1. Evlilik ve Eş Seçimi
Hasan BACANLI, Doç. Dr.
G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 1

2. Sokratın sözü
Sokrat’a bir öğrencisi sormuş:
- Üstad, evleneyim mi?
Sokrat cevap vermiş:
- Evlen. Eşin iyi çıkarsa mutlu,
kötü çıkarsa filozof olursun!.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 2

3. Bir düşünür
Bir düşünüre öğrencisi sormuş:
-- Üstad, evleneyim mi?
Düşünür cevap vermiş:
- Evlen oğlum, nasıl olsa her halde
pişman olacaksın!
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 3

4. Bekarlar evlilerden
daha çok ciddiye
alırlar evliliği.
Cesare Pavese
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 4

5. Başka bir düşünür
Bir düşünüre bir öğrencisi sormuş:
-- Üstad, evlenmek istiyorum. Nasıl birisi ile evleneyim?
Üstad cevap vermiş:
- Oğlum, zengin biri ile evlenirsen, malına güvenip
sana kafa tutar, fakir olursa, gözünü doyuramazsın.
Çok güzel olursa, kıskançlıktan huzursuz olursun, çok
çirkin olursa yanında duramazsın. Bunların dışında
birini bul da evlen...
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 5

6. Giriş
 Evlilik nedir?
 Evlilik nasıl görülüyor?
 Eş seçimi nasıl algılanıyor?
 Eş seçimini açıklama çabaları
 Eş seçiminde dikkate alınan faktörler
 Sonuç ve öneriler
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 6

7. Çalışmanın iki amacı:
 Kendi eş tercihlerinizde psikoloji ve
sosyal psikolojinin verilerinden
yararlanmak.
 Toplumdaki durumu (özellikle
üniversite öğrencilerinin
durumunu) anlamak.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 7

8. Evlilik Nedir?
 Evlilik iki kişinin birlikte yaşama
iradesinin topluma beyanı ile
onaylanması.
 Evlilik yoluyla aile kurulmuş olur.
 Aile en küçük toplumsal birimdir.
 Aile toplumun ve türün devamı için
önemlidir.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 8

9. Ailenin işlevleri
 Ekonomik birliktelik
 Saygınlık ve statü sağlama
 Çocukların (ve gençlerin) eğitimi
 Birbirini koruma (fiziksel, sosyal ve
ekonomik açıdan)
 Dinsel uygulamalar yapma
 Eğlenme olanağı sağlama
 Sevgi ve çocuk yapma olanağı
sağlama
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 9

10. İşlevlerin durumu
 Ekonomik: Eşler ayrı hesap sahibi olabilir.
 Saygınlık: Her zaman evliler saygın olmayabilir.
 Eğitim: Anaokulları ve okulöncesi eğitim
kurumları bu işlevi yerine getirebilir.
 Koruma: Aile üyeleri birbirlerini korumayabilir.
 Dinsel: Farklı inançlara sahip olabilirler.
 Eğlenme: Akşamları TV seyrederek geçirilebilir.
 Sevgi ve Çocuk: Evlenmeden sevilebilir ve
çocuk sahibi olunabilir.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 10

11. İşlevlerin sonu
 Tüm bu durumlar ailenin tabii bir
kurum değil, kültürel bir kurum olduğu
ve toplumsal uzlaşma sonucu varlığını
sürdürdüğünü ortaya koyuyor.
 Başka bir ifadeyle, aile temelde
toplumsal bir uzlaşmanın sonucudur.
 Aile toplumsal bir kurumdur.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 11

12. Evliliğin anlamı
 Duygusal beraberlik:
 Dinsel gereklilik: (erkekler +)
 Toplumsal gereklilik:
 Çocuk sahibi olmak:
 Cinsel ilişki: (erkekler +)
 Yalnızlıktan kurtulmak: (kızlar +)
 Çevre baskısı:
 Ekonomik gereklilik:
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 12

13. Evlenme ile ilgili sorular:
 Evlilik gerekli mi?
 Erk: % 94 Kız: % 85 Evet
 Kaç yaşında evlenmek istersiniz?
 Erk: 26.7 Kız: 24.9
 Eşinizle kaç yaş fark olsun?
 Erk: 2.67 Kız: 3.40
 Hanginiz yaşlı olsun?
 Erkeğin yaşlı olması bekleniyor.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 13

14. Evlenme ve yaş
 İlk evlilikte yaş yükseliyor, ama yaş farkı
azalıyor.
 İlk evlilikte erkek kadından 2-3 yaş
büyük.
 Yaş farkı yaş arttıkça büyüyor.
 Yaş farkı ilk evlilikten sonra büyüyor.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 14

15. Evlenme ve cinsler
 Nüfus azalırken, erkekler
“sıkıştırılır.”
 Nüfus artarken, kadınlar
“sıkıştırılır.”
 Genelde, kadının eş seçeneği
yaşla azalır, erkeğin artar.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 15

