ (Ondo ulertzeko)Zer da aporia bat?
■ Irakaspena: zenbateraino dagoen eraginda zentzumenak eta
zenbateraino arrazoiak.
■ Egiten du: zentzumenak engainatu eta arrazoiak erabili egia bilatzeko.
● Zentzumenekin pertsona bakoitzak informazioa desberdin jaso.
● Arrazoimena unibertsala eta ukaezina da.
○ Ezinezkoa da zerbaitentzat izatea eta ez izatea.
○ AKILES ETA DORDOKA
■ http://www.youtube.com/watch?v=OyqZlwJpM2c
■
Espazioa infinituki dibisiblea denez Akilesek ez du inoiz dordoka
harrapatuko.
■ Arrazoimena erabiliz ikusten da ez diola irabaziko, baina zentzumenak
erabiliz ikusten da irabazi egingo diola.
Lanak:
Izena nondik: Zenon eta Parménides bizi ziren herriko izenetik du jatorria (Elea
herritik).
Nondik? Parmenidesek fundatu zuen,
Eskola mZenonen aurkitu diren lan bakarrak aniztasunaren aurkako 2 eta mugimenduaren
aurkako 4 argudio bakarrik aurkitu dira.
Hau aniztasunaren argudioetako bat da.
­Aniztasuna existituko balitz, gauzak hain txikiak eta hain handiak izango liratekeen aldi
berean hain txikiak izango liratekeen, gauza infinituak eta era berean neurririk gabeko gauzak
egongo liratekeelako.
Hau berriz mugimenduaren argudioetako bat da.
­Mugimendua ezinezkoa da, mugitzen ari den pertsona edo gauza bide erdiraino iritsi
behar delako amaierara baino.

11. ESKOLA:
Garaia: bere momentu hoberena VI eta V. mendeetan izan zen.
ota: Eleatikoa.
Pentsakera: Filosofia hau jarraitzen dutenentzako, ez da posible realitatikoki
pentsatzea dialektikoki egiten ez baldin badu behintzat, TESIA(+), ANTITESIA(-)
ETA SINTESIA(:)
Monista zen, hau da, ideia eta printzipio bakar bat defendatzen zuten (filosofo
presokratikoa). Printzipioa: Mugimendua ez da erreala, sentimenes sortutako ilusio
bat besterik ez da.
Paradoxa: ‘Soy y no soy’ Iraganean izan nintzenarengatik gaur egun holakoa naiz,
eta gaur egun naizenarengatik izango naiz.
http://www.webdianoia.com/filosofia/griega.htm
EMPEDOKLES
ARJEA
➔ Lurrean aldaketak gertatzen direla esaten zuen, honetan ados zegoen
Heraklitorekin. Parmenidesek aldiz, ezer ez dela aldatzen zioen.
➔ Elementu bakarra egotea ezinezko zela esaten zuen. Esate baterako,
kolore bakar batekin ezin da ezer egin, zuria adibidez, baina zuriari beltza,
urdina eta gorria gehituz gero milaka kolore atera daitezke.
➔ Elementuak: ura, airea, sua eta lurra. Berak naturako “erroak” zirela
esaten zuen.
➔ Bata ezin da bestean bihurtu, aldaezinak dira.
➔ Bere esanetan naturan gertatzen diren gauza guztiak lau elementu hauen
nahasketak dira, baina beti ere proportzio desberdinetan.
➔ Elkartu eta banatu egiten dira gauzak sortzeko. Maitasunak eta gorrotoak
elkartzen eta banatzen dituela dio. Maitasunak elkartu eta gorrotoak,
aldiz, banatu.
➔ Enpedoklesek guzti hau deduzitu aurretik, Tales eta Anaximenesek ura eta
airea naturako gai garrantzitsuenak zirela esan zuten. Greziarrek beste
alde batetik, suaren garrantziaz konturatu ziren.
Lanak:
● Medikuntzan aurrerapen handiak egin zituen, eta askok jainko edo mago