16. Aile toplumsal bir kurumdur.
 Bunun anlamı, sanıldığı gibi tamamen
bireysel bir kurum olmadığıdır.
 Bunun anlamı, ailenin bireylerin ötesinde
ve üstünde bir kurum olmasıdır.
 Bunun anlamı aileye diğer toplumsal
kurumların baskısı ve etkisidir. Aile kendi
başına olup gitmez, evlilikle birlikte diğer
toplumsal kurumlar aile üzerinde etkili
olmaya başlar.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 16

17. Eş seçme
 Eş seçme kişinin yaşamının
sonraki kısmında kiminle birlikte
yaşamak istediğinin ifadesidir.
(Bireysel açıdan)
 Eş seçme aile kurumunun kurulma
işlemlerine başlangıçtır.
(Toplumsal açıdan)
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 17

18. Eşi kim seçer?
 Eşi diğer eş seçer. (Mantıksal açıdan)
 Eşi [çoğunlukla] erkek seçer. (Tarihsel açıdan)
 Eşi toplumsal kurumlar seçer. (Toplumsal
açıdan) Aile toplumsal bir kurum ise, eşi de
toplumun seçmesi oldukça mantıklı görünüyor.
Anneler, babalar, komşular, vb. kişiye “uygun”
birini bulmaya çalışırlar.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 18

19. Eşi kim seçti, kim
seçiyor?
 Eş önceden aile ve toplum
“büyükleri” tarafından seçilirdi:
Görücü usulü.
 Günümüzde bireyselleşme ve
kişiselleşmenin artmasıyla birlikte
bireyler bunun kendi hakları
olduğunu düşünmeye başladılar.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 19

20. Birey eşini nasıl seçiyor?
(genetik)
 Bireyin genetik bazı faktörlerin etkisi ile eş
seçtiğini ima eden araştırma bulguları var.
İnsanların hakikaten birbirlerine “kanları
kaynıyor”, “içi ısınıyor”, vb. Ancak bu
etkiler bizim üzerinde etkili olabileceğimiz
etkenler olmadıkları için üzerinde
durmuyoruz.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 20

21. Birey eşini nasıl seçiyor?
(Kuramlar)
 Toplumsal değiştokuş kuramı
 Toplumsal yapı kuramı
 Evrimci psikoloji
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 21

22. Toplumsal değiştokuş
kuramı
 Bireylerin tümü onları daha az
veya çok istenir eş yapan
“kaynaklar”a (para, güzellik, zeka,
vb.) sahiptir.
 Bireyler bu kaynakları başkalarıyla
yarışmada kazançlarını en üst
düzeye çıkaracak şekilde
kullanırlar.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 22

23. Toplumsal yapı kuramı
 Bu kurama göre, eş seçimi
toplumsal yapının bir yansımasıdır.
Yani, bireylerin kimlerle
evlenecekleri içinde bulundukları
toplumsal yapı tarafından empoze
edilir.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 23

24. Evrimci psikoloji (1)
 Darwin’in evrim kuramı:
 Doğal ayıklanma ve seçim
 Seçim:
 Cinslerarası seçim
 Cinsiçi seçim
 Bugün hayatta olanlar “en uygun”
olanların soylarıdır.
 “Güçlü” değil, “en uygun”
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 24

25. Evrimci psikoloji (2)
 Eş seçimi, erkek ve kadınların
evrim süreci boyunca kazanmış
oldukları özelliklerin bir sonucudur.
Çünkü anlaşılmıştır ki, bu
özelliklere sahip olmayanlar
soylarını / varlıklarını
sürdürememişlerdir.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 25

26. Erkekler fiziksel güzellik
arar, çünkü...
 Verimli, yani doğurgan kadınlarla
eşleşenler hayatta kalabilmişlerdir.
Doğurganlığın en belirgin özelliği
güzelliktir. “Güzel olanlar doğurgan
olur.”
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 26

27. Kadınlar para ve sadakat
ararlar, çünkü...
 Zengin ve sadık erkeklerle
evlenenler soylarını
sürdürebilmişlerdir.
 Zengin; yani, kendisine ve
çocuğuna bakabilecek.
 Sadık; yani, kendisinden
başkasına ekonomik yatırım
yapmayacak.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 27

28. Kadınların aradıkları...
 Kadınlar para ve sadakati
garantiye alabilecekleri özellikleri
ararlar. Sözgelimi;
 zeki, eğitimli, prestijli kişiler şu
anda fakir bile olsalar, gelecekleri
parlaktır.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 28

29. Bütün kadınlar
bir erkekle
parası için evlenmeden
önce
ona aşık olacak kadar
zekidir.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 29