12. txamaniko bezala tratatzen zuten.
● 2 liburu idatzi eta gu gana ailegatu: “naturaz” eta “garbikuntzaz”.
● Astronomian ilargiak argia ez zeukala demostratu zuen. Eguzkiarekin berdin
pentsatzen zuen ezin izan zuen frogatu.
● Kosmologian lurra esfera bat zela frogatu nahi izan zuen
Eskola:
●
●
●
●
Pluralista zen
Heraklito eta Parmenidesen aurkako planteamenduak, planteatu zituen
Arje bat baino gehiago zuen
Sortzapena eta usteltasuna ustatu zuen
ANAXAGORAS
ARJEA:
● Filosofo pluralista zen.
● Gauza guztien jatorria ikertu zuen (haziaren ideia asmatu).
● Hazi hauen nahasketen garrantzia aipatzen du ( guztiaren sorrera).
● Jaiotza eta heriotzen arrazoiak behar ditu, zerbait dago hau ahalbidetzen
duena (Zenon eta Parmenides).
● Empedoklesekin desadostazuna zuen, lau elementurekin ezin dira gauza
guztiak azaldu, elementuak infinituak dira.
● Mundua nahasketak eta banaketak sortzen diren zurrunbilo batean sortzen da.
● Nous-aren garrantzia ( arrazoia edo inteligentzia ), Anaxagorasen arjea
definitzen zuen.
● Homeomeriak (haziak, elementu guztien sorrera azaltzeko erabiltzen ditu).
Lanak:
Bere bizitzan zehar hainbat lan egin zituen. Horietako bat izatea arrazoitzeko erabiltzen zituen
Kaosean aurkitzen ziren gauza infinitu horiei homeomeria izena jartzea izan zen.
Hemeomeria oinarrizko gaiak, aurkako bikoteak , haziak eta osagai organikoak ziren.
Anaxágorasen ustetan Kaosean homeomeria guztiak nahastuta zeuden. Nousari esker Kaos
hori Kosmos bihutu zen, hau da, gauza guztien ordena adimenari esker gertatu zen. Eguzkia
harri gorri bat zela eta ilargiak isaltzen zuela berak esan zuela esaten duten batzuek nahiz eta

13. hau guztiz segurua ez izan. Gainera arrainen arnasketari eta eklipeseei buruzko hainbat lan
egin zituen. Joniako Lampsaco hirian filosofia eskola bat zabaldu zuen hil aurretik.
Eskola:
Erlijioaren aurkako baieztapenak zabaltzea leporatu omen zioten eta Troadeko
Lampsakos hirira erbesteratu eta bertan filosofo eskola sortu zuen.
Pluralista izan zen. Berak uste zuen, gauzen printzipioa ez zela bakarra ezta ere,
Enpedoklesek zioen bezela, ez zirela lau elementu; baizik eta elementu zenbaezinen
nahasketa. (Empedoklesek esaten zuenez, lau elementu funtsezko zeuden hazien ideia hau
azaltzeko, baina Anaxagorasek soilik lau elementurekin existitzen den guztia explika
zezakela ezinezkoa dela esaten du. Berak esaten zuen elementu kopurua eta substantzia
kopurua berdina zela, eta horrela esan zuen elementu infinituak daudela (oso txikiak eta
ikusezinak).)
LEUCIPO
Eskola:
●
●
●
Leucipo eskola atomistaren sortzaile eta fundatzailea izan zen K.a. V. mendean.
Eskolaren pentsamendu orokorrak hauek ziren
○ Pentsamendu atomista, (atomoa guztiaren oinarria da).
○ Ez dute idea espiritualik ez babeste ezta partekatzen ere.
■ Gizakiaren arima ere gauza meterial bat balitz bezala ikusten dute.
○ Atomismoa azaltzeko ez zuten espiritualismora jotzen.
■ Atomoaren ezaugarri batzuk finkatu zituzten eta horietan oinarrituta
azalpen zientifikoak ematen zituzten.
Non ikasi zuen Leucipok?
○ Garai hartan, ez zen gaur egun bezala eskoletara joaten gai ezberdinak
ikastera. Jakinduria handia zuten pertsonak plazaz plaza joaten ziren beraien
jakintzak partekatzera. Jendeari interesatzen baldin bazitzaion beste momentu
batean filosofoak elkartu eta bertan ikasten zituzten gai ezberdinak.
■ Leuciporen kasuan oinarrituta:
● Bere irakasletzat elean plazaz plaza ibiltzen ziren filosofoak
hartu daitezke.
● Ondoren Abderara joan zenez, orduan bera izango zen plazaz
plaza mugituko zena eskola atomista zabaldu arte
ARJEA
PENTSAMENDUAK:
­Munduaren konzepzioa oso materialista da.