30. En çok istenen özellikler
 KIzlar:  Erkekler:
 Karşılıklı sevgi  Karşılıklı sevgi
 Güvenilir kişilik  Güvenilir kişilik
 Duygusal istikrar ve  Bekaret
olgunluk  Duygusal istikrar ve
 Sağlık olgunluk
 Öğrenim düzeyi ve  Sağlık
zeka
Bu özellikler aslında iki cinsin birbirlerinden farkı olarak
değerlendirilmeli.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 30

31. En az istenen özellikler
 KIzlar:  Erkekler:
 Görünüş güzelliği  İyi maddi gelir
 Bekaret  İyi sosyal statü veya
mevki
 Politik düşünce
benzerliği  Politik düşünce
benzerliği
 İyi maddi gelir
 Benzer eğitim geçmişi
 İyi yemek yapmak ve
eve bağlılık  Hırslı ve çalışkan olma
Bu özellikler aslında iki cinsin birbirlerinden farkı olarak
değerlendirilmeli.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 31

32. İstenen kişilik özellikleri
 KIzlar:  Erkekler:
 Kibar ve anlayışlı  Kibar ve anlayışlı
 Evine bağlı  Evine bağlı
 Geçimli  Geçimli
 Zeki  Çekici kişiliğe sahip
 Sağlıklı  Dindar (inançlı)
Bu özellikler aslında iki cinsin birbirlerinden farkı olarak
değerlendirilmeli.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 32

33. Enaz istenen kişilik özellikleri
 KIzlar:  Erkekler:
 Fiziki olarak çekici  Kazancı iyi
 Çocuk isteyen  Üniversite mezunu
 Asalet  Yaratıcı ve sanatçı
 Dindar (inançlı) ruhlu
 Yaratıcı ve sanatçı  Çocuk isteyen
ruhlu  Asalet
Bu özellikler aslında iki cinsin birbirlerinden farkı olarak
değerlendirilmeli.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 33

34. Kadınlar erkeklerin
kendilerini cinsel bir nesne
olarak görmelerinden
şikayet ederler. Öyle
görünüyor ki, erkekler de
kadınların kendilerini
ekonomik bir nesne olarak
görmelerinden şikayet etme
29.11.2011
hakkına sahiptirler.
Doç. Dr. Hasan BACANLI 34

35. Değer verilen özellikler
 Evliler:  Bekarlar:
 İyi arkadaş (dost)  Nazik ve anlayışlı
 Düşünceli  Heyecan verici kişilik
 Dürüst  Zeki
 Şefkatli  (Fiziksel) Çekici
 Güvenilir  Sağlıklı
 Zeki  Geçimli
 Nazik  Yaratıcı
 Anlayışlı  Çocuk isteyen
 Konuşmaya istekli  Eğitimli
 Sadık  Kazanma kapasitesi
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 35

36. Aşkın boyutları
 Tutku
 Bağlılık
 Yakınlık
Mükemmel aşk: (Tutku +) (Bağlılık +) (Yakınlık +)
Çılgın aşk : (Tutku +) (Bağlılık -) (Yakınlık -)
Aptalca aşk : (Tutku +) (Bağlılık +) (Yakınlık -)
Dostane aşk : (Tutku -) (Bağlılık +) (Yakınlık +)
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 36

37. Aşk türleri
 Oyun olarak aşk
 Eğlenceli, oyuncu, oyun olarak aşk, bağlılıktan kaçınma: “Don Juan”
 Pratik aşk
 Pratik, mantıklı, akılcı: “Zengin aşkı”
 Romantik aşk
 Heyecansal ve cinsel duygu yoğunluğu: “Gençlik aşkı”
 Bağımlı aşk
 Zorlayıcı, takıntılı, bağımlı: “Kötü adam aşkı”
 Dostane aşk
 Saygı ve dostluğa dayalı, heyecansal tutkudan yoksun: “Yaşlılık aşkı”
 Fedakar aşk
 Kendini ihmal eden, verici, şarta bağlı olmayan: “Vatan-millet aşkı”,
“Mecnun”
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 37

38. Sembolik etkileşimci analiz
 Aşk, diğer kelimeler gibi bir semboldür.
 Öğrenilmiştir.
 Adını koyarsanız, (aşık) olursunuz.
 Aşka-uygun ilişki etiketlemeyle başlar.
 Çiftler aşk-senaryosunda uzlaşırlar.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 38

39. Aşk ve cinsiyet
 Erkekler az ama sık, kadınlar çok
ama nadir severler.
 İlişkilerde aşk kelimesini genelde
kızlar erkeklerden bekler. Ama
norm son yıllarda etkisini yitirmiştir.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 39

40. Sonuç
 Ailenin bireyselden çok toplumsal
bir kurum olduğunu unutmayın.
 Duygu ve düşüncelerinizin yaşla
birlikte farklılaşacağını göz önünde
bulundurun.
29.11.2011 Doç. Dr. Hasan BACANLI 40