14. ­Ez dute inolako printzipio espiritualik onartzen.
­Giza guztien oinarria atomoa da.
­Dena da materia, baita gizakiaren arima ere.
­Arima atomo esferikoagoekin osatuta dago.
­Pluralista. Aniztasuna elementu zenbaiten nahasketaz azalduz.
­Parmenidesen esanetan oinarritu: "el ser es, el no ser, no es" (badena bada, ez
dena, ez da).
­Genesia eta korrupzioa edo ustelkeria ezeztatzen zuen, beste filosofoek onartzen
zituzten arren. Aurreko filosofoek munduaren sorrerari buruz zuten ikuspegia aldatu
zuten.
ATOMOA:
­Zatiezina da.
­Homeomerietatik ezberdintzen da. Ez direla ezaugarri desberdinak dituzten
elementuak, baizik eta homogeneoak. Beraien arteko diferentzia bakarra alderdi
kuantitiboak direla, hala nola, tamaina, pisua, etab.
­Infinituak dira.
­Elkartuaz, errealitatean ditugun gauzk eratzen dituzte.
.
LANAK:
● Eskola atomistaren ekarpena
● Atomoaren lehen eredua
DEMOKRITO
ESKOLAREN EZAUGARRIAK:
● Eskola Atomista:
■ Leuzipo bezala.
○ Aniztasuna eta mugimendua onartzen zuten.
○ Bi printzipio bereizi zituen:
■
■
Betea
● Ikusezinak eta oso txikiak diren partikulez osatua (atomoak).
○ Parmenidesek esan zuen bezala.
Hutsa
● Gauzak eratzeko den printzipio erreala da.

15. ○ Beste kontzeptu bat
■
Zoria
● Enpedoklesen adiskidetasuna eta gorrotoa esplikatzeko erabili
zuen.
● Anaxagorasek “Nousa” erabiltzen zuen horretarako.
○
● Miletoko Thales­ekin jaiotako pentsalarien lerro
doktrinalekoa da.
○ Honek garrantzi handia ematen dio matematikari
■
■
■
●
●
●
Ezaugarrien nozioa kantitateagatik ordezkatzeko ahaleginak egiten ditu.
Astronomia eta geometriaren inguruko hainbat tratatu idatzi zituen
● Galduak daude.
● Piramideen eta konoen bolumena kalkulatzeko ekuazioa
asmatu zuen.
Zenbakiei buruzko teorien inguruan liburuak idatzi zituen
Aztiekin eta Babiloniako jakintsuekin ikasi zuen.
○ Leuzipo edota Anaxagoras izan ziren bere irakasleetako batzuk.
○ Pertsian, Indian eta Egipton egon zela esaten da, bertako jakintsuekin.
Ezaguna da bere teoria atomiko dela eta.
Oso ona zen geometrian.
MAPAN KOKATU:
●
Demokrito Abderan jaio zen, Traziako lurraldean, garai hartako greziar polis­aren
hiriburuan (gaur egungo Greziaren ipar kostan).
○ Pirotagoras ere bertakoa zen
DEMOKRITOREN LANAK
●
●
●
Lan asko idatzi bazituen ere gutxi batzuen atalak soilik daude gordeta.
Bere lanak hizkuntzaren edertasuna eta argitasunagatik bereizten ziren.
Idazkiak banatzen dira:
○ Etikoa→ Corpus democriteum
■ Bertan “Mikrokosmos” bat kontsideratzen da gizakia
● Hutsa den atomo multzo bat
● Gizakiaren alaitasuna→ Barne orekan
● Jainkoarenganako beldurrik gabe
■ Ez zen sinesduna eta ez zuen hil ondorengo bizitzan sinesten.
○ Fisikoa
■ Atomoaren teoria sortu zuen (Leuziporekin batera)

16. ■
Teoria hau azaltzeko “Opinión el frío, opinión el calor; verdad los
átomos y el vacío” liburua idatzi zuen.
○ Matematikoa
■ (B x H) / 3 piramideen bolumena adierazten duen formula idatzi zuen,
baita kono baten bolumena kalkulatzeko erabili daitekeela ere.
■ Aritmetika eta geometria
● Gauzen zaporea azaltzeko ere aritmetika eta geometria
erabiltzen zituen
○ Forma geometrikoa eransten zuen gustu bat edo beste
emateko
■ Gozo sentsazioa→ forma esferikoa
■ Mingotsa→ Forma borobildu eta leuna
■ Garratza→ Ertz askotakoa eta zorrotza
○ Filologikoa
■ Hizkuntzari buruz idatzi zuen
○ Teknikoa
■ Natura, izan eta ez izatearen printzipioarekin azaltzen du
● Izateak, Parmenidesen izate garbiaren ezaugarriak
● Ez izatea
DEMOKRITOREN ARJEA
●
●
Gauza materialetan soilik sinsitu, ez naturaren indar espiritualean = pluralista
Natura nahiz naturako aldaketak egotearen zergatia non: gertatzen edo gauzatu den
zerbait horretan bertan aurkitu
●
Existitzen den bakarra :
○
Atomoak eta atomoak mugitzen direneko espazioa (
Ezer ez da ezerezitik sortua eta ezer ez da bestebarik
desagertzen ,ondorioz natura derrigor osatua atomoz)
­Betearen printzipioa : Atomoekin lotuta
●
Atomoen nolakotasunak :
○
○
Elkartu egiten dira
Banaezinak dira (guztiaren osagai den hori ,ezin daiteke banatu zati
txikiagoetan. bestela natura kamustu ( ezerezean geratu )
○
Aldaezinak dira ( beste atomo batzuekin elkartzean beste objeturenbat sortu
ezean )

17. ○
Hilezkorrak dira betidanik egon dira hutsean, espazioan , ezer ez delako
ezerezetik sortzen
○ Ezin daitezke guztiz berdinak izan ,ezberdinak izatea ezinbestekoa :
■ gorputz ezberdinak osatu ahal izateko(bestela ez litzateke azalpen bat
egongo gauza ezberdinen osaketarako)
○
Formaga eta posiziogatik ezberdintzea posible
○
Gure ingurunera egokitzeko gaitasuna espazioan mugitzen dabiltzen einean.
○
Atomoen arteko loturak desegitea posible da beste objetu batzuk sortu ahal
izateko
○
Hauen mugimenduaren atzean ez dago nolako helbururik
­Hutsaren printzipioa : mugimenduari lotuta
●
Atomoen mugimendua : ( zorian oinarritua)
○ Hasieran, lerro zuzenetan mugitzera mugatua
○ Gero ,arrazoi batzuengatik gauza bakoitza osatzeko, atomo
zehatz batzuk behar direla ikusi eta arrazoitu :
■
■
ibilbide hori aldatu
erregulartasunik gabe mugitu, norabide guztietan
hutsean zehar
■ elkarren artean talka egin
■ elkartu atomo handiagoak sortuz
■ sortu gaur egun ezagutzen ditugun objetuak
●
Teoria tomikoak gure sentsazioak adierazi :
○ Gure zentzumenekin zerbait jaso, sentitu, ­­­> atomoek espazioan gauzatzen
dituzten mugimenduen ondorioz
WEBGRAFIA:
http://antroposmoderno.com/antro­articulo.php?id_articulo=586

18. http://es.wikipedia.org/wiki/Dem%C3%B3crito
http://www.rafaelrobles.com/wiki/index.php?title=Los_or%C3%ADgenes_del_pensamiento_fil
os%C3%B3fico